Chuyển đổi báo cáo tài chính từ chuẩn mực kế toán việt nam sang chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế nghiên cứu thực nghiệm tại các doanh nghiệp việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.38 MB, 465 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
----
----
NGUYỄN NGỌC HIỆP
CHUYỂN ĐỔI BÁO CÁO TÀI CHÍNH TỪ CHUẨN MỰC KẾ
TOÁN VIỆT NAM SANG CHUẨN MỰC BÁO CÁO TÀI CHÍNH
QUỐC TẾ _ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI
CÁC
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ
CHÍ MINH --------
NGUYỄN NGỌC HIỆP
CHUYỂN ĐỔI BÁO CÁO TÀI CHÍNH TỪ CHUẨN MỰC KẾ
TOÁN VIỆT NAM SANG CHUẨN MỰC BÁO CÁO TÀI
CHÍNH QUỐC TẾ _ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠI
CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH
MÃ SỐ
: KẾ TOÁN
: 9340301
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS-TS. HÀ XUÂN THẠCH
PGS-TS. BÙI VĂN DƯƠNG
TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tất cả những tài
liệu tham khảo đều được trích dẫn đầy đủ trong danh mục tài liệu tham khảo. Các
số liệu và kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào khác.
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018
Tác giả
NGUYỄN NGỌC HIỆP
LỜI CẢM ƠN
.
Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cô thuộc Đại Học Kinh
Tế TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt là các Thầy Cô Khoa Kế toán- Kiểm toán, đã tận
tình giảng dạy hướng dẫn tôi hoàn thành các học phần trong chương trunh đào
tạo tiến sĩ của nhà trường. Qua đó đã giúp tôi có được những kiến thức, những
kinh nghiệm cần thiết để thực hiện luận án này.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới PGS.TS Hà Xuân Thạch, PGS.TS Bùi Văn Dương,
những thầy đã tận tình hướng dẫn khoa học của tôi. Các Thầy đã tận tình hướng
dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện làm luận án của mình Tôi xin
chân thành cảm ơn đến ban lãnh đạo, ban giám đốc công ty Dragon Capital
Group. Ban lãnh đạo các công ty, giám đốc tài chính, kế toán trưởng, nhân viên
kế toán tại các công ty niêm yết trên Thị trường chứng khoán Việt Nam tại
TPHCM. Giám đốc, trưởng phòng kiểm toán, kiểm toán viên cấp cao của bốn
công ty kiểm toán Quốc tế (KPMG, PWC, DELOITE, E&Y) đã luôn
hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành luận án.
Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình đã luôn quan tâm ,động viên ,dành thời
gian và luôn tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt luận án.
Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018
Tác giả
NGUYỄN NGỌC HIỆP
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................................................... i
1.
Lý do chọn đề tài.................................................................................................................... i
2.
Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................................... iv
3.
Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................................. v
4.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................................. vi
5.
Phương pháp nghiên cứu................................................................................................. vii
6.
Đóng góp mới của luận án............................................................................................... ix
7.
Cấu trúc luận án..................................................................................................................... x
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ
1.1.
Các nghiên cứu đã được thực hiện trên thế giới....................................................... 1
1.1.1
Nghiên cứu chuyển đổi và vận dụng BCTC theo IFRS......................................... 1
1.1.1.1 Nghiên cứu khác biệt giữa hệ thống chuẩn mực kế toán quốc gia và hệ
thống chuẩn mực BCTC quốc tế.................................................................................... 1
1.1.1.2 Nghiên cứu lần đầu vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế và ảnh hưởng đến
kết quả BCTC của vận dụng IFRS................................................................................. 5
1.1.1.3 Nghiên cứu lợi ích và thách thức của chuyển đổi và vận dụng BCTC theo
IFRS........................................................................................................................................ 11
1.1.2
Nghiên cứu những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi và vận dụng BCTC
theo IFRS.............................................................................................................................. 14
1.1.2.1 Những nhân tố bên ngoài................................................................................................ 14
1.1.2.2 Những nhân tố bên trong................................................................................................. 22
1.2.
Những nghiên cứu đã được thực hiện ở Việt Nam................................................ 26
1.2.1
Nghiên cứu chuyển đổi và vận dụng IFRS ở Việt Nam....................................... 26
1.2.1.1 Nghiên cứu khác biệt giữa hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam và hệ
thống chuẩn mực BCTC quốc tế.................................................................................. 26
1.2.1.2 Nghiên cứu lần đầu vận dụng IFRS và ảnh hưởng đến kết quả BCTC của
vận dụng IFRS ở Việt Nam............................................................................................ 28
1.2.1.3 Nghiên cứu lợi ích và thách thức của chuyển đổi và vận dụng BCTC theo
IFRS ở Việt Nam................................................................................................................ 29
1.2.2
Nghiên cứu những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi và vận dụng BCTC
theo IFRS.............................................................................................................................. 30
1.3.
Kết quả đạt được của những nghiên cứu đã công bố và những khe hổng
nghiên cứu............................................................................................................................. 31
1.3.1
Chuyển đổi và vận dụng BCTC theo IFRS.............................................................. 32
1.3.2
Những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi và vận dụng BCTC theo IFRS . 33
1.3.3 Những khe hổng và định hướng tiếp tục nghiên cứu của luận án...................... 35
1.4
Kết luận chương 1.............................................................................................................. 37
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ............................................................................
2.1
Những vấn đề cơ bản của hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam..................38
2.1.1
Quá trình phát triển của hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam...................... 38
2.1.2
Chuẩn mực chung và chuẩn mực trình bày BCTC theo hệ thống chuẩn mực
kế toán Việt Nam................................................................................................................ 38
2.1.2.1 Chuẩn mực chung (VAS 1)............................................................................................. 38
2.1.2.2 Chuẩn mực trình bày BCTC (VAS 21)...................................................................... 40
2.2
Những vấn đề cơ bản của hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) /
chuẩn mực BCTC quốc tế (IFRS)................................................................................ 42
2.2.1
Quá trình phát triển của hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) / chuẩn
mực BCTC quốc tế (IFRS)............................................................................................. 42
2.2.1.1 Quá trình phát triển của hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS).............42
2.2.1.2 Quá trình phát triển của hệ thống chuẩn mực BCTC quốc tế (IFRS)............43
2.2.2
Khuôn khổ chung và chuẩn mực trình bày BCTC theo hệ thống chuẩn mực
kế toán quốc tế.................................................................................................................... 44
2.2.2.1 Khuôn khổ chung............................................................................................................... 44
2.2.2.2 Chuẩn mực trình bày BCTC (IAS 1).......................................................................... 44
2.3
Khác biệt tổng quan giữa hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam / Chế độ
kế toán Việt Nam / Thông tư và hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế /
chuẩn mực BCTC quốc tế............................................................................................... 46
2.4
Tổng quan IFRS 1.............................................................................................................. 51
2.4.1
Mục tiêu, nguyên tắc chung và đối tượng lần đầu sử dụng IFRS 1................51
2.4.2
Những điều chỉnh bắt buộc để chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán
quốc gia sang IFRS khi áp dụng lần đầu................................................................... 52
2.4.3
Trình bày và công bố lần đầu sử dụng IFRS1......................................................... 53
2.5
Chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán quốc gia sang IFRS và ảnh hưởng
của việc chuyển đổi........................................................................................................... 56
2.5.1
Khái niệm chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán quốc gia sang IFRS 56
2.5.2
Lợi ích của chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán quốc gia san g IFRS 56
2.5.3
Ảnh hưởng của chuyển đổi BCTC từ Chuẩn mực kế toán quốc gia sang
IFRS........................................................................................................................................ 57
2.6
Các lý thuyết nền và vận dụng cho nghiên cứu của luận án..............................59
2.6.1
Lý thuyết thông tin hữu ích............................................................................................ 59
2.6.2
Lý thuyết giá trị văn hoá.................................................................................................. 61
2.6.3
Lý thuyết hợp pháp............................................................................................................ 63
2.6.4
Lý thuyết cạnh tranh.......................................................................................................... 64
2.6.5
Lý thuyết hành vi kế hoạch............................................................................................. 66
2.7
Những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán
quốc gia sang IFRS từ cơ sở lý thuyết....................................................................... 69
2.8
Kết luận chương 2......................................................................................................... …70
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU, KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
VIỆC XÂY DỰNG KHUNG CHUYỂN ĐỔI BCTC TỪ CHUẨN MỰC KẾ
TOÁN VIỆT NAM SANG CHUẨN MỰC BÁO CÁO TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
3.1
Quy trình nghiên cứu mục tiêu nghiên cứu thứ nhất của luận án - Định
hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS....................... .72
3.2
Phương pháp nghiên cứu so sánh, kết quả và bàn luận...................................... .74
3.2.1
Tính phù hợp của phương pháp nghiên cứu........................................................... .74
3.2.2
Thu thập dữ liệu và quy trình nghiên cứu................................................................ .74
3.2.3
Nội dung nghiên cứu....................................................................................................... .75
3.2.4
Phân tích kết quả của phương pháp nghiên cứu so sánh và bàn luận............76
3.2.4.1 Những điểm mới của Thông tư 200/2014/TT-BTC;
Thông tư
210/2014/TT-BTC; Thông tư 49/2014/TT-NHNN; Luật kế toán 2015.........................76
3.2.4.2 Khác biệt nội dung từng chuẩn mực giữa hệ thống chuẩn mực kế toán VN
và hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế / chuẩn mực BCTC quốc tế............78
3.2.4.3 Khác biệt từng khoản mục trên BCTC giữa hệ thống chuẩn mực kế toán
Việt Nam / Thông tư 200-2014/TT-TC / Thông tư 210/2014/TT-BTC /
Thông tư 49/2014/TT-NHNN và hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế /
chuẩn mực BCTC quốc tế............................................................................................. .79
3.2.4.4 Bàn luận kết quả của phương pháp nghiên cứu so sánh...................................... .80
3.3
Phương pháp nghiên cứu tình huống, kết quả và bàn luận............................... .82
3.3.1
Tính phù hợp của phương pháp nghiên cứu........................................................... .82
3.3.2
Thu thập dữ liệu và quy trình nghiên cứu................................................................. 84
3.3.3
Phân tích kết quả của phương pháp nghiên cứu tình huống và bàn luận .87
3.3.3.1 Thực trạng chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS tại một số doanh nghiệp
Việt Nam.............................................................................................................................. .87
3.3.3.2 Chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS tại Công ty cổ phần chứng khoán
ABC....................................................................................................................................... .88
3.3.3.3 Chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS tại Ngân hàng TMCP XYZ.................94
3.3.3.4 Bàn luận kết quả của phương pháp nghiên cứu tình huống.............................105
3.4
Định hướng xây dựng khung chuyển đổi
BCTC từ VAS
sang IFRS
.108
3.4.1
Tổng quan khung chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS................................ .108
3.4.2
Quy trình chuyển đổi thủ công BCTC từ VAS sang IFRS............................... 110
3.4.3
Quy trình chuyển đổi tự động hoá BCTC từ VAS sang IFRS........................110
3.5
Kết luận chương 3...................................................................................... ………….115
CHƯƠNG 4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU, KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
VIỆC XÁC LẬP VÀ ĐO LƯỜNG NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
CHUYỂN ĐỔI BCTC TỪ CHUẨN MỰC KẾ TOÁN VIỆT NAM SANG
CHUẨN MỰC BÁO CÁO TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
4.1
Quy trình nghiên cứu mục tiêu nghiên cứu thứ hai của luận án – Xác lập
và đo lường những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi BCTC từ VAS
sang IFRS........................................................................................................................... 116
4.2
Phương pháp phỏng vấn sâu chuyên gia, kết quả và bàn luận.......................118
4.2.1
Tính phù hợp của phương pháp nghiên cứu.......................................................... 118
4.2.2
Mô hình nghiên cứu dự kiến, xây dựng các giả thuyết nghiên cứu..............118
4.2.2.1 Mô hình nghiên cứu dự kiến......................................................................................... 118
4.2.2.2 Xây dựng các giả thuyết nghiên cứu......................................................................... 119
4.2.3
Phỏng vấn sâu chuyên gia, kết quả và bàn luận................................................... 126
4.2.3.1 Quy trình phỏng vấn sâu chuyên gia và thu thập dữ liệu.................................. 126
4.2.3.2 Kết quả phỏng vấn sâu với chuyên gia và bàn luận............................................. 127
4.3
Phương pháp nghiên cứu định lượng, kết quả và bàn luận.............................. 129
4.3.1
Tính phù hợp của phương pháp nghiên cứu.......................................................... 129
4.3.2
Quy trình nghiên cứu...................................................................................................... 129
4.3.3
Phân tích và bàn luận kết quả nghiên cứu định lượng....................................... 138
4.3.3.1 Kết quả giai đoạn nghiên cứu thử nghiệm............................................................... 138
4.3.3.2 Kết quả giai đoạn nghiên cứu chính thức................................................................ 139
4.3.3.2.1 Mô tả dữ liệu nghiên cứu........................................................................................... 139
4.3.3.2.2 Kiểm định mức độ tin cậy các biến trong tập dữ liệu mẫu............................139
4.3.3.2.3 Phân tích nhân tố khám phá...................................................................................... 142
4.3.3.2.4 Phân tích hồi quy tuyến tính..................................................................................... 149
4.3.4
Bàn luận kết quả nghiên cứu định lượng................................................................ 153
4.3.4.1 Kết quả của phân tích nhân tố khám phá................................................................. 153
4.3.4.2 Kết quả của phân tích hồi quy tuyến tính................................................................ 153
4.3.4.3 Phân tích ảnh hưởng của các nhân tố đến chuyển đổi BCTC từ VAS sang
IFRS...................................................................................................................................... 155
4.4
Kết luận chương 4........................................................................................................... 161
CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
5.1
Kết luận............................................................................................................................... 163
5.1.1. Định hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS...........163
5.1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS........165
5.2
Kiến nghị............................................................................................................................. 167
5.2.1
Liên quan đến định hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC từ VAS sang
IFRS...................................................................................................................................................... 167
5.2.2 Liên quan đến những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi BCTC từ VAS sang
IFRS...................................................................................................................................................... 169
5.2.2.1 Nhân tố Hội nhập kinh tế............................................................................................... 169
5.2.2.2 Nhân tố Trình độ chuyên môn người làm kế toán................................................ 170
5.2.2.3 Nhân tố Hệ thống pháp luật.......................................................................................... 173
5.2.2.4 Nhân tố Hỗ trợ nhà quản trị.......................................................................................... 175
5.2.2.5 Nhân tố Môi trường văn hoá......................................................................................... 177
5.3 Ý nghĩa và hướng nghiên cứu tiếp theo........................................................................... 178
5.3.1 Ý nghĩa kết quả nghiên cứu............................................................................................ 178
5.3.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo........................................................................................... 179
KẾT LUẬN CHUNG..................................................................................................................... 180
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG
BỐ......................................................................................................................................................... 182
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................ 183
CÁC PHỤ LỤC ............................................................................................................
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ACCA
Association of Charter Certified Accountant
Hiệp hội kế toán công chứng Anh quốc
BCTC
Báo cáo tài chính
BCĐKT
Bảng cân đối kế toán
BCKQHĐKD
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
BCLCTT
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
BCTĐNVCSH
Báo cáo thay đổi nguồn vốn chủ sở hữu
BCTHTC
Báo cáo tình hình tài chính
BTC
Bộ tài chính
CNTT
Công nghệ thông tin
CMKT
Chuẩn mực kế toán
CTCK
Công ty chứng khoán
CTNY
Công ty niêm yết
EU
European Union
Liên minh Châu Âu
FASB
Financial Accounting Standards Board
Hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính
GAAP
Generally Accepted Accounting Principles
Các nguyên tắc kế toán được thừa nhận rộng rãi
HĐQT
Hội đồng quản trị
IAS
International Accounting Standard
Chuẩn mực kế toán quốc tế
IASB
International Accounting Standard Board
Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế
IASC
International Accounting Standard Committee
Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế
IFAC
International Federation of Accountant
Liên đoàn kế toán quốc tế
IFRS
International Financial Reporting Standard
Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế
IOSCO
International Organization of Securities Commissions
Tổ chức quốc tế của ủy ban chứng khoán
NĐT
Nhà đầu tư
P&L
Profit & loss
Lãi & lỗ
P&D
Presentation & disclosure
Trình bày & công bố
QTCT
Quản trị công ty
SEC
Securities and Exchange Commission
Ủy ban chứng khoán của Hoa Kỳ
SGDCK
Sở giao dịch chứng khoán
TCTD
Tổ chức tín dụng
TMBCTC
Thuyết minh BCTC
TMCP
Thương mại cổ phần
TPHCM
Thành phố Hồ Chí Minh
TSTC
Tài sản tài chính
TTCK
Thị trường chứng khoán
VAS
Vietnamese Accounting Standard
Chuẩn mực kế toán Việt Nam
VCSH
Vốn chủ sở hữu
UBCKNN
Ủy ban chứng khoán nhà nước
WTO
World Trade Organization
Tổ chức thương mại thế giới
DANH MỤC CÁC BẢNG
BẢNG
Bảng 2.1
TÊN GỌI
Tổng hợp mối quan hệ các nhân tố ảnh hưởng đến
chuyển đổi BCTC sang IFRS từ cơ sở lý thuyết
Bảng 4.1
TRANG
70
Tổng hợp kết quả hệ số Cronbach Alpha và hệ số tương
quan biến tổng kiểm định độ tin cậy của các biến độc lập
140
Bảng 4.2
Kiểm định KMO và Bartlett
143
Bảng 4.3
Bảng tổng hợp phương sai tích luỹ
144
Bảng 4.4
Bảng nhân tố ma trận sau khi xoay
148
Bảng 4.5
Ma trận hệ số tương quan giữa các biến
150
Bảng 4.6
Hệ số trong phương trình hồi quy tuyến tính
152
Bảng 4.7
Kết quả hồi quy tuyến tính thể hiện tác động của các
nhân tố đến chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS
155
DANH MỤC CÁC HÌNH
HÌNH
Hình 2.1
TÊN GỌI
Lựa chọn các chính sách kế toán IFRS
Hình 2.2
Ảnh hưởng của lý thuyết hành vi kế hoạch đến vận dụng
TRANG
54
67
IFRS
Hình 4.1
Mô hình nghiên cứu dự kiến của luận án
119
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.1
TÊN GỌI
Quy trình nghiên cứu mục tiêu nghiên cứu thứ nhất của
TRANG
73
luận án: Định hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC
từ VAS sang IFRS
Sơ đồ 3.2
Ban quản lý dự án chuyển đổi IFRS –Ngân hàng TMCP
97
XYZ
Sơ đồ 3.3
Lộ trình triển khai dự án IFRS- Ngân hàng TMCP XYZ
98
Sơ đồ 3.4
Tổng quan quy trình chuyển đổi BCTC từ VAS sang
109
IFRS
Sơ đồ 3.5
Tổng quan hệ thống thông tin chuyển đổi BCTC từ VAS
111
sang IFRS
Sơ đồ 3.6
Tổng quan trung tâm dữ liệu kế toán
112
Sơ đồ 3.7
Phương pháp sử dụng hệ thống tài khoản và hệ thống sổ
113
cái
Sơ đồ 4.1
Quy trình nghiên cứu mục tiêu nghiên cứu thứ hai của
luận án – Xác lập và đo lường những nhân tố ảnh hưởng
đến chuyển đổi BCTC từ VAS sang IFRS
117
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC
PHỤ LỤC
TÊN GỌI
Phụ lục 1.1
Tổng hợp các nghiên cứu về chuyển đổi và vận dụng BCTC theo
IFRS
Phụ lục 1.2
Tổng hợp các nghiên cứu về những nhân tố ảnh hưởng đến
chuyển đổi và vận dụng BCTC theo IFRS
Phụ lục 2.1
Quá trình phát triển của hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam
Phụ lục 2.2
Yêu cầu các thông tin phải trình bày trên Bảng cân đối kế toán và
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Chuẩn mực trình bày
báo cáo tài chính (VAS 21)
Phụ lục 2.3
Yêu cầu các thông tin phải trình bày trên Bảng cân đối kế toán và
Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Chuẩn mực trình bày
báo cáo tài chính (IAS 1)
Phụ lục 3.1
Những điểm mới của Thông tư 200/2014/TT-BTC
Phụ lục 3.2
Những điểm mới của Thông tư 210/2014/TT-BTC
Phụ lục 3.3
Những điểm mới của Thông tư 49/2014/TT-NHNN
Phụ lục 3.4
Những điểm mới của Luật kế toán 2015, Luật số 88/2015/QH13
Phụ lục 3.5
Khác biệt nội dung từng chuẩn mực giữa hệ thống chuẩn mực kế
toán Việt Nam và hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế / chuẩn
mực BCTC quốc tế
Phụ lục 3.6
Khác biệt từng khoản mục trên BCTC giữa hệ thống chuẩn mực
kế toán Việt Nam / Thông tư 200-2014/TT-BTC / Thông tư
210/2014/TT-BTC / Thông tư 49/2014/TT-NHNN và hệ thống
chuẩn mực kế toán quốc tế / chuẩn mực BCTC quốc tế
Phụ lục 3.7
Danh sách một số doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi BCTC từ
VAS sang IFRS
Phụ lục 3.8
Dàn bài thảo luận trong nghiên cứu tình huống tại Công ty cổ
phần chứng khoán ABC
Phụ lục 3.9
Dàn bài thảo luận trong nghiên cứu tình huống tại Ngân hàng
TMCP XYZ
Phụ lục 3.10
Gộp / Tách các khoản mục trên BCĐKT và BCKQHĐKD của
Công ty cổ phần chứng khoán ABC
Phụ lục 3.11
Bảng đối chiếu chi tiết số liệu của Bảng cân đối kế toán, Báo cáo
kết quả hoạt động kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của
ABC, được lập theo VAS và IFRS tại ngày 31 tháng 12 năm 2015
Phụ lục 3.12 Báo cáo thay đổi nguồn vốn chủ sở hữu cho năm tài chính kết thúc
ngày 31 tháng 12 năm 2015 - Công ty cổ phần chứng khoán
ABC
Phụ lục 3.13
Phân tích các khác biệt giữa VAS – IFRS, đánh giá ảnh hưởng
của Ngân hàng TMCP XYZ
Phụ lục 3.14
Trình bày lại số liệu đầu kỳ tại ngày chuyển đổi BCTC sang IFRS
của Ngân hàng TMCP XYZ
Phụ lục 3.15
Chính sách kế toán mới: Lãi suất thực của các tài sản / Nợ phải
trả tài chính của Ngân hàng TMCP XYZ
Phụ lục 3.16
Chính sách kế toán mới: Kế toán quỹ khen thưởng phúc lợi của
Ngân hàng TMCP XYZ
Phụ lục 3.17
Xây dựng hệ thống tài khoản theo IFRS của Ngân hàng TMCP
XYZ
Phụ lục 3.18
Xây dựng biểu mẫu báo cáo tài chính theo IFRS của Ngân Hàng
XYZ
Phụ lục 3.19
Xây dựng bảng tính giá trị phân bổ theo IFRS của Ngân Hàng
XYZ
Phụ lục 3.20
Lập danh sách các bút toán điều chỉnh và nhập vào hệ thống của
Ngân hàng XYZ
Phụ lục 3.21
Hệ thống báo cáo tài chính Ngân hàng XYZ tại ngày 31 tháng 12
năm 2014
Phụ lục 3.22
Chi tiết quy trình chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt
Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế
Phụ lục 3.23
Quy trình chuyển đổi thủ công BCTC từ VAS sang IFRS
Phụ lục 4.1
Danh sách các chuyên gia được tác giả phỏng vấn
Phụ lục 4.2
Bảng phỏng vấn ý kiến chuyên gia
Phụ lục 4.3
Kết quả phỏng vấn sâu với chuyên gia
Phụ lục 4.4
Bảng câu hỏi khảo sát nháp và danh sách đối tượng được khảo sát
Phụ lục 4.5
Bảng câu hỏi khảo sát cho giai đoạn nghiên cứu thử nghiệm và
danh sách đối tượng được khảo sát
Phụ lục 4.6
Bảng câu hỏi khảo sát chính thức và danh sách đối tượng được
khảo sát
Phụ lục 4.7
Danh sách các doanh nghiệp / Tổ chức được tác giả khảo sát
Phụ lục 4.8
Kết quả phân tích bằng hệ số Cronbach Alpha với mẫu thử
nghiệm
Phụ lục 4.9
Tổng hợp kết quả phân tích bằng hệ số Cronbach Alpha với mẫu
thử nghiệm (từ kết quả của phụ lục 4.8)
Phụ lục 4.10
Thống kê mô tả tập dữ liệu khảo sát chính thức
Phụ lục 4.11
Kết quả kiểm định Cronbach Alpha từ dữ liệu khảo sát chính thức
Phụ lục 4.12
Bảng tính phương sai trích của các nhân tố
Phụ lục 4.13
Kết quả phân tích khám phá nhân tố
Phụ lục 4.14
Mối tương quan giữa các biến độc lập và phụ thuộc trong mô
hình
Phụ lục 4.15
Kết quả kiểm định hồi quy tuyến tính
Phụ lục 4.16
Giá trị trung bình các biến
Phụ lục 4.17
Phân tích giá trị trung bình của các quan sát thuộc biến Hội nhập
kinh tế
Phụ lục 4.18
Phân tích giá trị trung bình các quan sát thuộc biến Trình độ
chuyên môn người làm kế toán
Phụ lục 4.19
Phân tích giá trị trung bình các quan sát thuộc biến Hệ thống
pháp luật
Phụ lục 4.20
Phân tích giá trị trung bình các quan sát thuộc biến Hỗ trợ của
nhà quản trị
Phụ lục 4.21
Phân tích giá trị trung bình các yếu tố thuộc biến Môi trường văn
hóa
i
PHN M U
117
ĂÂÊÔƠƯ
êôơđ
àảãáạ
ắ
ầẩẫấậè
éẹềểễế
ĩíị
óọồổỗố
ỡớợùủ
ửữứựỳỷ
....
Lý do chn ti
Ton cu húa th trng ti chớnh ó thỳc y cỏc quc gia vn dng chun
mc BCTC quc t cho vic lp v trỡnh by bỏo cỏo ti chớnh. Vn dng chun
mc BCTC quc t giỳp tng tớnh so sỏnh bỏo cỏo ti chớnh gia cỏc doanh nghip
cựng ngnh cỏc quc gia khỏc nhau, thụng tin ti chớnh cụng b minh bch cho
nhiu i tng s dng BCTC (Jermakowicz, 2004), nhng quc gia vn dng
IFRS cú mc hi nhp th trng ti chớnh quc t cao hn trc khi vn dng
(Cai & Wong, 2010). Hp ng vay vi cỏc nh ch ti chớnh nc ngoi tng khi
cỏc cụng ty vn dng chun mc BCTC quc t (Ormrod & Taylor, 2004; Shima &
Yang, 2012).
Vit Nam ó l thnh viờn chớnh thc ca t chc Thng mi Th gii
WTO, các hoạt động đầu tư, giao dịch trên thị trường vốn, thị trường chứng khoán
sẽ thu hút ngày càng nhiều các nhà đầu tư nước ngoài. Để thu hút vốn từ các nhà
đầu tư nước ngoài, sẽ có nhiều doanh nghiệp Việt Nam đăng ký niêm yết cổ phiếu
trên Thị trường chứng khoán quốc tế. Một trong những điều kiện để niêm yết cổ
phiếu trên Thị trường chứng khoán quốc tế đó là phải lập BCTC theo chuẩn mực
BCTC quốc tế. Bên cạnh đó, với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, mức độ cạnh
tranh giữa các doanh nghiệp ngày càng tăng, ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt
Nam tìm cách gia tăng xuất khẩu và thiết lập hoạt động của doanh nghiệp ở nước
ngoài, vì vậy những doanh nghiệp này phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn, BCTC
phải được lập theo chuẩn mực BCTC quốc tế nhằm đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư
nước ngoài. Vì vậy, hiện nay bên cạnh việc lập BCTC theo chuẩn mực kế toán Việt
Nam, đã có một số doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi và lập thêm BCTC theo
chuẩn mực BCTC quốc tế (Tập đoàn Bảo Việt, Tập đoàn Vincom, Công ty cổ phần
đầu tư và công nghiệp Tân Tạo…)
Những nghiên cứu đã công bố trên thế giới chủ yếu nghiên cứu về vận dụng
chuẩn mực BCTC quốc tế, những khác biệt giữa chuẩn mực kế toán quốc gia và
ii
chuẩn mực BCTC quốc tế ảnh hưởng đến vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế
(Krzywda & Schroeder, 2007; Devalle & ctg, 2010; Struharova & ctg, 2010;
Beuselinck & ctg, 2010; Dritsas & ctg, 2014; Bradbury & Mear, 2017); Ảnh hưởng
đến số liệu BCTC của vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế (Gaston & ctg, 2010;
Psaroulis, 2011; Tsalavoutas & ctg , 2012; Palea, 2012; Cordazzo, 2013; Chung-Hao
& ctg, 2013 ; Grace , 2014; Hoque & ctg, 2017). Bên cạnh đó, những nghiên cứu
liên quan đến những nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế tại
các nước trên thế giới, chủ yếu tại các nước thuộc liên minh Châu Âu, các nước
phát triển, khác biệt về kinh tế, văn hóa, chính tri, xã hội với Việt Nam. Trong đó,
điển hình nghiên cứu về nhân tố Hội nhập kinh tế ( Cai & Wong 2010; Madawaki,
2012; Shima & Yang , 2012); Nghiên cứu về nhân tố hệ thống pháp luật (Zakari, 2014;
Uzma & ctg, 2016; Mantari & ctg, 2017); Nghiên cứu về nhân tố môi trường văn hóa
(Zarzeski, 1996; Gray & ctg, 2015); Nghiên cứu về nhân tố hỗ trợ của nhà quản trị
(Weibenberger & ctg, 2004; Callao & Jarne, 2010; Christensen & ctg, 2015) và Nghiên
cứu về nhân tố trình độ chuyên môn người làm kế toán (Nobes & Parker, 1995; Istrate,
2015). Ở Việt Nam, những nghiên cứu về chuẩn mực BCTC quốc tế đã công bố chủ
yếu nghiên cứu về khác biệt giữa hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam và và hệ thống
chuẩn mực kế toán quốc tế / chuẩn mực BCTC quốc tế (Tăng Thị Thanh Thủy, 2009;
Nguyễn Thị Phương Thảo, 2010; Nguyễn Thị Kim Oanh, 2010; Trần Quốc Thịnh,
2013; Lê Vũ Tường Vy, 2017). Nghiên cứu về những nhân tố, các tác giả tập trung
nghiên cứu về những nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế ở Việt
Nam, Nguyễn Thị Thu Phương (2014) đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp
dụng chuẩn mực BCTC quốc tế tại Việt Nam; Hà Xuân Thạch & Lê Trần Hạnh Phương
(2017), nghiên cứu nhân tố vi mô ảnh hưởng đến vận dụng chuẩn mực BCTC quốc tế;
Đỗ Đức Tài & Trần Thị Dự (2017), nghiên cứu ảnh hưởng của nhân tố văn hóa đến sự
khác biệt về BCTC của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài theo kế toán Việt Nam
và kế toán quốc tế. Nghiên cứu điển hình về lần đầu chuyển đổi BCTC Tập đoàn Tân
Tạo từ chuẩn mực kế toán Việt Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế (Đinh Minh Tuấn,
2013),
iii
chuyển đổi BCTC tại Tổng công ty điện lực miền trung (Nguyễn Văn Liêm, 2015),
đây là những nghiên cứu định tính, các tác giả minh họa quy trình chuyển đổi
BCTC sang chuẩn mực BCTC quốc tế của hai công ty, chưa đo lường những ảnh
hưởng của lần đầu vận dụng và ảnh hưởng của từng khoản mục trên BCTC do khác
biệt giữa hệ thống chuẩn mực kế toán kế toán Việt Nam và chuẩn mực BCTC quốc
tế. Đến thời điểm hiện nay ở Việt Nam chưa có công trình nghiên cứu về định
hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam sang
chuẩn mực BCTC quốc tế.
Hơn nữa, để chuẩn bị cho chiến lược kế toán kiểm toán năm 2020 và tầm nhìn
2030 ở Việt Nam mà Bộ tài chính đang triển khai thực hiện theo Quyết định
480/QĐ-TTg ngày 18/03/2013 của Thủ tướng Chính phủ, gần đây Bộ tài chính đã
ban hành một số Thông tư và Luật kế toán có những điểm mới tiến gần với chuẩn
mực báo cáo tài chính quốc tế Thông tư 200/2014/TT-BTC, Hướng dẫn chế độ kế
toán doanh nghiệp; Thông tư 210/2014/TT-BTC, Hướng dẫn kế toán áp dụng đối
với công ty chứng khoán; Thông tư 49/2014/TT-NHNN, 31/12/2014, Hướng dẫn
sửa đổi, bổ sung một số điều khoản của chế độ báo cáo tài chính đối với các tổ chức
tín dụng và Luật kế toán 2015. Để đi cùng với chiến lược kế toán kiểm toán này, các
doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam
sang chuẩn mực BCTC quốc tế.
Xuất phát từ yêu cầu hội nhập kinh tế, từ chiến lược kế toán kiểm toán của
Việt Nam, từ thực tế của những nghiên cứu đã công bố và từ thực trạng khó khăn,
thách thức mà các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp phải trong công tác chuyển đổi
BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế hiện nay.
Tác giả chọn nghiên cứu đề tài luận án “Chuyển đổi báo cáo tài chính từ chuẩn
mực kế toán Việt Nam sang chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế _ Nghiên cứu
thực nghiệm tại các doanh nghiệp Việt Nam”, nhằm giúp các doanh nghiệp Việt
Nam thuận lợi hơn trong công tác chuyển đổi BCTC sang chuẩn mực BCTC quốc
tế. Đây là vấn đề nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng và
iv
thiết thực nhằm thấy được những lợi ích, khó khăn và thách thức cũng như những
nhân tố ảnh hưởng đến công tác chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam
sang chuẩn mực BCTC quốc tế, từ đó luận án định hướng xây dựng khung chuyển
đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế có tính
nguyên tắc chung, giúp tất cả các loại hình doanh nghiệp có thể vận dụng. Bên cạnh
đó luận án xác lập và đo lường những nhân tố ảnh hưởng đến công tác chuyển đổi
BCTC sang chuẩn mực BCTC quốc tế ở Việt Nam từ đó đưa ra những kiến nghị đến
các cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Tài chính, Ủy ban chứng khoán Nhà nước,
các doanh nghiệp, các tổ chức đào tạo, các Hiệp hội nghề nghiệp kế toán để giúp
các doanh nghiệp Việt Nam thuận lợi hơn trong công tác chuyển đổi BCTC từ
chuẩn mực kế toán Việt Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế, như vậy BCTC được
lập theo chuẩn mực BCTC quốc tế sẽ đáp ứng được yêu cầu hội nhập, tăng tính
minh bạch của số liệu công bố, sẽ tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp Việt Nam
tiếp cận được thị trường vốn quốc tế, ngày càng thu hút các nhà đầu tư nước ngoài
và đi cùng với chiến lược hội tụ kế toán quốc tế của Việt Nam.
0
Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu tổng quan của luận án là giúp các doanh nghiệp Việt Nam
thấy được những khó khăn và thách thức; những nội dung và quy trình cũng như
những nhân tố ảnh hưởng đến công tác chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt
Nam sang chuẩn mực BCTC quốc tế. Từ đó giúp các doanh nghiệp Việt Nam thuận
lợi hơn trong công tác chuyển đổi sang chuẩn mực BCTC quốc tế thông qua việc
định hướng xây dựng khung chuyển đổi BCTC từ chuẩn mực kế toán Việt Nam sang
chuẩn mực BCTC quốc tế cho các doanh nghiệp Việt Nam và Xác lập, đo lường
những nhân tố ảnh hưởng đến chuyển đổi BCTC sang chuẩn mực BCTC quốc tế
trong điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội ở Việt Nam, để thấy được những
khó khăn, thách thức do ảnh hưởng của các nhân tố đến chuyển đổi BCTC sang
chuẩn mực BCTC quốc tế. Từ đó luận án gợi ý kiến nghị các chính sách tác động và
hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức đào tạo, các Hiệp hội nghề
nghiệp kế toán cũng như hàm ý về mặt quản trị của các doanh nghiệp Việt Nam tác
