BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG THU TIỀN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CHI NHÁNH AISC HÀ NỘI

BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ PHƯƠNG HƯỚNG NHẰM
HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH BÁN
HÀNG THU TIỀN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI
CHÍNH TẠI CHI NHÁNH AISC HÀ NỘI.
1. BÀI HỌC KINH NGHIỆM TRONG QUÁ TRÌNH KIỂM TOÁN CHU
TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN TẠI AISC HÀ NỘI.
* Nhận xét chung:
Quá trình nghiên cứu công tác kiểm toán tại hai khách hàng ABC và XYZ
của Chi nhánh AISC Hà Nội cho thấy Chi nhánh đã xây dựng một chương trình
kiểm toán tương đối đầy đủ, chi tiết và hiệu quả. Chi nhánh có phương pháp
tiếp cận tương đối giống nhau đối với hai khách hàng trên bởi vì KTV luôn tuân
theo Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và Quốc tế cũng như luôn tuân thu một
chương trình kiểm toán đã xây dựng nên. Đối với hai Công ty cụ thể trên, với
những xuất phát điểm khác nhau nên KTV cho dù tiến hành với trình tự tương
đối giống nhau nhưng đã có sự vận dụng một cách linh hoạt nhất sao cho phù
hợp với từng khách hàng cụ thể.
Vào từng giai đoạn cụ thể:
1.1. Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán
* Những ưu điểm trong công tác chuẩn bị kiểm toán tại AISC Hà Nội
Công tác chuẩn bị được AISC Hà Nội tiến hành khá tốt, AISC thực hiện
các công việc cập nhật các thông tin liên quan tới khách hàng, sau đó mới tiến
hành lập kế hoạch cho cuộc kiểm toán một cách khoa học, vẫn tuân theo chuẩn
mực quốc tế 310 về thu thập thông tin cơ sở và chuẩn mực kiểm toán số 300 của
Bộ Tài chính về lập kế hoạch kiểm toán. Trong giai đoạn này, KTV đã xem xét,
nghiên cứu mục tiêu tổng quát để đưa ra các phương pháp tiếp cận phù hợp
nhằm đạt được hiệu quả cao nhất trong cuộc kiểm toán cũng như để đưa ra ý
kiến tư vấn cho khách hàng. Mục tiêu tổng quát mà chi nhánh xác định được
căn cứ vào nội dung, yêu cầu công việc, tính chất phức tạp và các điều kiện của
khách hàng.
KTV thực hiện đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng nhằm
tìm ra cho mình một chương trình kiểm toán khoa học nhất, nhanh nhất, chính

xác nhất để giảm thiểu tối đa chi phí của cuộc kiểm toán. Kiểm toán viên của
Chi nhánh AISC Hà Nội đã tìm hiểu những vấn đề chung nhất đến những phần
hành cụ thể để đưa ra được những đánh giá vể rủi ro cũng như tính chất phức
tạp của cuộc kiểm toán. KTV tiến hành tìm hiểu, đánh giá các thủ tục kiểm soát
kết hợp với các thủ tục khác một cách hợp lý, chặt chẽ. Việc đánh giá rủi ro của
cuộc kiểm toán được đánh giá rất cẩn thận và được phổ biến tỉ mỉ về những rủi
ro trọng yếu có thể xảy ra tới từng KTV trong đoàn nhằm giúp cho KTV có
được nhận thức và những định hướng về các rủi ro đó.
Trong bước lập kế hoạch kiểm toán, nhóm kiểm toán của Chi nhánh cũng
đã có sự phân công nhiệm vụ, thời gian hoàn thành cho các KTV và các trợ lý
KTV trong đoàn. Thực tế cho thấy công tác chuẩn bị của AISC Hà Nội tương
đối nhanh chóng và gọn nhẹ.
* Nhược điểm
Giai đoạn chuẩn bị kiểm toán thông thường chỉ được thực hiện chung cho
cả cuộc kiểm toán, với sự đồng ý của cả bên khách hàng được kiểm toán chứ
không có giai đoạn chuẩn bị cho từng chu trình cụ thể. Điều này sẽ gây khó
khăn khi tiến hành kiểm toán từng phần hành cụ thể do không thể định hướng
trước được rủi ro trọng yếu sẽ nằm nhiều ở phần hành nào và sẽ gây khó khăn
cho người kiểm toán năm sau khi đọc hồ sơ để tìm hiểu quá trình thực hiện
kiểm toán năm trước.
1.2. Giai đoạn thực hiện kiểm toán
* Ưu điểm: Ở giai đoạn này KTV kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ,
kiểm tra chi tiết tài khoản, đây là giai đoạn đòi hỏi kinh nghiệm cũng như tính
khách quan của mỗi KTV. Quy trình kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền
được tiến hành bởi các KTV có kinh nghiệm. Hai KTV sẽ phân chia công việc
cụ thể như sau, một người sẽ tiến hành kiểm toán chu trình bán hàng và người
kia tiến hành kiểm toán chu trình thu tiền. Sở dĩ cần phân công như vậy để thấy
được tính khách quan và hợp lý khi kết hợp hai chu trình. Qua đó có thể thấy
việc phân chia trách nhiệm như vậy sẽ giúp cho công tác kiểm toán đạt kết quả
cao hơn và dễ dàng phát hiện điểm chưa hợp ly hơn.

AISC Hà Nội luôn cập nhật mọi thông tin về luật, thông tư, văn bản về các
quy định chế độ, Chi nhánh cài đặt phần mềm về các quy định, chế độ và các
chuẩn mực mới cho cán bộ công nhân viên Chi nhánh để họ có thể cập nhật dễ
dàng các thông tin mới đó để công tác kiểm toán đạt hiệu quả cao nhất.
* Nhược điểm
Qua quá trình kiểm toán tại hai khách hàng là Công ty ABC và Công ty
XYZ có thể thấy trên thực tế không phải mục tiêu kiểm toán nào cũng được đề
cập và tách riêng mà có sự kết hợp giữa các mục tiêu với nhau. Ví dụ như khi
kiểm toán về chu trình bán hàng – thu tiền thì KTV chỉ quan tâm đến mục tiêu
chính là việc ghi sổ và tính trọn vẹn của các khoản doanh thu.
Khi tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng KTV thường chỉ
sử dụng bảng tường thuật để mô tả hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng.
Tuy phương pháp này dễ mô tả nhưng không có sự khái quát cao và khó có thể
dùng nó để đánh giá hệ thống kiểm soát của các chu trình khác.
Về việc ghi chép của KTV khi kiểm tra chi tiết thường chỉ ghi lại những
sai sót phát hiện ra còn các thông tin vì sao tìm ra được sai sót đó thì lại không
được trình bày trên giấy tờ, đó chỉ là do kinh nghiệm của KTV điều này sẽ gây
khó khăn trong việc phát hành báo cáo cũng như đưa ra ý kiến tư vấn của mình
cho khách hàng.
Về vấn đề chọn mẫu thực tế cho thấy KTV thường chọn mẫu dựa trên
những phán đoán chủ quan và theo nguyên tắc số lớn, do đó rủi ro kiểm toán rất
dễ xảy ra và là giảm chất lượng cuộc kiểm toán.
1.3. Giai đoạn kết thúc kiểm toán
Đây là giai đoạn thể hiện sự phối kết hợp giữa các KTV với nhau và giữa
KTV với trưởng đoàn kiểm toán cũng như Ban giám đốc Chi nhánh. Trưởng
nhóm kiểm toán sẽ báo cáo lại các vấn đề phát hiện trong cuộc kiểm toán với
Ban quản lý cấp cao hơn để đưa ra phương hướng giải quyết cuối cùng. Giai
đoạn kết thúc kiểm toán tại AISC Hà Nội được áp dụng theo chuẩn mực Kiểm
toán Việt Nam và chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế cũng như tuân theo mẫu đã
được quy định sẵn tại AISC. Qua kiểm toán hai khách hàng trên đã cho thấy

KTV của Chi nhánh đã vận dụng sáng tạo, linh hoạt các chuẩn mực và chương
trình kiểm toán đối với từng khách hàng và đạt được hiệu quả cao trong công
việc. Khi kết thúc cuộc kiểm toán, KTV luôn luôn phải thực hiện công việc
đánh giá nhận xét về toàn bộ cuộc kiểm toán và về công tác kế toán tại đơn vị
được kiểm toán. Đây là công việc quan trọng nhằm đúc kết kinh nghiệm và
đánh giá sự trưởng thành của mỗi KTV sau mỗi cuộc kiểm toán.
Trong quá trình tiến hành cuộc kiểm toán, KTV Chi nhánh luôn sử dụng sự
hoài nghi mang tính nghề nghiệp cao nhưng họ luôn tuân thủ những tiêu chí
nhất định như tuân theo ý kiến chỉ đạo của trưởng đoàn kiểm toán, Ban giám
đốc đồng thời tạo được mối quan hệ tốt đẹp với khách hàng. Một trong những
thành công nữa của AISC Hà Nội là họ thực hiện công tác kiểm soát và quản lý
công việc đối với các KTV rất chặt chẽ nên hiệu quả công việc đạt được rất cao.
2. SỰ CẦN THIẾT CỦA VIỆC HOÀN THIỆN KIỂM TOÁN CHU TRÌNH
BÁN HÀNG – THU TIỀN.
2.1. Kiểm toán trước yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế
Hiện nay nền kinh tế Việt Nam đang phát triển với tốc độ chóng mặt, cơ
chế thị trường đã phát huy sức mạnh các tiềm lực kinh tế, các thông tin kinh tế
đang rất được coi trọng. Kiểm toán giúp doanh nghiệp phát hiện và điều chỉnh
kịp thời những sai sót trong công tác kế toán và đóng vai trò quan trọng trong
việc làm lành mạnh hoá tình hình tài chính của Doanh nghiệp. Mặt khác kiểm
toán cũng mang lại niềm tin cho những người quan tâm đến tình hình tài chính
của Doanh nghiệp như các nhà đầu tư, các nhà quản trị Doanh nghiệp, nhà
nước, nhà cung cấp và người lao động. Mỗi người có mức độ quan tâm đến tình
hình tài chính khác nhau nhưng họ đều quan tâm đến kết quả kiểm toán của
Doanh nghiệp. Kết quả kiểm toán là tài liệu đáng tin cậy và khách quan nhất để
từ đó họ có những quyết định đầu tư và tạo mối quan hệ với Doanh nghiệp. Do
vậy kiểm toán trong giai đoạn hội nhập phát triển hiện nay là một yêu cầu hết
sức cần thiết của Doanh nghiệp.
2.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện chu trình kiểm toán chu trình bán hàng - thu
tiền

Chu trình bán hàng – thu tiền luôn có vai trò quan trọng đối với các Doanh
nghiệp hoạt động kinh doanh và luôn là đối tượng quan tâm của nhiều người.
Kết quả của chu trình này nói lên được phần nào tình hình phát triển của Doanh
nghiệp. Kết quả của chu trình tốt cho chúng ta cái nhìn lạc quan về tình hình tài
chính của Doanh nghiệp cũng như khả năng phát triển trong tương lai. Đối với
các nhà quản trị Doanh nghiệp thì chu trình bán hàng – thu tiền là một khâu hết
sức quan trọng. Chính vì sự quan trọng của chu trình này mà KTV của AISC nói
chung và AISC Hà Nội nói riêng đã nhận thức rất rõ điều này. Ngay từ những
ngày đầu thành lập và hoạt động, với đội ngũ KTV dày dạn kinh nghiệm Công
ty đã xây dựng cho mình một chương trình kiểm toán về chu trình bán hàng –
thu tiền một cách chi tiết, khoa học, cụ thể và được coi là cẩm nang của KTV
trong quá trình tiến hành kiểm toán tại các đơn vị khách hàng.
Tuy nhiên, cũng giống như rất nhiều Công ty kiểm toán tại Việt Nam AISC
không tránh khỏi những hạn chế tồn tại trong công nghệ kiểm toán của mình.
Quá trình kiểm toán Báo cáo tài chính nói chung và chu trình bán hàng – thu
tiền nói riêng chủ yếu dựa trên kinh nghiệm cá nhân của KTV, điều này là cần
thiết vì công việc kiểm toán đòi hỏi có sự nhạy cảm và óc phán đoán công việc
của KTV. KTV xác định kết quả của chu trình này còn ảnh hưởng trực tiếp tới
các khoản mục khác trên Bảng cân đối kế toán và Báo cáo lỗ lãi của khách
hàng. Do đó đòi hỏi công tác kiểm toán không chỉ dừng lại ở việc phát hiện ra
những sai sót mà cần phải đưa ra ý kiến tư vấn của mình để hệ thống hoạt động
có hiệu quả nhất và giảm thiểu được số lượng sai sót xuống mức thấp nhất. Đây
cũng là mục tiêu mà nhà quản lý mong muốn từ phía các KTV và các Công ty
kiểm toán. Với những lý do quan trọng như vậy thì có thể thấy rằng việc hoàn
thiện quy trình kiểm toán chu trình bán hàng – thu tiền là không thể bỏ qua.
3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH KIỂM
TOÁN CHU TRÌNH BÁN HÀNG – THU TIỀN TẠI CHI NHÁNH
AISC HÀ NỘI
3.1. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chu quy trình kiểm toán chu trình bán
hàng – thu tiền tại AISC Hà Nội

Từ việc quan sát công tác kiểm toán tại hai khách hàng trên của AISC Hà
Nội đã cho thấy AISC đã xây dựng một chương trình kiểm toán khá đầy đủ dựa
trên các chuẩn mực cho phép. Mặt khác, chương trình kiểm toán được thay đổi
và hoàn thiện theo từng năm cùng với sự phát triển của Chi nhánh. Trên thực tế
việc xây dựng chương trình kiểm toán cho từng khách hàng thường rất mất thời
gian nên các KTV thường áp dụng một chương trình kiểm toán chung cho toàn
bộ các khách hàng nên còn nhiều hạn chế. Vì mỗi khách hàng có những đặc
điểm khác nhau nên việc áp dụng chương trình kiểm toán chung có thể phù hợp
với khách hàng này nhưng chưa chắc phù hợp với khách hàng khác ở một chu
trình nào đó. Do đó để đạt được hiệu quả công tác kiểm toán ngoài việc không
ngừng hoàn thiện chương trình kiểm toán AISC cần phải nâng cao trình độ
nghiệp vụ cho KTV hơn nữa. Các KTV cần trau dồi kinh nghiệm, vận dụng
chương trình kiểm toán một cách linh hoạt tránh việc dập khuôn máy móc,
nhưng KTV cũng cần tránh bỏ qua các giai đoạn hay thủ tục cơ bản để tránh sai
sót và nâng cao hiệu quả kiểm toán. Đối với các công việc cụ thể:
Việc tiếp cận khách hàng: