1
LỜI MỞ ĐẦU
An Giang là một tỉnh Tây Nam của Tổ quốc, nằm trong vùng Đồng bằng sông
Cửu Long (ĐBSCL), nằm giữa hai dòng sông Tiền, sông Hậu và dọc theo hữu ngạn
sông Hậu (thuộc hệ thống sông Mêkông) nên có nguồn nước ngọt phong phú và có hệ
thống kênh rạch chằng chịt, với gần sáu tháng của mùa nước nổi hằng năm là điều
kiện thuận lợi cho nghề khai thác và nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh.
Vớ
i 73% diện tích là đất phù sa màu mỡ từ hai nhánh sông Tiền và sông Hậu,
diện tích mặt nước ngọt lớn, An Giang có thế mạnh về sản xuất lúa gạo và thủy sản.
Hiện nay sản lượng lúa của An Giang lớn nhất toàn vùng; sản lượng khai thác thủy
sản đứng thứ ba, trong đó sản lượng thủy sản nuôi trồng theo địa phương lớn nhất
toàn quốc (năm 2005 là 232.139 tấn, tăng 9,12% so với năm 2004 - Niên giám Thống
kê 2005).
Thời gian vừa qua, An Giang không chỉ nổi tiếng về xuất khẩu lương thực, mà
còn vươn lên là một trong những tỉnh đứng đầu về xuất khẩu thủy sản của cả nước.
Bằng việc thực hiện tốt mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hai hướng: khai
thác tốt các thế mạnh của địa phương và tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa xuất khẩu,
nếu vào năm 1995 kim ngạch xuất khẩu thủy sản chỉ bằng ¼ giá trị của xuất khẩu
gạo, thì nay đã vượt qua và là ngành đứng đầu thu ngoại tệ về cho tỉnh. Có thể nói An
Giang đã thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế rất đúng hướng và có hiệu quả.
Do biết tận dụng ưu thế về tiềm năng nguồn nước và điều kiệ
n tự nhiên, ngư
dân An Giang đã tích cực đầu tư mọi nguồn lực để nuôi trồng và khai thác thủy sản,
nên thời gian qua phát triển thủy sản đã là một trong nhiều thế mạnh về sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp của tỉnh, trong đó cá tra, cá basa là hai loại thủy sản thích hợp
với môi trường nguồn nước tỉnh An Giang và có giá trị kinh tế cao, nên đã thu hút
ngư dân tập trung đầu tư sản xuấ
t và đã mang lại hiệu quả đáng kể, đã trực tiếp góp
phần rất quan trọng trong việc tạo ra lượng hàng hóa xuất khẩu thu ngoại tệ cao và
ngày càng khẳng định là một trong những ngành hàng phát triển mạnh, có hiệu quả
trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp của tỉnh.
2
Ngành thủy sản ở An Giang đã tạo ra lượng hàng hóa xuất khẩu, đáp ứng khá ổn
định nhu cầu thực phẩm và tạo công ăn việc làm cho một lượng lớn lao động ở nông
thôn, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện đáng kể đời sống nhân dân.
Tuy nhiên, để phát triển ngành theo hướng sản xuất hàng hóa tạo ra sản phẩm sạch,
chất lượng cao, giá thành hạ nhằm tă
ng sức cạnh tranh, bảo vệ và giữ vững uy tín
hàng thủy sản Việt Nam nói chung và hàng thủy sản của An Giang nói riêng trên thị
trường thế giới, thì cần phải có những giải pháp thích hợp.
Do đó, tôi đã chọn đề tài “Các giải pháp tài chính phát triển thủy sản tỉnh An
Giang”.
Trong phạm vi nghiên cứu đề tài này chỉ giới hạn làm rõ một số khía cạnh trên
một số lĩnh vực chủ yếu c
ủa ngành thủy sản: nuôi trồng, khai thác, giống, chế biến,
tiêu thụ thủy sản … và đi sâu phân tích con cá tra, basa vì nó chiếm kim ngạch xuất
khẩu khoảng 85% trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của tỉnh.
Luận văn được kết cấu ngoài phần mở đầu và kết luận, được chia thành ba
chương gồm :
Chương 1: Vai trò của đầu tư tài chính đối với phát triển ngành thủy sản
tỉnh An giang.
Chương 2: Thực trạng đầu tư phát triển ngành thủy sản tỉnh An giang.
Chương 3: Các giải pháp tài chính phát triển thủy sản tỉnh An Giang.
Luận văn này dựa trên cơ sở phân tích lý luận chung, phương pháp điều tra -
thống kê, so sánh thực trạng ngành thủy sản của tỉnh. Từ đó đề xuất định hướng phát
triển và một số giải pháp về tài chính để phát triển thủy sản tỉnh An Giang. Đây là
vấn đề đòi hỏi kiến thức tổng hợp sâu rộng, cả về lý luận lẫn thực tiễn, trong khi điều
kiện nghiên cứu và kiến thức bản thân có hạn nên sẽ không tránh khỏi thiếu sót trong
đề tài. Rất mong nhận được sự đóng góp của quí thầy cô và các bạn, xin chân thành
cám ơn.
3
CHƯƠNG 1
VAI TRÒ CỦA ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN
NGÀNH THỦY SẢN TỈNH AN GIANG
1.1. Tầm quan trọng của ngành thủy sản trong phát triển kinh tế của tỉnh
An Giang:
1.1.1. Trong phát triển kinh tế của tỉnh:
Trước tiên phân tích Vai trò của ngành thủy sản đối với sự phát triển nền
kinh tế Việt Nam:
Việt Nam là một quốc gia thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa và là một quốc gia
ven biển có đường bờ biển dài khoảng 3.260 km, với bờ biển và thềm lục địa rộng
lớn hơ
n 1 triệu km
2
, có nhiều cửa sông rạch và hàng ngàn đảo lớn nhỏ ven biển; trong
nội địa có hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt; hệ sinh thái phong phú đa dạng.
Những đặc điểm trên tạo ra cho đất nước ta tiềm năng to lớn về thủy sản và kinh tế
thủy sản có vị trí quan trọng trong việc phát triển nền kinh tế góp phần thắng lợi trong
việc thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hi
ện đại hóa đất nước.
Đối với Việt Nam ngành thủy sản đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển
chung của nền kinh tế và là một trong những ngành mũi nhọn đối với sự phát triển
chung của nền kinh tế quốc dân. Trong những năm qua ngành thủy sản nước ta luôn
giữ tốc độ tăng trưởng cao cả về năng lực sản xuất, sản lượng và giá trị, đã tạo
được
nhiều việc làm góp phần cải thiện, nâng cao đời sống nhân dân và bộ mặt nông thôn,
giải quyết tốt các vấn đề môi trường sinh thái.
Ngành thủy sản hiện nay đã trở thành một trong những ngành có kim ngạch
xuất khẩu lớn nhất nước, trung bình từ năm 1995 đến năm 1999 mỗi năm đạt kim
ngạch xuất khẩu trên 750 triệu USD, đặc biệt năm 2000 có sự tăng tốc vượt bậc xu
ất
khẩu thủy sản gần 1,5 tỷ USD, và giá trị kim ngạch xuất khẩu năm 2004 đã là 2,4 tỷ
USD. Trong những năm vừa qua ngành thủy sản luôn tăng trưởng trên dưới 9%/năm,
chiếm không dưới 20% tổng giá trị sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp, thực sự trở
4
thành một ngành sản xuất chính (tổng hợp theo báo cáo hàng năm của Bộ Thủy
sản).Việt Nam đã trở thành một trong những nước có kim ngạch xuất khẩu thủy sản
lớn trên thế giới. Dự kiến xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt trên 2,5 tỷ USD vào
năm 2005 và 3,5 tỷ USD vào năm 2010.
Như vậy, ngành thủy sản Việt Nam hàng năm đã thu về khoản ngoại tệ không
nhỏ để xây dựng đất nước và cung cấp lượng hàng hóa tiêu dùng đáp ứng cho nhu
cầu thị trường trong nước. Bên cạnh đó, thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh của
ngành thủy sản đã thúc đẩy phân công lao động xã hội và chuyên môn hóa sản xuất
xã hội ngày càng cao, đồng thời tạo ra môi trường thuận lợi để tiếp thu khoa học công
nghệ hiện đại và kinh nghiệm quản lý tiên tiến trên thế giới.
Như vậ
y, có thể thấy vai trò của ngành thủy sản có ý nghĩa đặc biệt quan trọng,
nhất là trong giai đoạn hiện nay - giai đoạn mà cả nước đẩy mạnh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước để đến năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công
nghiệp theo hướng hiện đại mà Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2001 –
2010 văn kiện Đại hội
Đại biểu toàn quốc lần X đã đề ra. Sự phát triển không ngừng
của nền kinh tế nước ta hiện nay, trong đó không thể không ghi nhận sự đóng góp của
ngành thủy sản vào sự tăng trưởng GDP hàng năm của đất nước.
Những quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát
triển thủy sản ở Việt Nam:
Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta trong quá trình
đổi mới cơ chế quản lý
kinh tế thì lĩnh vực quản lý ngành thủy sản phải thật sự được quan tâm, nếu không
nói đó là một trong những lĩnh vực phải được đổi mới đầu tiên và quá trình chuyển
đổi cơ chế quản lý kinh tế phải được thực hiện một cách đồng bộ trên cơ sở ổn định
và phát triển kinh tế – xã hội. Thực hiện đường l
ối đổi mới ngành thủy sản nước ta
thời gian qua đã có những bước phát triển mới. Kinh tế thủy sản có vị trí quan trọng
trong nền kinh tế công– nông nghiệp. Việc phát triển ngành thủy sản, tiến tới công
nghiệp hóa, hiện đại hóa là một trong những nội dung cơ bản trong chiến lược phát
triển kinh tế – xã hội của đất nước.
5
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã chỉ rõ “Phát triển toàn diện nông,
lâm, ngư nghiệp, gắn với công nghiệp chế biến nông, lâm, thủy sản và đổi mới cơ cấu
kinh tế nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa”.
Quán triệt những quan điểm của Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần VIII
của Đảng, Bộ Chính trị đã ban hành Ch
ỉ thị số 20 CT/TW ngày 22/09/1997 về “Đẩy
mạnh phát triển kinh tế biển theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa” và ngày
10/11/1998 Bộ Chính trị tiếp tục ra Nghị quyết 06 – NQ/TW về “Một số vấn đề phát
triển nông nghiệp và nông thôn”. Nghị quyết đã đánh giá những thành tựu phát triển
nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới trong 10 năm qua đã góp phần quan trọng
vào sự ổn định phát triển kinh tế – xã hội đất nước, ti
ếp tục khẳng định vị trí quan
trọng của nông nghiệp – nông thôn trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước. Đồng thời, Nghị quyết cũng chỉ ra những mặt tồn tại và yếu kém cần giải quyết
khắc phục, xác định quan điểm, mục tiêu, một số chủ trương và chính sách lớn về đất
đai, lao động để tạo ra lực mới duy trì sự t
ăng trưởng cao và chuyển nông nghiệp
sang giai đoạn phát triển toàn diện, nâng cao phát triển ngành thủy sản trong nền
nông nghiệp toàn diện.
Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 224/1999/QĐ-TTg, ngày 08/12/1999
phê duyệt Chương trình phát triển nuôi trồng thủy sản thời kỳ 1999 – 2010. Quyết
định đã chỉ rõ “Phát triển nuôi trồng thủy sản nhằm đảm bảo an ninh thực phẩm và
tạo nguồn nguyên liệu chủ yếu cho xu
ất khẩu, phấn đấu đến 2010 tổng sản lượng
nuôi trồng thủy sản đạt trên 2 triệu tấn, giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt trên 3,5 tỷ
USD, tạo việc làm và thu nhập cho khoảng 2 triệu người, góp phần tích cực vào phát
triển kinh tế– xã hội đất nước và an ninh ven biển”.
Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 09/2000/NQ-CP, ngày 15/06/2000 về một số
chủ trương và chính sách về chuyển dịch cơ cấu kinh t
ế và tiêu thụ sản phẩm nông
nghiệp, nghị quyết đã đánh giá những thành tựu đã đạt được trong sản xuất nông,
lâm, thủy sản của những năm qua, đồng thời đưa ra những định hướng về cơ cấu kinh
tế nông nghiệp của nước ta trong 10 năm tới.
6
Tháng 11/2000, Bộ thủy sản đã ban hành Thông tư 05/2000/TT - BTS hướng
dẫn việc thực hiện Nghị quyết 09/2000/NQ-CP ngày 15/06/2000 của Chính phủ.
Thông tư hướng dẫn trong 10 năm tới kinh tế thủy sản cần phát triển theo định hướng
sau: đầu tư phát triển mạnh mẽ ngành thủy sản trong các lĩnh vực: khai thác, nuôi
trồng, chế biến, dịch vụ đặc biệt là nuôi trồng thủy sản theo hướng phát triển bề
n
vững.
Để thực hiện Nghị quyết số 243/1998/QĐ–TTg ngày 18/12/1998 của Thủ tướng
Chính phủ về chương trình hành động, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 06 (lần 1)
ngày 31/03/1999 Bộ thủy sản có chương trình phát triển kinh tế thủy sản 1999 – 2010
trong đó chỉ rõ tiềm năng, hiện trạng và sự cần thiết của sự phát triển kinh tế thủy
sản, nêu những chủ trương giả
i pháp để phát triển kinh tế thủy sản bền vững, góp
phần giữ vững an ninh thực phẩm, cung cấp cho nhu cầu tiêu dùng trong nước và tạo
nguyên liệu chế biến cho xuất khẩu.
Định hướng phát triển các ngành kinh tế và các vùng trong Chiến lược phát
triển kinh tế – xã hội 2001 – 2010 văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X xác
định: “Phát huy lợi thế về thủy sản, tạo thành một ngành kinh tế mũ
i nhọn, vươn lên
hàng đầu trong khu vực. Phát triển mạnh nuôi, trồng thủy sản nước ngọt, nước lợ và
nước mặn, nhất là nuôi tôm, theo phương thức tiến bộ, hiệu quả và bền vững môi
trường. Tăng cường năng lực và nâng cao hiệu quả khai thác khải sản xa bờ; chuyển
đổi cơ cấu nghề nghiệp, ổn định khai thác gần bờ; nâng cao năng lực bảo quản, chế
biến sản phẩm đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế và trong nước. Mở rộng và nâng
cấp các cơ sở hạ tầng, dịch vụ nghề cá. Giữ gìn môi trường biển và sông nước, bảo
đảm cho sự tái tạo và phát triển nguồn lợi thủy sản”.
Ngày 26/11/2003 Quốc Hội khóa XI đã biểu quyết thông qua Luật Thủy sản tạo
cơ sở pháp lý cho hoạt động thủy s
ản của nước ta trong thời gian tới.
Vai trò của ngành thủy sản đối với kinh tế tỉnh An Giang:
An Giang có hệ thống sông ngòi kênh rạch chằng chịt với nguồn lợi thủy sản
phong phú và đa dạng đã tạo ra điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế thủy
sản. Trong thời gian qua ngành thủy sản An Giang luôn được củng cố và không
7
ngừng phát triển góp phần quan trọng vào việc ổn định và tăng tích lũy cho nền kinh
tế, tạo nguồn nguyên liệu quan trọng cho ngành công nghiệp chế biến, tăng kim
ngạch xuất khẩu, tạo công ăn việc làm cho người lao động, từng bước hình thành
những cụm kinh tế chuyên ngành tạo điều kiện cho sản xuất kinh doanh có hiệu quả,
là động lực để thúc đẩy ngành công – nông – thương nghiệp và dịch vụ phát tri
ển,
góp phần không nhỏ cho việc xây dựng kết cấu hạ tầng, đầu tư đưa công nghệ hiện
đại phục vụ sản xuất. Tạo tiền đề để thúc đẩy quá trình xã hội hóa sản xuất, mở rộng
phân công lao động về ngành nghề để sản xuất hàng hóa phát triển, làm nhân tố kích
thích phát triển giữa các ngành các vùng nhất là gắn công nghiệp với nông - lâm -
ngư nghiệp góp phần nâng cao đời sống dân cư
trong cộng đồng. Ngành thủy sản An
Giang đã giữ vai trò tích cực trong quá trình phát triển kinh tế.
Tỉnh An Giang, thủy sản là một trong những ngành có kim ngạch xuất khẩu lớn
nhất tỉnh. Trong hơn 10 năm trở lại đây ngành thủy sản An Giang luôn có kim ngạch
xuất khẩu đứng thứ hai sau gạo. Đặc biệt, năm 2002 kim ngạch xuất khẩu thủy sản
đạt 69,4 triệu USD, chiếm 47,1% tổng kim ngạch xuất khẩu c
ủa tỉnh và đây là lần
đầu tiên xuất khẩu thủy sản đã vượt qua gạo (62,2 triệu USD) chiếm vị trí số một.
Năm 2003 do ảnh hưởng của vụ kiện bán phá giá cá tra, cá basa nên kim ngạch chỉ
đạt 54,8 triệu USD chỉ bằng 79% so với năm 2002. Tuy nhiên năm 2004 ngành thủy
sản đã được phục hồi và phát triển mạnh, kim ngạch xuất khẩu tiếp tục chiếm vị trí
đầu và đạt 122 triệ
u USD (gạo 92,4 triệu USD, cả tỉnh là 240 triệu USD). Trong năm
2005, kế hoạch kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh là 300 triệu USD, trong đó thủy sản
130 triệu USD và gạo 125 triệu USD. Như vậy, hiện tại và trong thời gian tới thủy
sản sẽ là ngành đứng đầu mang ngoại tệ về cho tỉnh nhà.
Xét trên cơ cấu nông, lâm, thủy sản thì từ năm 1999 đấn nay ngành thủy sản
luôn chiếm tỷ trọng hơn 10% trong cơ
cấu giá trị sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp
của tỉnh và tỷ trọng này có xu hướng ngày càng tăng: nếu như năm 1999 chỉ là 12,28
%, thì năm 2004 đã là 17,42% và dự kiến năm 2005 sẽ là 18,59%. Sự phát triển của
ngành thủy sản đã tác động tích cực trong việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp
nông thôn, góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế tỉnh theo hướng tăng tỷ trọng công
8
nghiệp và dịch vụ. Thế mạnh tài nguyên thủy sản được chủ động khai thác, từ đó giải
quyết được việc làm cho nhiều lao động, từng bước thay đổi dần bộ mặt nông thôn,
nâng cao mức sống cộng đồng, tạo cảnh quan đặc thù của An Giang, góp phần phát
triển mô hình du lịch sinh thái.
Quá trình đổi mới của đất nước, sự phát triển kinh tế của An Giang, trong đó có
kinh tế thủy sả
n đã góp phần vào sự phát triển chung của nền kinh tế nước ta, giữ
vững được định hướng xã hội chủ nghĩa trong việc vận dụng cơ chế thị trường, thúc
đẩy nhanh quá trình xã hội hóa sản xuất và phân công lao động xã hội, tạo ra nguồn
lực vật chất lớn để phát triển kết cấu hạ tầng, đầu tư hiện đại hóa sản xuất, sự phát
triể
n đồng bộ giữa các ngành – vùng nhất là nông thôn và thành thị, gắn sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa với quá trình phát triển lâm – ngư – thương nghiệp và
dịch vụ.
1.1.2. Trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp:
Phát triển kinh tế với tốc độ nhanh, bền vững có cơ cấu hợp lý, trên cơ sở phát
huy nội lực và khai thác chiều sâu các tiềm năng lợi thế về sản xuất lương th
ực và
thủy sản.
Đến năm 2010, ngành nông, lâm, thủy sản của An Giang vẫn là nền tảng, là cơ
sở để phát triển công nghiệp và dịch vụ, tạo ra nhiều việc làm cho người lao động. Cụ
thể hơn là ngành nông, lâm, thủy sản được phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa
gắn chặt với ngành công nghiệp chế biến và các hoạt động thương mại, đặc biệt là
xuất khẩu, nhằ
m tạo đà phát triển mạnh mẽ cho kinh tế nông thôn nói riêng và cả tỉnh
An Giang nói chung.
Quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn phải phát huy
cao lợi thế của từng vùng và từng khu vực nhưng phải phù hợp với điều kiện thị
trường, tập trung vào các loại cây trồng vật nuôi, hàng hóa có thị trường tiêu thụ, có
khả năng cạnh tranh, tạo điều kiện làm ra sản phẩm có chất lượ
ng cao phù hợp với
yêu cầu thị trường, tiêu thụ đạt giá trị cao.
Quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn do nông dân và
các thành phần kinh tế thực hiện. Nhà nước hướng dẫn và tạo điều kiện hỗ trợ thông
9
qua việc xây dựng kết cấu hạ tầng, nghiên cứu và chuyển giao khoa học kỹ thuật, tạo
hành lang pháp lý có cơ chế, chính sách thuận lợi, tổ chức cung ứng giống và vật tư
nông nghiệp đảm bảo chất lượng, thúc đẩy chế biến và tiêu thụ sản phẩm.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn phải đảm bảo các yêu cầu
phát triển bền vững, an toàn về mặt k
ỹ thuật trong điều kiện lũ lụt, thiên tai, dịch
bệnh có thể xảy ra, phản ứng linh hoạt trước biến động của thị trường, bảo vệ và cải
thiện môi trường sinh thái.
Chuyển dịch cơ cấu và phát triển nông nghiệp nông thôn phải đạt mục tiêu cơ
bản: xây dựng một vùng sản xuất nông nghiệp hàng hóa phát triển bền vững, với các
loại nông sản là thế m
ạnh có chất lượng, có khả năng cạnh tranh cao, nâng cao hiệu
quả sử dụng đất đai và các nguồn tài nguyên nông nghiệp, đồng thời phát triển công
nghiệp, dịch vụ, tiếp tục xây dựng kết cấu hạ tầng, nâng cao thu nhập, cải thiện đời
sống của nhân dân, góp phần tích cực đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc
gia, thực hiện các mục tiêu do Đại hội Đảng l
ần VIII tỉnh An Giang đề ra đối với
nông nghiệp và nông thôn.
Xét trên cơ cấu nông, lâm, thủy sản thì từ năm 1999 đấn nay ngành thủy sản
luôn chiếm tỷ trọng hơn 10% trong cơ cấu giá trị sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp
của tỉnh và tỷ trọng này có xu hướng ngày càng tăng: nếu như năm 1999 chỉ là 12,28
%, thì năm 2005 là 17,27%. Sự phát triển của ngành thủy sản đã tác động tích cực
trong việc chuyển đổ
i cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn, góp phần chuyển đổi cơ
cấu kinh tế tỉnh theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ. Thế mạnh tài
nguyên thủy sản được chủ động khai thác, từ đó giải quyết được việc làm cho nhiều
lao động, từng bước thay đổi dần bộ mặt nông thôn, nâng cao mức sống cộng đồng,
tạo cảnh quan đặc thù của An Giang, góp phần phát tri
ển mô hình du lịch sinh thái.
Phấn đấu đạt tốc độ tăng giá trị sản phẩm nông – lâm – ngư nghiệp trung bình
hàng năm trong thời kỳ 2004-2010: 5,4%, trong đó: nông nghiệp 4,31%, lâm nghiệp
3,96% và thủy sản 9,9%. Trong đó, phát triển thủy sản trên quan điểm kết hợp hợp lý
giữa khai thác, nuôi trồng, chế biến và tiêu thụ tạo ra khối lượng hàng hóa lớn, đưa
ngành thủy sản thành ngành mũi nhọn của tỉnh; đặc biệt quan tâm
đến chất lượng cá
10
nuôi. Quy hoạch vùng nuôi cá hợp lý trên cơ sở bảo vệ môi trường nguồn nước; phát
triển nhanh, vững chắc việc nuôi tôm càng xanh ở chân ruộng, bãi bồi ven sông và
kênh rạch. Gia tăng mức đóng góp giá trị GDP của ngành thủy sản năm 2010 vào
GDP của ngành nông nghiệp là 20,4% và của toàn tỉnh là 4,7%, kim ngạch xuất khẩu
là 350 triệu USD.
Quá trình đổi mới của đất nước, sự phát triển kinh tế của An Giang, trong đó có
kinh tế thủy sản đã góp ph
ần vào sự phát triển chung của nền kinh tế nước ta, giữ
vững được định hướng xã hội chủ nghĩa trong việc vận dụng cơ chế thị trường, thúc
đẩy nhanh quá trình xã hội hóa sản xuất và phân công lao động xã hội, tạo ra nguồn
lực vật chất lớn để phát triển kết cấu hạ tầng, đầu tư hiện đại hóa sản xuất, sự phát
triển đồng b
ộ giữa các ngành - vùng nhất là nông thôn và thành thị, gắn sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa với quá trình phát triển lâm - ngư - thương nghiệp và
dịch vụ.
1.1.3. Trong tích lũy và đóng góp vào nguồn thu ngân sách Nhà nước:
Tỷ trọng chi phí sản xuất xuất thủy sản từ năm 1995 – 2004 ngày càng tăng
mạnh, tăng chủ yếu là ngành nuôi thủy sản (chủ yếu cá xuất khẩu), ngành chế biến,
bên cạnh đó còn phát triển dịch v
ụ phục vụ cho nuôi thủy sản (dịch vụ thức ăn thủy
sản, thuốc thú y thủy sản), chế biến (dịch vụ vận chuyển cá thương phẩm, phụ phẩm).
Sự phát triển của ngành thủy sản đã thu hút số lượng lớn lực lượng lao động của
tỉnh, trong tương lai có thể ngành thủy sản sẽ phát triển thành quy mô công nghiệp.
”Sản lượng cá ngày càng tăng, nă
m 1990 sản lượng cá nuôi chỉ đạt 7.714 tấn,
đến năm 1995 đạt 35.060 tấn, tăng lên 3,5 lần, năm 2000 đạt 80.032 tấn tăng 9,3 lần
và đến năm 2005 đạt 180.809 tấn tăng 23,4 lần so năm 1990, một tốc độ tăng không
thể ngờ tới.”
Chế biến đông lạnh thủy sản là một trong những ngành chế biến quan trọng của
tỉnh, nguồn nguyên liệu từ thủy sản thiên nhiên trên sông Mêkông và cá nuôi bè, ao
hầm, đăng quầng trong tỉnh; phát triển mạnh từ năm 1995 đến nay.
Toàn tỉnh có 11 nhà máy chế biến thủy sản đông lạnh công suất 89.800 tấn/năm
với tổng vốn đầu tư: 592.170 triệu đồng. Trong giai đoạn 2001 đến 2005, các doanh
11
nghiệp chế biến hàng đông lạnh thủy sản đóng góp vào ngân sách tỉnh 60 tỷ đồng. Vì
thực hiện chủ trương chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp nên Nhà nước miễn thuế cho
các hộ nuôi trồng thủy sản.
1.2. Vai trò của đầu tư tài chính đối với phát triển ngành thủy sản tỉnh An
Giang:
Về công nghệ chế biến, cần đầu tư vốn cho nâng cấp và xây dựng các nhà máy
chế bi
ến với công nghệ tiên tiến hiện đại, nâng công suất chế biến, đa dạng hoá các
mặt hàng từ thủy sản, đáp ứng nhu cầu trong và ngoài nước. Hầu hết, các doanh
nghiệp chế biến thủy sản đều đăng ký thực hiện quản lý chất lượng sản phẩm theo các
tiêu chuẩn quốc tế như: ISO, HACCP, chứng nhận HALAL của tổ chức cộng đồng
người Hồi giáo, Code xuấ
t khẩu thủy sản sang thị trường EU… Vì máy móc công
nghệ là khâu quyết định chất lượng của sản phẩm nên không thể mở rộng sản xuất,
nâng cao chất lượng sản phẩm mà không đầu tư lớn cho máy móc công nghệ. Tài
chính còn là điều kiện để xây dựng phát triển các ngành sản xuất nguyên vật liệu
phục vụ cho sản xuất sản phẩm có giá rẻ, một lợi thế của An giang để c
ạnh tranh thị
trường thế giới.
Trước mắt cần đầu tư vốn cho phát triển con giống có chất lượng tốt, muốn vậy
các cơ sở sản xuất giống phải đầu tư mua cá thể bố mẹ dùng để nuôi thuộc trại gốc,
tốt, chất lượng phù hợp tiêu chuẩn chất lượng giống. Có đội ngũ nhân viên có trình
độ từ trung cấp nuôi thủy sản trở
lên. Phải sản xuất đúng phạm vi, chuẩn loại sản xuất
phải làm thủ tục lên cơ quan quản lý xem xét, phê duyệt. Việc sản xuất giống thủy
sản phải tuân thủ quy trình thao tác kỹ thuật sản xuất do Bộ thủy sản quy định, bảo
đảm chất lượng giống.
Về đầu tư cho công nghệ nuôi trồng, phải lập các thiết kế mẫu, hướng dẩn ngư
dân kỹ thuật, xây dựng vùng nuôi đúng tiêu chuẩn, phù hợp với điều kiện tự nhiên
của từng khu vực, tránh gây ô nhiểm nguồn nước, vì vậy cần đầu tư để nuôi cá sạch,
đảm bảo nguồn nước sinh hoạt cho người dân sống trong vùng lân cận. Hiện nay ở
An Giang đang phát triển mô hình trang trại nuôi cá, vì thế cần đầu vốn cho việc nuôi
cá đảm bảo chất lượng, không chứa chất kháng sinh.
12
Vốn cho phát triển thủy sản là rất lớn (nuôi thủy sản, chế biến thủy sản, dịch
vụ…), hiện nguồn vốn cho nhu cầu phát triển thủy sản là nguồn vốn tín dụng (thế
chấp, bè, đất, nhà …), cần khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát
triển thủy sản (nuôi, chế biến thủy sản) nhằm thu hút nguồn vốn cho ngành.
Vấn đề quan trọng hiện nay là chiến l
ược đào tạo con người để phục vụ cho quá
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Vốn cho đào tạo công nhân cũng là một
vấn đề nan giải. Vì hầu hết lao động việt Nam còn mang tính lao động giản đơn, chưa
được đào tạo nhất là trong lĩnh vực chăn nuôi cá sạch và chế biến sản phẩm từ cá cho
đa dạng và phong phú hơn. Do vậy, cần thiết phải đầu tư
chi phí cho đào tạo để đáp
ứng chất lượng sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới. Việc đào
tạo con người để có một nghề nghiệp vững chắc là một chiến lược chung của cả
nước, cũng như của một ngành sản xuất. Nếu công việc đào tạo không được quan tâm
đầu tư đúng mức sẽ làm cho hiệu qu
ả của sản xuất bị ảnh hưởng nghiêm trọng và có
thể dẫn đến sự sụp đổ của ngành sản xuất đó.
Có thể nói trong nhiều năm qua việc đào tạo nghề cho công nhân ở An Giang là
chưa được đầu tư đúng mức cho ngành thủy sản. Do đó đã tạo ra một lớp công nhân
mà tay nghề thiếu sự đảm bảo cho cuộc cạnh tranh gay gắt. Cần phả
i nhận thức đúng
đắn rằng sự tinh thông nghề nghiệp là yếu tố quyết định sự thắng lợi trên thị trường.
Máy móc công nghệ thì có thể mua, nhưng con người sử dụng công nghệ thì không
thể mua được, mà chỉ có đào tạo mới có. Bên cạnh đầu tư để đào tạo công nhân, việc
đào tạo các nhà quản trị các nhân viên phục vụ cho quá trình quản trị các doanh
nghiệp cũng là một vấ
n đề không thể không quan tâm, và tất yếu việc đào tạo các nhà
quản trị cũng cần có sự đầu tư vốn nhất định. Tính đồng bộ về nhân sự cho phép nâng
cao hiệu quả sản xuất, tiết kiệm chi phí sản xuất và do đó nâng cao hiệu quả cạnh
tranh trên thị trường.
Tiêu thụ sản phẩm là khâu cuối cùng của chu kỳ sản xuất, nó sẽ nói lên rằng
việc sản xuấ
t có hiệu quả hay không. Do vậy việc đầu tư cho việc tìm kiếm thêm thị
trường cho mặt hàng thủy sản chế biến là hết sức quan trọng để ổn định và phát triển
sản xuất. Công việc xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ, quãng cáo thương mại đều
13
cần phải có các chính sách tài chính hỗ trợ. Các nguồn tài chính trong việc phát triển
ngành thủy sản ở An Giang là:
- Trước hết đó là nguồn tài chính của chính phủ: từ vốn ngân sách nhà nước của
ngân hàng nhà nước.
- Nguồn tài chính từ thị trường tài chính, thị trường vốn, thị trường tiền tệ, thị
trường trái phiếu kho bạc. Các định chế tài chính trung gian bao gồm cá quỹ tín dụng
đầu tư, Quỹ phát triển, Quỹ bảo hiể
m, Quỹ tương hỗ, Quỹ hưu trí, Quỹ bảo hiểm xã
hội.
- Nguồn tài chính từ các quỹ tín dụng, các ngân hàng thương mại của Việt Nam,
các ngân hàng liên doanh, các ngân hàng vốn 100% của nước ngoài ở Việt Nam tạo
ra các nguồn vốn vay tín dụng trong và ngoài nước.
- Nguồn tài chính từ các liên doanh, liên kết trong sản xuất kinh doanh.
- Nguồn tài chính từ đầu tư trực tiếp của mọi thành phần kinh tế trong nước
tham gia vào việc phát triển ngành Thủy s
ản tỉnh An giang. Nhà nước khuyến khích
mọi người dân đầu tư trực tiếp vào sản xuất kinh doanh mặt hàng thủy sản. Thành lập
các công ty cổ phần, phát hành cổ phiếu (Công ty Xuất nhập khẩu thủy sản An Giang
là ví dụ điển hình). Khi thành lập, mời gọi thêm vốn đầu tư, đa dạng hoá các hình
thức góp vốn trên thị trường. Đây nguồn vốn quan trọng nhất để phát triển.
Nguồn tài chính t
ừ vốn nước ngoài bao gồm đầu tư trực tiếp (FDI), đầu tư gián
tiếp, vay nợ (ODA), nhận viện trợ (NGO) cho việc tổ chức sản xuất kinh doanh
ngành thủy sản, đặc biệt sự giúp đỡ của nước ngoài trong việc nâng cao chất lượng
quản lý, sản xuất, xúc tiến thương mại… khuyến khích các doanh nghiệp tự sử dụng
một phần lợi nhuận của mình nhằm gia tă
ng vốn sở hữu của doanh nghiệp. Điều đó
cho phép doanh nghiệp hoặc có thể mua sắm thêm máy móc thiết bị, hoặc cải tiến
công nghệ sản xuất, hoặc tự đảm bảo một phần vốn lưu động,hạ thấp tỷ lệ vốn lưu
động đi vay để chủ động trong sản xuất kinh doanh.
Trong thời gian vừa qua, việc phát triển ngành thủy s
ản An giang là một nổ
lực đáng kể của Đảng, Nhà nước và nhân dân tỉnh An giang.
14
Tổng số hộ nuôi thủy sản trong toàn tỉnh là 13.464 hộ; trong đó nhiều nhất là
nuôi ao, hầm 9.351 hộ chiếm 69,5%, nuôi bè 1.897 hộ chiếm 14,1% và 2216 hộ nuôi
đăng quầng chiếm 16,4%.
1.3. Các nguồn vốn huy động cho đầu tư phát triển ngành thủy sản An
Giang:
1.3.1. Nguồn vốn trong nước:
1.3.1.1. Nguồn vốn đầu tư từ ngân sách địa phương.
Nhận thức được tầm quan trọng của ngành thuỷ sản tỉnh An Giang, để t
ạo điều
kiện thuận lợi cho việc phát triển ngành thủy sản tỉnh An Giang, UBND tỉnh ban
hành Quyết định số 64/QĐ.UB ngày 18/01/1999 v/v phê duyệt Đề án phát triển Thủy
sản tỉnh An Giang giai đoạn 1999 – 2000 và đến năm 2005. Trong thời gian này,
ngân sách tỉnh An Giang đã đầu tư 461,4 tỷ đồng để phục vụ cho việc phát triển nuôi
trồng thủy sản, cụ thể việc xây dựng hệ thống thủ
y lợi phục vụ cho phát triển nuôi
thủy sản ao hầm và chân ruộng. Hỗ trợ cho các doanh nghiệp chế biến thủy sản vay
vốn ưu đãi 17,2 tỷ đồng để đầu tư mới máy móc thiết bị hoặc đầu tư mở rộng sản
xuất, tạo ra nhiều sản phẩm đa dạng để việc tiêu thụ sản phẩm theo hướng xuất khẩu
được thuậ
n lợi hơn.
Bảng 1.1: Vốn đầu tư phát triển các ngành của tỉnh thời kỳ 1999 - 2005
ĐVT: Triệu đồng
Năm Toàn tỉnh Nông Lâm Thủy sản Các ngành khác
1999
916011 178757 2055 735199
2000
2606381 377377 81748 2147256
2001
2701907 308739 73768 2319400
2002
3253688 546799 68739 2638150
2003
3642145 565172 63947 3013026
2004
4047725 605495 77793 3364437
2005
4632098 782161 93350 3756587
TĐPTBQ 131.01 127.89 188.89 131.24
Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh An Giang từ 2000 đến 2005.
15
Nếu như tốc độ phát triển bình quân vốn đầu tư của toàn tỉnh 31% và các ngành
khác là 31,24% thì ngành thủy sản là 89%. Chứng tỏ sự quan tâm hàng đầu của lãnh
đạo tỉnh An Giang về việc phát triển ngành thủy sản. Vì thực tế đã chứng minh tốc độ
phát triển GDP bình quân ngành thủy sản tỉnh An Giang là 9,2% (gần bằng 10%)
trong thời kỳ từ 1999 đến năm 2005.
Bên cạnh đó, trong giai đoạn từ năm 2000 đến n
ăm 2005 tỉnh cũng đã đầu tư
cho chương trình phát triển thủy sản là 17,236 tỷ đồng được thể ở bảng sau:
Bảng 1.2: Vốn đầu tư chương trình thủy sản từ ngân sách địa phương từ
2000 – 2005
ĐVT:Triệu đồng
Vốn đầu tư
Danh mục công trình
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Tổng
cộng
STT
Tổng số 500 3317 3117 1314 2350 6638 17236
1 Trại tôm Bình Thạnh 1814 1717 70 600
4201
2 Trại SX cá giống MHH 88
88
3 Vùng thủy sản Tân Hòa 500 61
561
4 Quy hoạch vùng nuôi cá bè 20
20
5
Trại giống thủy sản Mỹ
Thạnh
1334 1400 244 210
3188
6 Trại kiểm ngư 1000
1000
7 Trung tâm khuyến nông 1140
6638
7778
8 Vùng nuôi tôm Thoại Sơn 400
400
(Nguồn Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh An Giang)
Tình hình đầu tư vốn tài sản cố định và lưu động giai đoạn 2000 – 2005 được
thể hiện ở bảng sau:
Bảng 1.3: Vốn đầu tư tài sản cố định phát triển ngành thủy sản thời kỳ
2001 – 2005
ĐVT: triệu đồng
Chỉ tiêu 2001 2002 2003 2004 2005
Tổng vốn 73.768 68.739 63.947 77.793 93.350
TSCĐ 53.825 46.689 38.839 46.326 56.010
Vốn lưu động 19.943 22.050 25.108 31.467 37.347
Nguồn: Niên giám thống kê An Giang năm 2005
16
1.3.1.2. Nguồn vốn đầu tư của các doanh nghiệp.
Kể từ khi mặt hàng cá Basa, cá Tra đông lạnh được thị trường nước ngoài ưa
chuộng vào năm 1998 và các cơ sở ương giống thành công trong việc nhân giống
nhân tạo cá Tra và cá Basa kích thích việc nuôi trồng thủy sản phát triển, từ đó các
doanh nghiệp chế biến thủy sản lần lượt ra đời. Nếu 1997 chỉ mới có 01 doanh nghiệp
thì đến 2006 toàn tỉnh đã có 11 doanh nghiệ
p chế biến thủy sản lạnh với tổng vốn đầu
tư: 592,17 tỷ đồng, công suất 89.800 tấn/năm.
Thực hiện Đề án phát triển cá tra, basa giai đoạn 2000 – 2005, 2010, UBND
tỉnh khuyến khích các thành phần kinh tế trong vùng, trong nước và nước ngoài đầu
tư tham gia chế biến hàng thủy sản xuất khẩu , chuyển giao công nghệ, tạo việc làm
cho hàng ngàn lao động mà chủ yếu là lao động nữ của tỉnh và các vùng lân cận.
Ngu
ồn vốn này được đầu tư từ vốn tự có và vốn vay các ngân hàng thương mại
của các nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh.
1.3.1.3. Nguồn vốn đầu tư từ kinh tế tư nhân và dân cư.
Cách đây gần 100 năm, người dân An Giang đã biết nghề nuôi cá hầm, bè, tuy
nhiên chủ yếu nuôi cá tra với diện tích ao nhỏ, qui mô gia đình và để bán chợ. Qui
mô nhỏ mang tính thủ công và nhỏ lẻ. Điều kiện nuôi kém vệ sinh về ngu
ồn thức ăn
cho cá và cả nguồn nước bị ao tù, không tháo nước ra vào hầm, đưa đến chất lượng
thịt không ngon, có màu vàng, và vị bị hôi mùi cỏ và thường tiêu thụ cho dân có thu
nhập thấp (mà người dân hay gọi là cá vồ). Trong thời gian này, nguồn cá sông tự
nhiên rất dồi dào phong phú, có rất nhiều loại cá ngon dễ đánh bắt nên nghề nuôi cá
hầm, bè hầu như không phát triển được.
Mãi cho đến những năm của thập niên 70, tình hình chính trị c
ủa Campuchia
biến động, một số kiều bào đã về nước định cư tại Châu Đốc, Tân Châu, An Phú.
Những huyện này là đất biên giới, thượng nguồn của dòng sông Mekong khi chảy
qua Việt Nam. Khi còn ở campuchia họ đã sống bằng nghề nuôi cá bè nên nghề nuôi
cá được phát triển hết sức thuận lợi. Đến năm 1986 khi Nhà nước chuyển sang nền
kinh tế thị trường, thì việc tiêu thụ cá tươi ở thành phố
Hồ Chí Minh có dấu hiệu phát
triển. Nên việc phát triển nghề nuôi cá ở An giang lại càng phát triển.
17
Tổng số hộ nuôi thủy sản trong toàn tỉnh là 13.464 hộ; trong đó nhiều nhất là
nuôi ao, hầm 9.351 hộ chiếm 69,5%, nuôi bè 1.897 hộ chiếm 14,1% và 2216 hộ nuôi
đăng quầng chiếm 16,4%. Trong đó, có 195 doanh nghiệp chăn nuôi cá hầm, bè với
tổng vốn đầu tư: 224,993 tỷ đồng. (nguồn Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh An Giang).
Nằm rãi rác khắp các huyện An Phú, Tân Châu, Phú Tân, Chợ Mới, Châu Phú, Châu
Thành, Thoại Sơn, Thị xã Châu Đốc, thành phố Long Xuyên.
1.3.1.4. Nguồ
n vốn vay từ ngân hàng.
Nhằm phục vụ cho việc phát triển sản xuất và tiêu thụ thủy sản trong toàn tỉnh,
các ngân hàng thương mại tỉnh An Giang đã tích cực cho vay các doanh nghiệp chế
biến hàng thủy sản đông lạnh cụ thể như sau:
Bảng 1.4: Ngân hàng cho vay chế biến thủy sản thời kỳ 2001 - 2005
ĐVT: Triệu đồng
2001 2002 2003 2004 2005
Cho vay 312.735 751.302 711.970 1.362.963 1.270.059
Thu nợ 315.493 650.396 709.333 1.273.565 1.312.763
Dư nợ 52.199 153.105 155.742 245.332 202.749
Nguồn: Các ngân hàng Thương mại tỉnh An Giang.
Nhìn bảng trên ta nhận có sự gia tăng đột biến về việc vay vốn của các doanh
nghiệp chế biến từ 312,7 tỷ đồng năm 2001 tăng lên 751,3 tỷ đồng vào năm 2002 và
từ 711,9 tỷ đồng năm 2003 tăng lên 1.270 tỷ đồng năm 2004, tốc độ phát triển cho
vay bình quân trong thời kỳ này gần 42%. Như vậy, trong giai đoạn này ngành ngân
hàng đã cho vay 4.409 tỷ đồng.
Bả
ng 1.5: Ngân hàng cho vay nuôi trồng thủy sản thời kỳ 2001 – 2005
ĐVT: Triệu đồng
2001 2002 2003 2004 2005
Cho vay 112 204 273 482 835
Thu nợ 102 127 208 391 703
Dư nợ 114 191 256 347 478
Nguồn: Các ngân hàng Thương mại tỉnh An Giang.
18
Song song với việc cho vay chế biến thủy sản thì các ngân hàng cũng hỗ trợ cho
các hộ nuôi thủy sản vay tổng cộng 1.906 tỷ đồng để các hộ này làm vốn lưu động
nuôi cá, qua bảng trên ta nhận thấy kể từ năm 2003 đến 2005 các hộ nuôi cá đã từ
273 tỷ đồng năm 2003 lên 482 tỷ đồng năm 2004 và năm 2005 là 835 tỷ đồng. Tốc
độ phát triển cho vay các hộ nuôi cá của các ngân hàng thương mại là 65,2%.
1.3.1.5. Nguồn v
ốn cổ phần của các công ty cổ phần.
Toàn tỉnh, chỉ mới có 01 công ty hoạt động lãnh vực thủy sản được cổ phần hoá.
Đó là công Cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang (AGIFISH Co)
Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản An Giang được thành lập từ việc cổ
phần hoá doanh nghiệp Nhà nước là công ty xuất nhập khẩu thủy sản An Giang theo
quyết định số 792/QĐ
-TTg của thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 28/6/2001, được
tổ chức và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp do quốc hội Nước Cộng Hòa Xã hội
Chủ Nghĩa Việt Nam thông qua ngày 12/6/1999.
Ngày 01/9/2001, Công ty chính thức hoạt động theo hình thức công ty cổ phần
và công ty được cấp phép niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam
ngày 8/3/2002. Ngày 2/5/2002 cổ phiếu của công ty được chính thức niêm yết trên thị
trường Chứng khoán Việt Nam.
Từ ngày 01/9/2002 công ty đã
đưa 38 mặt hàng giá trị gia tăng được chế biến từ
cá Basa vào tiêu thụ tại thị trường nội địa, năm 2003 đã phát triển thêm gần 40 sản
phẩm, nâng tổng số mặt hàng tiêu thụ là 70 sản phẩm, năm 2004 phát triển thêm 30
mặt hàng nâng tổng số mặt hàng tiêu thụ lên đến trên 100 sản phẩm.
Công ty Agifish đạt 6 huy chương vàng và 01 sản phẩm độc đáo tại hội chợ
Vietfish 2004 và lần đầu tiên các sản ph
ẩm chế biến từ cá Basa, Tra (mỡ cá, cá xiên
que tẩm kem, sa tế. Chạo cá, chả giò…) được xuất sang các nước Âu, Á, Mỹ, Úc…
đạt danh hiệu “Hàng Việt nam chất lượng cao” năm 2003 – 2004 do người tiêu dung
bình chọn. Thương hiệu Agifish là thương hiệu mạnh năm 2004 do bạn đọc Thời báo
kinh tế Việt Nam, Báo điện tử Thời báo kinh tế Việt nam và triển lãm thương hiệu
Việt Nam trên internet bình chọn. Liên tục các năm 2002 đến 2005 công ty được tặng
th
ưởng cờ thi đua của chính phủ trong việc hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ sản xuất
19
kinh doanh góp phần vào sự phát triển chung của ngành thủy sản Việt Nam. Công ty
Agifish chính thức là thành viên của VASEP, VCCI, G18, AFA.
Đến nay, Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu thủy sản tỉnh An Giang (AGIFISH)
có tổng vốn đầu tư: 251.633 triệu đồng trong đó tài sản cố định: 100.862 triệu đồng.
1.3.2. Nguồn vốn nước ngoài:
1.3.2.1. Nguồn đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI).
Đây là nguồn vốn do các nhà đầu tư nước ngoài đem vốn vào m
ột nước để đầu
tư trực tiếp bằng việc tạo ra những doanh nghiệp FDI trong những thập kỹ qua tăng
rất nhanh, FDI đã và đang trở thành hình thức huy động vốn nước ngoài phổ biến của
nhiều nước đang phát triển khi mà các luồng dịch chuyển vốn tư các nước phát triển
đi tìm cơ hội đầu tư ở nước ngoài để gia tăng khai thác về lợi th
ế so sánh.
Nguồn vốn FDI không chỉ đơn thuần đưa vốn ngoại tệ vào nước sở tại, mà còn
kèm theo chuyển giao công nghệ, trình độ quản lý tiên tiến và khả năng tiếp cận thị
trường thế giới, tiếp nhận FDI lợi thế hiển nhiên mà thời đại tạo ra cho các nước đang
phát triển. Song, điều quan trọng đặt ra cho các nước tiếp nhận là phải khai thác triệt
để các lợi thế
có được của nguồn vốn này nhằm đạt được tổng thể cao về kinh tế. Vì
FDI cũng có những mặt trái của nó. Vốn FDI về thực chất cũng là một khoản nợ;
trước sau nó vẫn không phải là nguồn chi phối của nước sở tại. Ngày hôm nay, nhà
đầu tư nước ngoài đưa vốn vào và hết hạn họ lại rút ra, giống như các khoản nợ, có
vay có trả. Vả lại, trong các khoả
n vay nợ, thông thường mức lãi suất do hai bên thoả
thuận trước, còn trong đầu tư trực tiếp, chủ đầu tư bao giờ cũng mưu cầu lợi nhuận
tối đa. Hơn nữa, đối với các khoản nợ, người đi vay có toàn quyền sử dụng vốn vay,
người cho vay không có quyền can thiệp, miễn là người đi vay thực hiện đúng nghĩa
vụ trả tiền vay và lãi; còn trong FDI, chủ
đầu tư vẫn toàn quyền sử dụng vốn, nếu là
hình thức 100% vốn nước ngoài, còn nếu là hình thức liên doanh thì quyền đó cũng bị
chia sẽ dựa theo tỷ lệ góp vốn. đó là chưa kể đến việc các nước nhận đầu tư còn phải
gánh chịu nhiều thiệt thòi do phải áp dụng một số ưu đãi cho các nhà đầu tư hay bị
các nhà đầu tư nước ngoài tính giá cao hơn mặ
t bằng quốc tế cho các nhân tố đầu
vào, cũng như bị chuyển giao những công nghệ và kỹ thuật lạc hậu.
20
Tại An Giang, từ năm 1988 đến năm 2005 chỉ thu hút được 27,416 triệu USD
tập trung vào ngành công nghiệp, và ngành du lịch, không có đầu tư vào lãnh vực
thủy sản.
1.3.2.2. Nguồn tài trợ phát triển chính thức (ODA).
Đây là nguồn vốn thuộc chương trình hợp tác phát triển do chính phủ các nước
ngoài hỗ trợ trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các tổ chức liên chính phủ và các tổ
chức phi chính phủ cho một nước tiếp nhận. Nguồn vốn ODA bao gồ
m viện trợ
không hoàn lại, các khoản cho vay với những điều kiện ưu đãi về lãi suất, khối lượng
vốn vay và thời hạn thanh toán, nhằm vào hỗ trợ cán cân thanh toán, hỗ trợ các
chương trình dự án.
Nguồn vốn ODA tuy có ưu điểm về chi phí sử dụng, nhưng các nước tiếp nhận
viện trợ thường xuyên phải đối mặt với những thử thách rất lớ
n đó là gánh nặng nợ
quốc gia trong tương lai, chấp nhận những điều kiện và ràng buộc khắc khe về thủ tục
chuyển giao vốn, đôi khi còn gắn cả những điều kiện về chính trị. Mỗi tổ chức, mỗi
chính phủ đều có những phương cách và thông lệ riêng trong việc cung cấp ODA
nhằm để đạt được những mục tiêu chính sách riêng của họ. Với những ràng bu
ộc về
chính trị không phải nước nào cũng có thể nhận được viện trợ hoặc sử dụng có hiệu
quả cao trong hoàn cảnh riêng của mình. Còn đối với điều kiện kinh tế, điển hình
nhất là IMF và WB đều đưa ra cung cách áp đặt nước nhận tài trợ phải tiến hành
những chương trình điều chỉnh cơ cấu kinh tế theo một khuôn khổ nhất rất cứng nhắ
c.
Thực tế, cung cách đó đã mang lại những hệ quả tốt lẫn xấu trong việc tiếp nhận và
sử dụng nguồn vốn này.
21
Chương 2
Thực trạng đầu tư phát triển ngành
thủy sản tỉnh An Giang
.
2.1. Thực trạng của ngành thủy sản tỉnh An giang.
2.1.1. Điều kiện tự nhiên và xã hội tác động đến việc phát triển ngành
thủy sản tỉnh An giang:
* Điều kiện tự nhiên:
- Vị trí địa lý, địa hình:
An Giang là một tỉnh Tây Nam của Tổ quốc, nằm trong vùng Đồng bằng sông
Cửu Long (ĐBSCL), nằm giữa hai dòng sông Tiền, sông Hậu và dọc theo hữu ngạn
sông Hậu (thuộc hệ thống sông Mêkông). Phía
Đông Bắc giáp tỉnh Đồng Tháp, phía
Tây Bắc giáp Campuchia với đường biên giới dài gần 100km, phía Tây Nam giáp
tỉnh Kiên Giang và phía Đông Nam giáp thành phố Cần Thơ. Diện tích toàn tỉnh là
3.406 km
2
bằng 1,05% diện tích toàn quốc và bằng 8,71% diện tích toàn vùng
ĐBSCL (đứng thứ 4 trong vùng). Hiện có 11 đơn vị hành chính trực thuộc với 150
đơn vị xã, phường, thị trấn. Đường giao thông thủy, bộ khá thuận tiện.
Hệ thống sông Cửu Long chảy qua địa phận tỉnh An Giang suốt từ Bắc xuống
Nam có vai trò quyết định đến đặc trưng về địa hình của tỉnh. Sông Cửu Long với
nguồn nước phong phú chả
y vào đồng bằng châu thổ qua hai tuyến: sông Tiền và
sông Hậu. Hai nhánh sông Cửu Long chảy qua địa phận tỉnh cùng với hai nhánh sông
Châu Đốc và Vàm Nao và hệ thống kênh rạch chằng chịt với tổng chiều dài 5.170 km
là điều kiện thuận lợi cho nghề khai thác, nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh trên địa
bàn tỉnh An Giang.
Địa phận tỉnh An Giang phân thành ba vùng với những đặc trưng rõ rệt bao
gồm: vùng cù lao, vùng đồng bằng thuộc tứ giác Long Xuyên chủ
yếu do phù sa sông
Tiền và sông Hậu tạo nên, vùng đồi núi thấp.
22
Nhìn chung, địa hình An Giang không phức tạp và khá thuận lợi cho phát triển
nông, lâm, ngư nghiệp cũng như các ngành kinh tế khác. Toàn vùng nhận được nước
ngọt quanh năm từ hệ thống sông Cửu Long chảy vào hệ thống kênh rạch chằng chịt
trong nội đồng rất thuận lợi cho phát triển kinh tế nông nghiệp của tỉnh. Tất cả những
điều kiện đó đã tạo điều kiện thuậ
n lợi cho phát triển nghề khai thác thủy sản, nuôi cá
lồng bè, nuôi cá tôm, thủy đặc sản trong ao và trong các hệ thống đa canh. Đồng thời,
điều kiện địa hình còn có tác dụng trữ nước trong mùa kiệt.
- Khí hậu:
Tỉnh An Giang chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa với nhiệt độ cao
và ổn định. Lượng mưa tương đối lớn và phân bổ theo mùa.
Nhiệt độ bình quân ổn định quanh năm, tươ
ng đối đồng nhất theo không gian.
Đây là điều kiện rất thuận lợi cho quần thể sinh trưởng, trong đó quá trình quang hợp
của phiêu sinh vật nhận năng lượng từ ánh sáng mặt trời tạo ra sinh khối thức ăn,
dưỡng khí cho nguồn nước, tạo điều kiện thuận lợi cho nguồn lợi thủy sinh phát triển.
Chế độ mưa phân hóa theo mùa khá rõ rệt. Tổng lượng mưa năm ở
An Giang ít
biến động qua các năm. Mùa mưa trùng với gió mùa Tây Nam, mùa khô trùng với gió
mùa Đông Bắc. Mưa góp phần vào dòng chảy trên các tuyến sông và tạo điều kiện
thuận lợi cho phát triển nghề nuôi trồng thủy sản về các mặt như mang lại nguồn
đạm, nguồn ôxy khuyếch tán vào thủy vực. Cường độ mưa cao giúp quá trình vật đẻ
của cá xảy ra nhanh hơn. Mưa góp một lượng nước lớn làm chảy tràn các vùng trũ
ng
nội địa, làm tăng diện tích mặt nước, tạo vi khí hậu… Đồng thời, tạo nguồn nước mát
trong các thủy vực, đó là môi trường thuận lợi để cá tôm và các sinh vật làm thức ăn
cho cá, tôm…. có điều kiện sinh sôi, phát triển.
Gió mùa Tây Nam (từ tháng 05 – tháng11 ) đem nước mưa cộng với nước tuyết
tan từ thượng nguồn, dâng lũ, dồn về hai ngã, một trong hai ngã đổ vào biển hồ, mở
rộng vùng ng
ập, nước chảy tràn bờ cuốn theo chất mùn bã và phát triển phiêu sinh tạo
điều kiện thuận lợi cho cá đẻ trứng và cá non tăng trưởng. Cuối mùa gió Nam sau
đỉnh lũ, dòng nước chảy xiết về phía hạ lưu mang theo nguồn lợi thủy sản dồi dào và
phong phú chủng loại.
23
Vào thời điểm gió mùa Đông Bắc (từ tháng 12 đến tháng 04 ) thì mưa lũ chấm
dứt, dòng sông chính hạ mực nước, chảy chậm lại, nước trong dần. Cá trắng rời bỏ
đồng lụt tuột xuống dòng chính và di chuyển ngược về biển hồ. Cá đen gom về các
trũng nội địa.
Nắm được qui luật gió mùa và sự di trú của cá, người dân An Giang đã tổ chức
nhiều hình thức đánh b
ắt thủy sản; vì vậy ngành thủy sản trong tỉnh đã phát triển từ
rất sớm và ngày càng có điều kiện thuận lợi để phát triển.
-Thủy văn – nguồn nước:
An Giang là tỉnh đầu tiên sử dụng nguồn nước ngọt của hệ thống sông Cửu
Long từ Campuchia chảy qua theo sông Tiền và sông Hậu.
Chế độ thủy văn An Giang phụ thuộc chặt chẽ vào chế độ n
ước sông Cửu Long
và chịu ảnh hưởng của bốn yếu tố chính là chế độ thủy triều, chế độ dòng chảy sông
Cửu Long, chế độ mưa nội đồng và đặc điểm về địa hình, hình thái sông rạch. An
Giang có chế độ bán nhật triều, với hai lần triều lên và hai lần triều xuống trong ngày.
Hàng năm vào mùa lũ, dòng nước từ thượng nguồn đổ về làm ngập lụt gầ
n 70%
diện tích tự nhiên toàn tỉnh, với độ ngập phổ biến từ 1 – 2,5 m đã gây ảnh hưởng
không nhỏ đến hoạt động kinh tế - xã hội trên địa bàn. Mùa lũ nước từ thượng nguồn
chảy xuống xuôi theo một chiều (bắt đầu từ tháng 06 và kết thúc vào tháng 11). Mùa
kiệt, toàn bộ hệ thống sông ngòi, kênh mương chảy theo hai chiều. Trong đó, mùa lũ
chiếm 70 – 80% tổng lưu lượng dòng chảy trong năm. Dòng chả
y mùa lũ đem nước
từ Biển Hồ tuôn ra dòng Tonlésap, lùa bầy cá non về hạ lưu thuộc lãnh thổ nước ta,
qua hai ngã sông Tiền và sông Hậu. Đây là cơ sở để làng quê An Giang hình thành
nên nghề khai thác và ương nuôi cá từ bao đời nay. Dòng chảy đem nguồn phiêu
sinh, nguồn dưỡng khí dồi dào làm tăng sinh khối thủy vực, đồng thời làm tăng
trưởng nghề nuôi cá lồng bè ở An Giang từ dạng tồn trữ, nuôi bán thâm canh chuyển
sang nuôi thâm canh theo hình thức công nghiệp.
Về chất lượng nước: các yếu tố thủy lý, thủy hóa trong điều kiện nguyên thủy
rất phù hợp với sự tăng trưởng của cá tôm và nghề nuôi trồng thủy sản tại An Giang
đồng thời giúp sông ngòi An Giang tồn trữ lượng lớn cá tôm mà từ đó sản lượng khai
24
thác thừa cho nhu cầu tiêu thụ trong tỉnh. Theo đề tài nghiên cứu “Đánh giá tác động
qua lại của môi trường đối với nghề nuôi trồng thủy sản” (Viện Nghiên cứu Nuôi
trồng thủy sản) thì công tác nuôi và khai thác thủy sản trên sông thời gian qua chưa
gây biến động lớn cho chất lượng nước. Tuy nhiên, sự cố về sụt giảm sản lượng cá
khai thác qua từng năm, bệnh cá thường xuyên xảy ra với những tác nhân gây bệnh
mớ
i…. chính là sự cảnh báo cho công tác khai thác, sử dụng tài nguyên nước là cần
có sự bảo vệ và cải tạo.
* Về kinh tế – xã hội:
Tổng GDP toàn tỉnh An Giang năm 2005 tính theo giá hiện hành là 18.685 triệu
đồng bằng 11,8% toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long và gần bằng 2,2% so cả nước;
GDP bình quân/người là 8,5 triệu đồng; Cơ cấu GDP bao gồm: nông, lâm, thủy sản
chiếm 37,8%; công nghiệp – xây dựng 12,0% và dịch vụ 50,2%.
An Giang là tỉnh đất hẹp người đông v
ới dân số năm 2005 gần 2,2 triệu người;
cơ cấu giới của dân cư: nữ giới là 50,8%, và nam giới là 49,2%. Diện tích đất tự
nhiên 353.551 ha, bình quân đất tự nhiên trên 1.611 m
2
/người và bình quân đất nông
nghiệp là 1.362 m
2
/người.
Dân số trong tỉnh phân bố không đều. Ở các đô thị mật độ dân số cao, các huyện
thị còn lại có mật độ chênh lệch đáng kể. Các huyện cù lao có mật độ dân số khá cao,
các huyện nằm trong tứ giác Long Xuyên có mật độ dân số thưa thớt hơn, trong đó
thấp nhất là huyện Tri Tôn. Dân cư trên địa bàn An Giang gồm bốn dân tộc: Kinh,
Hoa, Khơme, Chăm. Trong đó, dân tộc Kinh là đông nhất chiế
m khoảng 91% dân số
toàn tỉnh. Tháng 12/1998 An Giang đã đạt chuẩn quốc gia về xóa mù chữ và phổ cập
tiểu học và đang tiến tới phổ cập trung học cơ sở.
Số người trong độ tuổi lao động ngày càng tăng, nếu như năm 1995 tỷ lệ số
người trong độ tuổi lao động so tổng dân số là 56,0% thì đến năm 2005 con số này là
61,5% (hơn 1.350 ngàn người), đã vượt ngưỡng “dân số
vàng” (50%), đây là tiềm
năng rất lớn để phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, phần lớn lao động tập
trung ở khu vực nông thôn, trình độ thấp. Lực lượng lao động chủ yếu vẫn tập trung
vào trong ngành nông, lâm, thủy sản với khoảng 73%, còn lại ở ngành công nghiệp -
25
xây dựng (hơn 7,6%) và ngành dịch vụ (khoảng 19,4%). Lao động trong ngành thủy
sản khoảng trên 80 ngàn người bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như tham gia khai
thác thủy sản trong nội địa, nuôi trồng thủy sản, chế biến thủy sản, lao động làm nước
mắm cho các doanh nghiệp, lao động sản xuất bột cá cho doanh nghiệp, nhân dân
tham gia các hoạt động dịch vụ khác như bán thưốc thú y thủy sản, bán thức ăn, lao
động ở các vựa cá…
An Giang cũng là một trong những tỉnh có hệ thống đường giao thông nông
thôn khá phát triển phục vụ cho hoạt động đi lại. Bên cạnh đó, hệ thống sông rạch
chằng chịt từ bao đời nay được người dân An Giang sử dụng trở thành mạng lưới
giao thông đường thủy rộng khắp có thể đi đến mọi miền quê hẻo lánh trong đó có
những nơi hệ thống giao thông đường bộ không thể
đến được và đi qua các tỉnh khác
và một số nước bạn trong khu vực dễ dàng là điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế
– xã hội của tỉnh trong đó có hoạt động thủy sản.
* Một số đặc điểm xã hội cơ bản trong thời kỳ đầu phát triển ngành thủy sản:
Vào những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ XX, nghề
nuôi trồng thủy sản ở
An Giang chỉ có hai dạng: ương cá tra bột truyền thống và nuôi cá lồng. Qua giữa
thập niên 70, khi nghề ương nuôi cá ổn định và trên đà tăng trưởng thì chiến tranh
biên giới Tây Nam xảy ra và lũ lụt năm 1978 đã làm suy giảm nghề nuôi trồng thủy
sản.
Giai đoạn đầu những năm 80, tình hình biên giới ổn định, tài nguyên thủy sản
của An Giang đã thu hút nguồn lao động từ x
ứ khác đến sinh cơ lập nghiệp. Tỉnh đã
có những chính sách phù hợp với nguyện vọng của nhân dân, ngành thủy sản chuyển
biến theo chiều hướng ổn định. Cơ cấu nghề nuôi trồng thủy sản đã được bổ sung
thêm các dịch vụ: trại trung chuyển giống, thuốc thú y thủy sản, bán buôn thức ăn cho
nuôi cá bè…
Giai đoạn cuối những năm 80 và những năm đầu c
ủa thập niên 90, do nhu cầu
tiêu thụ sản phẩm thủy sản tăng cao, đồng thời Nhà nước đã đầu tư xây dựng các nhà
máy chế biến đông lạnh thủy sản xuất khẩu ở thị xã Long Xuyên và huyện Châu
Thành. Vào thời gian đầu hoạt động, các nhà máy phải mua nguyên liệu thủy sản từ