Bài tập nhóm Tâm lý học tư pháp 9 điểm: Hoạt động giáo dục trong điều tra, xét xử và thi hành án phạt tù

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...................................................................................................................1
NỘI DUNG...............................................................................................................2
I. Khái quát chung về hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp:..............2
1. Khái niệm hoạt động giáo dục:......................................................................2
2. Mục đích của hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp:........................2
3. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp:........................2
II. Hoạt động giáo dục trong giai đoạn điều tra:................................................3
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong điều tra:.........................................3
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong điều tra:..............................................4
3. Trong thực tế:..................................................................................................5
III. Hoạt động giáo dục trong quá trình xét xử:................................................6
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong xét xử:............................................6
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong xét xử:................................................6
3. Trong thực tế:..................................................................................................8
IV. Hoạt động giáo dục trong quá trình thi hành án phạt tù:...............................10
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong qua trình thi hành án phạt tù:. . .10
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong quá trình thi hành án phạt tù:........11
3. Hoạt động giáo dục trong thi hành án phạt tù ở nước ta:..........................12
KẾT LUẬN.............................................................................................................13
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................
PHỤ LỤC....................................................................................................................


MỞ ĐẦU
Đối với hoạt động tố tụng thì tâm lý học tư pháp luôn có một
vai trò quan trọng. Trong từng giai đoạn tố tụng cụ thể thì vai trò
của các hoạt động tâm lý cũng khác nhau, nó phụ thuộc vào
nhiệm vụ mà giai đoạn đó phải thực hiện. Có sáu hoạt động tâm lý
khác nhau trong các giai đoạn tố tụng, và giáo dục cũng là một
trong số đó, bởi vì một trong những mục đích cơ bản của hoạt

động tư pháp là giáo dục, cải tạo và cảm hóa người phạm tội,
cũng như giáo dục mọi công dân có ý thức tuân thủ pháp. Để có
thể tìm hiểu kỹ hơn về đặc điểm, vai trò… của hoạt động giáo dục
trong các giai đoạn tố tụng cụ thể, bài viết này nhóm 04 chúng
em xin nghiên cứu đề bài số 10: “Hoạt động giáo dục trong
điều tra, xét xử và thi hành án phạt tù”.

1


NỘI DUNG
I. Khái quát chung về hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp.
1. Khái niệm hoạt động giáo dục.
Hoạt động giáo dục được coi là một chức năng tâm lý cơ bản
của hoạt động tư pháp, theo đó: “Hoạt động giáo dục là quá trình
tác động có hệ thống và có mục đích đến tâm lý người bị giáo
dục, để luyện tập cho họ những thói quen cũng như những phẩm
chất tâm lý mà người giáo dục mong muốn”.
2. Mục đích của hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp.
Thứ nhất, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, đồng thời
nâng cao ý thức pháp luật của mọi công dân. Thông qua hoạt
động của các cơ quan bảo vệ pháp luật trong các quá trình khởi
tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án để tuyên truyền, phổ biến,
giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật của công dân.
Thứ hai, phòng ngừa hành vi phạm tội và hành vi vi phạm
pháp luật. Thực tế cho thấy có nhiều người coi thường pháp luật,
kém hiểu biết pháp luật nên đã dẫn đến phạm tội. Vì vậy giáo dục
ý thức pháp luật cho mọi người có thái độ đúng đắn đối với việc
tuân thủ pháp luật có tác dụng răn đe và phòng ngừa tội phạm.
Thứ ba, giáo dục và cảm hóa người phạm tội, nhất là đối với

phạm nhân, người bị kết án. Đây là mục tiêu chủ yếu của hoạt
động giáo dục trong hoạt động tư pháp.1
3. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp.
Hoạt động giáo dục trong hoạt động tư pháp có những đặc
điểm nổi bật sau:2
1 Trường Đại học Luật Hà Nội (2016), Giáo trình tâm lý học tư pháp, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, tr.63.
2 Trường Đại học Luật Hà Nội (2016), Giáo trình tâm lý học tư pháp, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, tr.64.

2


Thứ nhất, hoạt động giáo dục trong các giai đoạn tố tụng luôn
được thực hiện trong khuôn khổ luật định. Nếu không sẽ dẫn đến
vi phạm pháp luật như: bức cung, ép cung, thậm chí là án oan, án
sai → Hệ lụy sẽ khó lường được.
Thứ hai, hoạt động giáo dục do các cán bộ tư pháp thực hiện
nhằm tác động đến tâm lý của những người tham gia tố tụng.
Thứ ba, hoạt động giáo dục được tiến hành thông qua các giai
đoạn tố tụng. Quá trình giáo dục trong hoạt động tư pháp là một
quá trình tác động có hệ thống trong các giai đoạn tố tụng, kết
quả của hoạt động giáo dục ở giai đoạn trước sẽ là tiền đề, là cơ
sở để tiến hành hoạt động giáo dục ở giai đoạn tiếp theo. Và ở mỗi
giai đoạn, hoạt động giáo dục sẽ có những vai trò, ý nghĩa khác
nhau. Đặc biệt, hoạt động giáo dục có ý nghĩa quan trọng nhất
trong thi hành án phạt tù.
Thứ tư, khi tiến hành hoạt động giáo dục, các cán bộ tư pháp
thường sử dụng những phương pháp tâm lý tư pháp. Đó là những
phương pháp nắm bắt tâm lý của đối tượng hoặc các phương pháp
tác động tâm lý khác nhau. Tùy theo từng đối tượng, tùy theo từng
trường hợp mà chúng ta sử dụng phối kết hợp các phương pháp

này như thế nào. Tuy nhiên cần phải đảm bảo hai điều kiện:
- Điều kiện về mặt tố tụng: Luật có cho phép hay không? Chủ
thể tác động là ai? Địa vị pháp lý của họ như thế nào?
- Điều kiện về mặt tâm lý: Đối tượng bị tác động mang đặc
điểm tâm lý gì?
II. Hoạt động giáo dục trong giai đoạn điều tra.
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong điều tra.

3


Trong giai đoạn điều tra, điều tra viên cũng đã bắt đầu thực
hiện chức năng giáo dục, chức năng giáo dục trong hoạt động điều
tra được hiểu như sau:
Một là, trong khi tiến hành điều tra, mỗi một cử chỉ, hành vi
của điều tra viên cần được cân nhắc và mang tính giáo dục nhất
định. Điều tra viên có thể cung cấp các tin tức bổ dung cho người
làm chứng, người bị hai hoặc gợi ý, động viên họ để họ đánh giá,
giải thích đúng nội dung sự kiện cũng như các hiện tượng xoay quanh
sự kiện.
Hai là, hoạt động giáo dục của điều tra viên cũng nhằm loại bỏ
những tổn thương về mặt tinh thần ở người bị hại và người làm
chứng.
Ba là, chức năng giáo dục của điều tra viên thể hiện rõ nét
trong hoạt động đấu tranh với bị can buộc họ phải khai báo sự
thật, từ bỏ con đường phạm tội, khắc phục hậu quả đã gây ra.
Chức năng giáo dục trong hoạt động điều tra được hiểu như
vậy, còn hoạt động giáo dục trong điều tra thực hiện chủ yếu một
số nhiệm vụ sau đây:
- Trong giai đoạn điều tra cần phải xây dựng cơ sở cho các

hoạt động giáo dục sau này. Sự hình thành cơ sở giáo dục cho các
giai đoạn của hoạt động tư pháp khác có thể biểu hiện bằng sự
thu thập thông tin cần thiết để tổ chức quá trình giáo dục tiếp
theo của Tòa án và của các tổ chức xã hội khác. Điều tra viên cũng
cần thu thâp những thông tin cần thiết như: thông tin về phẩm
chất cá nhân của bị can, thói quen, các phẩm chất tiêu cực…
- Sự tác động của điều tra viên cũng có ảnh hưởng rất lớn đến
bị can. Sự tác động này nhằm khơi dậy cho bị can những tội lỗi về
việc làm của mình. Sự đối xử công bằng, lịch sự và nhân đạo của
4


điều tra viên cũng làm cho bị can suy nghĩ về sai lầm của mình,
làm cho họ phân tích đúng đắn các sai lầm của mình.
- Khi phân tích hành vi phạm tội của bị can, điều tra viên cần
chú ý thận trọng khi rút ra kết luận về tính chất nghiêm trọng của
tội phạm, về nguyên nhân phạm tội cũng như động cơ phạm tội
của họ. Điều tra viên phải tạo cho bị can ý thức tự phê phán bản
thân, kích thích để họ tự lên án hành vi phạm tội mà họ gây ra.
- Để tác động giáo dục đối với bị can, ngoài các vấn đề nêu
trên thì điều tra viên còn có thể thông qua những sự vật, hiện
tượng và các nguồn thông tin khác. Bởi nhiều khi sự thuyết phục
của điều tra viên không đem lai kết quả, song nếu điều tra viên
biết sử dụng những sự việc, thông tin có giá trị thuyết phục đối với
bị can thì có những chuyển biến tốt hết sức bất ngờ. Ví dụ: Với vụ
án Hải bánh, điều tra viên biết được hoàn cảnh của Hải bánh lúc
bấy giờ là có con nhỏ ở nhà, điều tra viên ngoài sử dụng các
phương pháp trên thì còn hướng cho Hải bánh đến đứa con nhỏ,
nếu Hải bánh khai ra thì còn có cơ hội về với con.
- Sự kích thích, tác động khơi dậy long tự trọng và nguyện

vọng tự giáo dục của bị can là một quá trình phức tạp, song có thể
thực hiện được. Khi điều tra viên khơi dậy được tính tích cực tự
giáo dục của bị can thì hoạt động giáo dục trong giai đoạn điều tra
sẽ nhanh chóng đạt hiệu quả.
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong điều tra.
Ở giai đoạn điều tra vụ án hình sự, vai trò của hoạt động giáo
dục chủ yếu được thực hiện thông qua các điều tra viên. Trong giai
đoạn này, điều tra viên cũng đã bắt đầu thực hiện chức năng giáo
dục giáo dục của mình mặc dù đây không phải là hoạt động chính
của giai đoạn này. Thông qua hoạt động giáo dục, điều tra viên có
thể khiến người bị hỏi cung cởi mở hơn với điều tra viên và cung
5


cấp thông tin một cách chính xác hơn; tao thuận lợi, giúp các cá
nhân, tổ chức khác được giao nhiệm vụ giáo dục sau này sẽ hiểu
rõ về bị can hơn và tìm ra những giải pháp giáo dục hiệu quả hơn.
Ngoài ra hoạt động giáo dục còn giúp trấn an tâm lí để người bị
hại và người làm chứng bình tĩnh nhớ laị những tình tiết của vụ án
một cách chính xác và khách quan, loại bỏ những suy nghĩ tiêu
cực; khiến cho họ tin tưởng và có thiện chí, tích cực hợp tác với cơ
quan điều tra.3
Như vậy, từ sự khẳng định trên có thể khẳng định rằng hoạt
động giáo dục có vai trò quan trọng và không thể thiếu trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự. Tuy nhiên, nó không phải đóng vai trò
chủ đạo, sở dĩ như vậy là xuất phát từ nhiệm vụ của giai đoạn điều
tra là thu thập tài liệu, thông tin để làm rõ vụ án. Tuy nhiên không
thể phủ nhận được tầm quan trọng của hoạt động giáo dục trong
giai đoạn này.
3. Trong thực tế.

Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự thì điều tra viên là người
người chủ yếu thực hiện hoạt động giáo dục.
Điều tra vụ án hình sự là một hoạt động phức tạp và được tiến
hành qua nhiều giai đoạn và mỗi giai đoạn thực hiện một nhiệm
vụ của hoạt động điều tra, bao gồm: Giai đoạn chuẩn bị chung,
giai đoạn chuẩn bị tâm lý cho những người tham gia hoạt động
điều tra, giai đoạn điều tra viên tư chuẩn bị tâm lý cho bản thân,
giai đoạn tiến hành hoạt động, giai đoạn ghi chép diễn biến và kết
quả hoạt động, giai đoạn phân tích và đánh giá kết quả của hoạt
động điều tra. Trong đó hoạt động giáo dục sẽ được thực hiện ở
giai đoạn chuẩn bị chung, giai đoạn chuẩn bị tâm lý cho những
người tham gia hoạt động điều tra, giai đoạn tiến hành hoạt động.
3 />
6


- Đối với giai đoạn chuẩn bị chung: bên cạnh việc lập kế hoạch
thu thập chứng cứ, điều tra viên còn phải lập kế hoạch tác động
lên các chủ thể tham gia điều tra khác. Sự tiếp xúc ban đầu với
những người này, lời khai của họ giúp điều tra viên có những nhận
định nhất định về tâm lý của họ, về thái độ của họ đối với cơ quan
điều tra, từ đó, điều tra viên có thể xác định trình tự, cách thức
tiếp cận để hình thành ở họ thái độ cần thiết. Vì vậy, hoạt động
giáo dục phù hợp với từng đối tượng được điều tra viên xác định
và chuẩn bị ngay từ giai đoạn chuẩn bị chung.
- Đối với giai đoạn chuẩn bị tâm lý cho những người tham gia
hoạt động điều tra: hoạt động giáo dục ở đây có vai trò nhằm loại
bỏ những ức chế tâm lý của những chủ thể tham gia, để họ tin
tưởng vào cơ quan bảo vệ pháp luật. Ví dụ: Đối với người người
làm chứng, việc bị triệu tập đến cơ quan điều tra để cung cấp

chứng cứ nằm ngoài ý muốn của họ, họ sợ bị liên lụy, sợ bị trả thù,
thì điều tra viên qua những lời nói, cử chỉ của mình phải cho họ
thấy được cơ quan điều tra có thể đảm bảo an toàn cho họ và gia
đình của họ, có thể không công khai danh tính của người làm
chứng…. để họ có thể tin tưởng, và phối hợp với cơ quan điều tra.
- Đối với giai đoạn tiến hành hoạt động: thực hiện hoạt động
giáo dục thông qua các hoạt động cụ thể như hỏi cung, lấy lời
khai… để hướng đến sự thật khách quan của vụ án, thực hiện
được những mục đích đã đề ra ở giai đoạn chuẩn bị chung.
Trên thực tế, vì hoạt động giáo dục không phải là hoạt động
chính của giai đoạn điều tra vụ án hình sự nên có một số trường
hợp, điều tra viên không làm tốt hoạt động giáo dục đối với bị can,
người bị hại… không giải tỏa được những ức chế tâm lí của họ nên
đã dẫn đến tình huống bị can, bị hại có những hành động quá

7


khích, gây rối, ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan bảo vệ pháp luật
và ảnh hưởng tới việc điều tra sự thật khách quan của vụ án. 4
III. Hoạt động giáo dục trong quá trình xét xử.
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong xét xử.
Thứ nhất, hoạt động giáo dục trong xét xử tác động giáo dục
với tính chất cụ thể, trực tiếp khi xét xử, nó tác động vào nhận
thức của những người tham dự phiên toà về các chứng cứ cho dù
mỗi chứng cứ đó có thể gây xúc động tích cực hoặc tiêu cực.
Thứ hai, hoạt động giáo dục trong xét xử tại tòa án là hình
thức lồng ghép giữa hoạt động xét xử với hoạt động giáo dục pháp
luật nhằm trang bị cho những người tham gia vào quá trình tố tụng
hoặc theo dõi phiên tòa những kiến thức pháp luật cần thiết.

Thứ ba, hoạt động giao dục trong xét xử tại phiên tòa không
chỉ đối với những người tham gia tố tụng và tiến hành tố tụng nói riêng
mà còn đối với mọi công dân nói chung.
Thứ tư, hoạt động giáo dục của Toà án thực hiện trong phiên
toà và ngoài phiên toà. Hoạt động giáo dục trong phiên toà được
thực hiện bởi cá nhân thẩm phán, bởi hội đồng xét xử và những
người tham gia xét xử như kiểm sát viên, luật sư cụ thể. 5
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong xét xử.
Thứ nhất, hoạt động giáo dục trong xét xử của Tòa án giúp
mọi người có ý thức tôn trọng pháp luật, rèn luyện thói quen tuân
thủ pháp luật, cần làm cho mọi người tin rằng bất cứ hành vi vi
phạm pháp luật nào cũng sẽ bị tòa án và xã hội lên án, giáo dục
mọi công dân có ý thức tham gia vào hoạt động đấu tranh phòng
4 />5 />
8


ngừa và chống tội phạm. Tòa án cần giáo dục cho mọi người có
mặt tại phòng xử án ý thức tôn trọng đối với hoạt động xét xử.
Thứ hai, tác động giáo dục của Tòa án là một hình thức hoạt
động thông qua chính phiên tòa xét xử: qua việc nghiên cứu công
khai, trực tiếp, đầy đủ, khách quan, cụ thể các tình tiết của vụ án
tại phiên tòa. Hiệu quả tác động giáo dục của Tòa án thể hiện ở
tính chất cụ thể, trực tiếp khi xét xử, nó tác động vào nhận thức
của những người tham dự phiên tòa về các chứng cứ cho dù mỗi
chứng cứ đó có thể gây xúc động tích cực hoặc tiêu cực.
Thứ ba, hoạt động giao dục trong xét xử của Tòa án không chỉ
có tính nhất giáo dục đối với những người tham gia tố tụng, tiến
hành tố tụng mà còn đối với mọi công dân.
 Ví dụ:

- Đối với bị cáo: Hoạt động giáo dục trong xét xử giúp giáo dục
tâm lý cho bị cáo, để họ nhận ra lẽ phải. Từ đó sẽ có thái độ hợp
tác, thành khẩn khai báo.
- Đối với người bị hại: Thông qua hoạt động giáo dục trong xét
xử thì sẽ góp phần chia sẻ, cảm thông, động viên là chỗ dựa cho
tinh thần của họ, giúp cho họ bình tĩnh khai báo tránh hoảng loạn.
Bởi người bị hại lại lâm vào tình thế bị đe dọa nên không dám khai
báo.
- Đối với người làm chứng: Đó là người đã biết thông tin vụ án
nhưng nhiều khi họ lại không muốn hợp tác với những biểu hiện
như “không biết”, “không nhớ” để tránh liên lụy bản thân. Chính vì
vậy mà hoạt động giáo dục trong xét xử sẽ giúp họ biết được
quyền và nghĩa vụ của mình là như thế nào để từ đó họ hợp tác
với Tòa án.

9


- Đồng thời hoạt động giáo dục trong xét xử cũng có tác động
đến mọi công dân.
Thứ tư, hoạt động giáo dục của Tòa án thực hiện trong phiên
tòa và ngoài phiên tòa cụ thể:
- Ngoài phiên tòa thể hiện ở việc thẩm phán trò chuyện với
các bị cáo, với nhân thân của họ và đồng thời được thực hiện
trong lời phát biểu công khai về kế hoạch sắp tới;
-Trong phiên tòa được thể hiện bởi cá nhân thẩm phán, bởi hội
đồng xét xử và những người tham gia xét xử như kiểm sát viên,
luật sư…
Từ đó, giáo dục nâng cao tinh thần trách nhiệm đối với những
lãnh đạo tập thể đã có những thiếu sót .Trong giai đoạn chuẩn bị

xét xử, Tòa án không chỉ lập kế hoạch nhận thức trong giai đoạn
xét hỏi mà còn lập kế hoạch thực hiện tác động giáo dục. Vì vậy,
có thể mời thêm người làm chứng, đại diện toàn thể xã hội, nghiên
cứu điều kiện sống và điều kiện giáo dục của bị cáo… để thực
hiện mục đích nói trên.
Thứ năm, trong giai đoạn xét xử, những phương pháp tác động
giáo dục cùng một lúc tác động đến cả bị cáo và tất cả những
người có mặt tại phiên tòa. Thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư giúp
mọi người ý thức được rằng mọi hoạt động của họ phải đảm bảo
cả chức năng giáo dục. Họ phải tác động bị cáo để bị cáo nhận ra
và mong muốn sửa chữa lỗi của mình. Họạt động giao dục đã tác
động đến tất cả những người có mặt tại phiên tòa, hình thành
trong họ ý thức pháp luật, chỉ ra cho họ những biện pháp đấu
tranh phòng ngừa và chống tội phạm, củng cố tâm lý cần thiết cho
họ.

10


Thứ sáu, hoạt động giáo dục của Tòa án thể hiện cả khi tuyên
án. Vì lẽ đó mà bản án của Tòa tuyên phải đúng, đáp ứng với
những yêu cầu của pháp luật đó là phải phù hợp “ đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật” . Tuy nhiên bản án cũng cần phân tích
mức độ nguy hiểm cho hành vi tội phạm, càng dễ hiểu càng tốt,
bản án càng được truyền bá rộng rãi càng tốt để mọi công dân
đều có thể biết qua đó giáo dục ý thức pháp luật của họ.
Như vậy, có thể thấy trong giai đoạn xét xử hoạt động giáo
dục cũng đóng vai trò rất quan trọng, cần thiết tuy nhiên nó
không đóng vai trò chủ đạo. Khong là chủ đạo vì chức năng chính
của giai đoạn này là việc tổ chức, điều khiển việc xét xử người

phạm tội phải bảo đảm pháp chế nhà nước, bảo vệ quyền lợi hợp
pháp bị xâm hại nên chức năng giáo dục không thể trở thành hoạt
động chủ yếu, trung tâm. Tuy nhiên, nếu hoạt động xét xử chỉ cho
thấy những chế tài cứng nhắc thì không thể hiện được bản chất
nhà nước xã hội chủ nghĩa và mục đích nhân đạo của chính sách
pháp luật nước ta.
3. Trong thực tế.
3.1. Hoạt động giáo dục pháp luật trong phiên tòa:
Trong những năm qua, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo
dục pháp luật trong xét xử đã có nhiều chuyển biến tích cực. Đây
là hình thức tuyên truyền có ý nghĩa thiết thực và dễ dàng đi vào
đời sống nhân dân. Những người tham dự phiên tòa được chứng
kiến toàn bộ diễn biến quá trình Tòa án giải quyết, xét xử một vụ
việc cụ thể, họ sẽ hiểu rõ hơn pháp luật quy định đối với từng
trường hợp như thế nào và bị xử lý ra sao, từ đó sẽ có ứng xử phù
hợp với quy định của pháp luật. Bên cạnh việc xét xử các vụ án tại
trụ sở Tòa án, các TAND còn tổ chức các phiên tòa rút kinh
nghiệm, phiên toà được truyền hình trực tuyến, đặc biệt tổ chức
các phiên tòa xét xử lưu động tại địa bàn nơi xảy ra vụ án hoặc
11


các địa bàn trọng điểm về một số loại tội phạm. Hoạt động này
luôn mang lại hiệu quả cao trong công tác tuyên tuyền, phổ biến,
giáo dục pháp luật; có tác dụng trực tiếp đến những người tham
dự hoặc theo dõi phiên toà; tạo ra sự quan tâm của đông đảo cộng
đồng dân cư ở địa phương; giúp cho nhân dân dễ hiểu, dễ nhớ
những quy định pháp luật.

6

3.2. Hoạt động giáo dục pháp luật thông qua công khai các bản
án, quyết định của Tòa án và phát triển án lệ:
Để nhân dân được tiếp cận pháp luật thông qua nhiều cách
thức thì việc công khai các bản án, quyết định của Tòa án trên
Cổng thông tin điện tử được quan tâm. Theo đó, từ ngày 01-72017, TAND các cấp đã thực hiện việc công bố các bản án, quyết
định của Tòa án mình trên Cổng thông tin điện tử của Tòa án. Tính
đến ngày 15-7-2019 đã có 291.819 bản án, quyết định của Tòa án
được công bố, trong đó có 60.601 bản án, quyết định về hình sự,
46.577 bản án, quyết định về dân sự, 153.827 bản án, quyết định
về hôn nhân và gia đình 5.005 bản án ….7
3.3. Hoạt động giáo dục pháp luật thông qua phương tiện
truyền thông:
Học viện Tòa án đã phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam sản
xuất Chương trình “Tòa tuyên án”. Chương trình này được xây
dựng theo tiêu chí là một chương trình giáo dục pháp luật đặc biệt
dành cho giới trẻ. Trên cơ sở các vụ án có thật, các chuyên gia tư
vấn pháp luật sẽ biên tập lại một vài chi tiết để tăng ý nghĩa giáo
dục pháp luật trong toàn xã hội.8 Ngoài ra nổi bật hiện nay còn có
những bộ phim nói về quá trình xét xử của Tòa được sản xuất và
lên sóng truyền hình trên kênh VTV, điển hình là phim “Mê Cung”,
6 />7
/>8 />
12


“Sinh Tử”,… Không ngoài kì vọng, những bộ phim này đã nhanh
chóng tiếp cận được với khán giả và từ những tình tiết trong phim
đã giáo dục rất nhiều kiến thức về pháp luật đến họ.
3.4. Hạn chế:

Hiện nay, công tác phối hợp giữa Tòa án nhân dân các cấp với
cơ quan truyền thông đại chúng đưa tin về các phiên tòa để nhân
dân theo dõi nhằm tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật
trong nhân dân thông qua phiên tòa vẫn còn ít.
Vẫn còn các vụ oan sai, án sửa làm ảnh hưởng đến quyền và
lợi ích hợp pháp của công dân như vụ án Nguyễn Thanh Chấn,
Trần Văn Thêm… làm suy giảm niềm tin của nhân về đối với hoạt
động xét xử của Tòa án.
Thời gian tổ chức các phiên tòa xét xử lưu động, phiên tòa
mẫu còn ngắn nên công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp
luật cho người dân chưa được đầy đủ; Do khối lượng công việc
nhiều và đặc thù của công tác chuyên môn là cơ quan xét xử nên
việc tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật là việc làm thường
xuyên thông qua công tác giải quyết, xét xử, vì thế việc phổ biến,
giáo dục pháp luật bằng các hình thức khác còn gặp nhiều khó
khăn và chưa đạt hiệu quả cao.
IV. Hoạt động giáo dục trong quá trình thi hành án phạt tù.
Theo Luật thi hành án hình sự năm 2010 tại khoản 3 Điều 3 thì
thi hành án phạt tù là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy
định của Luật này buộc người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù
chung thân phải chịu sự quản lí giam giữ, giáo dục cải tạo.
1. Đặc điểm của hoạt động giáo dục trong qua trình thi hành án phạt tù.

13


Hoạt động giáo dục trong thi hành án phạt tù có một số đặc
trưng sau đây:
Thứ nhất, hoạt động giáo dục trong thi hành án chủ yếu là quá
trình tương tác giữa các nhà giáo dục (giám thị, trưởng phân trại,

quản giáo…) và phạm nhân. Trong đó, các nhà giáo dục làm
nhiệm vụ định hướng, tổ chức, điều khiển các loại hình hoạt động
giáo dục cụ thể còn phạm nhân thì được tổ chức, tự giác tích cực
tham gia các hoạt động giáo dục, trong quá trình tương tác với các
phạm nhân, các nhà giáo dục cần có sự gần gũi, chia sẻ để nắm
bắt tâm tư, nguyện vọng và tác động tâm lý thường xuyên để các
phạm nhân có suy nghĩ tích cực, giúp họ biết đánh giá nguyên
nhân, hậu quả các hành vi phạm tội.
Thứ hai, hoạt động giáo dục trong giai đoạn thi hành án diễn
ra trong một môi trường đặc biệt. Phạm nhân bị cách ly ra khỏi xã
hội, bị quản lý chặt chẽ và bị ràng buộc bởi nhiều hạn chế hoặc
các quy định của pháp luật. Đa số nạn nhân phần lớn là người có
lối sống tự do, vô kỷ luật nên việc hạn chế tự do và các quy định
của pháp luật cũng là một bức xúc lớn trong họ. Tuy nhiên, những
chế độ hay nội quy chặt chẽ với phạm nhân cũng có những ảnh
hưởng và tác động tích cực, bắt buộc phạm nhân hình thành
những suy nghĩ, thói quen, lối sống tích cực.
Thứ ba, hoạt động giáo dục diễn ra trong môi trường tập thể
phạm nhân, đó là nơi chủ yếu tập trung những con người có các
phẩm chất tâm lý tiêu cực, nhiều thói hư tật xấu, côn đồ, trộm
cắp. Chính vì vậy, hơn bất cứ môi trường nào khác đòi hỏi Ban
giám thị và các nhà giáo dục phải chuẩn bị, sử dụng các phương
pháp tác động thường xuyên đến tập thể phạm nhân. Muốn cải
tạo từng các nhân riêng lẽ thì phải đồng thời tiến hành cải tạo tập
thể phạm nhân khác. Để làm được điều này rất khó khăn, vì vậy

14


bản thân các nhà giáo dục cần tỉ mỉ trách nhiệm, nắm được các

đặc điểm trạng thái thuộc tính tâm lý của từng người. 9
2. Vai trò của hoạt động giáo dục trong quá trình thi hành án phạt tù.
Vai trò của nó được thể hiện qua một số khía cạnh sau:
Thứ nhất, hoạt động giáo dục tất yếu nhằm hướng nhằm
hướng đến việc giáo dục phạm nhân có một thái độ tôn trọng
pháp luật và trật tự pháp luật, ngăn ngừa cộng đồng. Dưới góc độ
giáo dục, thời gian phạm nhân ở trại giam là một quá trình giáo
dục, trong đó cơ quan thi hành án tiến hành các nội dung, phương
pháp, hình thức giáo dục để làm cho phạm nhân chuyển biến tư
tưởng, tình cảm, nhận rõ tội lỗi, sai lầm, khuyết điểm, tôn trọng
pháp luật, quy chế, nội dung trại giam, có ý thức thói quen lao
động.
Thứ hai, chức năng của hoạt động giáo dục cải tạo là giúp
phạm nhân khắc phục sửa chửa sai lầm, phát triển và hoàn thiện
những phẩm chất tâm lý tích cực. Để thực hiện tốt các điều này,
các nhà giáo dục cần có sự tìm hiểu, nghiên cứu về nhân cách
phạm nhân, nắm được những phẩm chất tâm lý của nạn nhân để
từ đó lựa chọn sự tác động giáo dục thích hợp nhất để đạt được
mục đích quản lý.
Tuy nhiên, hoạt động giáo dục trong thi hành án cũng gặp
nhiều hạn chế khi phạm nhân bị giam giữ trong các trại giam.
Phạm nhân không hoạt động trong xã hội vì vậy không nhận được
sự tác động tích cực đến xã hội của các tổ chức, chính quyền địa
phương …Đối với phạm nhân, sự thiếu hụt này đã làm hạn chế
việc hình thành những phẩm chất quan trọng quan trọng nhất của
của con người. Do đó, các hoạt động giáo dục trong trại giam phải
9 />
15

nhằm khắc phục được sự lạc hậu, kém hiểu biết và những hụt
hẫng do phạm nhân phải cách ly với xã hội.
3. Hoạt động giáo dục trong thi hành án phạt tù ở nước ta.
Trên thực tế, hoạt động giáo dục trong thi hành án phạt tù ở
nước ta được áp dụng khá phổ biến và hiệu quả. Một trong những
công tác vô cùng quan trọng trong quá trình giáo dục và cải tạo
phạm nhân là việc dạy nghề và truyền nghề cho phạm nhân. Các
trại giam đã phối hợp với một số đối tác đầu tư xây dựng hệ thống
nhà xưởng tổ chức lao động, dạy nghề cho phạm nhân; chủ động
phối hợp với các trung tâm đào tạo nghề mở các lớp dạy nghề
ngắn hạn như nghề may công nghiệp, nghề sửa chữa xe máy,
nghề cơ khí, sửa chữa điện tử và tổ chức thi sát hạch cấp chứng
chỉ hành nghề cho phạm nhân. Ngoài ra, trại còn tổ chức dạy một
số nghề phổ thông cho phạm nhân như đan lát hàng thủ công mĩ
nghệ, cạo mủ cây cao su, xây dựng, cơ khí, mộc …giúp phạm
nhân rèn luyện sự kiên trì, khéo léo trong lao động, học cho mình
một nghề phổ thông để kiếm sống khi ra trại. Bên cạnh đó, các
đơn vị còn chủ động phối hợp với Hội Luật gia, Trung tâm Trợ giúp
pháp lý, Công an…. đến tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, tuyên
truyền giáo dục pháp luật cho phạm nhân, giáo dục cho họ về các
giá tri đạo đức, lối sống. Đây là hình thức và phương pháp giáo
dục mới, thể hiện sự chung tay góp sức của cả cộng đồng xã hội
với công tác giáo dục cải tạo phạm nhân. Ngoài ra, các đơn vị còn
liên tục phối hợp với các Phòng, Sở Giáo dục – đào tạo, Trung tâm
giáo dục thường xuyên mở các lớp xóa mù chữ cho phạm nhân.

16


KẾT LUẬN

Như vậy, hoạt động giáo dục đóng vai trò rất quan trọng trong
các giai đoạn của hoạt động tư pháp nói chung và hoạt động tố
tụng hình sự nói riêng. Các nhà làm luật theo đó ngoài có chuyên
môn nghiệp vụ vững vàng cần phải hiểu thêm các yếu tố về tâm
lý đặc biệt là thuyết phục, giáo dục phạm nhân để từ đó vận dụng
vào các quá trình điều tra, xét xử và cải tạo phạm nhân nhanh
chóng trở thành một công dân có ích cho xã hội, nhanh chóng hòa
nhập với cộng đồng.

17


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1, Luật thi hành án hình sự 2010.
2, Trường Đại học Luật Hà Nội (2016), Giáo trình tâm lý học tư pháp, Nxb. Công
an nhân dân, Hà Nội.
3, />4,

/>
dong-giao-duc-trong-cac-giai-doan-to-tung.html.
5,

/>
dong-giao-duc-trong-giao-duc-cai-tao-pham-nhan.htm.
6,
/>461?.
7.

/>
dong-thi-hanh-an-phat-tu-duoi-goc-do-tam-li-giao-duc.

8.

/>
bien-giao-duc-phap-luat..
9. />10. />

11.

/>
tra-vu-an-hinh-su/.


PHỤ LỤC
Một số hình ảnh minh họa