Những vấn đề lý luận chung về hiệu quả sản xuất kinh doanh

Những vấn đề lý luận chung về hiệu quả sản xuất kinh doanh
1.1. Bản chất của hiệu quả sản suất kinh doanh
1.1.1. Khái niệm
Hiệu quả sản xuất kinh doanh là phạm trù kinh tế thể hiện sự phát
triển kinh tế theo chiều sâu, phản ánh trình độ khai thác nguồn lực trong
quá trình tái sản xuất của đơn vị cơ sở. Nguồn lực ở đây bao gồm 3 yếu
tố lao động, vốn và đất đai.
Quan điểm 1: Hiệu quả kinh tế là biểu hiện của kết quả sản xuất
bao gồm : số lượng sản phẩm, GO, GDP, VA, lợi nhuận….
Quan điểm 2: Hiệu quả kinh tế là đại lượng được xác định bằng
cách so sánh giữa kết quả sản xuất kinh doanh với chi phí bỏ ra để đạt
được kết quả đó. Hay nói cách khác hiệu quả kinh tế là đại lượng so
sánh giữa kết quả đầu ra so với chi phí đầu vào.
Quan điểm 3: Hiệu quả kinh tế là quan hệ tỉ lệ giữa phần tăng thêm
của kết quả sản xuất kinh doanh so với phần tăng thêm của chi phí.
Hiện nay chúng ta thường sử dụng quan điểm 2 để tìm hiểu và
đánh giá về hiệu quả kinh tế. Cũng theo quan điểm này ta có 2 cách
hiểu khác nhau về quan hệ so sánh giữa kết quả đầu ra và chi phí đầu
vào, tương ứng là 2 loại chỉ tiêu hiệu quả kinh tế khác nhau:
- Nếu so sánh kết quả đầu ra và chi phí đầu vào bằng phép trừ thì
ta có hiệu quả tuyệt đối:
CPDVKQDRHQKT
−=
- Nếu so sánh kết quả đầu ra và chi phí đầu vào bằng phép chia thì
ta có hiệu quả tương đối:
CPDV
KQDR
HQKT
=
(chỉ tiêu dạng thuận)
hoặc

KQDR
CPDV
HQKT =
(chỉ tiêu dạng nghịch)
1.1.2. Phân loại chỉ tiêu hiệu quả:
Tùy theo mục đích nghiên cứu, theo từng giác độ nghiên cứu, ta phân loại
hiệu quả sản xuất kinh doanh theo các tiêu thức khác nhau:
Theo phạm vi tính toán ta có thể phân thành
- Hiệu quả xã hội: Hiệu quả xã hội phản ánh trình độ lợi dụng các
nguồn lực sản xuất xã hội để đạt được những mục tiêu xã hội nhất định.
Các mục tiêu xã hội thường là giải quyết công ăn việc làm cho lao động,
nâng cao đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần cũng như đảm bảo và
nâng cao sức khỏe người lao động; cải thiện điều kiện lao động; nâng
cao phúc lợi xã hội, xây dựng cơ sở hạ tầng.
- Hiệu quả kinh tế: Hiệu quả kinh tế là phạm trù phản ánh trình độ
lợi dụng các nguồn lực để đạt được các mục tiêu kinh tế trong một thời
kỳ nhất định nào đó. Các mục tiêu kinh tế thường là tốc độ tăng trưởng
kinh tế, tổng sản phẩm quốc nội, tổng sản phẩm quốc dân, thu nhập
quốc dân, thu nhập quốc dân bình quân….
Hiệu quả kinh tế gắn với nền kinh tế thị trường thuần túy, thường
được xem xét ở giác độ quản lý vĩ mô.
- Hiệu quả đầu tư: Hiệu quả đầu tư là phạm trù phản ánh trình độ
lợi dụng các nguồn lực để đạt được các mục đích đầu tư nhất định. Hiệu
quả đầu tư gắn với một hoạt động đầu tư cụ thể nào đó. Khi đầu tư,
doanh nghiệp cần đánh giá hiệu quả đầu tư theo đối tượng đầu tư, theo
không gian và thời gian.
- Hiệu quả môi trường
- Hiệu quả an ninh quốc phòng
Theo hình thức tính toán bao gồm:
- Hiệu quả dạng thuận:

CP
KQ
H
=

- Hiệu quả dạng nghịch:
KQ
CP
H =
Theo phạm vi tính các chỉ tiêu:
- Hiệu quả đầy đủ (hiệu quả toàn phần): được tính chung cho toàn
bộ kết quả và toàn bộ chi phí của tổng nguồn lực hoặc của từng bộ
phận.
- Hiệu quả tăng thêm: được tính cho kết quả tăng thêm và phần đầu
tư tăng thêm.
- Hiệu quả cận biên: dược tính cho đồng đầu tư cuối cùng và kết
quả tăng thêm do đồng đầu tư cuối cùng đem lại. Hiện nay hầu hết các
cơ sở sản xuất chưa tính được chỉ tiêu hiệu quả cận biên.
Theo hình thái biểu hiện bao gồm:
- Hiệu quả ẩn
- Hiệu quả hiện
Hiện nay hầu hết các đơn vị mới chỉ tính toán được các chỉ tiêu
hiệu quả sản xuất kinh doanh dưới dạng hiện (hiệu quả hiện) mà chưa
thể tính toán được hiệu quả ẩn. Nguyên nhân chủ yếu là do không thể
xác định được các thiệt hại ẩn.
1.1.3 Bản chất của hiệu quả sản xuất kinh doanh
Hiệu quả sản xuất kinh doanh là một phạm trù phản ánh mặt lượng
cuả các hoạt động sản xuất kinh doanh, phản ánh trình độ sử dụng các
yếu tố nguồn lực sản xuất. Để hiểu rõ bản chất của hiệu quả sản xuất
kinh doanh ta phải phân biệt rõ phạm trù hiệu quả và phạm trù kết quả:

- Kết quả là những cái thu được sau một quá trình sản xuất kinh
doanh nhất định, thể hiện dưới dạng hiện vật hoặc giá trị. Trong khi đó,
hiệu quả phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn lực sản xuất, không thể
đo được bằng đơn vị hiện vật hay giá trị mà là một phạm trù tương đối.
- Nếu như kết quả là mục tiêu của quá trình sản xuất kinh doanh thì
hiệu quả được coi là phương tiện để đạt được mục tiêu đó.
1.2. Sự cần thiết phải tính và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Ý
nghĩa của việc nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh
1.2.1. Sự cần thiết phải tính hiệu quả sản xuất kinh doanh:
Có thể nói mục tiêu lâu dài, mục tiêu bao trùm của mọi doanh
nghiệp là tối đa hóa lợi nhuận. Để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp
phải tiến hành sản xuất các sản phẩm nhằm cung cấp cho thị trường.
Muốn sản xuất sản phẩm, doanh nghiệp phải sử dụng các yếu tố đầu
vào như: lao động, vốn, đất đai… Khi doanh nghiệp càng tiết kiệm các
yếu tố này bao nhiêu thì lợi nhuận thu được càng lớn bấy nhiêu.
Mặt khác để tiết kiệm các nguồn lực, doanh nghiệp phải có chiến
lược sản xuất kinh doanh cụ thể, đúng đắn; phải phân bổ nguồn lực hợp
lý, thường xuyên điều chỉnh cho phù hợp với thực tế. Để làm được điều
đó cần phải đo lường hiệu quả. Thông qua kết quả đo lường này mà ta
có thể xác định được hiệu quả sử dụng từng nguồn lực nói riêng và của
toàn bộ các nguồn lực nói chung. Từ đó mới biết được chiến lược sản
xuất kinh doanh đúng ở mức nào, phân bổ nguồn lực hợp lý và chưa
hợp lý ở chỗ nào….Vì vậy việc tính toán để đánh giá nhằm đưa ra các
thông tin phục vụ cho việc đưa ra các quyết định trong doanh nghiệp.
1.2.2. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh