Nghiên cứu xác định lượng vết iốt trong cơ thể người và môi trường : Luận án TS. Hoá học : 1 04 03

NUUNG CIIU VIET TAT
Tieng Viet
Do lech cluidu
Dp/ii^ hoc xuc tac
Bien i^io'i tin cay
Ccic rdi loan thieu hut idt
Gic/i han dinh hi'ang
Gio'i han phdt hien
Hoi dong kiem scat cac rdi
loan thieii hut idt
8 Ilocnion Tj
9 Idt i>dn protein
10 Khocing tin cay
11 Kich gidp td
12 Phcin ticJi ddng chdy
13 Phd/i ffch kich Jioat no'tron
14 QuT nhi dong Lien hiep qudc
15 To chu'c Y te'The gioi
16 Thu'ngJiiem mien dich phong xci
17 Thyroxin
TT
1
2
3
4
5
6
7

Tieng Anh
Vict tilt

SD
Standard Deviation
DHXT
Catalytic kinetic
Confidence Limits
CL
Iodine Deficiency Disorders
CRLTHI
GHDL
Determination limit
GHPH
Detection limit
International Council for the Control ofICCIDD
Iodine Deficiency Disorders
Triiodothyronine
Tj
Protein Bound Iodine
PBI
Confidence Interval
CI
Thyroid Stimulating Hormone
TSII
Flow Injection Analysis
FIA
NAA
Neutron Activation Analysis
UNICEF
United Nations Children 'sFund
World Health Organization
WHO

RIA
Radio Immuno Assay
Tetraiodothyronine
r,


DANH MUC CAC HINH
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

23

Ten hinli
Trang
Hinh LI. Gidn do bien ddi ndng luang plidn li'ng trong tien trinh
4
phdn ifng
5
Hinh i 2. Do tin xdc dinh nong do chat xiic tac theo plni'ong phdp tga
Hinh L3. Do tin xdc dinh nong do chat xiic tdc theo phu'o'ng phdp
6
CO dinh thdi gian
Hinh L4. Do tlii xdc dinh nong do chat xuc tdc theo phu'o'ng phdp
6
CO dinh tin hieu do A^
Hinh L5. So' do bieu dien thuc nghiem tim dieu kien tdi u'u theo
31
phu'o'ng phdp du'dng doc nhd't
Llinh 3.L Do tin bieu dien do hap thu cua dung dich Ce(IV) theo
52
ndng do
Llinh 3.2. Gid tri chudn Student ciia cdc he so hoi c/uy
56
Llinh 3.3. Sitphu thuoc cua tdc do phdn li'ng theo nhiet do (L > 15
59
ng/ml)
Hinh 3.4. Sii'phu thuoc cua tdc do phdn li'ng theo nhiet do (L < 15
60
ng/ml)
Hinh 3.5. Suplui thuoc cua tdc do phdn ii'ng theo thdi gian

61
Hinh 3.6. Suphu thuoc cua tdc do phdn ung vdo nong dp chdt xuc
64
tdc (pinto'ng phdp dn dinh thdi gian)
Hinh 3.7. Sit phu thuoc cua tdc do phdn itng vdo ndng dp chdt xuc
64
tdc (phu'o'ng phdp tga)
Hinh 3.8. Plid hap thu dung dich clopromazin sau khi hi oxi hoa
68
hang I-I2O2
Hinh 3.9. Gid tri chudn Student cua cdc he sdhoi quy
72
76
Hinh 3.10. Do tlii chudn bieu dien sit phu thuoc ndng dp idt vdo tga
Hinh 3.1 L Gid tri chudn Student ciia cdc he sdhoi quy
84
Hinh 3.12. So' do bieu dien qui trinh phdn ticli litc/ng vet idt trong
90
nitdc tieu
llinh 3.13. Sit phu thuoc ciia tdc dp phdn I'tng theo ndng dp chdt
93
xuc tdc
Hinh 3.14. So' do bieu diin qui trinh phdn tich lu'p'ng vet idt trong
97
su'a vd toe ngitdi
Hinh 3.15. Sa do bieu dien qui trinh phdn tich lu'p'ng vet idt trong
104
hiiyet thanh
Llinh 3.16. So'do qui trifih phdn tich litpng vet idt trong nu'dc sinh hoa!
107

Llinh 4.L Do tin bieu dien ham lu'p'ng idt-nien trung vi cua hai nliom 116
phu nn'imang thai vd ddi chu'ng) phdn bdtheo viing sinh thdi
Hitih 4.2. Ham lu'p'ng idt nieu (nliom cliii citu: A vd nlidni chu'ng:
118
B) vd idt trong su'a me dcdc viing sinh thdi cdc nliau


DANH MUC CAC BANG
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

22
23
24
25
26
27
28
29
30

Trang
Ten bang
14
BciiiM 1.1. Mot sotinli chdt li hoc cua idt
16
Bang 1.2. Nhu can idt hang ngdy theo tiidi
19
Bdng L3. Phdn loai mi'tc dp thieu hut idt dita vdo nong dp idt nieu
32
Bang 1.4. Dieu kien thi nghiem cua cdc yen to'dnh hitdng
33
Bdng 1.5. Gid tri cdnh tay don d vd tham sd (p trong ma trdn tlutc
nghiem bdc hai tdm xoay
34
Bdng 1.6. Quy hoach hod thuc nghiem theo phu'o'ng phdp du'dng
ddc nhd't
36
Bdng 1.7. Nhu'ng cong trinh nghien citu xdc dinh lu'png vet idt bdng
phito-ng phdp DHXT klwng sit dung he [Ce'^-As^^f tit 1985'2()()()
53

Bdng 3.1. Cdc mi'tc gid tri vd khodng bien thieu cua cdc yen td
Bdng 3.2. Ma trdn tlutc nghiem vd ket qua
54
55
Bdng 3.3. Anh hitdng dinh lu'p'ng cua cdc yen tdden hdm muc tieu
Bdng 3.4. Cdc gid tri ddc tritng cua phu'o'ng sai thi nghiem
55
Bdng 3.5. Gid tri cdc he sdhoi quy trong phu'o'ng trinh hoi quy
56
56
Bdng 3.6. Anh hitdng dinh lu'p'ng cua cdc he sd hoi quy sau khi da
loai bo cdc he sd klwng co y ngliTa
Bdng 3.7. Cdc gid tri cua phdn tich phu'o'ng sai
56
Bdng 3.8. He sd hoi quy sau khi loai bo cdc yen td anh hitdng
57
klwng ddng ke
Bdng 3.9. Ket qua sai klidc giu'a li thiiyet vd tlutc nghiem
58
Bdng 3.10. Quy hoqch hod tlutc nghiem theo pinto'ng phdp du'dng
58
ddc nhd't
Bdng 3.11. Ket qua khdo sdt anh hitdng cua mot sdchdt gay can
62
Bdng 3.12. Ket qua xdc dinh ndng do idt trong mdu gid
63
j Bdng 3.13. Ket qua xdc dinh hdm lu'p'ng idt trong nude mdy thdnh
64
phd I Iiie
Bdng 3.14. Ma trdn tlutc nghiem bdc hai tdm xoay 4 yen td

69
Bdng 3.15. Khodng bien thien vd cdc mi'tc thi nghiem
70
70
Bdng 3.16. Anh hitdng dinh litpng cua cdc yen ttJ'de'n hdm muc tieu
Bdng 3.17. Phdn tich phu'o'ng sai cdc he sdhoi quy
71
Bdng 3.18.Cdc he sdhoi quy trong phu'o'ng trinh hoi quy
71
72
Bang 3.19. Anh hitong dinh lu'p'ng cua cdc yen to sau khi loai bo
cdc he sdkhong c6 y ngliTa
Bdng 3.20. Cdc gid tri phdn tich plntang sai
72
Bdng 3.21. Cdc he sdhdi quy trong phu'o'ng trinh hoi quy
73
Bdng 3.22. Dieu kien tdi itu ciia phdn ting chi thi [Clopromazin74
H,0.j
Bdni^ 3.23. Gioi han diih hiiVng ci'ia nipt so chat gay can
74


IV

31
32
33

34
35

36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61

Bdng 3.24. Ket qua khdo sdt sicdiing EDTA deche Fe^* va Fe^*
Bdng 3.25. Ket qiid khdo sdt khodng tuye'n tinli
Bdng 3.26. Ket qiid xdc dinh ham lu'p'ng iot trong niio'c sinh hoat

bdng phu'o'ng phdp trdc quang DHXT he [Clopromazin-H2O2I vd
lie ice-"--As^y
Bdng 3.27. Cdc mii'c thi nghiem
Bdng 3.28. Ma trdn thuc nghiem vd ket qud tin nghiem
Bang 3.29. Anh hu'ong dinh litpng cua cdc yen to den hdm muc tieu
Bdng 3.30. Ket qud phdn tich phu'o'ng sai
Bdng 3.31. Cdc he sdhoi quy trong phu'o'ng trinh hoi quy
Bdng 3.32. Anh hitdng dinh litpng cua cdc he sdhoi quy co y nglua
Bdng 3.33. Cdc gid tri ciia phdn tich pinto'ng sai
Bdng 3.34. Cdc he sdhoi quy da hieu chinli
Bdng 3.35. Dieu kien tdi u'u de phdn huy mdu nude tieu
Bdng 3.36. Ket qud do dp phong xa tru'dc vd sau khi phdn huy mdu
bdng (NHdiSjO,
Bdng 3.37. Ket qud khdo sdt klid ndng tieu khit SCN' bdng
(NHdS20,
Bdng 3.38. Ket qud khdo sdt khd ndng tieu khitF' bdng (NLI^SjO^^
Bdng 3.39. Ket qud khdo sdt khd ndng tieu khit axit ascorbic bdng
(NHdS^O,
Bdng 3.40. Ket qud khdo sdt khd ndng tieu kliii protein bdng
(NHJS20,
Bang 3.41. Ket qud khdo sdt dp lap Igi npi nghiem
Bdng 3.42. Ket qud khdo sdt dp lap Igi lien nghiem
Bdng 3.43. Ket qud khdo sdt dp thu hoi
Bdng 3.44. Ket qud xdc dinh nong dp iot trong 22 mdu nu'dc tieii
being hai kT thuat phdn Inly mdu: axit cloric vd amonipesunfat
Bdng 3.45. Hdm lu'p'ng iot-nieu ciia phu nit khong mang thai vd
khong CO con < 5 tuoi dThi(a Thien Hue
Bdng 3.46. Ket qud khdo sdt dp lap led trong mdu sua vd toe ngu'di
Bdng 3.47. Ket qud khdo sdt dp thu hoi khi them 1'^' vdo mdu
nghien cii'u

Bdng 3.48. Dp thu hoi khi them KIOj vdo mdu nghien cii'u
Bdng 3.49. Ket qud phdn tich hdm lu'p'ng iot trong mdu toe chudn
Bdng 3.50. Ket qud xdc dinh hdm lii'png iot trong toe theo hai
phu'o'ng phdp: phdn tich kich hoat no'tron vd dong hpc xiic tdc
Bdng 3.51. Ket qud xdc dinh hdm lu'p'ng iot trong sua me
Bdng 3.52. Ket qud xdc dinh hdm lu'p'ng iot trong toe
Bdng 3.53. Ket qud khdo sdt dp hoi pliuc (iot trong huyet thanh)
Bdng 3.54. Ket qud xdc dinh hdm liipng iot trong mdu huyet thanh
chudn Ai,jp

75
75
79

81
82
83
83
84
85
85
85
86
87
88
88
88
89
90
90

91
92
94
97
98
98
100
101
101
101
105
105


62

63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74

Bdng 3.55. Ket qud xdc dinh FBI trong huyet thanh bdng

pinto'ng phdp DHXF (1) vd xdc dinh tdng Tj vd T^ trong huyet
thanh phu'o'ng phdp RIA^**^ (2)
Bdng 3.56. Ket qud xdc duih ham litang PBI vd tdng nong dp
L trong mot sd mdu huyet thanh cudn rdn tre so' sinh
Bdng 3.57. Ket qua khdo sdt dp lap led
Bdng 4.1. Hdm litpng idt-nien cua hpc sinh tieu hoc df cdc xa
vd phit&ng thuoc tinh Thita Thien Hue
Bdng 4.2. Ket qud xdc dinh hdm lu'p'ng iot-nieu (/ugl'/di) dphu
nil' mang thai vd nliom phu ml ddi chu'ng
Bdng 4.3. Hdm lu'p'ng iot-nieu phdn bdtheo thai ki
Bdng 4.4. Hdm lu'p'ng idt trong su'a me
Bdng 4.5. Hdm lu'p'ng idt-nieu (/ugL/dl) cua cdc bd me dang
cho con bii (nliom A) vd nliom chu'ng (nlwm B)
Bdng 4.6. Hdm lu'p'ng idt trong mot so'loai sua hop vd su'a bpt
d'Thita Thien Hue
Bdng 4.7. Ket qud xdc dinh hdm litpng PBI vd idt vd co' (L)
trong huyet thanh dcudng rdn tre so'sinh tai thita Thien Hue
Bdng 4.8. Ket qud xdc dinh hdm litpng idt-nieu d mdu ngdu
nhien vd mdu 24 gid
Bdng 4.9. LIdm lu'p'ng idt trong tdc
Bdng 4.10. Ket qud xdc dinh hdm lu'p'ng idt trong nu'dc sinh
hoat d cdc vung sinh thdi

106

107
108
112
115
\\6

117
118
119
120
122
123
124


5V \>^

MUC LUC
Trang

DAT VAN DE

i

Chuong 1. TONG QUAN

4

1.1. Gioi thieu phuang phap dong hoc xiic tac

4

1.1.1. Nguyen tac

4

1.1.2. Cac phuang phap xac dinh nong do chat xiic tac bang phuang
phap dong hoc

5

1.1.2.1. Phuang phap do toe do ban &lu

5

1.1.2.2. Phuang phap a'n dinh lh5i gian

6

1.1.2.3. Phuang phap codinh tin hieu do (Ao)

6

1.1.3. NhQiig yeu to anli huong chu ycu den phuang phap phan tich DHXT

7

1.1.3.1. Anh huang ciia nhiet do den toe do phan ling

7

1.1.3.2. Anil huang cua hang so dien moi dung dichden toe do phan ung

7

1.1.3.3. Anh huang cua luc ion trong dung dich den toe do phan ung

8

1.1.3.4. Do nhay CLia phuang phap phan tich DHXT

9

1.2. Nhung diem can chu y khi phan tich lugng vet

12

1.3. Cac dac trung h' hoa sinh cua iot

13

1.3.1. Dai cuang ve idt

13

1.3.2. Nhu Cctu va vai tio iot Iroiig sinh li nguai

15

1.3.3. Hap thu va chuyen hoa iot

16

1.3.4. Subaitiet iot

17

1.3.5. Nguy ca thieu va thija iot

17

1.3.5.1. Nguy ca thieu idt

17

1.3.5.2. Cac rdi loan thieu hut idt tren the giai

18

1.3.5.3. Nguy cathiia idt

18

1.3.6. Nhung chi thi sinh hoc thuang duac su" dung de danh gia dinh
duong idt 6 ngudi

18


1.3.6.1. Idt trong mau

18

1.3.6.2. Idt trong tdc va mong

19

1.3.6.3. Idt trong nude lieu va sua me

19

1.3.7. Phan loai va danh gia muc do tliieu dii idt dua vao idl-nieu

19

1.4. Mot sd phuoiig phap phan huy niSu nghiem de phan ticli luoiig vet idt

20

1.4.1. Phuang phap udt

20

1.4.2. Phuang phap kho

21

1.4.3. Phuang phap thiiy nhiet phan

21

1.4.4. Cac phuang phap khac

21

1.5. Tdng quan cac phuang phap xac dinh luang vet idt

22

1.5.1. Cac phuang phap xac dinh lugng vet idt

22

1.5.1.1. Phuang phap phan tich quang phd

22

15.1.2. Phuang phap s^c ki

23

1.5.1.3. Phuang phap dien ho

24

1.5.1.4. Phuang phap phan tich kich hoat natron

25

1.5.1.5. Phuang phap miSn dich phong xa

27

1.5.1.6. Cac Phuang phap khac

28

1.5.2. Phuang phap xac dinh idt dua vao cac phan ii'ng xuc tac

28

1.5.2.1. Phuang phap phan tich DHXT dong chay

28

1.5.2.2. Phuang phap DHXT khong sir dung phan ling chi thj
[Ce(lV>As(III)]
1.6. Phuong phap ke hoach hoa thuc nghiem

29
29

1.7. Tinli llinh nghien cuu xac dinh ham lugng idt trong : nude tieu, sua,
toe, huyet thanh nguoi va nuoc sinh hoat

34

1.7.1. Idt trong nude tieu...

35

1.7.2. Idt trong sua

37

1.7.3. Idt trong huyet thanh

38

1.7.4. Idt trong tdc

38

1.7.5. Idt trong nude sinh hoat

39

1.8. Ket luan phan fong quan

39


Chuong 2. NQI DUNG VA PHUONG PHAP NGHIKN C U U . 41
2.1. Ngi dung nghien ciiu

41

2.1.1. Khao sat cac dieu kien de xac djnh lugng vet idt
bang phuang phap trdc quang DHXT, phan ling chi thi [Ce(IV)-A s(III)]
va [clorpromazin-H202]

41

2.1.2. Nghien cuu dieu ki6n phan hiiy mSu 66 xAy dung qui trinh phan lich
de Xiic dinh lugng vet idt trong nude tieu, sua, tdc, huyet thanh ngudi
va nude sinh hoat

41

2.1.3. Xac dinli mdi tuang quan ciia ham lugng idt trong cac ddi tugng: nude
lieu,sua me, tdc, huyet thanh d cudng rdn tre sa sinh, nude sinli hoat

42

2.2. Vat hcu va phuang phap nghien ciiu

42

2.2.1.Thietbi

42

2.2.2. Dung cu va hoa chat

43

2.2.3. Phuang phap nghien ciiu

45

2.2.3.1. Lay miu

45

2.2.3.2. Nghien ciiu ap dung mo hinh toan hoc de qui hoach hoa thuc
nghiem nh^m thn dieu kien thi nghiem tdi uu ciia cac yeu td anh hudng

den phiin ling chi thi [Ce(IV)-As(III)]va [clopromazin-H202] va dieu kien
de phan hiiy mSu nude tieu

47

2.2.3.3. Phuang phap xac dinh idt

47

2.2.3.4. Phuang phap danh gia do tin cay ciia qui trinh phan tich

47

2.2.3.5. XLI' ir sd heu phan tich bang phuang phap thdng ke

48

Chuong 3. KET QUA VA THAO LUAN

49

3.1. Phuong phap trac quang DHXT xac dinh lugng vet idt, dung phan ling
chi thi [Ce(IV)-As(III)]

49

3.1.1. Casdciia phuang phap

49

3.1.2. Khao sat cac dieu kien thuc nghiem

51

3.1.2.1. Chon budc sdng de do do hap thu ciia dung dich Ce(IV)

51

3.1.2.2. Khoang tuye'n tinh cua ndng do Ce(IV)

51


T^

3.1.2.3. Tim dieu kien tdi uu cua nong do dau cac tcxc nhan tham gia
phcin li'ng chi thi [Ce(IV)-As(III)] theo phuang phap dudng ddc nhat

52

3.1.1.4. Anh hudng ciia cac yeu tdkhac

59

3.1.2.5. Xac dinh ndng do idt trong mSu thuc tc

64

3.1.3. Ket luan

64

3.2. Phuong phap trdc quang DHXT xac dinh lugng vet idt, dijng phan ling
chi thi [clopromazin-HjOa]

65

3.2.1. Ban chat phuang phap

66

3.2.2. Khao sat nhQng didu kien thuc nghiem

68

3.2.2.1. Phd hap thu ciia CPH sau khi oxi hoa

68

3.2.2.2. Tim di6u kien tdi uu ciia cac tac nhan tham gia phan ling chi
thi r[CPH- H2O2] theo phuang phap dao ham rieng

68

3.2.2.3. Anh hudng ciia nhung yeu id khac

74

3.2.2.4. Phuang tiinh dudng chuan, khoang tuye'n tinh va GHPH

76

3.2.2.5. Xac dinh ham lugng idt tren mau thuc te

77

• Ket luan

80

3.3. Xay dung qui trinh phan tich lugng vet idt trong nude tieu, sua, tdc
huyet thanh ngudi va nude sinh hoat

80

3.3.1. xay dung qui trinh phan tich lugng vet idt trong nude tieu

80

3.3. i.l. Phan huy mau nude tieu bang amoni pesunfat

80

• Su dung phuang phap dao ham rieng nham tim dieu kien tdi uu de plu'in
hiiy mau nude lieu bang ki thuat amoni pesunfat

81

3.3.1.2. Qui trinh phan ifch lugng vet idt trong nude lieu

90

3.3.1.3. Danh gia do tin cay cua qui trinh phan tich

90

3.3.1.4. Xac dinh ham lugng idt tren mSu thuc te

94

3.3.2. xay dung qui trinh phan tich lugng vet idt trong sua va tdc ngudi ....95
3.3.2.1. Danh gia do tin cay ciia qui liinh phan tich trong sua va tdc

97

3.3.2.2. Ket qua phan tich tren mau thuc te

100

3.3.3. x a y dung qui trinh phan tich lugng vet idt trong huyet thanh

102


3.3.3.1. Dcinh gia do tin cay ciia qui trinh phan lich lugng vcl idt trong
huyet thanh

104

3.3.3.2. Xac dinli hiun lugng idt d diuig PBI va long ham lugng I" trong mSu

tluieic.

106

3.3.4. xay dung qui tiinh phan lich lugng vet trong nude sinh hoat

107

Chuong 4. MOI TUONG QUAN CUA HAM L U O N G IOT TRONG
CAC DOI TUONG: NVOC TIEU, SITA, T O C , HUYET THANH
VA NU'CC SINH HOAT

111

4.1. Ham lugng idt-nieu trong cac ddi tugng nhay cam

111

4.1.1. Hoc sinh tieu hoc (8-12 tudi) dcac viing sinh thai khac nhau

111

4.1.2. Ham lugng idt-nieu ciia phu nirmang thai dcac vCmg sinh ihai

114

4.2. Mdi tuong quan giua ham lugng idt-neu va idt trong sua me

117

4.3.Ham lugng idt trong huyet thanh dcudng rdn tre sasinh

120

4.4. Ham lugng idt trong nude tieu va trong tdc cua ngudi trudng thanh

122

4.5. Ham lugng idt trong nude sinh hoat

123

KET LUAN....

126

TAI LIEU THAM KHAO
P H U L U C (Gdm 37 bang sd lieu tho, trinh bay cac kdt qua phan tfch ham lugng
idt trong 2079 miiu sinh hgc lay tii' ca the ngudi va moi trudng)


/s'.

DAT VAN Dfi

Trong nhieu nam qua d nude la, cung nhu cac nude khac lien the gidi,
ngudi la da va dang quan lam nhieu den va'n de dinh duang idt trong ca the ngudi
va idt trong moi trudng. Dinh duang idt la van de loan cau. Mac du idl cd trong ca
the vdi mot lugng khong Idn (khoang 15mg); nhung no lai dugc xem la mot Irong
nhimg nguyen td vi lugng tdi can Ihidt cho su phat tri^n ciia ca the ngudi. Ngudi la

ndi: "idt \l\ nguyen td can thiet cho phat tiien tri tue" [22],
Co" the con ngudi thieu hay thiia idt ddu gay ra nhieu tac hai va thudng gpi
la "cac rdi loan thieu hut idt" (Iodine Deficiency Disorders: IDD). Cac rdi loan
thieu hill idl (CRLTHI) gay ra can benh xa hoi, anh hudng den siic khde cong
ddng va su phat trien xa hoi tren loan the gidi [14], [17].
Danh gia tinh trang dinh dudng idt trong ca the, ngudi la su dung nhung
chi lieu sinh hgc nhu ham lugng idl trong huyet thanh, idt trong sua, va dac biel la
idl trong nude tieu (con ggi la idt-nieu) [133], De xac dinh lugng vet idt trong cac
dich sinh hgc, ngudi la thudng sii" dung nhQng phuang phap phan tich cong cu
nhu: srlc ki khi (GC), sdc ki long hieu suat cao (HPLC), kich hoat nalion, do the
dung dien cue chgn Igc ion, trac quang dong hgc xiic Uic (DHXT) [44], [57], [77],
[79], [92]....Trong dd, phuang phap trdc quang DHXT dang dugc nhieu phong Ihi
nghiem tren the gidi sii' dung, do cd nhieu uu diem nhu: phan lich nhanh, do lap
lai cao, gioi han phat hien (GHPH) thap, thiet bi re.... Tuy vay, cd nhieu ycu id
anh hudng den dong hgc phan ung nhu; chat can trd ciia n6n, nhiet do va thdi gian
phan ung...Vi the can phai nghien ciiu khau phan hiiy mSu de xay dung qui trinh
phan tich va tdi uu hda cac dieu kien thi nghiem...Cac van de nay cho den nay vfm
chua dugc cac tac gia cong bd thdng nhat [65], [92], [121], [131], [142].
Tu nam 1995, Thii ludng Chinh phii nude la da ban hanh nghi dinh ve vice
"Van dong loan dan an mudi Iron idt" de phong chdng CRLTHI [9]. Danh gia
hieu qua ciia Chuang trinh nay, Benh vien Ngi liel Ha Ngi, cung nhu cac nude


•^'^.

N : ^ ^

tren the gidi, dang sii' dung chi tieu idt trong nude lieu d liia tudi: 8-12 va xem do
la thong sd dai dien de danh gia tinh trang dinh dudng idt d cong ddng [4], [39].
Tuy nhien, ham lugng idl trong sua me, trong huyet thanh cudng rdn Ire sa sinh

cung la nhung chi tieu sinh hgc giiip giam sat hieu qua ciia chuang trinh can Ihicp idt.
Ben canh idt-nieu d liia tuoi 8-12, thi ham lugng idt-nieu d nhung ddi lugng
khac nhu: phu nu mang thai, cac ba me dang cho con bii, la nhung ddi lugng cung
cap true liep idt cho thai nhi va tie sa sinh, vi the de phong ngiia nhung hau qua
ciia CRLTHI cd the xay ra ddi vdi tre sa sinh, can theo doi idt-nieu d nhung ddi
tugng nay.
Mai khac, mot sd tac gia cho rang idt trong ca the cung dugc bai liel qua
tdc. Nhu ihc, idl trong tdc cd mdi tuang quan w6i idt-nieu hay khong? Cd the su
dung idt trong tdc lam cha't chi thi de theo doi tinh trang dinh duang idt d ngudi
dugc khong?
Nhu vay, de giai quyet nhiing van de tren day, Irudc lien can nghien ciiu
khau phan hiiy mSu de xay dung qui trinh phan tich xac dinh lugng vet idl trong
Ccic ddi tugng sinh hgc, tiep den la danh gia tuong quan giua ham lugng idl trong
cac mau sinh hoc, cung nhu tuang quan giij'a ham lugng idt trong ca the ngudi dan
sdng d Ccic viing sinh thai khac nhau. Mdi tuang quan ciia ham lugng idt vdi cac
yeu td tren day cd y nghia rat Idn, se giiip cac nha quan li y te cd nhung dinh
hudng dung cho vice bd sung idt trong lu'ng giai doan. The nhung, cho den nay d
nude la chua cd Uic gia nao de cap den nhung van de tren day mot cacii lie thdng.
Xual phat lu nhu'ng van de tren, trong luan an nay chiing toi nghien ciiu ap
dung phan ling DHXT xac dinh lugng vet idt trong cac ddi tugng sinh hgc va moi
trudng, nhiim lam sang td mot sd qui luat tuang quan tren. De thuc hien dugc muc
dich dd, luan an can thuc hien nhung nhiem vu sau:
1. Nghien ciiu ap dung mo hinh loan hgc de qui hoach hda thuc nghiem
nham lim cac dieu kien Ihi nghiem tdi uu thuc hien phan ling DHXT sii' dung he
[Ce(IV)]-As(III)] va [clopromazin-H202] de xac dinh lugng vet idl.


2. Nghien ciiu khau phan hiiy mAu de xay dung quy trinh phan tfch lugng
vet idt trong nude lieu, sua, tdc, huyet Ihanh, va nude sinh hoal.
3. Xac dinh mdi tuang quan ciia ham lugng idt-nieu d hgc sinh tieu hgc, ba

me mang Ihai, ba me cho con bii dang sdng d cac viing sinh thai khac nhau va
tuong quan ciia idt-nieu vdi idl trong sua ciia cac ba me dang sdng d mien niii,
ddng bang va ven bien.
4. Xac dinh idt trong tdc va khang dinh idt trong tdc cd the dQng lam chat
chi thi de danh gia tinh trang dinh dudng idt trong ca the ngudi dugc khong?
5. Xiic dinh mdi tuang quan giua ham lugng idt d dang PBI trong huyet
thanh d cudng rdn Ire sa sinh vdi trgng lugng cua tie.
Cac kel qua thu dugc se gdp phan danh gia hieu qua ciia chuang trinh
phong chdng CRLTHI d tinh Thiia Thien Hue.


Chuongl

T6NG

QUAN

1.1. Gl6l TlllfiU PHUONG PHAP PHAN TICH DONG HOC XUC TAC
1.1.1. Nguyen tdc [37], [51], [91], [139]
Ca sd ciia phuang phap phan tich dong hgc xiic lac (DHXT) la xac dinh
ndng do chat xiic lac dua vao Uic dung ciia chat xiic lac Icn phan liiig chi thj. Vi
tdc do ciia phan ling chi thi ly le vdi ndng do cha't xiic tac, do dd bang each do tdc
do phan ling chi thi cd the suy ra ndng do cha't xiic tac.
Vdi dieu kien phan ling gia bac 1, phuang trinh bieu diln tdc do phan ling
cd dang:
V =

d[A]
= k[A][C] + kJA]
dt

(1.1)

Trong do: k
: Hang sd tdc d6 phan ii'ng xiic tac
k,
: Hang sd tdc do phan ling khong xiic tac
C
: Ndng do chat xiic tac
A
: Chat chi thi
Trong phan ling xiic tac, chat xiic tac dong vai tro tao thanh phiic
chat trung gian (hoac phiic hoat hoa) lam giam nang lugng boat hoa ciia
phan ling [21], do dd tdc do phan ling tang len. Su bien ddi nang lugng
trong lien trinh phan ling dugc bieu didn theo sa dd b hinh 1.1.

Toa do phan ling
Hinh I.L Gian dd bien doi nang lugng phan ling trong lien trinh phan ling

(Trong do A va B la hai chat phan ii'ng; K la chat xiic tac)


1.1.2. Cac phuong phap xac dinh ndng do chat xiic tac bang phuang pliap
dong hgc [37], [51], [82], [91], [139]
Di xac dinh ndng do cha't xiic lac, ngudi la six dung hai phuang phap vi
phan va lich phan, trong dd phuang phap vi phan thuc hien dan gian han, do dd
hi^n nay da sd cac cong trinh nghien ciiu ve phan tich DHXT, ngudi la thudng
diing phuang phap vi phan. Khi sii" dung phuang phap nay, ngudi la do cac dai
lugng hda ly nhu do hap thu, chi6u cao pic ciia ddng dien phan, chieu cao sdng
cue phd... la ham ciia ndng dd chat xiic tac. Neu tat ca cac tac nhan tham gia phan

ling xiic uic deu cd dinh Ihi ndng d6 cha't xiic tac se chi phu thuoc vao ndng do
cha't chi ihi. Su phu thu5c nay chi gidi han trong m6l khoang ndng d6 nao do. Sir
dung phuong phap vi phan de xac djnh ndng d6 cha't xiic tac, ngudi la thudng
diing ba phuang phap sau.
1.1.2.1. Phuong phap tdc do ban dau (cun ggi la phuang phap tga)
Tdc do phan ling dugc do theo thdi gian phan ling
tga'
C3

tgtti

A
c,

tgttz
tgai

Q)

tgao

t

C,

C2

c,

c

Llinh 1.2. Dd thi xac dinh ndng do chat xiic tac theo phuang phap tga.
Qua trinh thuc hien phuang phap nay nhu sau: ngudi la do ndng do chat chi
thi thong qua tin hieu phan ling theo thdi gian, ling vdi cac ndng do chat xiic tac
khac nhau, xay dung cac dudng dong hgc, sau dd xac dinh tga ciia cac dudng
bieu didn, va dung dd thi bieu di6n su phu thuoc tga vao ndng do chat xiic tac
(hinli 1.2). Dd tlii nay dugc xem nliudd tlii chuan de xac dinli ndng do chat xiic lac.
Xcic dinh ndng do chat xac tac bang phuang phap nay can phai lien hanh nhieu
thi nghiem, vi the cd do chinh xac cao. U'u diem ciia phuang phap nay la han chc dugc


anh hudng cua nhiet do, tuy nhien chi ap dung dugc ddi vdi nhung phan ling dan gian,
klii cd su phu thuoc tuye'n tinli giua tdc do plian ling vdi ndng do chat xiic tac.
1.1.2.2. Phuang phap an dinh thoi gian
Phuang phap nay dua vao viec do tdc do phan ung chi thj ling vai nhung
ndng do chat xuc tac khac nhau khi cd dinh thdi gian I; nghla la lai mot thdi diem
nao dd ciia phan ling, ngudi la do (do hap thu, chidu cao pic,...) ciia siin pham tao
thanh ciia cac gia tri ndng do chat xiic tac khac nhau va bieu diSn su phu thuoc
ciia (do hap thu, chieu cao pic,...) theo ndng do chat xiic tac.
Phuang phap nay dan gian va cd do lap lai cao, nen thudng dugc six dung
khi phan tfch hang loat mSu nghiem.

Hinh 1.3. Dd tlii xac dinh ndng do chat xiic lac theo phuang phap an dinh thdi gian
1.1.2.3. Phuang phap cd djnh tm hieu do (Ay)
Phuang phap nay dua vao nguyen tac: do thdi gian (I) ling vdi do hap thu
d Ccic ndng do chat xiic tac khac nhau (C^j ) dat den gia tri A(, nao dd va dung
dudng bieu dien su phu thuoc 1/t - C^^.
iI

.c.

A

i/t'
l/t3

^ Q

---^c

A f)

1/t
1/t.

kh

ti

l2

t3

t^

Hinh 1.4. Do thi xac diiili nong do chai xiic tac theo phuong phap cd dinh tin hieu do (A,,)


1.1.3. Nhung ycu tdanh hudng chu ycu den phuang phap phan lich DIIXT
1.1.3.1. Anh hudng cua nhiet do den tdc do phan ting [21], [51], [82], [139]

Nhiet do phan ling la mot trong nhung yeu td anh hudng manh nhat den tdc
d6 phcin ling. Theo thuy^'t va cham, khi tang nhi6t d6, su chuyen dong nhiet cua
cac phan lu trong binh phan ling tang do dd lam tang sd va cham cd hieu qua
(nhung va chain cd nang lugng vugt qua hang rao the nang de xay ra phan ling), vi
the tdc do phan ling tang. Cd the bieu didn su phu thuoc nay theo phuang trinh
Arenius nhu sau:
d(lnk)
dT

-E/RT

RT-

:z^InK = l n A - —
RT

hay K ^ A e - ' ^ ' " '

Hoac logK = logA
•

(1.2)
(1.3)
2,303RT

Trong dd
K : hfing sd tdc do phan ling.
T : nhiet do tuyet ddi
E : nang lugng hoat hda
R : hang sd khf

A : hang sd (thiia sd tan sd)
Phuang trinh (1.3) chiing td hang sd tdc do gia tang theo nhiet do. Thong
thudng khi nhiet do tang 10"C thi tdc do phan ling tang iix 2-3 Ian. Phuang irinh
(1.3) cung thudng dugc diing de tinh nang lugng hoat hda, neu hang sd tdc do
dugc do nhi^u Ian.
1.1.3.2. Anh huong ciia h£ing sddien moi dung djch den tdc do phan ling [85]
Vi phan ling xiic tac ddng the xay ra trong dung dich, do dd, dung moi
ddng vai trd quan trgng ddi vdi cac phan ling xay ra theo ca che ion; nghla la tdc
do phan ling xay ra trong dung dich phu thuoc mot phan vao hang sd dien moi
(dielectric constant) ciia dung dich.
Gia sii" phan ling giua hai cha't A va B xay ra theo phuang trinh:
A + B —> AB* (dang phiic hoat hda)


Nd'u ggi k,- lii hang sd tuang tac giua cac ion trong dung dich, e la hang sd dien
moi, theo Kirchhoff giiia k^ va e cd mdi quan he nhu sau:
1^
N
Ink, =lnkn-*- e
1- M 8KT 1 + £^
2KT

(1.4)

Trong dd:
M=

{z,+z,y

Zl

Z^

'AB'

A

'B

va

N=

^
'A

'B

"AB

k„: hang sd tdc do cua phan ii'ng xay ra trong moi trudng cd hang sd dien
moi v6 han
I-IA ' I^B > M-AB*- momen ludng cue ciia A, B, AB*
ZA , ZB : dien lich ciia A va B
^A '

HJ ' I'AB*-

ban kinh ion ciia A, B, AB*

T : nhiet do tuyet ddi
K : hang sd Bollzman.
e : dien tfch cua proton (l,602xlO"'^C)
Phuang trinh (1.4) cho thay, neu A va B la cac ion trai dau (Z^-Zg < 0), thi
khi e giiim, tdc do phan ling se tang len va ngugc lai, neu A va B la ion ciing dau
(ZA-ZB

> 0), thi khi 8 giam, tdc do phan ling se giam. Dua vao tinh chat nay, la cd

the khong che phan liiig nen, neu ca die phan ling n6n va phan ling xiic xay ra
khac nhau d giai doan quyet dinh tdc do phan ling.
1.1.3.3. Anh hudiig cua luc ion trong dung djch den tdc do phan ling [85], [139]
Trudng hgp trong dung dich cd hai chat A va B phan ling vdi nhau theo
phuang trinh:
A + B -> AB^ (phuc hoat hda)
Vdi su cd mat ciia nhCing mudi hay nhung nguyen id khac se anh hudng
den can bang tao phiic ciia phuang trinh tren.Va ngudi la thudng ggi anh hudng
nay la hieu ii'ng mudi. De giai thich anh hudng nay trong dung dich, ngudi la sii"
dung phuang trinh :
logk = logko +

ZAZBVM

+(bA + bs + b*)p

(1.5)


Trong dd k : hang sd tdc 66 phan ling xiiy ra trong dung djch cd anii hudng
ciia Ccic mudi hay cac nguyen td khac.

k(,

: hang sd tdc do phan ling khi khong cd tac dung ciia cac loai

mudi hay nguyen id ngoai lai
ZA, ZQ

: dien tich ciia A va B

[X

:lucion(ia = i X * ^ i ^ ' ^

bA, bs, b* : hang sd kinh nghi6m ciia A, B, va phiic hoat hda AB**
Phuong llinh (1.5) chiing id rang: vdi su cd mat ciia mudi ngoai lai cd the
dan den mot su gia tang tdc do phan liiig hda hgc ( neu dien tich ciia A va B gidng
nhau) hoac ngugc lai, tdc do phan ling se giam (neu dien tich ciia A va b trai dau)
1.1.3.4. Do nhay ciia phuang phap phan tich DHXT [139]
Khi sii" dung cac phuong i^hap hda ly de xac dinh ndng do chat phan tich,
do nhay ciia phuang phap dugc dinh nghla la gia tri cue tieu ciia li sd P/e :
Trong dd
P
Qnin= -

(1.6)

s

Cniin : do nhay ciia phuang phap phan tich
P : tin hieu do.

£ : hang sd ti le.
Phuang trinh (1.6) cho thay C^^^ phu thuoc vao P va £. Trong phuang phap
phan tfch DHXT, bang each theo ddi tdc do pluin ling chi Ihi, ta cd the suy ra ndng
do chat xiic Uic. Neu idc do phiin ling xiic Uic dugc tinh ILT phuang trinh:
^ = Xn,Cl=N,Cl
dt
Trong dd
X : ndng do san pham tao thanh tai thdi diem t
X : hang sd tdc do phan ling
KQ : lich ndng do ta't ca cac cha't con lai
CK : ndng do cha't xiic tac

(1.7)


10

T u ( 1 . 7 ) , t a c d : C°^=~~

—

dt x T i c

Nhu the vdi mot lugng cue tieu ciia ndng do chat xiic tac cd the xem
^

^^x_^_A>^
AtxTic AtN,

dday

(1.8)

: NK = X-T^C

Trong dd AtN^ biSu diSn sd chu trinh ma mot phan tir xiic uic tham gia
trong khoang thdi gian At; AlA^ con dugc ggi la he sd khuyech dai. Vi mdi chu
trinh ciia phan lilig se tao ra mot san pham phan ling, do vay neu sd chu trinh cang
Idn thi san pham phiin ling cang tang ngliTa la do nhay phiin ling tang cao.
Phuang trinh (1.8) cung cho thay, do nhay ciia phan ling xiic Uic sc gia tang
CLing \'6\ su gia Uuig cua khoiing thdi gian phan ling At.
Mat khcic, iCi' phuang trinh (1.3) thay rang khi tang nhiet do phan ling thi do
nhay ciia phuang phap xac dinh tang theo.
Tu nhOng di6u vua trinh bay d tren, va qua phuang trinh (1.8), cd the ndi
rang do nhay ciia phuang phap phan tfch DHXT la rat cao.
Neu sii" dung phuang phap trac quang de do tdc do phan ling xiic tac
(phuang phap irac quang DHXT); thi do nhay ciia phep xac djnh phu thuoc vao
khii nang do cudng do mau ciia chat hap thu (A) va he sd hap thu moi phan tu ciia
/\

cha'l dd (e), nghla la phu thuoc vao ti sd —. Ddi vdi phuang phap trac quang, cd
e

the Xiic dinh ndng do cha't edn phan tich cd lO'^mol/L, va neu thdi gian phan ling
la 10 phiil; ndng do chat phan ling bang 1 mol/L, va he sd xiic lac bang 10^ thi do
nhay ciia phep xac dinh nhu sau:
Kmin

^Q_^_^o*

= 10

mol/L, nghla la trong 1ml cd the tim thay 10'

moi hay 60.000 phan tii" cha't xiic tac
Neu trong lugng phan tii' ciia cau tii edn phan tich la 100, thi do nhay ciia
phuang phcip la :
CKm.n=10"''g/nil hay IQ-'Vg/ml


11

Nhu vay, bang each sii' dung phuang phap tide quang DHXT, cd Ihe xac
dinh ndng do chat phan tich ca ng/ml ma khong can phai lam giau.
Tuy nhien, trong qua trinh thuc hien phuang phap phan tfch DHXT, cd mgl
sd yeu id han che do nhay ciia phuang phap phan tfch, trong dd quan trgng nhat la
su iham gia cua phan ling khong xiic tac (plum ling nen).
Nhu da trinh bay d tren, ddi vdi phan ling xiic tac, tdc do phan ling do dugc
(v) thudng bao gdm tdc do chung ciia phiin ling cd xiic lac (vjva phan ling khong
xiic Uic (V(,);
V = V;, + V(,

(1.9)

dx
dt
Vdi K : hang sd phan ling khong xiic lac.
va : V(, = K.Tic .
Tu(1.9), tacd : Vk = V - v,,.
Khi su khcic bict giua v - v„ la Idn so vdi v,„ trudng hgp nay sai sd ciia phep

xac dinh luang ddi nhd, nhung khi sir khac biel nay giam se gay sai sd Ian, do su
bien ddi ciia V(,; va ngudi ta bieu Ihi su khac biet ciia v - V(, bang he sd a, vdi :
v^ > aV().

(1-11)

Neu tdc do phan ling xiic tac Idn han rat nhieu so vdi phan liiig khong xiic tac, thi:
C,, = - ^

Q

.Tu-phuang trinh (1.8) va (1.11), ta duac:

= - ^ ^ ^ ^ . ^ =--^^^-^.a^

(1.12)

Kei hgp phuang trinh (1.2) va (1.12), do nhay ciia phuang phap xac dinh sc
K
phu thuoc vao li sd — , va duac bi6u diSn theo phuang trinh:
X

- = e ' f^^
X

(1.13)

Trong dd E(, va EK la nang lugng hoat hda cua phan ling nen va phan ling
xiic tcic.

12

Phuong trinh (1.13) chi ra rang mudn cd do nhay cue dai, can phai su dung
loai phcin ung chi thi cd su khac biel cue dai giua hang sd tdc do ciia phan ling xiic
lac va phan ling nen (nghla la E„ va E}^ khac biel cue dai). Neu su khac biel nay la
Idn, thi li sd K/x Irong phuang trinh (1.12) cd the bd qua va liic dd cd ihe sii" dung
phuang tiinh (1.8) de linh do nhay.
Do nhay ciia phan ling xiic tac cang cao khi nen 6n dinh(tuc la giam he sd
a Irong phuang trinh (1.11)). Sau day la nhung nguyen nhan quan trgng gay su
bieii ddi ciia nen :
- Su dao dong nhiet do ciia binh phan ung
- Su khcic nhau ve thanh phan ciia dung dich nen va dung dich sii dung de
ve dudng cong chuan (dac biel la: pH, thanh phan mudi, luc ion, va cac tap cha'l lii"
hda chat va nvioc cat),
- Su khac nhau ve be mat binh pluin ling, su cd mat ciia chat hap phu, bui
va hai hda chat trong phong Ihi nghiem
1.2. NHUNG DIEM CAN CHU Y K i l l PHAN TICH LUONG VE I IOT
•^ Su nhilm ban va mat chaft phan tich [6], [43], [52], [65], [82], [133]
Trong qua trinh phan tfch lugng vet idt, can phai quan tarn deii mot sd yeu
td se cinh hudng manh den kel qua phan tfch, trong dd quan trgng nhat la: moi
trudng khong khf ciia phdng thi nghiem, do tinh khiet ciia hda cha't va nude cat, do
sach ciia dung cu thiiy tinh, tinh on dinh ciia thiet bi do...Ra't khd de loai Iru nhung
yeu id neu tren, vi the, cac kel qua phan tfch lugng vet idt tren cting mot ddi tugng
cd khi dao dong kha Idn, tiiy thuge vao ky thuat phan tfch ciia liing phdng ihf
nghiem cung nhu tay nglie thao Uic ciia kl thuat vien phan tfch.
Mai khac, su nhiSm ban hoac mat chat phan tfch cung cd the xay ra trong
qua trinh lay mfiu va chuan bi mau de phan tfch; chang han nhu khi phan hiiy mfiu
bang phuong phap udt (hdn hgp axit manh) hoac phuang phap kho (tro hda d nhiet
do cao) cd the lam mat hoac nhi6m ban chat phan tfch. De han che tdi da vice gay

sai lech kel qua phan tich can phai luan thii mot sd dieu kien can thiet sau:
Tiiudng xuyen kiem tra he thdng phan tfch (nude cat, hda cliat, dung cu va


13

Ihiel bi do, quy trinh chuan bi mJu, moi trudng khong khf phdng thf nghiem).
Ngoai ra, hang ngay can phai lien hanh Ihf nghiem tren mSu trang, de hieu chinh
ket qua phan tfch (ket qua phan tfch bang ket qua do d mau phan tfch ivix ket qua
do tren mAu trilng).
1.3. CAC DAC TRUNG LY-HOA-SINH CUA IOT
1.3.1. Dai cu'ong ve idt [3], [19], [22], [26], [30], [40], [119], [137], [146], [147]
Idt la nguyen id thuoc nhdm VIIA trong bang phan hang luan hoan
Mendeleev. Nam 1812, B. Courlois Ian dau lien phai hien ra idt, khi ong ta dot
rong bien say kho lay tro de san xual diem lieu va tinh cd tim thay idl trong rong
bien. Nam I8I5 J.L. Gay-Lussac va Humphry Davy da nghien ciiu Ifnh chat hda
hgc cua idt va xac dinh idt la mot nguyen id hda hgc mdi.
Idl ran cd ap suat hai rat Idn nen d nhiCl do thudng idl bay hai va khi dun
ndng nhanh no Ihang hoa ma khong ndng chay. Hai idt cd mau tfm sfun, (vi liie
dugc dai ten la idt (lir chQ: Hy lap lODES cd nghla la tfm]), va hda rfin khi dugc
lam lanh.
Trong cac dung mdi khong phan cue (vi du CS2, CCI4) idt tan va cho dung
dich mau ifm; ddi vdi cac dung moi hiiu ca ma phan tir chiia oxi (nhu rugu, etc va
axelon) idl tan va cho dung dich mau nau. Trong dung dich mau tfm, idl d dang
phan lii' I2 gidng nhu trong trang thai hai, con trong dung dich mau nau, idl tao
nen vdi dung moi nhung sonval khong ben. Dua vao nhung dac diem nay, ngudi ta
da sii' dung phuang phap chiet trac quang de xac dinh idt
Idt cd the tan nhieu trong nude cd cliiia iodua niid tao nen phan ling ket hgp:
I2 + r = I.,Dung dich chiia ion I^ cd mau nau va cd Ifnh chat ciia mot hdn hgp phan tir
I2 va ion 1*

Idl tao thanh hgp cha't mau xanh vdi hd tinh bgt, trong dd nguyen tii" idl
dugc sap xep trong cac ranh cCia polisacarit amilaza. Giua idt va hd tinh bgt khong
cd phan ling hda hgc xay ra ; khi dun ndng mau xanh bien mat, day la Ifnh chat
dac biel de' nhan biel idt.


14

Trong thien nhien chi xual hien mot ddng vj ben '^^I. Ddng vi phdng xa
nguy hiem nha't la '^^I cd thdi gian ban ra 1,57.10^ nam (dugc tao ra trong moi
trudng do qua trinh thtr vu khf hat nhan). Hien nay ngudi ta da dieu che dugc tren
22 ddng vi phdng xa. nhan tao, trong dd, hai ddng vi phdng xa '"*'! (thdi gian ban
hiiy 8 ngay) va '^'^I (thdi gian ban hiiy 60 ngay), dugc ling dung rong rai trong y hgc.
Mot sd Ifnh chat If hgc ciia idl dugc neu d bang 1.1
Bdng 1.1. Mot so Ifnh cha't li hgc ciia idt
Trgng

Nhiet d6 Nhift

lugng
nguyen

Nang

Do

ndng

do soi lugng

lien dai

chay "C

*'C

tii-

126,93

113,6

184,5

kel X-X

lien

kJImol

kel/4

150

2,67

Nang lugng The

dien

hidrat hda

cup chuan

AHb. tlhnol

E\V

297

0,54

Vdi cau hinh dien tii" [Kr]4d'"4s^5p^, idt cd the idn lai d 6 miic oxi hda khac
nhau; - 1 , +1, +3, +5, +6, +7; trong dd hgp cha't lO'^ va IO4 ben vung han ca.
Trang thai hda tri bdn vung nhal ciia idl la I(VII), chfing han nhu mudi pciodat la
chat cd Ifnh oxi manh, cac phan ling oxi hda thudng xay ra manh liel va nhanh
chdng ntn hay dugc ling dung trong phan tich
Trong moi trudng baza hoac axit ra't manh, idt ton lai d dang 10'^ ; con
trong moi Irudng axil idt ton lai d dang I", T day la nhung dang kcm ben ciia idt.
Vi the, trong khi lua chgn phuang phap de xac dinh idt trong dung dich can phai
luu y deii dac diem nay.
Cac the oxi hda-khii' lieu chuan ciia cac cap oxi hda-khii" ciia cac nguyen td
trong phan nhdm VII A nhu sau:
F°

= 0,54V < F °

= 1,07V < F °

= 1,36V < F °

= 2 87V

Do the oxi hda-khii' lieu chuan ciia idt nhd, nen idt viia cd tinh oxi hda lai
vLia cd Ifnh khii'
Khii nang oxi hda-khii' ciia idl dugc trinh bay tdm tat trong sa 66 the dien
cue cua cac hgp chat cua idt trong moi Irudng axit va moi trudng baza


15

4-0,7

+1,14

H5IOQ — IO3

+1,45

— HIO

+0,53

— I2

— I (moi trudng axit)

K20
+ 0,7

H3lOg

— IO3

+0,14

— 10

+0.45

— I2

+0.53

— I

(moi trudng baza)

+0,29
Tfnh oxi hda ciia idt the hien khi nd tac dung vdi chat khii* manh, vf du:
I2 + Na2S203 = 21" + Na2S406

Phcin ling nay thudng dung trong phuang phap chuan do oxi hda-khii
Tfnh khii" ciia idt the hien khi nd tac dung vdi mot chat oxi hda manh, vf du:
CI2 + 2KI = 2KC1 + I2
Mgl dac diem quan trgng cQa nguyen id idt la nd cd kha nang xiic Uic cho
nhi6u phan ling hda hgc [30]; dua vao dac diem nay cd the dinh lugng idt bang
phuang phap dong hgc xiic tac, va den nay ngudi ta da tim dugc rat nhieu he phan
ling dugc xiic tac bdi idt [51]. Tuy nhien khi sir dung phuang phap dong hgc xiic
tac de xac dinh idt trong cac ddi tugng sinh hgc va moi irudng, can phai luu y 6cn

nhung di6m sau: Trong cac ddi tugng sinh hgc va moi trudng idt thudng idn lai d
trang thai hda tri - 1 , +1 la nhung dang kem ben, nen ra't di bi mat idl trong qua
trinh bao quan va che hda mau phan tfch; vi the, de loai trii" nhuge diem nay, khi
chgn kl thuat phan hiiy mSu, can phai sii' dung cac tac nhan oxi hda manh de
chuyen idl deii trang thai hda tri +5 (dang rat ben ciia idt) va sau dd lai dua idl vd
dang r bang nhung tac nhan khir ihfch ling.
1.3.2. Nhu cau va vai trd idt trong sinh ly ngudi [38], [40], [133], [137]
Idl \h mot trong nhiing nguyen td vi lugng tdi quan trgng cho ca the ngudi.
Ca the ngudi trudng thanh chiia khoang 15 - 20 mg idt, trong dd khoang 70-80%
dugc du Iru" d tuyen giap. Ngoai tuye'n giap la ca quan thu nhan lugng Idn idt, mot
sd td chiic khac ciing thu nhan idt nhu tuyen vii, mang dem (chorion), luycn nude
bgt, da day, budng triing, tinh hoan, lach, tuyen thugng than...vdi mot lugng nhd.
Idl la nguyen td ca ban de long hgp hooc-mon giap (Thyroxin-T4 va
Triiodothyronine -T3), cac hooc-mon giap nay ddng vai trd quan trgng ciia su