SKKN: phương pháp dạy sinh 12

Sáng kiến kinh nghiệm.”kết hợp phương pháp giảng dạy trong sinh học 12”
KẾT HP PHƯƠNG PHÁP
THUYẾT TRÌNH – VẤN ĐÁP
TRONG MỘT SỐ BÀI SINH HỌC 12
MỤC LỤC:
1. Lí do chọn đề tài
2. Cơ sở lí luận
3. Nội dung
4. Phương pháp thực hiện
5. Kết quả
6. Bài học kinh nghiệm
GV:Lê Thò Thắm
1
Sáng kiến kinh nghiệm.”kết hợp phương pháp giảng dạy trong sinh học 12”
KẾT HP PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH – VẤN ĐÁP
TRONG MỘT SỐ BÀI SINH HỌC 12
1/ LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Hiện nay Bộ GD và ĐT đang tiến hành đổi mới toàn diện về giáo dục ở các
cấp học. Trong đó, có cấp trung học phổ thông nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả
đào tạo.
Công cuộc đổi mới này liên quan nhiều lónh vực như đổi mới chương trình, đổi
mới sách giáo khoa, đổi mới thiết bò dạy và học, đổi mới phương pháp dạy và học,
đổi mới quan niệm và cách thức kiểm tra đánh giá, đổi mới quản lí………
Tuy nhiên, những đổi mới này có đem lại hiệu quả hay không phụ thuộc rất
nhiều vào người giáo viên, những người trực tiếp thể hiện tinh thần đổi mới nói trên
trong từng tiết học.
Trong những năm gần nay đã có nhiều chương trình nghiên cứu và ứng dụng
các biện pháp khác nhau nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục, một trong những biện
pháp đó là phương pháp dạy học tích cực.
Trong tình hình đổi mới phương pháp dạy học hiện nay ở các trường phổ thông
đã có những tiến bộ đáng kể. Phương pháp dạy học truyền thống “giáo viên làm

trung tâm”, học sinh thụ động ghi chép là chính đã từng bước thay thế bởi phương
pháp dạy học “lấy học sinh làm trung tâm”, giáo viên đóng vai trò chỉ đạo đònh
hướng quá trình nhận thức của học sinh. Song việc đổi mới phương pháp dạy học còn
gặp nhiều khó khăn do nhiều lí do (nhận thức của giáo viên, phương tiện dạy học, nôi
dung chương trình sách giáo khoa, cơ sở vật chất….) còn nhiều điều bất cập. Vì vậy,
việc đổi mới phương pháp dạy học phải gắn liền với việc cải tiến, thay đổi phương
tiện, thiết bò dạy học. Bởi lẻ, phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc
nâng cao chất lượng dạy học. Tuy nhiên, nếu trong điều kiện môi trường dạy học ở
vùng sâu, cơ sở vật chất không đãm bảo, phương tiện dạy học không đảm bảo yêu
cầu đổi mới phương pháp hơn nũa dạy học tích cực không chỉ thể hiện trong các
phương pháp dạy học hiện đại mà còn có trong các phương pháp truyền thống. Vì
vậy, đổi mới phương pháp hạy học không phải là bỏ hoàn toàn những phương pháp
dạy truyền thống mà phải linh động kết hợp giữa phương pháp truyền thống và hiện
đại để đem lại hiệu quả trong tình hình thực tế của trường- đòa phương.
2/ CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Phương pháp thuyết trình : gồm 2 phương pháp
- Thuyết trình thông báo – tái hiện
- Thuyết trình nêu vấn đề –Ơrixtic
GV:Lê Thò Thắm
2
Sáng kiến kinh nghiệm.”kết hợp phương pháp giảng dạy trong sinh học 12”
a.Thuyết trình thông báo – tái hiện mang tính chất thông báo bằng lời giảng
của thầy và tính chất tái hiện sau khi lónh hội của trò. Phương pháp này là sự
chuyển tải các thông tin từ người học thông qua lời nói của người dạy.
- phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện có những ưu điểm:
+ Cho phép truyền đạt những nội dung tương đối khó và chứa nhiều thông tin
mà trò không dễ dàng tự tìm hiểu được.
+ giúp trò mô hình mẫu của tư duy khoa học, qua đó mà phát triển trí tuệ
+ Hình thành những tư tưởng và tình cảm cao đẹp, những niềm tin và hoài bảo.
+ Có tính kinh tế cao

+ Không đòi hỏi nhiều sự chuẩn bò
+ Chủ động về thời gian
Tuy nhiên, phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện còn có những hạn chế:
+ Chỉ đòi quá trình nhận thức thụ động của trò.
+ Không giúp trò tích cực phát triển của ngôn ngữ nói
+ Chỉ cho phép trò đạt tới trình độ tái hiện của sự lónh hội
+ Không có sự tham gia tích cực của người học.
+ Không thu được thông tin phản hồi từ người học
+ Mức độ lưu giử thông tin của người học thấp
+ Có thể tạo nên sự nhàm chán
+ Người học không có cơ hội áp dụng những ý đạt được.
Như vậy phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện với những hạn chế nêu
trên làm cho hoạt động của người học mang tính thụ động, thiếu sự độc lập và sáng
tạo.
Tuy nhiên lí luận dạy học khẳng đònh rằng phương pháp thuyết trình thông báo
– tái hiện vẫn sẽ tiếp tục là phương pháp dạy học thông dụng vì những ưu điểm nêu
trên của nó. Điều này vẫn được thể hiện trong sách giáo khoa sinh học 12 mới.
Sách giáo khoa sinh học 12 đã được biên soạn theo hướng đổi mới phương pháp dạy
học thông qua các câu lệnh (câu hỏi và bài tập) để tổ chức các hoạt động học tập của
học sinh. Song, tỉ lệ thông tin, thông báo bằng kênh chữ ở các bài học vẫn là chủ yếu.
Trong một bài, có những mục hoàn toàn là thông tin thông báo bằng kênh chữ, thậm
chí một số lệnh chỉ yêu cầu sự tái hiện kiến thức, do đó giáo viên vẫn phải dùng
phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện là chủ yếu.
Về bản chất phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện là “người dạy làm
trung tâm”, không tổ chức hoạt động tích cực của người học. Nhưng
kế thừa những ưu điểm của nó kết hợp với sự thay đổi tính chất
thông báo – tái hiện bằng tính chất nêu vấn đề – Ơrixtic thì hiệu quả dạy học sẽ
tăng lên rõ rệt.
GV:Lê Thò Thắm
3

Sáng kiến kinh nghiệm.”kết hợp phương pháp giảng dạy trong sinh học 12”


b.Thuyết trình – Ơrixtic hay thuyết trình nêu vấn đề đề cập tới cách thuyết
giảng nội dung bài học của giáo viên theo trật tự sau:
- Nêu vấn đề
- Vạch ra mâu thuẩn nhận thức
- Đề ra giả thuyết
- Trình bày cách giải quyết
- Rút ra kết luận
Với cách dạy này, học sinh theo dõi logic của con đường giải quyết vấn đề do
giáo viên trình bày. Tuy ở nay học sinh lónh hội thụ động các tri thức, nhưng do giáo
viên luôn đề xuất các vấn đề tạo nên những mâu thuẩn nhận thức, nghóa là dặt học
sinh vào tình huống có vấn đề nên chất lượng lónh hội kiến thức của học sinh cao hơn
phương pháp thuyết trình thông báo – tái hiện.
Như vậy, từ phương pháp thuyết trình thông báo tái hiện nếu được giáo viên
gia công sẽ chuyển sang phương pháp thuyết trình nêu vấn đề hoặc vấn đáp- Ơrixtic
để phát huy tính tích cực của người học, nhờ đó tạo sự hứng thú, sự yêu thích môn học
và chất lượng học tập được nâng cao là điều tất yếu. Thông qua hệ thống câu hỏi
phát hiện, đặt ra và giải quyết vấn đề buộc học sinh phải luôn luôn cố gắng tư duy tự
lực tìm lời giải đáp. Trong phương pháp này hệ thống câu hỏi giáo viên giử vai trò
chủ đạo, quyết đònh chất lượng lónh hội của học sinh, trật tự logic của câu hỏi hướng
dẫn học sinh từng bước phát hiện ra bản chất của sự vật, quy luật của hiện tượng, kích
thích tính tích cực tìm tòi, sự ham mê tìm hiểu. Phương pháp vấn đáp phát hiện là
phương pháp can được phát huy rộng rãi để đổi mới phương pháp dạy học theo mục
tiêu đào tạo những con người tích cực, năng động và sáng tạo.
3/ NÔI DUNG:
BÀI 11: QUY LUẬT PHÂN LI
Quy luật phân li của Menden học sinh đã học lớp 9, nên phần thí nghiệm, nội
dung quy luật không phải là trọng tâm mà trọng tâm của bài là phần cơ sở quy luật

phân li.
- Để hình thành khái niệm lai một tính trạng, giáo viên đặt câu hỏi cho ví dụ về
một cặp tính trạng tương phản trên một cơ thể.
 giáo viên nhấn mạnh và nêu vấn đề tiếp.
- Thế nào là phép lai 1 tính trạng?
- Cho cặp lai: Ptc: Thân cao x Hoa vàng, phép lai này
có phải là lai một cặp tính trạng không? Vì sao?
- Vì sao F1 lại đồng tính trội? Vì sao F2 lại phân tính 3 trội : 1 lặn?
GV:Lê Thò Thắm
4
Sáng kiến kinh nghiệm.”kết hợp phương pháp giảng dạy trong sinh học 12”
Giáo viên nêu câu hỏi gợi ý để học sinh giải quyết vấn đề trên: giáo viên
dùng mô hình(một cặp NST màu vàng, một cặp NST màu xanh) rồi nêu câu hỏi:
- Khi hình thành giao tử sẽ cho những giao tử có NST như thế nào?
- Khi thụ tinh hợp tử có cặp NST như thế nào?
- Khi F1 hình thành giao tử có loại giao tử nào? Vì sao xác đònh như vậy?
- Khi thụ tinh F2 có những loại cơ thể có cặp NST như thế nào? Vì sao xác đònh
được như vậy?
Cuối bài giáo viên can nhấn mạnh một số điều kiện nghiệm đúng quy luật
phân li. Giáo viên có thể đưa ra vấn đề:
- Vì sao bố mẹ phải thuần chủng?
- Vì sao tính trạng trội phải trội hoàn toàn?
Để kiểm tra lại kiến thức về lai phân tích đã học lớp 9, giáo viên có thể nêu
vấn đề:
- Bằng cách nào xác đònh kiểu gen của cây Hoa đỏ ở F2? Giáo viên có thể gợi
ý:
- Hoa đỏ là tính trạng trội hay lặn? Có mấy kiểu gen? Tính trạng trội có thể biểu
hiện kiểu hình trong trường hợp nào?
- Hoa trắng là tính trạng trội hay lặn? Có mấy kiểu gen? tính trạng lặn chỉ biểu
hiện kiểu hình trong trường hợp nào?

- Muốn biết kiểu gen tính trạng trội là đồng hợp hay dò hợp ta có thể cho lai tính
trạng trội với tính trạng lặn phép lai này gọi là phép lai gì?
- Trường hợp nào tính trạng trội có kiểu gen đồng hợp?
- Trường hợp nào tính trạng trội có kiểu gen dò hợp?
BÀI 12: QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP
Giáo viên có thể nêu vấn đề:
- Vì sao F2 lại cho kết quả 9 vàng –trơn:3 vàng- nhăn:3 xanh – trơn:1 xanh –
nhăn?
- Để giải quyết vấn đề này giáo viên có thể gợi ý:
- phép lai trên là phép lai mấy cặp tính trạng?
- Xét riêng từng tinh trạng có kế quả như thế nào?
- sự di truyền của hai cặp tính trạng trên như thế nào?
- Kết hợp 2 tính trạng lại sẽ có kết quả như thế nào?
- Vậy kế quả lai hai hoặc nhiều cặp tính trạng từ đâu mà có?
Để giải thích cơ sở tế bào học GV yêu cầu HS quan sát
H12 SGK thông qua hệ thống câu hỏi:
GV:Lê Thò Thắm
5