SKKN THPT: Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (177.96 KB, 22 trang )
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
A .PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài sáng kiến kinh nghiệm.
Như chúng ta đã biết đổi mới phương pháp dạy học là một trong những
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu hiện nay của ngành giáo dục và đào tạo Việt
Nam. Từ thực tiễn giảng dạy tại trường tôi thấy rằng, để đạt hiệu quả cao trong
mỗi phần học, tiết học cần có cách thiết kế bài giảng cho phù hợp với nội dung
kiến thức; phương pháp, phương tiện dạy học phải phù hợp với từng đối tượng
học sinh. Để qua mỗi phần học, tiết học học sinh thích thú với kiến thức mới,
qua đó hiểu được kiến thức đã học trên lớp, đồng thời học sinh thấy được tầm
quan trọng của vấn đề và việc ứng dụng của kiến thức trước hết để đáp ứng
những yêu cầu của môn học, sau đó là việc ứng dụng vào các công việc thực tiễn
trong đời sống xã hội.
Việc xác định nội dung kiến thức cơ bản của bài giảng là một khâu rất quan
trọng, nhưng chuyển nội dung đó thành tri thức của bản thân học sinh là một
khoa học và nghệ thuật. Điều đó phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp giảng dạy
của giáo viên. Giáo viên cần lựa chọn hình thức và phương pháp giảng dạy thích
hợp nhất để học sinh lĩnh hội được kiến thức bài học một cách sâu sắc và bền
vững. Không một phương pháp nào là vạn năng và sử dụng trong toàn bộ quá
trình dạy học, mà tuỳ vào nội dung bài giảng mà ta sử dụng phương pháp nào là
hiệu quả hơn cả hoặc là sự kết hợp nhiều phương pháp.
Qua thời gian giảng dạy, nghiên cứu và tham dự các chuyên đề tôi đã được
tiếp cận với nhiều phương pháp dạy học mới và những kỹ thuật dạy học tích
cực, trong đó kỹ thuật dạy học mảnh ghép được xếp vào một trong những kỹ
thuật dạy học tích cực với tất cả các bộ môn nói chung và bộ môn Tin học nói
riêng. Kỹ thuật dạy học mảnh ghép là một kỹ thuật dạy học thể hiện quan điểm,
chiến lược dạy học hợp tác, trong đó có kết hợp giữa hoạt động cá nhân, hoạt
động nhóm và liên kết giữa các nhóm. Kỹ thuật dạy học mảnh ghép có tác dụng
kích thích tư duy sáng tạo và tính chủ động, phát huy sự năng động của học sinh,
đồng thời rèn luyện cho các em tinh thần làm việc cá nhân, làm việc tập thể, kỹ
năng trình bày kiến thức trước nhóm.
Thực tế, học sinh thường xem Tin học là môn phụ nên không dành nhiều
thời gian đi sâu tìm hiểu môn học. Đặc biệt là khi học lập trình rất nhiều em cảm
thấy khó hiểu, khô khan. Và khi dạy về Chương trình con, tôi nhận thấy bên
cạnh một số học sinh có thể vận dụng để viết được một số chương trình có sử
dụng chương trình con thì vẫn còn nhiều học sinh chưa thực sự vận dụng được.
Thậm chí có một số em còn nhầm lẫn khai báo chương trình con và lời gọi
1/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
chương trình con, chưa phân bệt được chương trình con kiểu hàm và chương
trình con thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục, tham số hình thức và tham số
thực sự.
Xuất phát từ cơ sở trên, tôi đã chọn đề tài “Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép
trong dạy học chương trình con” (Chương 6 – SGK Tin học 11) để giúp các em
có hứng thú hơn với môn học cũng như có thể vận dụng để viết được một số
chương trình có sử dụng chương trình con.
II. Mục đích của sáng kiến kinh nghiệm.
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép, phân nhóm học sinh viết các chương trình
con rồi lập nhóm mảnh ghép để thành một chương trình hoàn chỉnh qua đó giúp
học sinh nắm được bố cục của một chương trình có sử dụng chương trình con.
Và thông qua các bài tập giúp học sinh biết vận dụng chương trình con, phân
biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục, tham số hình thức và
tham số thực sự.
III. Nhiệm vụ của sáng kiến kinh nghiệm.
Hệ thống lại các nội dung bài 17 và bài 18 trong chương VI - Tin học 11.
Mạnh dạn đề xuất việc trình bày nội dung kiến thức về chương trình con,
thay đổi một số ví dụ, bổ sung một số bài tập đảm bảo chuẩn kiến thức kỹ năng
giúp học sinh hiểu rõ hơn và vận dụng chương trình con tốt hơn.
IV. Đối tượng nghiên cứu.
Nghiên cứu về vận dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình
con – SGK – Tin học 11
V. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm.
Học sinh lớp 11B4, 11B5 , 11B6, 11B7, 11B8.
VI. Phương pháp nghiên cứu.
- Kết hợp thực tiễn giáo dục ở trường
- Kiểm tra việc học tập của học sinh.
- Giảng dạy và tiếp xúc với lớp.
- Tham khảo các tài liệu về ngôn ngữ lập trình Pascal.
- Tham khảo các tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học và các kỹ thuật dạy
học tích cực.
VII. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 20/3/2019 đến 20/5/2019.
2/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
B. NỘI DUNG
I .Cơ sở lí luận
- Căn cứ vào các nghị quyết, chỉ thị, thông tư về đổi mới chương trình giáo dục
trung học phổ thông.
- Chỉ thị 29/CT về việc đưa công nghệ thông tin vào nhà trường.
- Các văn bản hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn Tin học,
cấp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
- Nhiệm vụ năm học của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm phát triển nguồn nhân
lực công nghệ thông tin và các đề án dạy Tin học.
- Căn cứ vào thực tiễn giảng dạy môn Tin học (cụ thể là khi dạy chương 6.
“Chương trình con và lập trình có cấu trúc”) ở Trường: Học sinh đã có rất nhiều
khó khăn trong việc nắm bắt nội dung chương trình con và vận dụng viết một
chương trình có sử dụng chương trình con ở mức độ dơn giản.
II.Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
Trong vài năm gần đây học sinh trong các trường phổ thông chủ yếu học các
bộ môn tự nhiên hoặc tập trung vào các môn thuộc khối chọn thi đại học, cao
đẳng; xao nhãng hẳn việc học các môn mà các em cho đó là môn phụ, trong đó
có bộ môn Tin học.
Đặc biệt, khi học về lập trình học sinh thường cảm thấy khô khan, khó hiểu.
Mặt khác, trong thời đại bùng nổ thông tin, thế hệ học sinh ngày nay có
điều kiện tiếp nhận thông tin từ nhiều phía, từ nhiều nguồn khác nhau chứ
không phải từ một phía: từ thầy giáo- như trước đây, nên đòi hỏi giáo viên giảng
dạy lựa chọn ra các kĩ thuật dạy học tích cực để học sinh không thấy nhàm chán
môn học mà còn tiếp thu kiến thức bộ môn hiệu quả
Để đáp ứng yêu cầu cải cách giáo dục, môn Tin học đã có nhiều tiến bộ về
phương pháp và kĩ thuật dạy học. Để góp phần vào việc tìm tòi, vận dụng, hoàn
chỉnh phương pháp giảng dạy bộ môn Tin học trong trường THPT tôi đã nghiên
cứu đề tài:
Sử dụng kỹ mảnh ghép trong giảng dạy chương trình con
(Chương 6 – SGK – Tin học 11 )
3/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
III. Nội dung
1. KỸ THUẬT MẢNH GHÉP
1.1. Thế nào là “kỹ thuật mảnh ghép”?
Là hình thức học tập hợp tác kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa
các nhóm nhằm:
- Giải quyết một nhiệm vụ phức hợp (có nhiều chủ đề)
- Kích thích sự tham gia tích cực của HS:
- Nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác (Không chỉ hoàn thành
nhiệm vụ ở Vòng 1 mà còn phải truyền đạt lại kết quả vòng 1 và hoàn thành
nhiệm vụ ở Vòng 2).
1.2. Cách tiến hành “kỹ thuật mảnh ghép”
VÒNG 1: Nhóm chuyên gia
Hoạt động theo nhóm 3 đến 8 người [số nhóm được chia = số chủ đề x n
(n = 1,2,…)]
Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ [Ví dụ : nhóm 1 : nhiệm vụ A; nhóm
2: nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C, … (có thể có nhóm cùng nhiệm vụ)]
Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi,
chủ đề và ghi lại những ý kiến của mình
Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều trả
lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành “chuyên
gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của
nhóm ở vòng 2
VÒNG 2: Nhóm mảnh ghép:
Hình thành nhóm 3 đến 6 người mới (1 – 2 người từ nhóm 1, 1 – 2 người từ
nhóm 2, 1 – 2 người từ nhóm 3…)
4/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên trong nhóm
mới chia sẻ đầy đủ với nhau
Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều hiểu được tất cả nội dung ở vòng
1 thì nhiệm vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để giải quyết
Các nhóm mới thực hiện nhiệm vụ, trình bày và chia sẻ kết quả
2. CHƯƠNG TRÌNH CON
2.1. Một số khái niệm
- Chương trình con: Để giúp học sinh đưa ra được khái niệm này, ta có thể dẫn
dắt bằng 2 ví dụ sau:
VD1: Viết chương trình vẽ 100 hình chữ nhật có dạng
*******
*
*
*******
→ Để vẽ được 100 hình chữ nhật đó thì ta cần phải được 1 hình chữ nhật. Và để
tránh việc viết lặp đi lặp lại một dãy lệnh để vẽ 1 hình chữ nhật này thì Turbo
Pascal cho phép ta bố trí đoạn lệnh vẽ 1 hình chữ nhật thành 1 chương trình con.
VD2: Viết chương trình tính và in ra màn hình S = 1! + 2! + 3! + …. + N!
(N: Nhập vào từ bàn phím)
→ Để làm được bài toán này, chúng ta phải xử lí bài toán con tính i! (với i chạy
từ 1 đến N). Lúc này dãy lệnh để tính i! được gọi là 1 chương trình con.
Vậy chương trình con là một dãy lệnh mô tả một số thao tác nhất định và
có thể được thực hiện (được gọi) từ nhiều vị trí trong chương trình.
- Biến toàn cục (global variable): Còn được gọi là biến chung, là biến được
khai báo ở đầu chương trình, nó được sử dụng bên trong chương trình chính và
cả bên trong chương trình con.
- Biến cục bộ (local variable): Còn được gọi là biến riêng, là biến được khai báo
ở đầu chương trình con, và nó chỉ được sử dụng bên trong chương trình con đó.
- Tham số thực sự (actual parameter) là một tham số mà nó có thể là một biến
toàn cục, một biểu thức hoặc một giá trị số mà ta dùng chúng khi truyền giá trị
cho các tham số hình thức tương ứng của chương trình con.
- Tham số hình thức (formal parameter) Có 2 loại tham số hình thức: tham trị
và tham biến.
2.2. Phân loại chương trình con
Trong Turbo Pascal, có 2 dạng chương trình con:Thủ tục (PROCEDURE) và
Hàm (FUNCTION).
5/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
2.3. Cách viết và sử dụng chương trình con
Trong phần này ta chỉ dừng lại ở mức độ giúp học sinh biết cách viết và sử
dụng chương trình con và chỉ giới thiệu tham số hình thức, tham số thực sự mà
không đi sâu vào cách truyền tham số bằng tham trị và tham biến theo đúng như
“hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn tin học, cấp THPT của
Bộ Giáo dục và Đào tạo”.
2.3.1. Cách viết và sử dụng thủ tục:
* Cách viết thủ tục (Cú pháp khai báo):
Được viết trong phần khai báo của chương trình, sau phần khai báo biến
PROCEDURE TênThủTục [(Danh sách tham số hình thức)]; {phần đầu}
[Các định nghĩa, khai báo hằng, khai báo biến]
{phần khai báo}
Begin
<Các câu lệnh xử lí> ;
{phần thân}
End;
Trong đó:
VD1: Procedure UCLN (a,b : Integer); {có 2 tham số cùng kiểu}
VD2: Procedure In_Tinh (x,y : Integer ; z : Real);
Đây là một thủ tục có tên In_TINH với 3 tham số hình thức x, y, z. Kiểu
của x và y là kiểu số nguyên integer còn kiểu của z là kiểu số thực real.
* Sử dụng thủ tục (Thực hiện thủ tục): Sau khi thủ tục đã được khai báo,
muốn sử dụng thủ tục đó thì phải thực hiện lời gọi thủ tục trong thân chương
trình. Lời gọi thủ tục được thực hiện như sau:
- Nếu thủ tục có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục phải có tên thủ tục kèm
theo thao số thực sự:
……………;
TênThủTục (Danh sách tham số thực tế) ;
……………;
- Nếu thủ tục không có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục chỉ có tên thủ tục:
……………;
TênThủTục ;
6/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
……………;
* Ví dụ: (Tôi xin đề xuất một ví dụ hết sức đơn giản mà các em đã viết rất
thành thạo khi không dùng chương trình con)
Viết chương trình tính và in ra màn hình chu vi, diện tích hình chữ nhật có chiều
dài D, rộng R (D, R: nhập vào từ bàn phím).
Yêu cầu: có sử dụng thủ tục in ra chu vi và diện tích hình chữ nhật.
+ Ý tưởng:
Phần khai báo của chương trình: gồm
- Khai báo tên chương trình
- Khai báo thư viện (CRT nếu cần)
- Khai báo hằng: không có
- Khai báo biến: D, R
- Khai báo thủ tục in ra chu vi và diện tích:
PROCEDURE Tên (Danh sách tham số: có 2 tham số đại diện chiều dài
và chiều rộng);
Khai báo biến C, S để nhận kết quả chu vi và diện tích
Thân: Tính chu vi
Tính diện tích
In chu vi và diện tích ra màn hình
Phần thân của chương trình:
- Nhập chiều dài và chiều rộng hình chữ nhật: D, R
- Thực hiện lời gọi thủ tục in chu vi và diện tích kèm theo danh sách tham số
thực tế là D và R.
+ Chương trình:
Program HCN;
Uses Crt;
Var D, R: Integer;
Procedure In_CV_Dtich (a, b : Integer) ;
Var C, S : Real ;
7/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Begin
C := (a + b) * 2 ;
S := a * b ;
Writeln (‘Chu vi HCN la: ’ , C) ;
Writeln (‘Dien tich HCN la: ’, S) ;
End;
BEGIN
Write (‘Nhap chieu dai va chieu rong HCN vao: ’) ;
Readln (D,R) ;
In_CV_Dtich (D,R) ;
Readln
END.
→ Các biến toàn cục: D, R
Các biến cục bộ: C, S
Danh sách tham số hình thức: a, b
Danh sách tham số thực sự: D, R
2.3.2. Cách viết và sử dụng hàm
* Cách viết thủ tục (Cú pháp khai báo):
Được viết trong phần khai báo của chương trình, sau phần khai báo biến
FUNCTION TênHàm [(Danh sách tham số hình thức)] : <Kiểu dữ liệu>;
[Các định nghĩa, khai báo hằng, khai báo biến]
{phần khai báo}
Begin
[<Các câu lệnh xử lí>] ;
TênHàm := <Biểu thức> ;
{Bắt buộc có}
[<Các câu lệnh xử lí>] ;
End;
Trong đó:
- <Kiểu dữ liệu>: Là kiểu dữ liệu của giá trị trả về cho TênHàm (Có thể là Real,
integer, bolean, char, …)
8/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
- Phần thân của hàm bắt buộc phải có câu lệnh gán TenHam := <biểu thức> ;
- Kiểu dữ liệu của giá trị biểu thức phải trùng với kiểu khao báo cho TenHam.
* Sử dụng hàm (Thực hiện hàm): Sau khi hàm đã được khai báo, muốn sử
dụng hàm đó thì phải thực hiện lời gọi hàm trong thân chương trình.
* Ví dụ: (Với ví dụ hoàn toàn giống phần thủ tục nhưng bây giờ yêu cầu sử
dụng hàm)
Viết chương trình tính và in ra màn hình chu vi, diện tích hình chữ nhật có chiều
dài D, rộng R (D, R: nhập vào từ bàn phím).
Yêu cầu: có sử dụng hàm tính chu vi và hàm tính diện tích hình chữ nhật.
+ Ý tưởng: Vì có 2 giá trị trả về là chu vi và diện tích nên ta phải khai báo 2
hàm nhận 2 giá trị đó.
Phần khai báo của chương trình: gồm
- Khai báo tên chương trình
- Khai báo thư viện (CRT nếu cần)
- Khai báo hằng: không có
- Khai báo biến: D, R
- Khai báo hàm tính chu vi:
Phần đầu: FUNCTION CV (a,b : Integer) : Real;
Khai báo biến: không có vì kết quả chu vi được trả về qua tên hàm CV
Thân: Chỉ có câu lệnh gán CV : = (a + b) * 2; để lấy kết quả chu vi
- Khai báo hàm tính diện tích:
Phần đầu: FUNCTION
DT (a,b : Integer) : Real;
Khai báo biến: không có vì kết quả diện tích được trả về qua tên hàm DT
Thân: Chỉ có câu lệnh gán DT : = a * b; để lấy kết quả diện tích
Phần thân của chương trình:
- Nhập chiều dài và chiều rộng hình chữ nhật: D, R
- Thực hiện in chu vi và diện tích (2 hàm đóng vai trò như 2 biến trong câu
lệnh in ra màn hình nhưng lưu ý nhớ truyền tham số thực sự cho chúng)
+ Chương trình:
Program HCN;
9/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Uses Crt;
Var D, R: Integer;
Function CV (a, b : Integer) : Real ;
Begin
CV := (a + b) * 2 ;
End;
Function DT (a, b : Integer) : Real ;
Begin
DT := a * b ;
End;
BEGIN
Write (‘Nhap chieu dai va chieu rong HCN vao: ’) ;
Readln (D,R) ;
Writeln (‘Chu vi HCN la: ’ , CV (D,R)) ;
Writeln (‘Dien tich HCN la: ’, DT (D,R)) ;
Readln
END.
→ Các biến toàn cục: D, R
Các biến cục bộ: không có
Danh sách tham số hình thức: a, b
Danh sách tham số thực sự: D, R
Lưu ý: Các tham số hình thức cũng có thể được xem như là các biến cục bộ.
3. VẬN DỤNG KỸ THUẬT MẢNH GHÉP KHI GIẢNG DẠY CHƯƠNG
TRÌNH CON
3.1. Giải quyết vấn đề: Khai báo chương trình con, thực hiện chương trình
con, biến cục bộ, biến toàn cục, tham số hình thức, tham số thực sự.
* Vòng 1: Thành lập các nhóm chuyên sâu
Trong phần này, giáo viên giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm “chuyên sâu” tìm
hiểu kĩ một nội dung.
Giáo viên chia lớp làm 6 nhóm:
- Nhóm 1: Tìm hiểu biến cục bộ, biến toàn cục.
10/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
- Nhóm 2: Tìm hiểu tham số hình thức, tham số thực sự.
- Nhóm 3: Tìm hiểu các viết hàm (Cách khai báo hàm).
- Nhóm 4: Tìm hiểu cách viết thủ tục (Cách khai báo thủ tục).
- Nhóm 5: Tìm hiểu cách thực hiện hàm (cách sử dụng hàm).
- Nhóm 6: Tìm hiểu cách thực hiện thủ tục (cách sử dụng thủ tục).
Các nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao, tìm hiểu thảo luận đảm bảo
mỗi thành viên trong nhóm phải nắm chắc nội dung nhóm mình được giao
nhiệm vụ để trình bày trong nhóm mới - nhóm mảnh ghép ở vòng 2. Như vậy
vai trò của cá nhân trong nhóm không chỉ hoàn thành nhiệm vụ hoạt động cá
nhân mà còn phải trình bày truyền đạt lại kết quả và thực hiện tiếp nhiệm vụ ở
mức độ cao hơn.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 1: Hiểu và nhận biết được biến toàn cục và
biến cục bộ.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 2: Hiểu và nhận biết được tham số thực sự
và tham số hình thức.Có 2 loại tham số hình thức: tham trị và tham biến.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 3:
Cách viết hàm (Cú pháp khai báo):
Được viết trong phần khai báo của chương trình, sau phần khai báo biến
FUNCTION TênHàm [(Danh sách tham số hình thức)] : <Kiểu dữ liệu>;
[Các định nghĩa, khai báo hằng, khai báo biến]
{phần khai báo}
Begin
[<Các câu lệnh xử lí>] ;
TênHàm := <Biểu thức> ;
{Bắt buộc có}
[<Các câu lệnh xử lí>] ;
End;
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 4:
Cách viết thủ tục (Cú pháp khai báo):
Được viết trong phần khai báo của chương trình, sau phần khai báo biến
PROCEDURE TênThủTục [(Danh sách tham số hình thức)]; {phần đầu}
[Các định nghĩa, khai báo hằng, khai báo biến]
{phần khai báo}
Begin
<Các câu lệnh xử lí> ;
{phần thân}
11/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
End;
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 5:
Sử dụng hàm (Thực hiện hàm): Sau khi hàm đã được khai báo, muốn sử dụng
hàm đó thì phải thực hiện lời gọi hàm trong thân chương trình. Thực hiện lời
gọi hàm là để lấy giá trị trả về của hàm. Vì vậy lời gọi hàm phải được đặt trong
một biểu thức hoặc câu lệnh có xử lí giá trị của nó (TênHàm đóng vai trò như
một biến). Khi thực hiện lời gọi hàm nếu có tham số thì cũng phải truyền tham
số thực sự cho nó.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 6:
Sử dụng thủ tục (Thực hiện thủ tục): Sau khi thủ tục đã được khai báo, muốn
sử dụng thủ tục đó thì phải thực hiện lời gọi thủ tục trong thân chương trình.
Lời gọi thủ tục được thực hiện như sau:
- Nếu thủ tục có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục phải có tên thủ tục kèm
theo thao số thực sự:
……………;
TênThủTục [(Danh sách tham số thực tế)] ;
……………;
- Nếu thủ tục không có tham số hình thức thì lời gọi thủ tục chỉ có tên thủ tục:
……………;
TênThủTục ;
……………;
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
+ Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 1 , mỗi thành viên từ các nhóm chuyên
sâu khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là nhóm “mảnh ghép”. Lúc này,
mỗi học sinh “chuyên sâu” trở thành những mảnh ghép trong “nhóm mảnh
ghép”. Từng học sinh từ các nhóm “chuyên sâu” trong nhóm “mảnh ghép” lần
lượt trình bày lại nội dung tìm hiểu của nhóm mình. Đảm bảo tất cả các thành
viên trong nhóm “mảnh ghép” nắm bắt được đầy đủ nội dung của các nhóm
chuyên sâu.
+ Các “nhóm mảnh ghép” thực hiện nhiệm vụ mới “Trình bày cấu trúc của
chương trình có sử dụng chương trình con và chỉ ra biến cục bộ, biến toàn
cục, tham số hình thức, tham số thực sự”. Ở vòng này, ngoài việc các nhóm
mảnh ghép nắm bắt được đầy đủ nội dung của các nhóm chuyên sâu, thì các học
12/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
sinh trong nhóm mảnh ghép còn cần phải vận dụng kiến thức đã học về cấu trúc
chung của một chương trình (Bài 3 – SGK – trang 18, 19, 20) để cùng nhau thảo
luận và bổ sung vào phần này.
(Giáo viên phát giấy A0 cho các nhóm mảnh ghép để sau khi các nhóm
mảnh ghép thảo luận thống nhất ý kiến, nội dung, đại diện các nhóm mảnh ghép
sẽ trình bày và chia sẻ. Trên cơ sở đấy, giáo viên sẽ nhận xét, bổ sung và chốt
vấn đề
► Kiến thức cần đạt được của các nhóm mảnh ghép:
PROGRAM Tên_chương_trình;
[Khai báo thư viện]
[Khai báo hằng]
Biến toàn cục
[Khai báo biến]
{Khai báo Chương trình con}
PROCEDURE Tên thủ tục[(Các tham số hình thức)];
[Khai báo: Hằng, biến]
BEGIN
<Dãy câu lệnh xử lí>;
END;
cục bộ
FUNCTION TênHàm (Các tham số hình thức)]:
[Khai báo hằng, biến]
BEGIN
[Dãy lệnh]
TênHàm := <biểu thức>; {Bắt buộc có câu lệnh gán này}
[Dãy lệnh]
END;
{Thân chương trình chính}
BEGIN
[Dãy lệnh]
TênThủTục[(Dsách tham số thực sự)];
[Dãy lệnh]
A:= TênHàm[(Dsách tham số thực sự)];
[Dãy lệnh]
END.
3.2. Giải quyết một số bài tập.
13/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Bài tập 1: Viết chương trình tính và in ra chu vi, diện tích hình tam giác có
3 cạnh nhập vào từ bàn phím.
(Yêu cầu: Có dùng hàm tính diện tích và thủ tục in ra chu vi
Trong chương trình hãy chỉ ra biến nào là biến cục bộ, biến nào là
biến toàn cục, tham số nào là tham số hình thức, tham số nào là tham
số thưc sự)
* Vòng 1: Thành lập các nhóm chuyên sâu
Trong phần này, giáo viên giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm “chuyên sâu” tìm
hiểu kĩ một nội dung.
Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm (theo 4 dãy bàn của lớp học):
- Nhóm 1 và nhóm 3: Viết hàm tính diện tích hình tam giác.
- Nhóm 2 và nhóm 4: Viết thủ tục in ra chu vi hình tam giác.
Các nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao, tìm hiểu thảo luận đảm bảo
mỗi thành viên trong nhóm phải nắm chắc nội dung nhóm mình được giao
nhiệm vụ để trình bày trong nhóm mới - nhóm mảnh ghép ở vòng 2. Như vậy
vai trò của cá nhân trong nhóm không chỉ hoàn thành nhiệm vụ hoạt động cá
nhân mà còn phải trình bày truyền đạt lại kết quả và thực hiện tiếp nhiệm vụ ở
mức độ cao hơn.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 1 và nhóm 3:
Function DTtgiac (a,b,c : Integer) : Real ;
Var p : real;
Begin
DTtgiac := sqrt (p * (p - a) * (p - b) * (p - c));
End;
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 2 và nhóm 4:
Procedure In_CV_tgiac (a,b,c : Integer) ;
Var CV : Integer ;
Begin
CV := a + b + c ;
Writeln (‘Chu vi hinh tam giac la: ’ , CV) ;
End;
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
14/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
+ Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 1 , mỗi thành viên từ các nhóm chuyên
sâu khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là nhóm “mảnh ghép”. Lúc này,
mỗi học sinh “chuyên sâu” trở thành những mảnh ghép trong “nhóm mảnh
ghép”. Đại diện học sinh từ các nhóm “chuyên sâu” trong nhóm “mảnh ghép”
lần lượt trình bày lại nội dung tìm hiểu của nhóm mình. Đảm bảo tất cả các
thành viên trong nhóm “mảnh ghép” nắm bắt được đầy đủ nội dung của các
nhóm chuyên sâu.
+ Các “nhóm mảnh ghép” thực hiện nhiệm vụ mới “Viết chương trình theo
yêu cầu như đề bài”. Ở vòng này, ngoài việc các nhóm mảnh ghép nắm bắt
được đầy đủ nội dung của các nhóm chuyên sâu, thì các học sinh trong nhóm
mảnh ghép còn cần phải vận dụng kiến thức đã học để cùng nhau thảo luận và
viết thành một chương trình hoàn chỉnh.
► Kiến thức cần đạt được của các nhóm mảnh ghép:
Program Hinh_Tron;
Uses Crt;
Var x, y, z: Integer;
Function DTtgiac (a,b,c : Integer) : Real ;
Var p : real;
Begin
DTtgiac := sqrt (p * (p - a) * (p - b) * (p - c));
End;
Procedure In_CV_tgiac (a,b,c : Integer) ;
Var CV : Integer ;
Begin
CV := a + b + c ;
Writeln (‘Chu vi hinh tam giac la: ’ , CV) ;
End;
BEGIN
Write (‘Nhap vao đo dai 3 canh tam giac: ’) ;
Readln (x, y, z) ;
In_CV_tgiac (x,y,z) ;
Writeln (‘Dien tich hinh tam giac la: ’, DTtgiac(x,y,z)) ;
15/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Readln
END.
- Biến cục bộ: CV, p
- Biến toàn cục: x, y, z
- Tham số hình thức: a, b, c
- Tham số thực sự: x, y, z
Bài tập 2: Viết chương trình in ra diện tích phần được tô màu sau:
a: Được nhập vào từ bàn phím.
Yêu cầu: có sử dụng hàm tính diện tích hình tròn và hàm tính diện
tích hình vuông
Chỉ rõ biến cục bộ, biến toàn cục, tham số hình thức, tham số thực sự
trong chương trình đã viết
a
a
* Vòng 1: Thành lập các nhóm chuyên sâu
Trong phần này, giáo viên giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm “chuyên sâu” tìm
hiểu kĩ một nội dung.
Giáo viên chia lớp làm 4 nhóm:
- Nhóm 1 và nhóm 3: Viết hàm tính diện tích hình tròn.
- Nhóm 2 và nhóm 4: Viết hàm tính diện tích hình vuông
Các nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao, tìm hiểu thảo luận đảm bảo
mỗi thành viên trong nhóm phải nắm chắc nội dung nhóm mình được giao
nhiệm vụ để trình bày trong nhóm mới - nhóm mảnh ghép ở vòng 2. Như vậy
vai trò của cá nhân trong nhóm không chỉ hoàn thành nhiệm vụ hoạt động cá
nhân mà còn phải trình bày truyền đạt lại kết quả và thực hiện tiếp nhiệm vụ ở
mức độ cao hơn.
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 1 và nhóm 3:
16/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Function DTtron (a : Integer) : Real ;
Const pi = 3.1416 ;
Begin
DTtron := pi * a * a ;
End;
► Kiến thức cần đạt được của nhóm 2 và nhóm 4:
Function DTvuong (b : Integer) : Real ;
Begin
DTvuong := a * a ;
End;
* Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
+ Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở vòng 1 , mỗi thành viên từ các nhóm chuyên
sâu khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là nhóm “mảnh ghép”. Lúc này,
mỗi học sinh “chuyên sâu” trở thành những mảnh ghép trong “nhóm mảnh
ghép”. Đại diện học sinh từ các nhóm “chuyên sâu” trong nhóm “mảnh ghép”
lần lượt trình bày lại nội dung tìm hiểu của nhóm mình. Đảm bảo tất cả các
thành viên trong nhóm “mảnh ghép” nắm bắt được đầy đủ nội dung của các
nhóm chuyên sâu.
+ Các “nhóm mảnh ghép” thực hiện nhiệm vụ mới “Viết chương trình theo
yêu cầu như đề bài”. Ở vòng này, ngoài việc các nhóm mảnh ghép nắm bắt
được đầy đủ nội dung của các nhóm chuyên sâu, thì các học sinh trong nhóm
mảnh ghép còn cần phải vận dụng kiến thức đã học để cùng nhau thảo luận và
viết thành một chương trình hoàn chỉnh.
► Kiến thức cần đạt được của các nhóm mảnh ghép:
Program DT_can_tim;
Uses Crt;
Var a: Integer;
S, R : real;
Function DTtron (x : Real) : Real ;
Cost pi = 3.1416;
Begin
DTtron := pi * x * x ;
17/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
End;
Function DTvuong (y : Integer) : Real ;
Begin
DTvuong := y * y ;
End;
BEGIN
Write (‘Nhap vao do dai canh hinh vuong a =: ’) ;
Readln (a) ;
R := a * sqrt (2) /2 ;
S := DTtron (R) – DTvuong (a) ;
Writeln (‘Dien tich phan to mau la: ’, S) ;
Readln
END.
Trong chương trình này:
- Biến cục bộ: không có
- Biến toàn cục: a, R, S
- Tham số hình thức: x, y
- Tham số thực sự: a, R
Từ các bài tập trên giáo viên có thể đưa ra thêm một số bài tập cho học sinh
vân dụng:
Bài tập 3: Viết chương trình tìm bội cung nhỏ nhất của 2 số a, b (a, b: nhập vào
từ bàn phím). Y/cầu: có sử dụng hàm tìm ước chung lớn nhất của 2 số.
Bài tập 4: Viết chương trình rút gọn một phân số (tử số và mẫu số: nhập vào từ
bàn phím). Y/cầu: có sử dụng hàm tìm ước chung lớn nhất của 2 số.
Bài tập 5: Viết chương trình tìm tất cả các số nguyên tố trong phạm vi từ 1 đến
N (N : là số nguyên dương nhập vào từ bàn phím). Y/cầu: có sử dụng hàm kiểm
tra tính nguyên tố của một số nguyên dương.
Bài tập 6: Viết chương trình nhập vào xâu bất kỳ, rồi in ra xâu sau khi đã loại
bỏ các ký tự trắng dư thừa (Ký tự trắng đứng vị trí đầu và cuối xâu là dư thừa,
hai ký tự trắng đứng liền nhau thì có một ký tự dư thừa). Y/cầu: có sử dụng thủ
tục để xóa bỏ hết các ký tự trắng dư thừa trong xâu.
18/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
Bài tập 7: Viết thủ tục để đổi tất cả các ký tự đầu từ thành in hoa, các ký tự khác
thành in thường của một xâu ký tự cho trước.
Bài tập 8: Theo em, trong quá trình xây dựng chương trình con, khi nào nên
dùng hàm, khi nào nên dùng thủ tục?
IV. Biện pháp thực hiện
Khi áp dụng kĩ thuật mảnh ghép trong giảng dạy giáo viên cần:
- Bài dạy áp dụng kĩ thuật mảnh ghép thì nội dung của chủ đề nhỏ phải có sự
liên quan gắn kết chặt chẽ với nhau
- Nhiệm vụ giáo viên nêu ra phải hết sức cụ thể.
- Khi học sinh thực hiện nhiệm vụ tại các nhóm “chuyên sâu” giáo viên cần
quan sát và hỗ trợ kịp thời để đảm bảo các nhóm hoàn thành nhiệm vụ đúng thời
gian quy định và các thành viên đều có khả năng trình bày lại kết quả thảo luận
của nhóm.
- Thành lập nhóm mới “nhóm mảnh ghép” cần đảm bảo có đủ thành viên của
các nhóm chuyên sâu
- Khi nhóm “ mảnh ghép” hoạt động giáo viên cần quan sát hỗ trợ để đảm bảo
các thành viên nắm được đầy đủ nội dung từ các nhóm “chuyên sâu”. Sau đó
giáo viên giao nhiệm vụ mới nhiệm vụ phải mang tính khái quát, tổng hợp kiến
thức trên cơ sở nội dung kiến thức (mang tính bộ phận) học sinh đã nắm được từ
nhóm “chuyên sâu”.
* Để đảm bảo hiệu quả của nhóm, các thành viên trong nhóm cần được phân
công các nhiệm vụ như sau:
Vai trò
Nhiệm vụ
Trưởng nhóm
Phân công nhiệm vụ
Hậu cần
Chuẩn bị đồ dùng , tài liệu cần thiết
Thư kí
Ghi chép kết quả
Phản biện
Đặt các câu hỏi phản biện
Liên lạc với các nhóm khác
Liên hệ với các nhóm khác
Liên lạc với giáo viên
Liên lạc với giáo viên để xin trợ giúp
V. Kết quả thu được
Qua quá trình giảng dạy 5 lớp 11: 2 lớp tôi sử dụng kĩ thuật dạy học mà
chưa áp dụng triệt để kĩ thuật dạy học tích cực, 3 lớp tôi sử dụng kĩ thuật dạy
học mảnh ghép. Tôi đã có một số kết quả để so sánh như sau:
Mức độ biết, hiểu và vận dụng kiến thức về Chương trình con:
19/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
- Yếu: HS không phân biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn
cục, tham số hình thức và tham số thực sự; chưa viết được một chương trình
hoàn chỉnh.
- Trung bình: HS phân biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn
cục, tham số hình thức và tham số thực sự; chưa viết được một chương trình
hoàn chỉnh.
- Khá: HS phân biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục,
tham số hình thức và tham số thực sự; viết được một chương trình có sử
dụng chương trình con nhưng vẫn còn nhiều lỗi sai trong cú pháp khai báo,
lời gọi chương trình con.
- Giỏi: HS phân biệt được hàm và thủ tục, biến cục bộ và biến toàn cục,
tham số hình thức và tham số thực sự; viết được một chương trình có sử
dụng chương trình con một cách hoàn chỉnh.
1. Lớp chưa áp dụng các kĩ thuật dạy học tích cực
Lớp
11B4
11B5
Sĩ số
34
35
Giỏi
SL
0
0
Khá
%
0
0
SL
12
16
%
35,3
45,7
Trung bình
SL
%
17
50
15
42,9
2. Lớp áp dụng kĩ thuật mảnh ghép trong dạy học
Lớp
Sĩ số
Giỏi
Khá
Trung bình
SL
%
SL
%
SL
%
11B6
35
2
5,7
15
42,9
18
51,4
11B7
33
1
3,0
18
48,6
14
48,4
11B8
36
3
8,3
22
52,4
11
39,3
Yếu
SL
5
4
%
14,7
11,4
Yếu
SL
0
0
0
%
Trong quá trình học tập trao đổi, thảo luận, trình bày học sinh được thể hiện
khả năng vận dụng, hiểu biết của mình nên các em tỏ ra hăng hái trong việc giơ
tay phát biểu thảo luận. Đồng thời học sinh rất yêu thích, hứng thú trong việc
học lập trình, không cảm thấy đây là một môn hoc khó nữa.
20/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
C. KẾT LUẬN
Ngôn ngữ lập trình nói chung đóng vai trò rất quan trọng trong việc xây
dựng các chương trình ứng dụng để phục vụ cho cuộc sống. Nhờ sự phát triển
của tin học mà hiện nay hầu hết các lĩnh vực trong xã hội đã ứng dụng được tin
học để giải quyết công viêc nhanh, hiệu quả và chính xác hơn.
Trong quá trình giảng dạy các thầy cô có thể đưa ra các vấn đề như lập trình
các game nhỏ…để các em có thể chứng tỏ được khả năng của mình làm cho học
sinh yêu thích môn học, ham học hỏi và tìm tòi sáng tạo.
Đề tài này mang tính thực tiễn rất cao cụ thể là: trong tiết học các em học
sinh đã chủ động để tìm tòi lại kiến thức đã học qua đó giải quyết được vấn đề
do giáo viên đặt ra. Trong quá trình giải quyết vấn đề, giáo viên chỉ ra những sai
lầm mà các em học sinh mắc phải do hiểu không rõ vấn đề giúp cho các em hiểu
để vận dụng tốt hơn.
Kết quả là, mặc dù những lớp dạy là lớp đuôi có đầu vào không cao và lực
học hơi thấp nhưng với mục tiêu và phương pháp vận dụng thì đã có rất nhiều
em dễ dàng vận dụng giải các bài toán chương trình con do giáo viên đặt ra.
Trên đây là một số phương pháp mà tôi đã đặt ra và áp dụng, tuy nhiên còn
rất nhiều mặt hạn chế. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp
để đề tài có hiệu quả hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hướng hóa, ngày 30 tháng 10 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh nghiệm của
mình viết, không sao chép nội dung của người khác.
Tác giả
Nguyễn Thị Thanh Nhàn
21/22
Sử dụng kỹ thuật mảnh ghép trong dạy học chương trình con
D. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Dạy và học tích cực. Bộ giáo dục và đào tạo. NXB Đại học sư phạm
2. Dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Lê Khánh bằng, Đặng Văn Đức
3. Sách giáo khoa tin học 11
Hồ Sĩ Đàm
chủ biên
4. Sách giáo viên tin học 11
Hồ Sĩ Đàm
chủ biên
5. Sách bài tập tin học 11
Nguyễn Thanh Tùng
6. Bài tập thực hành Pascal
Nguyễn Quang Vịnh
7. Lý thuyết và Bài tập lập trình Pascal
Nguyễn Thị Kiều Duyên
8. Tài liệu hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn Tin học cấp
THPT. Bộ giáo dục và đào tạo năm 2011.
9. Đổi mới phương pháp dạy học trung học phổ thông, Dự án phát triển giáo dục
THPT
22/22
