HAI CHU NUOC NHA

Ngày soạn : 16 / 12 / 04 TUẦN 17
Tiết 65, 66 BÀI 17
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT :
Giúp HS :
-- Cảm nhận được nội dung trữ tình yêu nước trong đoạn thơ : Tình cảm ruột thòt thống nhất với tình yêu
nước sâu nặng của cha con Nguyễn Phi Khanh trong hoàn cảnh nứơc mất nhà tan, ý chí phục thù cứu
nước.
-- Tìm hiểu sức hấp dẫn nghệ thuật của ngòi bút Trần Tuấn Khải : cách khai thác đề tài lòch sử, sự lựa
chọn thể thơ thích hợp, việc tạo dựng không khí, tâm trạng, giọng điệu thơ thống thiết…
II. CHUẨN BỊ
GV : Tìm đọc tư liệu về Nguyễn Trãi, đọc Sách GV, soạn giáo án
HS : Đọc văn bản, chuẩn bò câu hỏi theo SGK
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC
1. ỔN ĐỊNH (1’) Kiểm tra só số, tư thế tác phong HS
2. KIỂM TRA (6’)
? Đọc thuộc lòng bài thơ “Muốn làm thằng Cuội”
? Qua bài thơ, em hiểu gì về tâm hồn lãng mạn của nhà thơ Tản Đà ?
? So với thơ cổ điển, bài thơ có những điểm gì mới ?
3. BÀI MỚI
GIỚI THIỆU BÀI
(1’)
Tuy sinh sau Tản Đà 6 năm, nhưng Trần Tuấn Khải vẫn đựơc coi là nhà thơ lãng mạn cùng thời
với Tản Đà. Nếu Tản Đà có những ước mơ thoát tục vươn lên chốn cung trăng, thì thi só họ Trần lại
thường trốn tránh thực tại, thả hồn về với quá khứ qua những trang lòch sử hào hùng trong quá khứ dân
tộc. Qua những câu chuyện, những nhân vật lòch sử, Trần Tuấn Khải gửi gắm lòng yêu nước, thương
dân một cách thiết tha mà kín đáo. Chúng ta sẽ tìm hiểu điều đó trong bài học hôm nay.
TL HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS KIẾN THỨC
HOẠT ĐỘNG 1
+ Hướng dẫn HS đọc văn bản
HOẠT ĐỘNG 1 I. ĐỌC – TÌM HIỂU CHÚ
THÍCH

10 Đoạn thơ rất đa dạng về cảm
xúc ( khi nuối tiếc, tự hào, khi
căm uất, thiết tha)
Cần đọc diễn cảm để lột tả
những cảm xúc đó.
Lưu ý đọc kó những chú thích từ
Hán Việt
 Đọc theo yêu cầu
Tác giả
Trần Tuấn Khải (1895 –
1983) bút hiệu Á Nam, quê
Nam Đònh, là nhà thơ nổi
tiếng vào những năm 20 của
thế kỉ XX .
? Dựa vào chú thích, hãy giới
thiệu vài nét về tác giả?
 Trả lời theo sách giáo
khoa
Tác phẩm :
Hai chữ nước nhà là bài thơ
? Bài thơ làm theo thể thơ gì ?
Nâng cao : Đây là thể thơ dân
tộc, rất thích hợp để diễn tả
những tiếng lòng sầu thảm hay
những nỗi giận dữ, oán thán.
TÍCH HP :
? Em hãy cho biết chúng ta đã
học văn bản nào cũng làm theo
thể thơ song thất lục bát ?
-- Thể thơ song thất lục bát

Ví dụ : Bài Sau phút chia ly
(lớp 7)
mở đầu tập Bút quan hoài.
-- Thể thơ song thất lục bát .
? Hai chữ nước nhà là nhan đề
bài thơ cho thấy nội dung chính
của bài thơ này là gì ?
 Hướng trả lời
-- Nội dung bài thơ là cảm nghó
về con người và đất nước mình.
5
? Tác giả bài thơ có bộc lộ cảm
xúc của mình trực tiếp không ?
-- Tác giả mượn lời ông
Nguyễn Phi Khanh nói với con
trai Nguyễn Trãi khi ông bò
quân Minh bắt giải sang Trung
Quốc.
Bố cục :
Đoạn 1 : Từ đầu ………. Con
nhớ lấy lời cha khuyên.
? Như vậy tâm sự yêu nước ở
đây chính là tâm sự của ai ?
-- Tâm sự của Trần Tuấn Khải  Nỗi lòng người cha trong
cảnh ngộ phải rời xa đất
? Hãy xác đònh các phần của
văn bản ?
Các phần :
-- Nỗi lòng người cha trong
cảnh ngộ phải rời xa đất nước.

-- Tình cảnh nước mất, nhà tan
.
-- Lời trao gửi cho con.
nước.
Đoạn 2 : Giống Hồng Lạc
…….. đàn sau đó mà
 Tình cảnh nước mất, nhà
tan.
Đoạn 3 : Còn lại
 Lời trao gửi cho con.
HOẠT ĐỘNG 2 HOẠT ĐỘNG 2 II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
+ Gọi HS đọc 8 câu thơ đầu .  Đọc theo yêu cầu
? Cảnh tượng cuộc ra đi của
người cha được diễn ra trong
hoàn cảnh nào ?
 Hướng trả lời :
-- Bối cảnh k
o
gian : ải Bắc mây
sầu ảm đạm, giời Nam gió thảm
đìu hiu, bốn bề hổ thét chim
kêu.
1. Nỗi lòng người cha trong
cảnh ngộ éo le
Chốn ải Bắc mây sầu ảm đạm,
15 ? Không gian ải Bắc và giời
Nam đặt trong thế đối lập đã
phản ánh trạng thái tâm tư nào
của con người ?
? Các chi tiết mây sầu , gió thổi,

hổ thét, chim kêu gợi tính chất
gì của khung cảnh cuộc ra đi ?
-- Phản ánh tâm trạng phân đôi
vừa thân thiết ( giời Nam), vừa
xa lạ( ải Bắc). Đó là tâm trạng
của người yêu nước buộc phải
xa đất nước.
-- Buồn bã, thê lương, đe doạ
con người.
Cõi giời Nam gió thảm đìu hiu.
Bốn bề hổ thét chim kêu.
Đoái nom phong cảnh như
khêu bất bình.
MỞ RỘNG:
 Cảnh vật buồn bã, thê
lương, ghê sợ.
Cuộc chia li diễn ra ở 1 nơi
biên giới ảm đạm, heo hút.
Biên ải là nơi tận cùng của đất
nước, đ/với cuộc ra đi k
o
có
ngày trở về của Nguyễn Phi
Khanh thì đây là điểm cuối
cùng để rồi vónh biệt với quê
hương, Tổ quốc. Tâm trạng ấy
đã phủ lên cảnh vật 1 màu tang
tóc, thê lương và cảnh vật ấy lại
càng như giục cơn sầu trong
lòng người. Đoạn thơ dù dùng

những từ ngữ ước lệ, cũ mòn
nhưng vẫn tạo được sức hấp dẫn
chung cho toàn bài.
Hạt máu nóng thấm quanh hồn
nước
Chút thân tàn lần bước dặm
khơi
Trông con tầm tã châu rơi,
Con ơi, con nhớ lấy lời cha
khuyên.
 Hoàn cảnh éo le, tình nhà
nghóa nước đều sâu đậm, da
diết, xót xa.
? Giữa khung cảnh ấy, hình ảnh
người cha hiện lên từ những lời
thơ nào ?
 Đọc 4 câu thơ tiếp
Hạt máu nóng thấm quanh hồn
nước
Chút thân tàn lần bước dặm
khơi
Trông con tầm tã châu rơi,
Con ơi, con nhớ lấy lời cha
khuyên.
( Sức truyền cảm mạnh mẽ)
7
? Em hiểu như thế nào về
những hình ảnh ấy ?
BÌNH :
Câu chuyện lòch sử kì diệu

thiêng liêng ấy, người dân Việt
Nam ai cũng biết, nay được nhà
thơ nhấn mạnh, cho nên dù
trong ngôn ngữ có “máu” hoà
với “châu rơi”, vẫn là lời chân
thật mà tác giả đã hoá thân vào
tâm trạng Nguyễn Phi Khanh,
đẻ dặn dò, trăng trối với con.
Trong bối cảnh k
o
gian và tâm
trạng như thế, lời người cha
thiêng liêng và xúc động, có
sức truyền cảm, mạnh hơn bao
giờ hết, khiến người nghe phải
khắc cốt, ghi xương.
 Hướng trả lời :
-- Cha già thì uất nghẹn cảm
thấy mình bất lực, con thì sụt
sùi khóc thương cha.
-- Cha bò giải sang Tàu, k
o

mong ngày trở lại, con muốn đi
theo phụng dưỡng cha già cho
tròn đạo hiếu, nhưng cha phải
dằn lòng khuyên con trở lại để
lo tính việc trả thù nhà, đền nợ
nước.
-- Đối với 2 cha con, tình nhà,

nghóa nước đều sâu nặng, da
diết và đau đớn, xót xa….
HẾT TIẾT 1
TIẾT 2
+ Đọc vàhướng dẫn tìm hiểu 20
câu tiếp theo
? Nguyễn Phi Khanh nhắc nhở
con điều gì ?
? Qua các sự tích giống Hồng
Lạc, giời Nam riêng 1 cõi, anh
hùng hiệp nữ, tác giả muốn lưu
ý điều gì ?
-- Người cha nhắc con về
truyền thống lòch sử dân tộc và
tình cảnh đất nước dưới gót
chân xâm lược .
-- Đất nước có truyền thống cao
quý, lòch sử lâu đời, nhiều anh
hùng hào kiệt.
2. Hiện tình đất nước trong
cảnh nước mất, nhà tan :
Giống Hồng Lạchoàng thiên
đã đònh,
Mấy ngàn năm suy thònh đổi
thay
15
Giời Nam riêng 1 cõi này,
Anh hùng hiệp nữ xưa nay kém
gì.
 Tự hào về truyền thống dân

tộc.
? Tâm sự yêu nước của tác giả
thể hiện qua những hình ảnh,
chi tiết nào?
-- Quê hương khói lửa bừng
bừng, thành tung quách vỡ,
người dân chết chóc, bỏ vợ lìa
con, chòu cảnh tang tóc xương
rừng máu sông .
Bốn phương khói lửa bừng
bừng,
Xiết bao thảm hoạ xương rừng
máu sông
Nơi đô thò thành tung quách
vỡ
Chốn nhân gian bỏ vợ lìa con.
 Cảnh đau thương, tang tóc,
nước mất nhà tan.
? Hoạ mất nước gieo đau thươg
cho dân tộc được diễn tả qua
các hình ảnh nghệ thuật nào?
GIẢNG
Tác giả nhập vai người trong
cuộc để miêu tả hiện tình đất
nước và kể tội ác của quân xâm
lược, cảm xúc chân thnàh làm
xúc động tâm can người đọc.
Hơn thế nữa, người đọc những
năm 20 của thế kỉXX cũng là
nạn nhân vong quốc, sẽ dễ dàng

cảm nhận như nỗi đau của chính
mình, khi đối chiếu ngôn ngữ
hình ảnh thơ với thực tế cuộc
sống đất nước ta lúc bấy giờ. Do
đó đoạn thơ có sức truyền cảm
mạnh mẽ, sâu sắc.
Thảm vong quốc kể sao xiết kể
Trông cơ đồ nhường xé tâm can
Ngậm ngùi đất khóc giời than
Thương tâm nòi giống, lầm than
nỗi này !
Khói Nùng Lónh như xây khối
uất,
Sông Hồng Giang nhường vật
cơn sầu
 Phép nhân hoá và so sánh
Thảm vong quốc
..nhường xé tâm can
đất khóc giời than
thương tâm
Khói Nùng Lónh như xây khối
uất
Sông Hồng Giang nhường vật
cơn sầu
( Nhân hoá, so sánh)
 Nỗi đau mất nước thiêng
liêng, cao cả, kinh động cả đất
trời .
 Sức truyền cảm sâu sắc,
mạnh mẽ.

5 ? Trong đoạn thơ, ngoài những
hình ảnh , chi tiết lòch sử, Trần
Tuấn Khải còn sử dụng cách
nói nào để bày tỏ cảm xúc ?
-- Tác giả còn trực tiếp bày tỏ
cảm xúc.
Con ơi, càng nói càng đau
Lấy ai tế độ đàn sau đó mà?
NÂNG CAO :
Nhà thơ đã sử dụng nhiều từ
ngữ khoa trương, nhiều ẩn dụ
đặc sắc, rất sát hợp những cung
bậc cảm xúc vừa đau đớn xót
xa, vừa căm hờn cháy bỏng,
chẳng khác nào những tiếng
hòch truyền , thức tỉnh nhân
dân, đồng bào nhận rõ hiện tình
đất nước để có những suy nghó,
những hành động đúng đắn, kòp
thời đứng lên cứu nước.
3. Nỗi lòng người cha trao gửi
cho con
Cha xót phận tuổi già sức yếu
Lỡ sa cơ đành chòu bó tay
Thân lươn bao quản vũng lầy
+ Gọi HS đọc 8 câu thơ cuối  Đọc theo yêu cầu
15
? Những lời thơ nào diễn tả tình
cảnh thực của người cha ?
? Tại sao khi khuyên con trở về

tìm cách cứu nước, trả thù nhà,
người cha lại nói tới cảnh ngộ
bất lực của mình?
 Hướng trả lời :
Cha xót phận tuổi già sức yếu
Lỡ sa cơ đành chòu bó tay
Thân lươn bao quản vũng lầy
-- Người cha nói đến cái thế bất
lực của mình, để nhằm kích
thích, hun đúc cái ý chí “gánh
vác” của người con, làm cho lời
trao gửi càng thêm sức nặng
tình cảm.
 Thế bất lực của người cha
Giang sơn gánh vác sau này
cậy con .
 Kích thích ý chí, trách
nhiệm của người con.
Tiếp đó, người cha mong con
nhớ đến tổ tông khi trước. Đó là
1 tổ tông như thế nào?
-- Tổ tông đã vì nước gian lao,
vì ngọn cờ độc lập.
Con nên nhớ tổ tông khi trước
Đã từng phen vì nước gian lao
Bắc Nam bờ cõi phân mao
? Hình ảnh ngọn cờ độc lập vẫn
còn in máu đào của cha ông có
ý nghóa gì? Mục đích lời khuyên
của cha ở đây là gì? Nhận xét

về giọng điệu của lời thơ
khuyên nhủ này ?
-- Khích lệ con nối nghiệp vẻ
vang của tổ tông.
--Lời thơ thống thiết, chân
thành.
Ngọn cờ độc lập máu đào còn
dây ….
 Lời thơ thống thiết chân
thành, khích lệ con nối nghiệp
tổ tiên.
BÌNH :
Lòi Phi Khanh dạy con, hay
chính là những tâm sự của Trần
Tuấn Khải muốn gửi tới bạn
đọc đương thời. Chàng thi só
lãng mạn đã hoá thân vào nhân
vật lòch sử để giãi bày tâm sự,
khát vọng của chính mình. Đó
vừa là lời của cha ông dặn lại
con cháu, cũng là lời hòch của
lòch sử, của đất nước vọng về,
là lời tâm sự của nhà thơ, muốn
 Nghe giảng