Tin phát thanh, tiểu luận

BÀI LÀM
I. TIN
1. Về tin nói chung
Có nhiều khái niệm đưa ra về tin. Trong cuốn “Các thể loại báo chí thông
tấn” tác giá Ðinh Hường nêu “Tin là một trong những thẻ loại trong nhóm thể
loại báo chí thông tấn, trong đó thông báo, phán ánh, bình luận có mục đích một
cách ngắn gọn, chính xác và nhanh chong nhất về các sự kiện, vấn đề, con người
đã và đang xảy ra trong đời sống, có ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định”. Ðây là
một quan điểm chung cho thể loại tin có các loai hình báo chí như phát thanh,
truyền hình, báo in, báo mạng v.v…
Không biết trong pham vi phát thanh, Th.S Vũ Thúy Bình đưa ra định
nghĩa: “Tin phát thanh là sn kiện mới, biến cố mới, tình hình mới về con người,
sự vật, hiện tượng đã xảy ra, đang tiếp diễn được truyền tải một cách ngắn gọn,
trực tiếp, dễ hiểu với người nghe bằng phương thức truyền thông rađiô.
2. Đặc điểm tin phát thanh
- Tin phát thanh trước hết đảm báo yếu tố nhanh, ngắn gọn, trực
Tiếp.
- Đặc điểm nội dung: mục đích đề cập dung lượng chi tiết trong một
tin phát thành thường có quy mô nhó hơn tin trên báo in, tin trên báo in chọn
quá trình để phán ánh, còn phát thanh chọn nhiều thòi điểm để tạo

nên quá

trình đó.
Ví dụ: Khi dưa tin ve cơn bão A di qua vùng B phát thanh chon ít nhất 3
lân đưa tin: bão đến, thiệt hại, khắc phục. Còn báo in chí tin quá trình. Cụ the là:
Trên phát thanh : tin 1: đêm qua lúc 0h30’ bão A đã tràn vào vùng B với
cường độ lên tới cấp 12 gtrên 12. Nhân dân dã chuẩn bị phó với bão theo chí
đao cúa chính quyền địa phương, nhưng do sức bão lớn nên sẽ có nhiều
thiệtt hại. Chúng tôi sè có thông tin thêm về cơn bão này.

1


Tin 2: Thiệt hại: Bão A kéo qua vùng B làm 6 người chết, 3 người mất tích,
hơn 60 trên tổng số130 nóc nhà bị tốc, đưòng điện và cây cối bị đổ… thiệt hại
ước tính lên đến hơn 300 triệu đồng.
Tin 3: Sau khi biết tin bão A kéo vào vùng B các đồng chí lãnh dao Ðáng
và Nhà nưóc đã gửi thư điện thăm hói chí đạo công tác khắc phục bão tới chính
quyền và nhân dân địa phương, nhiều nhà háo tâm cũng gửi quà giúp đỡ. Các
đơn vị bộ đội địa phương cũng được huy động tham gia cùng dân khac phục hậu
quả cơn bão. 17 giờ chiều nay hậu quá cơn bão đã được khắc phục một phần.
Trên báo in: không giờ 30’ đêm qua bão A tràn qua vùng B với sức bão lên
đến cấp 12 giật trên cấp 12. Làm 6 người chết, 3 người bị thương,3 người mất
tích, tốc hơn 60 nóc nhà, gây thiệt hai nặng nề cho giao thông, cây cối, mùa
màng… Ngay sau khi bão tan chính quyền, bộ đội địa phương đã giúp bà con
khắc phục hậu quá bão. Các đồng chí lãnh đạo Ðáng và Nhà nước gửi thư thăm
hói và động viên người dân.
€ Tin phát thanh mang tính mới mé thúc thòi chính là có đặc điểm
này.
Đặc điểm hình thức:
- Tin phát thanh có thời lượng nhó, vì mục đích đề cập nhỏ, chi tiết ít,
khoáng 20 - 40 giây/tin. Do tin phán ánh trong một quá trình diễn ra sự kiện, sự
việc nên phái có phương pháp chọn thời điểm hợp lý để đưa tin.
3. Các dạng tin phát thanh
Việc phân chia các dang tin dựa vào tiêu chí là phán ánh hay tính chất
thời sự, mục đích phán ánh.
- Dựavào tiêu chí phán ánh có tin chính trị kinh tế, văn hóa xã hội.
- Dựa vào tiêu chí tính chất thời sự, có tin thời sự, tin tư liệu…
- Dựavào tiêu chí mục đích phán ánh có tin vắn, tin ngắn, tin sâu, tin bình, tin
tường thuật.

- Dựa vào tiêu chí thực hiện có tin thu thanh, tin diện, phách…


€ Cá 5 yeu tố này ngoài phát thanh thì các loai hình báo chí khác cũng
có. Ðiểm khác biệt so sánh giữa phát thanh với các loại khác đó là việc phân
chia thành tin thời sự (không có tiếng động) và tin có tiếng động.
Ví dụ: tin không có tiếng động: gom sứ Bát Tràng đã được cấp chứng
chí ISO 9004 về chất lượng. Trong năm qua mặt hàng này đã được xuất khẩu
đi nhiều nước mà chủ yếu là thị trường Tây Âu thu về hơn 2 nghìn tí
đồng. Năm nay, số lượng sán phẩm được xuất khẩu đi các nước các nước
Ðông Á - một thị trường tiềm năng với nhiều mẫu mã mới, hy vọng
nguồn thu có thể lên đến 4 nghìn tí động.
Tin B có tiếng động: việc chuẩn bị Trung Thu cho tré em khuyết tắt và
có hoàn cánh khó khăn Trung tâm động xã hội II đã hoàn tất nhằm tạo cho các
em niềm vui trọn vẹn Trung Thu. Nói rõ hơn về điều này ông Ích Phó giám
đốc Trung tâm cho biết:
- Phát bang. Chúng tôi đã chuẩn bị đủ bánh kẹo và lên kế hoạch tổ chức
đón tết Trung Thu vui văn nghệ và phá cỗ cho các cháu… Công việc này cũng
được các bạn sinh viên tình nguyện giúp đỡ nên đã sẵn sàng. Mong rằng các
em có một Tết Trung thu thật có ý nghĩa.
4. Mô hình tin phát thanh
a. Tin hình tháp
1. Chi tiet gây chú ý
2. Chi tiết liên quan đến sự kiện
3. Chi tiết quan hệ trực tiếp với sự kiện
4. Chi tiết quan trọng nhất

b. Tin tháp ngược
1. Chi tiết quan trọng nhất
2. Chi tiết quan hệ trực tiếp với sự kiện

3. Chi tiết liên quan với sự kiện
4. Chi tiết gây chú ý

c. Tin hình chữ nhật
3


1. Chi tiết 1
2. Chi tiết 2
3. Chi tiết 3
4. Chi tiết 4

Loai tin này thường để nói về các sự kiện chính trị hay liên quan
đến các nguyên thú quốc gia do các chi tiet độc lập ngang bằng nhau không
chi tiet nào quan trọng hơn chi tiết nào.
Ví dụ: Hôm qua Ngân hàng thế giới đã quyết định viện trợ cho Châu Phi
hơn 50 triệu USD để các nước ó dây giái quyet van de b¾nh AIDS. Năm ngoái
cũng Ngân hàng thế giới cũng cho Nam Phi vay dài hạn 20 triệu USD để
giúp nước này mua thuốc chữa bệnh AIDS cho người nghèo. Châu Phi hiện là
châu lục có số lượng người mắc bệnh AIDS cao nhất thế giới, chiếm 1/3 trong
tổng số hơn 60 triệu bệnh nhân AIDS trên thế giới.
5. Kỹ năng làm tin
a- Nắm bắt tình hình: Yêu cầu này đòi hỏi bắt buộc với người làm tin phát thanh.
Ðể có điều đó phải bám sát cuộc sống để phát hiện đúng, trúng vấn đề, đồng
thời qua đài, báo phóng viên biết được đề tài nào đã

được khai thác vấn đề

nào còn bó ngỏ
b- Lựa chọn đề tài chú đề:

Chọn đề tài tiêu biểu mới xáy ra vấn đề nóng hổi trong vô tận các vấn
đề đề tài dáp ứng yêu cầu gói gon trong m®t không gian, thòi gian cn the.
Chú yeu là các sn ki¾n có ý nghĩa xã h®i, d%nh hưóng cho
ngưòi nghe, giúp ho hieu biet ve các sn ki¾n xã h®i. Nhà báo lna chon de tài
dna trên nhu cau cúa cơ quan.
Chon chú de: Chú de cúa tin là van de, ý do, ý d%nh cúa ngưòi viet, là tư
tưóng cúa tin, là than cúa sn ki¾n mà ngưòi viet muon thông qua de phát bieu
vói công chúng.

4


Ví dn: Phóng viên di thâm nh¾p thnc te thay có lò tái che dau thái ó m®t
d%a phương thì chú de có the là “giá xăng lên đến đâu thái cũng trở
thành món hòi” hoặc “vấn đề ô nhiễm môi trường”.
c. Săn tin:
+ Phát hiện nguồn tin: Phát hiện nguồn tin qua đài báo, các phương tiện
truyền thông. Ðoc báo, nghe đài, xem tivi… phóng viên biết cái gì đã được
phán ánh, góc cạnh nào mình có thể khai thác.
- Qua tổng kết, báo cáo, tuyên ngôn… nguồn tin tù thính giá qua các cơ quan
tổ chức… có trách nhiệm.
+ Tiếp cận và khai thác dữ liệu.
Ðây là yêu cầu cần thiết. Phóng viên phải thẩm tra xác minh nguồn tin
để đưa đến thính giá thông tin chính xác. Yêu cầu nhà báo không làm việc qua
loa đại khái, để làm khó bó. Tóm lại là phái luôn cảnh giác với chính mình,
không thụ động chờ tin.
1

+ Thẩm tra dữ liệu, xác định ý nghĩa xã hội cúa nó.
2

Tin không chỉ cung cấp thông tin mà còn phải có ý nghĩa nhất định

3
4

với xã hội. Ngoài tính cụ thể, chính xác cần lựa chọn chi tiết xác đáng.
6. Thể hiện tin phát thanh
a- Thể hiện phương thức và mô hình: Tùy thuộc vào vấn đề, sự kiện để lựa chọn
đăng tin có tiếng động hay không có tiếng động. Ví dụ: Khi đưa tin xăng lên
giá không cần tiếng động; về cuộc họp hay hoat động thì cần tiếng động.
b- Những thao tác kỹ thuật nghiệp vụ phát thanh cần chú ý.
Cần phóng viên khai thác tài liệu nhanh bằng cách dệt câu hỏi và bám
máy dúng lúc, hướng micrô về người trả lời. Ðặt câu hỏi ngắn, trực tiếp đi vào
bản chất vấn đề.
c- Tạo lập văn bản và hoàn chính bản tin .
Tin có tiếng động thì quá trình soạn thảo văn bản đơn gián hơn. Tuy vậy
cần nghe lại bằng ghi âm văn bản viết ra hướng vào cùng một chủ de. Ðây là
quá trình lựa chọn cách thể hiện phù hợp, nhất quán và có sự hòa hợp vrề âm
thanh và lời nói giữa phóng viên và nhân vật.
5


Biên tập để tin rút gọn, chặt chẽ, dễ hiểu, dễ nghe.
7. Theo dõi phản hồi
Phóng viên viết tin phải quan tâm đến phản hồi tin cúa mình. Qua nhận
xét cúa ban biên tập, để đánh giá được chất lượng thông tin và tính chính xác
cúa nó. Thông tin còn cho biet việc đưa tin có kịp thời và ý nghĩa chỉ đạo hoat
động.
II. Tường thuật

1. Ðặc điểm của tường thuật phát thanh
Trong báo chí nói chung, tường thuật là một thể loai thuộc nhóm các
thể loại thông tấn.
Theo PGS.TS. Ðinh Hường: tường thuật là một trong những thể loại
thuộc nhóm báo chí thông tấn, trong đó nhà báo thuật, tá, bình một cách tường
tự, chi tiết sinh động điện biên cúa một sự kiện quan trong xáy ra bằng cách
chứng kiến hoặc tham gia vào quá trình diễn biến sự kiện đó - Các thể loại báo
chí thông tấn.
Còn theo Th.S Bùi Tiến Dũng: “Tưòng thuật là một thể loại thuộc nhóm
thông tấn tái hiện một cách chi tiết, day dú, hệ thống và sinh động một sự kiện
đã hoặc đang xáy ra, có ý nghĩa chính trị - xã hội nhất định. Tác giá
tường thuật phái chứng kiến phái tham gia trực tiếp, trọn vẹn vào sự kiện”.
Ðây là những khái niệm tường thuật cho báo chí nói chung. Khu viết
trong pham vi loại hình báo chí phát thanh. Th.S Vũ Thúy Bình đưa ra định
nghĩa: Tường thuật phát thanh là tác phẩm báo chí sử dụng các chất
liệu âm thanh để thuật, tá, bình một cách tương tự nhưng diễn biến chú yếu cúa
một sự kiện quan trong xáy ra, đang xáy ra giúp người nghe tiếp nhận sự kiện
như đang được chứng kiến.
2. Ðặc điểm
Hiện nay, sau tin thì tường thuật là thể loại mũi nhọn nhất được sử dụng
thường xuyên trên dài phát thanh. Xu hưóng chung là tưòng thuật giám cường

6


được sử dụng trên báo in. Tăng trên phát thanh truyền hình. Nó có những đặc
điểm sau:
a. Về nội dung
Ðoi tưong phán ánh là các vấn đề sự kiện tiêu biểu có ý nghĩa đặc sắc
trọng đại.

Các sự kiện đó có thể là lễ khai mac, hội nghị, trận đấu bóng đá, các hoạt
động thể thao.
Nội dung thông tin nằm trong dòng chú lưu, bắt buộc phái phát thông
tin rộng rãi đa số người nghe.
Sự kiện trong tường thuật được thông tin đầy đủ, theo tiến trình về
không gian, thời gian, địa điểm. Lời thề cúa tường thuật là nhà báo
viết trước được sự kiện sẽ xáy ra vì vậy công tác chuẩn bị tốt hơn.
Tính nóng hổi túc thì trực tiếp của tường thuật tạo lên những cảm xúc
đồng thời và hành động mang tính xã hội.
Không khí trong tường thuật phái chân thực, cuốn hút. Làm nên
Điều này không chí do yêu tố âm thanh mà hơn hết là có khả năng, tài năng cúa
nhà báo. Nhà báo Ðình Khải với những tác phẩm tường thuật nổi bật giàu cổng
hiến thực sự đã làm được điều không dễ dàng này.
The loại kết hợp các thủ pháp tá, thuật, bình, trên cơ sở lấy thuật là
chính. Mục tiêu của tường thuật là đem lại thông tin do âm thanh truyền tải.
Phong cách và giọng điệu cá nhân cúa nhà báo thể hiện rõ qua ngôn từ
năng lực diễn đạt, khá năng gọi tên, mô phóng sự việc… với mỗi sn ki¾n cn
the phóng viên can chon giong di¾u the hi¾n phù hop.
Các dang tưòng thu¾t
Tưòng thu¾t trnc tiep là tưòng thu¾t m®t cách day dú, toàn b® sn ki¾n
tói ngưòi nghe cùng lúc cùng thòi vói thòi diem dang dien ra sn ki¾n.
The manh: chi tiet, day dú, hay, hap dan.
Han che: dài, ton kém.
1
2
3
4

b. Tưòng thu¾t gián tiep, tưòng thu¾t thu âm rút gon.
7

Ðây là loai tưòng thu¾t dưoc phát trong các chương trình thòi sn chí
nêu nhung diem chính, có vài lòi phát bieu.
Tưòng thu¾t dưoc ghi băng sau cat got biên t¾p lai cho phù hop vói
n®i dung và thòi lưong cúa chương trình.
Ðiểm mạnh: ngắn, được biên tập cắt gọt nên thông tin có điểm nhấn,
chi phí ít.
Hạn chế: thính giá thấy không có sự sát thực và yếu tố sinh động .
3. Ky năng làm tưòng thuật phát thanh
a. Các bước thao tác nghiệp vụ
- Nắm bắt tình hình và hoàn cảnh xuất hiện sự kiện tường thuật: đây là một lời
thề cúa tường thuật vì phóng viên biết trước sự kiện xảy ra ở đâu và thời
điểm diễn ra sự kiện. Thông thường những sự kiện được tường thuật đều
nằm trong kế hoạch tuyên truyền của cơ quan phát thanh. Nắm bắt tình hình,
phát hiện sự kiện có ý nghĩa để phản ánh là việc làm quan trọng của

phóng viên. Nắm bắt tốt tình hình để phóng viên có l chọn đề tài hay
tạo nên uy tín

cúa cơ quan phát thanh.

- Nghiên cúu tài liệu: Sau khi dã xác định được chủ đề cúa tường thuật,
phóng viên phái tìm kiếm được tối đa thông tin về chính sự kiện về những vấn
đề liên quan những nhân chứng hoặc người tham gia trực tiếp vào sự kiện về
khung cảnh và điều kiện diễn ra sự kiện.
Ví dụ: Khi mà tường thuật một trận đấu bóng đá thì người tường thuật
phái nêu ra thời điểm, không gian, khung cảnh và cùng với tường thuật diễn
biến trận đấu phái nêu giới thiệu xen kẽ về những cầu thủ nổi bật.
- Lập đề cương kịch bản: Ðây là có ý nghĩa quan trong quyết định thành

công công và thất bại cúa tác phẩm tường thuật. Nó là cái sườn để phóng viên
nương vào đó diễn tả chi tiet khung cánh thực hiện, đồng thời giúp phân chia
thời lượng đám báo cho quá trình thông tin đầy đú, khách quan, sinh động, hấp
dẫn và có sức thuyết phục hơn.
- Nghiên cúu hiện trường, chuẩn bị phương tiện, vật tư ky thuậtt, nhân
lực, tư liệu tiếng động.

8


4

1
2
3

Không gian phái được tính toán đến việc khai thác đầy đủ những thông
tin và tiếng động cần thiết, phải bố trí các máy ghi âm lưu động tại các điểm
đáng chú ý, tránh tình trạng bỏ xót thông tin. Lựa chọn dạng thúc tường
thuật để bố trí nhân lực. Thông thường, một ê kíp thực hiện tường thuật gồm
một đạo diễn - phóng viên – trợ lý sán xuất – dẫn chương trình - ky thuật viên.
Trong đó, đạo diễn là trưởng nhóm sán xuất, người lập đề cương kich bản và
tạo sự liên kết giữa các thành viên.
Bút viết, các giấy tờ, số điện thoại và các phương tiện cần được chuẩn bị
đầy đủ.
a- Yêu cầu về năng lực nghe nghiệp

- Phẩm chất chính trị:
- Năng lực quan sát, nắm bắt than thái cúa sự kiện.
- Tri thức sâu rộng khá năng thẩm định tức thời: Sự hiểu biết sâu rộng

giúp sự nhận biết giá trị cúa sự kiện nhanh hơn, chính xác hơn. Tri
thức cúa vốn sống thực tế là điều kiện tiên quyết để phóng viên khẳng định giá
trị sự kiện mộtt cách chính xác, tức thời.
- Năng lực nói trưóc máy.
- Sú dụng các phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ.
- Khá năng tổ chức phối hợp kíp tường thuật.
b- Theo dõi phán hồi và rút kinh nghiệm.

Theo dõi phán hồi từ người nghe là việc làm có ý nghĩa, nó giúp
điều chính để hoạt động nói để ngày càng phù hợp hơn.
III. PHÓNG VIÊN PHÁT THANH
1. Khái niệm phóng viên
- Phóng viên là một thể loại thuộc nhóm thông tấn, trong đó trình bày cuộc nói
chuyện với một nhà báo, một nhóm nhân vật về những vấn đề được xã hội
quan tâm để đưa thông tin, được công bố trên các phương tiện thông tin đại
chúng.
- Một phương thức, cách thức thu thập thông tin cúa các thể loại báo chí.
2. Vai trò của phỏng vấn phát thanh
9


- Phóng vấn phát thanh đáp ứng được nhu cầu về thông tin nhanh, một sự kiện
xáy ra, nhà báo đến hiện trường phỏng vấn một số nhân vật là có thể phát trên
sóng phát thanh. Nhất là khi các phương tiện kỹ thuật được sử dụng pho biến
như hiện nay thì khá năng phát trực tiếp rất khá thi.
- Qua phát thanh, nhà báo mở rộng giao lưu và nâng cao tính chiến đấu. Nhiều
phóng vấn đến để “khâu chiến”, kéo dài hơn thời lượng bình thường và người
nghe vấn ham thích. Làm được điều này phụ thuộc vào người nói và người
được chọn trả lòi.
- Phóng vấn phát thanh có khá năng biểu cám nội tâm con ngưòi. Một nhân vật

trước mắt sự kiện đang diễn ra tác động trực tiếp vào anh ta se bộc lộ nội tâm
rất mãnh liệt chí chò lời như “cói tam lòng” mình ngay.
Ví dụ: Trước thềm Seagames 22 tai Việt Nam (2003) khi được phỏng
vấn về công tác chuẩn bị cho Seagames câu trá lời cúa trưởng đoàn thể thao
Việt Nam đã làm cho thính giá nức lòng và có cám giác thực sự sống trong
không khí nồng nhiệt ấy.
Chính vì đặc điểm này nhà báo có thể được coi là người ghi sú hàng
ngày.
- Với nghệ thuật đặt câu hói, câu trá lời, thông qua chất giọng, khả
năng “đòi thưòng hóa” các sự việc, sự kiện chính trị - xã hội cúa
phóng vấn phát thanh rất lớn. Ðiều này là do cách thể hiện tự nhiên đời thường
mà vẫn tạo nên sức hấp dẫn cúa nhà báo trong tác phẩm.
3. Ðặc điểm
- Phóng vấn có hình thức để phân biệt so với các thể loại khác do nó có dạng hói
- đáp. Trên phát thanh nó được trình bày bằng giọng nói cúa nhà báo và người
trá lời phỏng vấn.
- Các yếu tố tham gia thực hiện cuộc phỏng vấn là con người và phương tiện kỹ
thuật, sử dụng phương tiện truyền thông radiô băng sóng để truyền tái nội
dung.
4. Các dạng phỏng vấn trên phát thanh
10


a. Phỏng vấn một người: là hình thức phỏng vấn phổ biến nhất, để làm, có điều
kiện đi sâu vào nội tâm con người theo chủ đề đã được thống nhất từ trước.
Chẳng hạn phỏng vấn một người nông dân về mùa màng hay phỏng vấn một
khách Vip về vấn đề liên quan đến ông ta hay do ông ta dám trách.
Bắt buộc trong phỏng vấn phái có chú đề.
b. Phóng vấn nhiều người: là tù hai người trở lên nhưng thường dưới 10
ngưòi.

Phóng vấn này có một chú đề thống nhất, nhà báo dẫn dắt, gợi mở và
nêu các câu hói khác nhau tới các khách mời.
Ví dụ: Phỏng vấn cúa Trần Hòa “20.10 trầm lặng”. Phỏng vấn 3 người.
Ðau tiên phóng van m®t phn nu ve tình trang không dưoc tôn trong trong quan
h¾ vói gia dình, chong… Phóng van tiep theo vói h®i trưóng H®i Phn nu
Vi¾t Nam ve giái pháp bình dang giói cuoi cùng phóng van m®t chi h®i
trưóng Phn nu thnc hi¾n thành công mô hình bình dang giói.
Lưu ý: Phóng viên hói theo thú tn lôgic cúa chương trình và hưóng vào
một chú de.
5. Ky năng làm phõng van phát thanh
a- Chon chú de phóng van.

Phóng van phái có chú de. Chú de cúa phóng van là van de mói xuat
hi¾n hay dang phát sinh mâu thuan can giái quyet. Van de này dưoc nhieu
ngưòi quan tâm, có ý nghĩa chính tr% - xã h®i nhat d%nh, có tính thòi sn và can
dưoc giái dáp cap bách.
Chú de không quá r®ng, tot nhat là hep và rõ ràng de có dieu ki¾n l¾t
di l¾t lai van de.
Tóm lai chú de phóng van phái là nhung van de cot lõi, có n®i dung cơ
bán. Chú de quyet d%nh chat lưong tác pham và tính hap dan cúa nó vì nó là
tien de de xây dnng k%ch bán cho phóng van.
b- Chon ngưòi phóng van.

11


- Van de “Chon m¾t gúi vàng” the hi¾n ó khâu này. Vói nhung phóng van hap
dan, nhà báo phái th¾n trong, chon dúng ngưòi, dúng vi¾c de the hi¾n cu®c
phóng van. Tiêu chuan chon:
+ Cương v%, trách nhi¾m cúa ngưòi dưoc chon phái tiêu bieu cho

van de d%nh nêu trong phóng van.
+ Ngưòi trá lòi có kien thúc và thnc te ve van de phóng van de c¾p.
+ Ngưòi trá lòi phóng van có khá năng úng xú linh hoat, nói không can
văn bán.
+ Ngưòi trá lòi phóng van không nói ngong, nói lap, neu tieng d
%a phương thì can cân nhac.
c. Phương pháp d¾t câu hói.

Câu hói ngan không dưa ra quá nhieu câu hói. Kinh nghi¾m cúa nhung
nhà báo di trưóc cho ra nhung nguyên tac sau:
- Câu hói có khá năng tao ra “sn bùng no” thông tin.
Ví dn: Khi phóng viên chương trình âm nhac phóng van ca sĩ Tùng
Dương: “cu®c thi Vi¾t Nam Idol dã lan lưot chia tay vói các thí sinh dưoc
H®i dong ngh¾ thu¾t dánh giá cao khi chưa tói dêm trung ket. Dương nghĩ gì
ve dieu này? (Tùng Dương là m®t ca sĩ chú trong ve ngh¾ thu¾t trong âm
nhac và cũng là thí sinh dưoc h®i dong ngh¾ thu¾t dánh giá cao trong “Sao
mai diem hen 2004”). Câu hói này khien nhân v¾t phái bày tó ý kien, qua dó
khán giá doi chieu vói nhân v¾t de có thông tin xác dáng nhat nên khá năng
bùng no thông tin cao.
- Suy nghĩ, tìm tòi de có chi tiet d®c dáo dưa vào câu hói phóng
van.
- Âm di¾u cũng the hi¾n thái d®. Nhà báo can the hi¾n sn khiêm ton
và trí tu¾ trong câu hói de chinh phnc ngưòi phóng van và ban nghe dài.
Tóm lai: câu hói nên ó dang mó, ngan gon, có khá năng thúc bách cung
cap thông tin ó ngưòi trá lòi. Không dưoc dưa ra câu hói dóng, câu khang d%nh

12


dưa ra câu hói, câu da nghĩa, câu hói kép, không hói don d¾p, không dưa ra lòi

bình lu¾n trong câu hói, không kích bác € câu hói dn tính trung l¾p.
d. Phương pháp tao k%ch tính:

Thnc chat là tao tình huong gây can bang cách l¾t lai van de nham truy
tìm t¾n goc bán chat sn ki¾n van de.
K%ch tính có dưoc bói nhung xung d®t ve quan diem ve nh¾n
thúc giua nhà báo và ngưòi trá lòi.
Năng lnc tao k%ch tính là bieu hi¾n sn thông minh, súc b¾t trí
tu¾ cúa nhà báo.
e. Tao sn giao lưu dong cám.

Không giong các the loai khác, phóng van mang tính phn thu®c vào và
sn dong thu¾n giua nhà báo và ngưòi trá lòi phóng van. Can gây ra thi¾n
cám giua ngưòi trá lòi và nhà báo de làm cho n®i dung thông tin dưoc nhieu
hơn.
Tuy nhiên, van hưóng vào m®t chú de và tao không khí lôi cuon, hap
dan.
f. Trong phóng van phái nói chú không doc

Sn chuan b% là can thiet. Nhưng không phái là viet ra văn bán
mà nói de khán giá cám nh¾n dúng không khí giao lưu doi thoai trong tác
pham phóng van.

IV. PHÓNG SU PHÁT THANH
1. Nh¾n thúc chung
Khái ni¾m phóng sn dưoc ngưòi Anh sú dnng dau tiên vói ý nghĩa mô
tá (nhung dám cháy, tr¾n lnt, nhung cu®c hop Quoc h®i, chien tranh…). Khói
dau, phóng sn dưoc viet ra là nham thóa mãn sn hieu kỳ,

sn khao khát cúa

công chúng ve nhung thông tin lý thú, d®c dáo ó nhung sn ki¾n nóng hoi.
Trong phóng sn cái tôi tác giá có xuat hi¾n vói bút pháp giàu chat văn
hoc bên canh tính thòi sn cúa tác pham.
13


é nưóc ta ngay tù nhung năm 20 cúa the ký XX m®t loat phóng sn dã
xuat hi¾n trên báo chí (báo in). Tù sau năm 1930, báo chí cách mang dã cho
ra dòi nhung tác pham phóng sn doi dào chat li¾u hi¾n thnc vùa mang tính
chien dau cao. Nhìn chung phóng sn là the loai có chieu sâu, có tính khuynh
hưóng rõ r¾t. é Vi¾t Nam cũng có nhung ngưòi viet phóng sn noi tieng như:
Vũ Trong Phnng, Huỳnh Dũng Nhân, Văn Ba…
2. оc diem cua phóng sn phát thanh
- Phóng sn phát thành thưòng tuân thú theo loi dơn tuyen, tránh nhung tình
tiet dan xen quá phúc tap. Chi tiet tiêu bieu dưoc lna chon de

tái hi¾n hình

ánh rõ ràng tói ngưòi nghe.
- So lưong nhân chúng trong tác pham phát thanh ít hơn vói phóng sn trên báo
in. Trong phóng sn phát thanh, ý kien phát bieu trnc tiep cúa nhân chúng chí
thưòng chiem không quá 50% dung lưong tác pham.
- Sú dnng loi văn nói giau chat khau ngu, vói câu ngan, tù ngu trnc tiep, dơn
gián, de nghe, de hieu và loi doi thoai giua nhà báo vói ngưòi nhân chúng.
- Sú dnng tieng d®ng và lòi nói do nhân chúng trnc tiep phát bieu. Ðieu này làn
nên tính xác thnc, sinh d®ng, khách quan và de gan gũi vói quan chúng như
hơi thó cu®c song.
- Có dung lưong ngan so vói báo in: trung bình 5-6 phút.
- Phóng sn phát thanh có sú dnng âm nhac, nhac nen, nhac xen, hay ca khúc

minh hoa.
Ket lu¾n: Phóng sn tù báo in den phóng sn trên phát thanh là m®t sn
bien doi theo hưóng mói mé dơn gián và hi¾u quá hap dan hơn.
3. Các dang phóng sn phát thanh
Do d¾c trưng loai hình báo phát thanh có nhung dang phóng sn sau:
a- Phóng sn van de: Có nhi¾m vn phán ánh nhung van de tiêu bieu, xác thnc và

yêu cau thòi sn trong cu®c song. Dang này luôn chiem m®t tý

l¾ lón nhat

trong các dang phóng sn dưoc sú dnng trên báo chí phát thanh nưóc ta hi¾n
nay.
14


b- Phóng sn sn ki¾n: phóng sn này có khá năng dáp úng yêu cau thòi sn tot hơn

phóng sn van de vì các sn ki¾n dưoc chon phán ánh là các

sn ki¾n vùa xáy

ra, có moi liên h¾ r®ng lón và dien hình. Phóng sn sn ki¾n bám sát sn ki¾n
trong quá trình phát sinh phát trien cúa nó. Vói nhi¾m vn dien tá quang cánh,
hi¾n trang cúa sn ki¾n trong toàn b® dáng vé sinh d®ng và phúc tap cúa nó,
dôi khi còn de c¾p cá nguyên nhân và

van de d¾t ra sau nó; ó dang phóng sn

này tieng d®ng hi¾n trưòng có vai trò quan trong tao nên không khí boi cánh

sn ki¾n.
c- Phóng sn chân dung: Phóng sn này phán ánh ve nhung con ngưòi tiêu bieu cúa

cu®c song. Con ngưòi là các cá nhân ho¾c t¾p te.
The loai này là sn ket hop giua ký chân dung và phóng sn. Phóng sn
chân dung có the phán ánh chân dung cá nhân và chân dung t¾p the; d¾t chân
dung con ngưòi trong m®t boi cánh cn the dien hình nào dó nham tao nên búc
tranh sinh d®ng vùa có tính khái quát, vùa có tính cn the, thông

qua nhung

diem manh - dó là chân dung ngưòi th¾t vi¾c th¾t tao nên súc hap dan cúa tác
pham.
4. Ky năng làm phóng sn phát thanh
a- Các bưóc thnc hi¾n:

Không có m®t trình tn nhat d%nh nào khi thnc hi¾n m®t phóng sn
phát thanh. Tuy nhiên kinh nghi¾m viet phóng sn chí ra các thao tác sau:
- Xác d%nh chú de, de tài: phóng viên tìm và phát hi¾n, khám phá de tài ngay tù
chính cu®c song. Xác d%nh de tài dong thòi tao m®t an tưong sâu d¾m
ve nhung dieu se viet. Lna chon dúng sn vi¾c, van de de phán ánh se làm tác
pham dưoc chú ý hơn.
- Khai thác du li¾u.
M®t tác pham chí the hi¾n m®t van von hieu biet cúa tác giá. Bói v¾y
phóng viên càng có kinh nghi¾m, tri thúc, von văn hóa thì tác pham càng có
chieu sâu và giá tr% lâu ben. Kien thúc còn xác l¾p cho nhà báo có cái nhìn d®c

15

l¾p trưóc hi¾n thnc. Cùng theo dó phái xác d%nh chi tiet quan trong then chot
de tao ra nhung diem manh trong tác pham.
- The hi¾n tác pham: khó nhat khi viet m®t phóng sn là xác d%nh “cái tú”
và phan mó dau tác pham. Chúng là thú chú yeu quyen rũ ngưòi doc bang
chính sn noi b¾t hap dan quan trong và lôi kéo.
Mó dau càng d®c dáo càng có khá năng gây an tưong. Cái tôi xuat hi¾n
trong tác pham dna theo mach viet quyet d%nh, ngôn ngu bút pháp phát
huy het súc manh von có bên trong cúa nó ket hop cùng k%ch tính
chính xác thòi sn và năng lnc d%nh hưóng cúa tác pham.
Cho nhân chúng xuat hi¾n trnc tiep tham gia thông tin là m®t thú pháp
hay, tao ra d® tin c¾y cho tác pham. Hãy de cho ho xuat hi¾n như nhung con
ngưòi chú không phái như nhung ý kien.
Ve thòi lưong, m®t tác pham phóng sn trung bình tù 5-6 phút, có tieng
d®ng và giong nói nhân v¾t.
b- Pham chat nghe nghi¾p cúa ngưòi làm phóng sn phát thanh.

Có “năng khieu phóng sn” bên canh sn nhi¾t tình tâm huyet. Ðieu này
the hi¾n ó khá năng quan sát, phân tích, tong hop, lna chon de tài… và dien
tá m®t cách tinh te có súc lôi cuon thuyet phnc trưóc ngưòi nghe dài.
Phóng viên nam vúng tiêu chí the loai này.
Phóng viên có von tri thúc sâu r®ng và von kinh nghi¾m phong phú
de xú lý dúng dan nhung van de cu®c song d¾t ra.
Luôn tìm tòi cách the hi¾n mói.
V. BÌNH LU¾N
1. оc diem chung
Là m®t trong nhung the loai cơ bán cúa nhóm chính lu¾n báo chí, nó
dưoc sú dnng de nhìn nh¾n, d%nh giá m®t sn ki¾n, hi¾n tưong cúa dòi song xã
h®i, nham mnc dích suy nghĩ và nh¾n thúc cúa công chúng, m®t vài tác giá
quan ni¾m bình lu¾n như m®t công cn phán tuyên truyen, dưoc sú dnng de

16


bé gay các lu¾n diem cúa doi phương bang lý le và chúng cú cúa mình - Tran
Quang - Các the loai báo chí chính lu¾n.
Khu bi¾t trong pham vi phát thanh bình lu¾n dưoc cho rang là the

tài

báo chí nham giái thích, lý giái m®t sn ki¾n hay hi¾n tưong nào dó, hưóng
dan dư lu¾n công chúng và dưoc truyen dat tói ngưòi tiep nh¾n bang phương
pháp truyen thông radiô.
2. оc diem cua bình lu¾n
Là tác pham có cá yeu to bình và lu¾n. Bình là dna trên căn cú di den
lu¾n cú. Căn cú xuat phát tù sn ki¾n, sn vi¾c (như lnt n®i, sn ki¾n the thao,
tuyên bo chính tr%,…)
Sn ki¾n qua quan diem cúa ngưòi bình thành lu¾n. Tuy v¾y không phái
tn m®t sn ki¾n mà có the dưa ra lu¾n diem. Tù m®t sn ki¾n phái xâu
chuoi các sn ki¾n cùng dang de tao ra căn cú, tao ra lu¾n diem vung chac
thuyet phnc. Các sn ki¾n nêu ra là chúng cú de thiet l¾p chúng kien.
Mnc dích cuoi cùng cúa bình lu¾n là tìm ra nguyên nhân, bán chat cúa
sn ki¾n sn vi¾c (giái thích tai sao và như the nào?)
Tù nhung lu¾n cú, lu¾n diem, lu¾n chúng… tác giá dưa ra d%nh
hưóng, cách nhìn nh¾n dánh giá nham làm cho van de sáng tó và phát trien
theo chieu hưóng dúng.
Bình lu¾n phát thanh có dung lưong ngan (theo nguyên tac phát thanh
càng nói dài càng nhó ít, riêng bình lu¾n có the càng nói nhieu ngưòi nghe
càng không hieu).
Ve cau trúc dơn gián, de hieu, di thang vào van de.
Ve ngôn ngu dùng loi văn giau tính khau ngu (văn nói). Phát thanh

dưoc viet ra de nói chú không phái de d®c.
3. Các dang bình lu¾n phát thanh
Thưòng thì bình lu¾n là vói sn ki¾n, hay van de ho¾c cũng có the chia
theo lĩnh vnc (văn hoc ngh¾ thu¾t, quân sn, the thao, âm nhac…).

17


Có cách chia nua là theo thòi gian gom bình lu¾n trong ngày, tháng,
tuan, năm…
Có dang nua là bình lu¾n bút chien, bình lu¾n giái thích. Bình lu¾n bút
chien dùng quan diem, lý le… ó dây dna vào súc thuyet phnc cúa lý le,
lu¾n cú. Do v¾y l¾p lu¾n phái sac. Lu¾n diem mang tính chien dau mà súc
manh là lý le tư duy de ha gnc quan diem cúa ké thù. Bình lu¾n giái thích là
giái thích các sn ki¾n van de de ngưòi tiep nh¾n hieu bán chat cúa nó.
Bình lu¾n van de còn chia van de hôm nay,… như: van de tư tưóng xuat
hi¾n trong ý thúc hoc sinh; bình lu¾n sn ki¾n như Vi¾t Nam gia nh¾p
WTo…
4. Ky năng viet
Phái nam chac van de phóng viên tìm hieu van de thông qua sách báo
ho¾c các phương ti¾n huu ích khác.
Xác d%nh chú de và de tài: không nên luon tat cá các chú de
trong m®t de tài.
Phóng viên có von tri thúc thông qua hoat d®ng thnc tien nghiên
cúu, doc…
Tích cnc hoat d®ng thnc tien di vào cu®c song de có thêm nhung chat
li¾u cúng co cho bài bình lu¾n sâu sac.
Phóng viên phái luy¾n nói, luy¾n giong, ngôn tù. Ngôn
ngu cúa nhà báo là khau ngu và sac
MUC LUC

18