Hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại chi cục thuế khu vực đông hà cam lộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ......................................
********

.........................

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ ĐỐI
VỚI DOANH NGHIỆP TẠI CHI CỤC THUẾ
KHU VỰC ĐÔNG HÀ – CAM LỘ

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Chuyên ngành: ........................
Mã số: .....................

Quảng Trị, năm 2020

i


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ......................................
********

......................
HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ ĐỐI
VỚI DOANH NGHIỆP TẠI CHI CỤC THUẾ KHU VỰC
ĐÔNG HÀ – CAM LỘ

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Chuyên ngành: ........................
Mã số: .....................

Giảng viên hướng dẫn: TS. ................................

Quảng trị, năm 2020

ii


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng những số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận
văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Tôi cũng cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn
này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được
chỉ rõ nguồn gốc./.
Tác giả luận văn

……………………..

iii


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS. ..............,
trường Đại ……………., là người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ và chỉ bảo tận
tình để tôi có thể hoàn thành Luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Ban Chủ
nhiệm Khoa Sau đại học, tập thể gảng viên, cán bộ, nhân viên Khoa Sau đại
học, cùng toàn thể bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện
đề tài.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo, cán
bộ chi cục thuế đã tạo điều kiện cho tôi thu thập số liệu và những thông tin
cần thiết liên quan. Cảm ơn gia đình, các anh chị đồng nghiệp, bạn bè đã động
viên và giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

…………………..

iv


MỤC LỤC

LỜI

CAM
ĐOAN........................................................................................

iii

LỜI CẢM ƠN...........................................................................................
iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................

vi

DANH MỤC BẢNG……………………………………………………

7

MỞ ĐẦU……………………………………………………………….

8

1.

8

Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu……………………………

2.Mục tiêu nghiên cứu............................................................................

9

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................

9

4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................
10
5.Kết cấu của luận văn...........................................................................

11

PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU..................................................

12

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA THUẾ………..
12
1.1. Cơ sở lý luận về thuế

12

1.1.2. Bản chất của thuế

12

1.1.3. Chức năng, vai trò của thuế

13

1.1.4. Nguyên tắc kiểm tra thuế

15

1.2. Những vấn đề chung về công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
17
1.2.1. Khái niệm về kiểm tra thuế

17

1.2.2. Nội dung kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp

18

1.2.3. Các tiêu chí đánh giá kết quả kiểm tra đối với doanh nghiệp

24

v


1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp

30

1.2.5. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác kiểm tra thuế

33

1.3. Kinh nghiệm thực tiễn về công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
.....................................................................................................................34
1.3.1. Kinh nghiệm kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp ở một số nước trên thế
giới..............................................................................................................34
1.3.2. Kinh nghiệm kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Việt Nam........37
1.3.3. Bài học rút ra cho công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp.....41
Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ ĐỐI VỚI
DOANH NGHIỆP TẠI CHI CỤC THUẾ KHU VỰC ĐÔNG HÀ-CAM
LỘ TỪ NĂM 2017 ĐẾN NĂM 2019.........................................................43
2.1. Tổng quan về Chi cục thuế khu vực Đông Hà – Cam lộ......................43
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Chi cục Thuế khu vực Đông HàCam Lộ........................................................................................................43
2.1.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy, chức năng và nhiệm vụ của Chi cục Thuế
khu vực Đông Hà-Cam Lộ..........................................................................43
2.1.3. Tình hình phân bổ công chức tại chi cục thuế khu vực Đông HàCam Lộ giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2019........................................47
2.2. Công tác quản lý thu thuế tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ
...............................................................................................................48

2.2.1. Tình hình chung về công tác quản lý thu thuế..................................48
2.2.2.Tình hình chấp hành nghĩa vụ nộp NSNN của DN do Chi cục Thuế
khu vực Đông Hà- Cam Lộ quản lý.......................................................52
2.3. Thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục
Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ...........................................................55
vi


2.3.1. Tình hình thực hiện các nội dung kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ.........................................55
2.3.2. Thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục
Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ...........................................................58
2.3.3. Những ảnh hưởng từ hoạt động kiểm tra thuế đối với nhiệm vụ thu
NSNN của Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ............................64
2.4. Đánh giá chất lượng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp thông
qua khảo sát thực tế...............................................................................68
2.5. Đánh giá thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với DN tại Chi cục thuế
khu vực Đông Hà-Cam Lộ....................................................................73
2.5.1 Ưu điểm..............................................................................................73
2.5.2. Những tồn tại cần khắc phục và nguyên nhân..................................74
Chương 3.....................................................................................................78
CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC KIỂM TRA THUẾ..........78
TẠI CHI CỤC THUẾ KHU VỰC ĐÔNG HÀ-CAM LỘ..........................78
3.2. Các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ.......................78
3.2.1. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch kiểm tra thuế hàng năm

78

3.2.2. Hoàn thiện phương pháp kiểm tra thuế

78

3.2.3. Xử lý kết quả sau kiểm tra thuế

78

3.2.4. Công tác tổ chức cán bộ

78

3.2.5. Công tác phối hợp

78

3.2.6. Công tác tuyên truyền, hỗ trợ về thuế

78

1. Kết luận

78

2. Kiến nghị

78

TÀI LIỆU THAM KHẢO

79

vii


viii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CCT

: Chi cục thuế

DN

: Doanh nghiệp

CQT

: Cơ quan thuế

ĐTNT

: Đối tượng nộp thuế

NNT

: Người nộp thuế

CBCC

: Cán bộ công chức

QLT

: Quản lý thuế

ix


DANH MỤC BẢNG

STT Bảng

Tên bảng

10


MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Để tránh đổ vỡ, phá sản và gia tăng lợi nhuận, các doanh nghiệp có thể tác động
đến thị trường và xã hội theo các cách khác nhau, trong đó không loại trừ cả những hành
vi tiêu cực như trốn thuế, cắt giảm chi phí sản xuất, bóc lột sức lao động... Điều đó đặt ra
yêu cầu cần có một thiết chế kiểm soát, thông qua kiểm tra doanh nghiệp, điều chỉnh hoạt
động của doanh nghiệp theo hướng có lợi cho xã hội.
Trong những vấn đề về quản lý thuế thì công tác kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật về
thuế có tầm quan trọng đặc biệt. Vì kiểm tra là hoạt động thường xuyên, tất yếu của quản
lý nhà nước nói chung và quản lý về thuế nói riêng. Kiểm tra thuế có mục tiêu đánh giá
mức độ tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế, phát hiện những hành vi vi phạm

pháp luật thuế của người nộp thuế trên cơ sở đó có biện pháp uốn nắn, chấn chỉnh và xử
lý kịp thời, nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật thuế. Thực tiễn cho thấy nếu
hoạt động kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật thuế được thực hiện một cách nghiêm túc,
có hiệu quả sẽ làm tăng tính tự giác tuân thủ pháp luật của người nộp thuế. Ngược lại,
nếu hoạt động này lỏng lẻo, không được coi trọng sẽ là điều kiện làm lan nhanh sự không
tuân thủ pháp luật, hậu quả không chỉ thiệt hại đến ngân sách Nhà nước mà còn tạo ra sự
bất công đối với người chấp hành tốt nghĩa vụ thuế.
Tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ, trong những năm qua công tác kiểm
tra thuế đối với Doanh nghiệp đã được coi trọng đúng với vai trò và vị trí của nó.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện vẫn còn những vấn đề tồn tại, hạn
chế, những điểm bất cập cần phải được khắc phục, hoàn thiện. Cho đến nay, chưa có một
nghiên cứu nào được thực hiện liên quan đến nội dung này tại Chi cục Thuế khu vực
Đông Hà-Cam Lộ.
Vì vậy, với vai trò là một công chức đang công tác tại chi cục thuế, tôi lựa chọn đề
tài: “Hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực
Đông Hà-Cam Lộ” làm Luận văn Thạc sỹ của mình.

11


2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận và thực tiển về công tác kiểm tra thuế và đánh
giá thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp, luận văn tập trung nghiên
cứu, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ trong thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá những vấn đề về lý luận và thực tiển công tác kiểm tra thuế đối với
doanh nghiệp
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp

tại

Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ trong giai đoạn 2017-2019.
- Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối
với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận, thực tiển liên quan đến công tác
kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp nói chung và đối với công tác kiểm tra thuế đối với Chi cục
thuế khu vực Đông Hà – Cam Lộ nói riêng.
Các hồ sơ kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp do Chi cục Thuế khu vực Đông HàCam Lộ thực hiện từ năm 2017 đến năm 2019.
Quy trình kiểm tra thuế được ban hành theo Quyết định số 746/QĐ-TCT ngày 20
tháng 4 năm 2015 của Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế.
Các nhân tố ảnh hưởng, tác động đến hiệu quả trong công tác kiểm tra thuế đối với
doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu về công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ.

12


Về thời gian: Để phục vụ đề tài nghiên cứu, tác giả thu thập và khai thác số liệu kiểm
tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ từ năm 2017
đến năm 2019. Những kiến nghị đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra thuế
đối với doanh nghiệp tại Chi cục thuế khu vực Đông Hà – Cam Lộ giai đoạn 2020-2025.

4. Phương pháp nghiên cứu

4.1. Phương pháp thu thập số liệu
+ Số liệu thứ cấp:
- Các số liệu thứ cấp được thu thập thông qua các phần mềm quản lý dữ liệu chuyên môn:
BCTC (phần mềm hỗ trợ phân tích Báo cáo tài chính), TMS (phần mềm quản lý thuế tập
trung), TTR(hệ thống hỗ trợ kiểm tra ), TPR(hệ thống kiểm tra rủi ro)
- Các Báo cáo tổng kết tình hình thực hiện công tác thu NSNN của Chi cục Thuế khu
vực Đông Hà-Cam Lộ từ năm 2017 - 2019.
- Các Báo cáo tổng kết tình hình thực hiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp của Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ từ năm 2017 - 2019.
- Các Báo cáo thống kê về tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Quảng Trị
từ năm 2017 - 2019.
- Các bài viết có liên quan đến đề tài nghiên cứu trên Website Tổng cục Thuế; các
bài viết trên Tạp chí Thuế...
- Các tài liệu khác có liên quan.
+ Số liệu sơ cấp:
Được thu thập bằng cách khảo sát, phỏng vấn các DN dựa trên số lượng các DN mà
Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ quản lý bàng phương pháp chọn ngẫu nhiên 100
DN do Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ quản lý để tiến hành điều tra.
4.2. Phương pháp tổng hợp, phân tích
Trên cơ sở các nguồn dữ liệu đã thu thập được nêu trên, tác giả tiến hành sử dụng
các phương pháp tổng hợp thống kê, phương pháp thông kê mô tả và các phương pháp
phân tích khác để phục vụ cho việc nghiên cứu và viết luận văn.
4.3. Công cụ xử lý dữ liệu

13


Các công cụ và kỹ thuật tính toán được tác giả xử lý trên Microsoft Excel. Các thông
tin, số liệu sau khi được thu thập, tổng hợp sẽ được tác giả phân tích, đánh giá để rút ra kết
luận.

Để làm rõ mục tiêu nghiên cứu của đề tài, tác giả sử dụng phương pháp đối chiếu, so
sánh số liệu thu thập được giữa các năm với nhau, cơ cấu giữa các chỉ tiêu trong cùng một
năm để thấy được sự biến động tăng, giảm, mức độ ảnh hưởng của các chỉ tiêu đến vấn đề
nghiên cứu.

5.Kết cấu của luận văn
Luận văn được trình bày theo kết cấu quy định của cơ sở đào tạo, cụ thể:
Phần I: Đặt vấn đề
Phần II: Nội dung nghiên cứu
Chương I: Những vấn đề lý luận và thực tiển về công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp.
Chương II: Thực trạng công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại Chi cục
Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ giai đoạn 2017-2019
Chương III: Các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm tra thuế đối với doanh
nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Đông Hà-Cam Lộ trong thời gian tới.
Phần III: Kết luận và kiến nghị

14


PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA THUẾ

1.1. Cơ sở lý luận về thuế
1.1.1. Khái niệm về thuế
Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho nhà nước do luật pháp qui định đối với
các pháp nhân và thể nhân thuộc đối tượng chịu thuế nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu
của nhà nước. Thuế là hình thức phân phối lại bộ phận nguồn tài chính của xã hội,
không mang tính hoàn trả trực tiếp cho người nộp. Do đó, tại thời điểm nộp thuế,

người nộp thuế không được hưởng bất kỳ một lợi ích nào mà xem như đó là trách
nhiệm và nghĩa vụ đối với nhà nước. Như vậy, thuế mang tính cưỡng chế và được thiết
lập theo nguyên tắc luật định.
Bằng quyền lực chính trị của mình, nhà nước đã ban hành các loại thuế để tạo lập
nguồn thu cho Ngân sách nhà nước, các khoản thu này được bố trí sử dụng theo dự
toán ngân sách nhà nước đã được phê duyệt cho tiêu dùng công cộng và đầu tư phát
triển nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước. Như vậy, thuế phản ảnh các
quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội, thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa
nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội.

1.1.2. Bản chất của thuế
Các khoản thu thuế được tập trung vào Ngân sách nhà nước là những khoản thu
nhập của nhà nước được hình thành trong quá trình nhà nước tham gia phân phối của
cải xã hội dưới hình thức giá trị.
Thuế là tiền đề cần thiết để duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của nhà nước.
Thuế dựa vào thực trạng của nền kinh tế (GDP, chỉ số giá tiêu dùng, chỉ số giá sản
xuất, thu nhập, lãi suất,...).
Thuế được thực hiện theo nguyên tắc hoàn trả không trực tiếp là chủ yếu

15


1.1.3. Chức năng, vai trò của thuế
1.1.3.1. Chức năng của thuế
Thuế là một phạm trù tài chính, nó biểu hiện những thuộc tính chung vốn có của
các quan hệ tài chính. Tuy nhiên, thuế cũng có những đặc trưng, hình thức vận động và
chức năng riêng bắt nguồn từ tổng thể các mối quan hệ tài chính. Trong thế kỷ XIX thì
đa số các ý kiến cho rằng thuế chỉ nên chủ yếu giữ chức năng tài trợ cho Nhà nước
nhưng đến nay thuế còn được sử dụng để đạt nhiều mục tiêu khác nhau, thông thường

các nhà kinh tế cho rằng thuế có 2 chức năng chủ yếu là: chức năng phân phối và chức
năng điều tiết kinh tế.
 Chức năng phân phối
Ngay từ lúc ra đời, thuế là phương tiện dùng để động viên nguồn tài chính vào
ngân sách nhà nước. Về mặt lịch sử, chức năng huy động nguồn lực tài chính là chức
năng đầu tiên, phản ánh nguyên nhân hình thành thuế. Bằng chức năng này, Nhà nước
tiến hành tham gia phân phối tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân để huy động
nguồn lực tài chính vào tay Nhà nước.
Chức năng phân phối là chức năng cơ bản, đặc thù nhất mà các Nhà nước đều
phải dựa vào đó, thông qua chức năng này, quỹ ngân sách nhà nước được hình thành,
đây là cơ sở vật chất đảm bảo cho hoạt động và tồn tại của Nhà nước. Lịch sử đã cho
thấy chức năng phân phối của thuế có vị trí ngày càng tăng, nhất là vào thế kỷ XX với
sự tăng lên chưa từng có thu nhập của Nhà nước có nguồn gốc từ thuế. Trong những
năm sau chiến tranh thế giới lần II, thu nhập về thuế của các nước công nghiệp phát
triển tăng mỗi thập kỷ hơn 1,5 lần, đồng thời người ta cũng ghi nhận có sự gia tăng số
thu về thuế so với thu nhập quốc dân.
Chức năng phân phối của thuế được Nhà nước vận dụng dẫn đến kết quả là diễn
ra quá trình “Nhà nước hóa” một bộ phận GDP dưới hình thức tiền tệ,tạo điều kiện
khách quan vô cùng cần thiết cho sự can thiệp của Nhà nước vào các hoạt động kinh
tế, tạo điều kiện cho sự ra đời và phát huy tác dụng chức năng điều tiết kinh tế của
thuế.
 Chức năng điều tiết kinh tế
Chức năng điều tiết kinh tế của thuế được nhận thức và sử dụng rộng rãi từ những
năm đầu của thế kỷ XX gắn liền với chức năng điều chỉnh của Nhà nước đối với nền

16


kinh tế. Chức năng điều tiết kinh tế của thuế không thể tách rời chức năng phân phối,
hai chức năng này có quan hệ tác động hỗ tương rất chặt chẽ. Khi Nhà nước sử dụng

thuế với mục đích huy động một bộ phận GDP vào tay Nhà nước thì Nhà nước đã đặt
thuế vào thế tiếp cận với các yếu tố tham giavào quá trình sản xuất. Thuế tác động vào
sản xuất theo các khía cạnh:
– Thuế ảnh hưởng đến mức độ và cơ cấu của tổng cầu, đồng thời thông qua cơ
chế của mức cầu thị trường có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sản xuất. Điều này phụ
thuộc rất lớn vào thu nhập mà người dân sử dụng, vì vậy sự thay đổi mức thuế đánh
vào tiêu dùng ngay lập tức tác động vào mức cầu, ảnh hưởng đến tổng mức cầu của
nền kinh tế.
– Mức độ đánh thuế trên thu nhập cũng ảnh hưởng đến việc xác định tiền lương,
bởi vì khi tính toán tiền lương, giới chủ nhân và người làm thuê bao giờ cũng chú ý
đến thuế như là yếu tố của tiền lương cần xem xét đến.
– Thuế tác động đến việc mua sắm, sử dụng và phục hồi tài sản cố định trong
doanh nghiệp thông qua các quy định của Nhà nước về hình thành, sử dụng quỹ khấu
hao. Tài sản cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất, thường xuyên bị hao mòn đến
khi không còn sử dụng được nữa vì vậy cần phải thay thế,việc thay thế này được tiến
hành bằng cách lập quỹ khấu hao, quỹ này được hình thành từ một bộ phận lợi nhuận
không chịu thuế và quỹ này chịu tác động của mức thuế.
Giữa chức năng phân phối và chức năng điều tiết có mối quan hệ gắn bó mật thiết
với nhau. Chức năng phân phối nảy sinh đồng thời với sự ra đời của thuế, chức năng
này được coi là cơ sở, nó quy định sự tác động và sự phát triển của chức năng điều tiết.
Ngược lại, nhờ vận dụng đúng đắn chức năng điều tiết đã làm cho chức năng phân phối
có

điều

kiện

phát

triển.

Ý

nghĩa

của

chức

năng

phân phối càng tăng lên nhằm đảm bảo nguồn thu của Nhà nước đã tạo điều kiện khách
quan để Nhà nước tác động sâu rộng đến hoạt động kinh tế-xã hội.
1.1.3.2. Vai trò của thuế
Thứ nhất, thuế là một công cụ góp phần điều chỉnh các mục tiêu kinh tế vĩ mô của
Nhà nước, Chính sách thuế được đặt ra không chỉ nhằm mang lại số thu đơn thuần cho
ngân sách mà yêu cầu cao hơn là qua thu góp phần thực hiện chức năng việc kiểm kê,
kiểm soát, quản lý hướng dẫn và khuyến khích phát triển sản xuất, mở rộng lưu thông

17


đối với tất cả các thành phần kinh tế theo hướng phát triển của kế hoạch nhà nước, góp
phần tích cực vào việc điều chỉnh các mặt mất cân đối lớn trong nền kinh tế quốc dân.
Thứ hai, điều tiết nền kinh tế. Nội dung điều tiết của thuế gồn hai mặt: Kích
thích và hạn chế. Nhà nước đã sử dụng chính sách thuế một cách linh hoạt trong từng
thời kỳ nhất định, bằng việc tác động vào cung-cầu nhằm điều chỉnh chu kỳ kinh
doanh- một đặc trưng vốn có của nền kinh tế thị trường.
Có thể thấy sự tác động của thuế có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế, đến việc
điều tiết kinh tế thị trường của Nhà nước. Thông qua thuế, Nhà nước thực hiện định

hướng phát triển sản xuất. Chính sách thuế có định hướng phân biệt, có thể góp phần
tạo ra sự phát triển cân đối hài hoà giữa các ngành, các khu vực, các thành phần kinh
tế, làm giảm bớt chi phí xã hội và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong nền kinh tế thị
trường xảy ra các chu kỳ kinh doanh đó là chu kỳ dao động lên xuống về mức độ thất
nghiệp và tỷ lệ lạm phát, sự ổn định nền kinh tế với tình trạng có đầy đủ công ăn việc
làm, lạm phát ở mức thấp để thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng bền vững là hướng phấn
đấu nỗ lực của mọi chính phủ nhằm san bằng chu kỳ kinh doanh, đưa giá cả về mức ổn
định.
Thứ ba, đảm bảo công bằng xã hội. Nhà nước dùng thuế để điều tiết phần chênh
lệch giữa người giàu và người nghèo, thông qua việc trợ cấp hoặc cung cấp hàng hoá
công cộng. Thông qua thuế thu nhập, Nhà nước thực hiện vai trò điều chỉnh vĩ mô
trong lĩnh vực tiền lương và thu nhập, hạn chế sự phân hoá giàu nghèo và tiến tới công
bằng xã hội. Một khía cạnh khác của chính sách thuế nhằm điều chỉnh thu nhập là các
khoản thuế đánh vào tiêu dùng: Thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế Giá trị gia tăng.
Với những hàng hóa dịch vụ thiết yếu việc giảm thuế sẽ có lợi cho người nghèo
hơn và sự chênh lệch về thu nhập cũng được giảm bớt. Trái lại những mặt hàng xa xỉ,
cao cấp việc tăng thuế sẽ góp phần phân phối lại một bộ phận thu nhập của người giàu
trong xã hội. Tuy nhiên, khi sử dụng công cụ thuế để điều chỉnh thu nhập, mức thu nên
xây dựng hợp lý tránh tình trạng điều tiết quá lớn làm giảm khát vọng làm giàu của nhà
kinh doanh và giảm khả năng tăng trưởng kinh tế của đất nước.

2.1.4. Nguyên tắc kiểm tra thuế
Mục đích của việc kiểm tra thuế là phát huy nhân tố tích cực, ngăn ngừa, xử lý
các sai phạm gây tổn thất tới lợi ích của nhà nước của nhân dân, của các doanh
nghiệp, góp phần hoàn thiện chính sách và pháp luật về thuế. Để đạt được mục đích
18


này thì kiểm tra thuế phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
1.1.4.1. Nguyên tắc tuân thủ pháp luật

Pháp luật thế hiện ý chí của nhà nước, nguyện vọng và lợi ích của nhân dân.
Kiểm tra thuế là kiểm tra việc thực hiện pháp luật nên phải tuân thủ pháp luật. Đây
là nguyên tắc cần thiết để đề cao trách nhiệm của chủ thể kiểm tra, nâng cao hiệu
lực của công tác kiểm tra thuế, ngăn chặn tình trạng làm trái pháp luật, vô hiệu hóa
hoạt động kiểm tra thuế. 9 Thực hiện đúng nguyên tắc này có nghĩa là các cơ quan
và cán bộ kiểm tra thuế phải thực hiện đúng chức năng, trách nhiệm, quyền hạn mà
pháp luật quy định xem xét sự đúng sai của đối tượng kiểm tra phải căn cứ vào quy
định của pháp luật không tuân theo ý kiến của bất cứ một cơ quan hoặc một cá nhân
nào. Kết luận của kiểm tra phải đúng theo pháp luật và chịu trách nhiệm trước pháp
luật.
1.1.4.2. Nguyên tắc trung thực, chính xác, khách quan
Đảm bảo tính trung thực, chính xác, khách quan là vấn đề có tính nguyên tắc
cao trong công tác kiểm tra. Có trung thực, chính xác, khách quan trong công tác
kiểm tra thì mới cho phép đánh giá đúng thực trạng của đối tượng kiểm tra, xử lý
đúng người, đúng việc, đúng pháp luật. Nguyên tắc khách quan và chính xác đòi
hỏi trong hoạt động kiểm tra phải tôn trọng sự thật, đánh giá sự vật, hiện tượng như
nó vốn có, không suy diễn hay quy chụp một cách chủ quan, phải tiến hành công
việc một cách thận trọng. Nguyên tắc trung thực đòi hỏi trong hoạt động kiểm tra
phải phản ánh và đánh giá đúng bản chất của sự vật, hiện tượng; vô tư, không thiên
lệch; không vì quyền lợi cá nhân; phải tỷ mỷ, cẩn thận và phải có kiến thức chuyên
môn vững vàng, hiểu biết sâu rộng và sâu sát thực tiễn.
1.1.4.3. Nguyên tắc công khai, dân chủ
Tính dân chủ trong kiểm tra thuế tức là phải thực hiện phương châm “dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” để thu hút sự tham gia, đồng tình ủng hộ của nhân
dân. Việc công khai gồm nhiều vấn đề cụ thể như: tiếp xúc công khai với các đối
tượng liên quan, công bố công khai kết luận kiểm tra. Tuy nhiên tùy từng trường
hợp cụ thể mà xác định phạm vi và hình thức công khai cho phù hợp với yêu cầu
19

đảm bảo giữ bí mật quốc gia, lợi ích của Nhà Nước, đảm bảo hiệu quả kiểm tra cao
nhất.
1.1.4.4. Nguyên tắc bảo vệ bí mật
Cần quán triệt nguyên tắc này trong kiểm tra thuế là vì trong quá trình kiểm tra
cán bộ làm công tác này tiếp cận với nhiều vấn đề, nhiều tài liệu liên quan đến bí
mật, bí quyết kinh doanh của doanh nghiệp, bí mật của quốc gia. Nếu để lộ cho
những đối tượng không được phép biết sẽ làm thiệt hại lợi ích của quốc gia và các
doanh nghiệp. Do vậy, chỉ được phép báo cáo cho những người có thẩm quyền
được biết.
1.1.4.5. Nguyên tắc hiệu quả
Thực hiện nguyên tắc này mới đảm bảo kiểm tra thuế đạt được mục đích của
nó. Nguyên tắc này đòi hỏi kiểm tra thuế phải đảm bảo tính hiệu quả, nghĩa là nó
phải có tác dụng đề phòng, ngăn ngừa những thiếu sót, vi phạm; phải đảm bảo giúp
các đối tượng kiểm tra thực hiện đúng chính sách thuế.
1.2. Những vấn đề chung về công tác kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
1.2.1. Khái niệm về kiểm tra thuế
Trong hoạt động quản lý, không chỉ riêng ngành Thuế mà tất cả các ngành
khác thì kiểm tra là một chức năng không thế thiếu và nó có vai trò rất quan trọng.
Cho dù chúng ta có quản lý chặt chẽ tới mức nào đi chăng nữa mà không có kiểm
tra thì đó không được coi là phương pháp quản lý phù hợp và đúng đắn
Tuy nhiên, về khái niệm kiểm tra có thể được hiểu trên hai phạm vi:
Thứ nhất: Theo phạm vi rộng, để chỉ hoạt động của các tổ chức xã hội, các
đoàn thể và của công dân kiểm tra hoạt động bộ máy của nhà nước.
Theo nghĩa này, tính quyền lực nhà nước trong kiểm tra bị hạn chế vì các chủ
thể thực hiện kiểm tra không có quyền áp dụng trực tiếp những biện pháp cưỡng
chế nhà nước.
Thứ hai: Theo phạm vi hẹp, kiểm tra là hoạt động của chủ thể nhằm tiến hành
xem xét, xác minh một việc gì đó của đối tượng bị quản lý xem có phù hợp hay
không với trạng thái định trước (kiểm tra mang tính nội bộ của người đứng đầu cơ
20

quan, kiểm tra phương tiện giao thông…).
Theo nghĩa này, chủ thể kiểm tra có thể áp dụng một chế tài nhất định như áp
dụng các hình thức kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc buộc phải thực hiện
một số biện pháp ngăn chặn hành chính. Kiểm tra là chức năng chung của quản lý
nhà nước, là hoạt động mang tính chức năng của quản lý nhà nước, là hoạt động
mang tính phản hồi (rà soát, nhiều khi là phản ứng lại) đối với chu trình quản lý
nhằm phân tích, đánh giá, theo dõi những mục tiêu, nhiệm vụ quản lý đã đề ra.
Theo Giáo trình Quản lý thuế (2016) của Học viện Tài chính thì Kiểm tra thuế
là hoạt động của cơ quan thuế trong việc xem xét tình hình thực tế của đối tượng
kiểm tra, từ đó đối chiếu với chức năng nhiệm vụ, yêu cầu đặt ra đối với 7 đối
tượng kiểm tra để có những nhận xét, đánh giá về tình hình chấp hành nghĩa vụ thuế
của đối tượng kiểm tra [6, tr86]
1.2.2. Nội dung kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp
1.2.2.1. Nội dung kiểm tra thuế tại trụ sở cơ quan thuế
a) Kiểm tra tính đầy đủ của hồ sơ khai thuế
Kiểm tra số lượng các hồ sơ, mẫu biểu theo quy định hiện hành.
Thứ nhất, kiểm tra các hồ sơ khai thuế GTGT đối với NNT theo phương
pháp khấu trừ, bao gồm tờ khai thuế GTGT và các bảng kê kèm theo.
Thứ hai, hồ sơ khai thuế GTGT đối với NNT theo phương pháp trực tiếp,
bao gồm tờ khai và các phụ lục có liên quan.
Thứ ba, hồ sơ khai thuế đối với trường hợp chuyển đổi phương pháp tính
thuế.
b) Kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ khai thuế
Khi tiến hành kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ khai thuế, cán bộ thuế phải
xem xét hồ sơ có đảm bảo các yêu cầu sau đây hay không.
-

Hồ sơ khai thuế phải đảm bảo đúng mẫu quy định;

-

Phải được ghi đầy đủ các chỉ tiêu;

-

Có chữ ký của người có thẩm quyền;

-

Có đóng dấu của cơ sở kinh doanh.
Trường hợp phát hiện hồ sơ thuế không đáp ứng được yêu cầu nêu trên thì
CQT yêu cầu NNT khắc phục sai sót và nộp bản thay thế. Thời điểm CQT nhận
được bản thay thế được coi là thời điểm nộp hồ sơ thuế.

21


c)

Kiểm tra căn cứ tính thuế trong hồ sơ thuế



Đối với thuế GTGT
Nội dung trọng tâm và phương pháp kiểm tra các căn cứ tính thuế GTGT

gồm: Số lượng hàng hóa, dịch vụ tiêu thụ; giá tính thuế; thuế giá trị gia tăng đầu
vào được khấu trừ trên tờ khai, các bảng kê…



Đối với thuế TTĐB
Các nội dung trọng tâm và phương pháp kiểm tra căn cứ tính thuế TTĐB

gồm: Sản lượng tiêu thụ; Doanh thu bán chưa có thuế TTĐB (không có thuế
GTGT); thuế TTĐB được khấu trừ; kiểm tra mức thuế suất thuế TTĐB ghi trên tờ
khai thuế bằng cách đối chiếu với mức thuế suất theo chế độ qui định đối chiếu
với tờ khai thuế của các tháng trước…



Đối với thuế tài nguyên
Cần kiểm tra giá tính thuế đơn vị tài nguyên; mức thuế suất hoặc mức thuế

tài nguyên ấn định trên một đơn vị tài nguyên so với chế độ quy định; kiểm tra
căn cứ phản ánh số thuế tài nguyên dự kiến được miễn, giảm trong kỳ.



Kiểm tra tờ khai nộp phí xăng dầu và tờ khai phí bảo vệ môi trường
Khi kiểm tra 02 loại tờ khai này chủ yếu là so sánh sản lượng xăng dầu xuất

bán; số lượng khoáng sản khai thác so với các tờ khai thuế tháng trước để phát hiện
mức chênh lệch. Nếu số lượng chênh lệch lớn yêu cầu NNT phải giải trình.


Kiểm tra hồ sơ quyết toán thuế TNDN
Nội dung trọng tâm và phương pháp khi kiểm tra hồ sơ quyết toán thuế

TNDN bao gồm:
Thứ nhất, kiểm tra tờ khai quyết toán thuế TNDN cần đối chiếu các chỉ tiêu
trong tờ khai với các phụ lục kèm theo.
Thứ hai, kiểm tra phụ lục “kết quả hoạt động SXKD” cần đối chiếu với các
chỉ tiêu “Doanh thu” và “Chi phí” với số cộng dồn các chỉ tiêu này trong “Tờ
khai thuế TNDN tạm tính trong năm”.
Thứ ba, với phụ lục “Chuyển lỗ” cần kiểmtra hiệu số của “Thu nhập chịu
thuế trừ đi phần Thu nhập được miễn thuế và không tính phần chuyển lỗ của các
năm trước chuyển sang”

22


Thứ tư, kiểm tra phụ lục “thuế TNDN đối với hoạt động chuyển nhượng
bất động sản” cần đối chiếu với số liệu tổng hợp các “tờ khai thu thuế TNDN
(mẫu số 02/TNDN) ” phát sinh trong năm.
Thứ năm, kiểm tra phụ lục “thuế TNDN được ưu đãi” xác định điều kiện
và mức độ ưu đãi thuế. Khi kiểm tra cần đối chiếu các điều kiện, thời hạn để được
ưu đãi miễn giảm thuế tương ứng với các điều kiện đáp ứng được theo chế độ quy
định. Xác định số thuế TNDN được miễn, giảm.


Kiểm tra tờ khai phí môn bài

Đối với tờ khai phí môn bài chủ yếu là kiểm tra chỉ tiêu vốn đăng ký. Đối với
chỉ tiêu này khi kiểm tra cần so với vốn đăng ký được ghi trong giấy phép đăng ký
kinh doanh. Trên cơ sở vốn đăng ký xác định bậc môn bài và số phí phải nộp.


Kiểm tra hồ sơ khai thuế theo từng lần phát sinh

Các loại hồ sơ khai thuế theo từng lần phát sinh bao gồm: khai thuế GTGT
và thuế TNDN đối với nhà thầu nước ngoài không thực hiện chế độ kế toán Việt
Nam; hồ sơ khai thuế theo từng lần phát sinh; hồ sơ khai quyết toán thuế khấu trừ
của nhà thầu nước ngoài khi kết thúc hợp đồng; khi thuế khấu trừ và nộp thay cho
hãng vận tải nước ngoài.
1.2.2.2. Nội dung và quy trình kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp tại trụ sở
người nộp thuế


a. Nội dung kiểm tra thuế
Kiểm tra tình hình chấp hành các qui định về đăng ký thuế
Nội dung kiểm tra đăng ký là xem xét trên từng địa bàn, trong từng loại
ngành nghề có bao nhiêu doanh nghiệp, hộ kinh doanh hoạt động SXKD; số
lượng đơn vị đã đăng ký và chưa đăng ký thuế.
Đối với mỗi cơ sở kinh doanh, khi kiểm tra, cần đi sâu xem xét tính pháp lý của
đăng ký thuế; kiểm tra tính trung thực của các tài liệu, số liệu kê khai trong đăng ký

kinh doanh và đăng ký thuế về vốn, địa điểm, ngành nghề kinh doanh, thời gian
thực tế kinh doanh, hình thức kế toán áp dụng, tài khoản giao dịch... nhằm phát
hiện và xử lý những gian lận trong kê khai đăng ký thuế.


Kiểm tra việc chấp hành chế độ kế toán, sổ sách, chứng từ, hoá đơn

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, tất cả các doanh nghiệp thuộc mọi
thành phần kinh tế, các tổ chức, cơ quan đoàn thể làm kinh tế đều phải chấp hành
chế độ kế toán, thống kê.

23

Việc thực hiện chế độ kế toán, sổ sách, chứng từ, hoá đơn có liên quan mật
thiết đến việc tính thuế, nộp thuế và công tác quản lý của Nhà nước. Nội dung
kiểm tra trong lĩnh vực này bao gồm những vấn đề cơ bản sau đây:
Thứ nhất, kiểm tra việc tổ chức thực hiện Luật Kế toán của các cơ sở kinh doanh:
kiểm tra việc mở sổ sách kế toán; việc quản lý và sử dụng các loại chứng từ, hoá đơn
theo chế độ quy định; hình thức hạch toán; chế độ ghi chép cập nhật sổ sách...

Thứ hai, kiểm tra việc lập và sử dụng các loại chứng từ, hoá đơn có liên
quan đến việc tính thuế. Nội dung của kiểm tra chứng từ, hoá đơn là xác định tính
hợp pháp, hợp lý, tính trung thực của từng loại chứng từ, hóa đơn có liên quan
như: hoá đơn bán hàng, phiếu xuất kho, chứng từ thu chi,...
Qua kiểm tra việc chấp hành chế độ kế toán, sổ sách, chứng từ, hoá đơn
bảo đảm chính xác các căn cứ tính thuế, ngăn chặn kịp thời việc hạch toán sai để
trốn lậu thuế. Do vậy, nội dung kiểm tra này cần được tiến hành thường xuyên.


Kiểm tra việc kê khai, tính thuế và nộp thuế
Việc kê khai, tính thuế, nộp thuế là nghĩa vụ của các doanh nghiệp, tổ chức,
cá nhân kinh doanh đối với Nhà nước. Nội dung công tác kiểm tra việc kê khai,
tính thuế, nộp thuế bao gồm:
Thứ nhất, kiểm tra việc khai thuế: đó là kiểm tra việc kê khai của NNT có
khai chính xác, trung thực, đầy đủ các nội dung trong tờ khai thuế theo mẫu do
Bộ Tài chính quy định và nộp đủ các loại chứng từ, tài liệu quy định trong hồ sơ
khai thuế với cơ quan quản lý thuế hay không? kiểm tra hồ sơ khai thuế tháng,
quý năm đối với các loại thuế như: GTGT, TTĐB, TNCN, TNDN....
Thứ hai, kiểm tra việc tính thuế: kiểm tra căn cứ tính thuế nhằm mục đích xác
định đúng số thuế phải nộp, số thuế đã nộp, số thuế được miễn, giảm, số thuế được hoàn
trong kỳ của cơ sở kinh doanh. Việc kiểm tra căn cứ tính thuế được thực hiện trên cơ sở

kiểm tra sổ sách kế toán, chứng từ hoá đơn và các tài liệu có liên quan

Thứ ba, kiểm tra phụ lục “thuế TNDN được ưu đãi” xác định điều kiện và
mức độ ưu đãi thuế. Khi kiểm tra cần đối chiếu các điều kiện, thời hạn để được ưu
đãi miễn giảm thuế tương ứng với các điều kiện đáp ứng được theo chế độ quy định.

Thứ tư, kiểm tra việc chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của cơ sở kinh doanh:
yêu cầu của nội dung này là xác định xem cơ sở kinh doanh có thực hiện nghiêm
túc quy định về thời hạn nộp thuế của các luật thuế không, có dây dưa nộp chậm
tiền thuế để chiếm dụng ngân sách Nhà nước làm vốn kinh doanh không, có nợ
đọng thuế không.

24


b. Quy trình kiểm tra thuế tại trụ sở NNT hiện hành ở Việt Nam
Quy trình kiểm tra tại trụ sở của NNT gồm 4 bước được thể hiện qua bảng
mô tả tổng quát sau:
Theo quyết định 746/QĐ – TCT ngày 20/04/2015 về ban hành quy trình
kiểm tra thuế :
- Soạn thảo và ban hành quyết định kiểm tra
Bước 1: Chuẩn bị
- Thu thập thêm thông tin về đối tượng kiểm tra
kiểm tra
- Chuẩn bị nhân sự và các tài liệu cần thiết cho kiểm tra
- Thông báo quyết định kiểm tra
Bước 2:Tiến hành
kiểm tra

- Tiến hành kiểm tra thực tế

- Đề nghị và công bố quyết định gia hạn kiểm tra (nếu
cần thiết)

Bước 3: Tổng hợp kết

- Lập biên bản kiểm tra

quả và kết thúc kiểm

- Công bố kết luận kiểm tra

tra tại trụ sở NTT
- Báo cáo kết quả kiểm tra với người ra quyết định
Bước 4: Xử lý kết quả
- Soạn thảo và ban hành quyết định xử lý (hoặc chuyển
kiểm tra
sang bộ phận thanh tra)

25