Tìm hiểu chung về thị trường chứng khoán và hoạt động phân tích đầu tư chứng khoán

Tìm hiểu chung về thị trường chứng khoán và hoạt động phân
tích đầu tư chứng khoán
I. Thị trường chứng khoán
1. Thị trường tài chính
1.1. Khái niệm thị trường tài chính
Nhu cầu về vốn để tiến hành đầu tư và các nguồn tiết kiệm có thể phát
hành từ các chủ thể khác nhau trong nền kinh tế. Trong đó, thường xuyên xảy ra
tình huống: những nhà đầu tư có khả năng đầu tư sinh lời thì thiếu vốn, trái lại
những người có vốn thì lại không có cơ hội đầu tư hoặc không biết đầu tư. Từ
đó hình thành một cơ chế chuyển đổi từ tiết kiệm sang đầu tư. Cơ chế được
chuyển đổi và thực hiện trong khuôn khổ một thị trường đó là thị trường tài
chính. Trên thị trường tài chính, người thiếu vồn huy động vốn bằng cách phát
hành ra các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu…. Những người có vốn
thay vì đầu tư trực tiếp máy móc thiết bị, nhà xưởng để sản xuất hàng hóa hay
cung cấp dịch vụ, họ sẽ mua các công cụ tài chính mà người thiếu vốn phát hành.
Như vậy thị trường tài chính là nơi diễn ra sự chuyển vốn từ những người
thừa vốn đến những người thiếu vốn. Thị trường tài chính cũng có thể hiểu là
nơi phát hành, mua bán, trao đổi và chuyển nhượng các công cụ tài chính theo
quy tắc, luật lệ đã được ấn định.
1.2. Chức năng của thị trường tài chính
+ Huy động và dẫn vốn từ nơi thừa vốn sang nơi thiếu vốn.
Sự dịch chuyển vốn được thực hiện thông qua hai con đường, tài trợ trực
tiếp và tài trợ gián tiếp.
Trong tài trợ trực tiếp, những người cần vốn huy động vốn trực tiếp từ
những người có vốn bằng cách bán các chứng khoán cho họ.
Trong tài trợ gián tiếp, vốn được tài trợ thông qua các trung gian tài
chính. Đó có thể là ngân hàng, các tổ chức bảo hiểm, các tổ chức tín dụng, và
các trung gian khác.
Thị trường tài chính có vai trò quan trọng trong việc tích tụ, tập trung, và
phân phối vốn trong nền kinh tế, trên cơ sở đó làm tăng năng suất và hiệu quả
của toàn bộ nền kinh tế.

+ Xác định giá cả các tài sản tài chính.
Thông qua quan hệ giữa người mua và người bán trên thị trường tài
chính giá cả tài chính được xác định, hay chính là lợi tức yêu cầu của các tài sản
tài chính được xác định.
+ Tạo tính thanh khoản cho tài sản tài chính.
Thị trường tài chính cung cấp một cơ chế để các nhà đầu tư có thể trao
đổi, mua bán các tài sản tài chính của mình trên thị trường thứ cấp. Do đó thị
trường tài chính tao ra tính thanh khoản cho các tài sản tài chính. Nếu thiếu tính
thanh khoản, nhà đầu tư phải giữ lại các tài sản tài chính cho đến khi đáo hạn
hoặc công ty bị giải thể hay phải thanh lý tài sản.
+ Giảm thiểu chi phí cho các chủ thể tham gia trên thị trường.
Để có thể tiến hành giao dịch, người mua và người bán phải mất chi phí
tìm kiếm đối tác, tìm kiếm thông tin cho quá trình trước, trong và sau khi ra
quyết định đầu tư. Nhờ tính tập trung mà thông tin được cung cấp nhanh chóng,
đầy đủ và chính xác trên thị trường tài chính. Vì thế, nâng cao hiệu quả trên thị
trường tài chính và toàn nền kinh tế.
+ Khuyến khích cạnh tranh và tăng hiệu quả kinh doanh.
Thị trường tài chính là thị trường định giá các công cụ tài chính. Vì vậy,
sẽ khuyến khích quá trình phân phối vốn một cách có hiệu quả, góp phần tăng
tính cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Từ đó đặt ra cho các doanh nghiệp phải
tăng hiêu quả kinh doanh để có thể tồn tại và phát triển
+ Ổn định và điều hòa lưu thông tiền tệ.
Chức năng được thể hiện thông qua việc mua bán trái phiếu, tín phiếu và
các giấy tờ có giá khác của Ngân hàng Trung ương trên thị trường tài chính và
thị trường tiền tệ. Thông qua đó, Chính phủ có thể huy động vốn để bù đắp
thâm hụt ngân sách và kiểm soát lạm phát.... Ngân hàng Trung ương cũng có thể
mua bán ngoại tệ trên thị trường ngoại hối để điều chỉnh cung và cầu ngoại tệ
giúp chính phủ điều chỉnh tỷ giá hối đoái.
1.3. Cấu trúc của thị trường tài chính
1.3.1. Thị trường nợ và thị trường vốn cổ phần

Căn cứ vào phương thức huy động vốn ta chia thành thị trường nợ và thị
trường vốn cổ phần
Thị trường nợ là thị trường mà tại đó mua và bán các công cụ nợ. Thực
chất là nhà phát hành đứng ra vay theo phương thức có hoàn trải cả lãi và gôc.
Người cho vay không chịu trách nhiện nào về kết quả sử dụng vốn của người
vay và trong mọi trường hợp nhà phát hành phải có trách nhiệm thực hiện các
nghĩa vụ theo cam kết với người cho vay. Các công cụ nợ có thời hạn xác định,
có thể ngắn, trung hay dài hạn, như tín phiếu và trái phiếu
Thị trường vốn cổ phần là nơi mua bán các cổ phiếu, giấy xác nhận cổ
phần đóng góp của cổ đông. Cổ đông là chủ sở hữu của công ty và phải chịu
trách nhiệm trong phần góp vốn của mình. Cổ đông có quyền yêu cầu với lợi
nhuận sau thuế của công ty cũng như với tài sản của công ty. Cổ phiếu là vô thời
hạn và người chủ sở hữu chỉ có thể lấy lại tiền bằng cách bán lại cổ phiếu hoặc
khi công ty tuyên bố phá sản
1.3.2. Thị trường tiền tệ và thị trường vốn
Căn cứ vào thời hạn luân chuyển vốn, chia thị trường tài chính thành thị
trường tiền tệ và thị trường vốn.
Thị trường tiền tệ là thị trường mua bán các công cụ tài chính ngắn hạn
( thời gian đáo hạn dưới một năm). Trên thị trường tiền tệ tài sản tài chính có
thời gian đáo hạn ngắn nên có tính lỏng cao, độ rủi ro thấp và ổn định. Thị
trường tiền tệ bao gồm: thị trường liên ngân hàng, thị trường tín dụng, thị
trường ngoại hối.
Thị trường vốn là nơi mua bán các công cụ tài chính trung và dài hạn ( gồm các
công cụ nợ dài hạn và cổ phiếu), thị trường chứng khoán là đặc trưng của thị
trường vốn.
1.3.3. Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.
Căn cứ vào tính chất của việc phát hành các công cụ trên thị trường tài
chính, chia thị trường tài chính thành thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.
Thị trường sơ cấp hay thị trường phát hành là nơi công cụ tài chính được
mua bán lần đầu tiên.

Thị trường thứ cấp là thị trường giao dịch các công cụ tài chính đã được
phát hành trên thị trường sơ cấp
Thị trường thứ cấp hoạt động trên phạm vi rộng và với tổng mức lưu
chuyển vốn lớn hơn rất nhiều so với thị trường sơ cấp. Việc mua bán các tài sản
trên thị trường này không làm thay đổi nguồn vốn của tổ chức phát hành, nó chỉ
là quá trình chuyển đổi vốn từ chủ thể này sang chủ thể khác, hay chỉ là hoạt
động mua bán, trao đổi “ quyền sở hữu công cụ tài chính”. Thị trường thứ cấp
giúp các công cụ tài chính có tính lỏng và khả năng sinh lời cao
1.3.4. Mối quan hệ giữa các thị trường bộ phận cấu thành thị trường tài chính
Các bộ phận của thị trường tài chính có mối quan hệ tương hỗ không thể
tách rời. Mối quan hệ của chúng được hình thành thông qua các luồng chu
chuyển vốn giữa các bộ phận, biến động của thị trường này tạo luồng chu
chuyển vốn, từ đó tác động đến quan hệ cung cầu làm thay đổi chỉ số phản ánh
hoạt động của thị trường khác
Về mặt thời gian, thị trường tiền tệ xuất hiện trước thị trường vốn, nhưng
chúng đều là mắt xích trong một dây chuyền hoàn chỉnh
Mối quan hệ giữa các thị trường bộ phận thông qua công cụ lãi suất và
được phản ánh bởi sự biến động của các chỉ số khác như giá chứng khoán, tỷ
giá hối đoái. Sự thay đổi của lãi suất chắc chắn sẽ dẫn đến những biến động về
giá chứng khoán và tỷ giá hối đoái. Người ta có thể điều chỉnh trở lại các biến
động này nhờ vào công cụ lãi suất. Có thể nói lạm phát và lãi suất là hai nhân tố
vĩ mô ảnh hưởng tới giá cả trên thị trường chứng khoán, trong đó lãi suất là
nhân tố trực tiếp ảnh hưởng tới giá chứng khoán thông qua việc thay đổi lợi suất
của nhà đầu tư. Khi thị trường tiền tệ có dấu hiệu thay đổi lãi suất chiết khấu và
tái chiêt khấu từ NHTW, lập tức sẽ ảnh hưởng tới giá chứng khoán.
1.4. Công cụ trên thị trường tài chính
1.4.1. Công cụ trên thị trường tiền tệ
+ Tín phiếu kho bạc
Là công cụ vay nợ ngắn hạn của Chính phủ thường được phát hành với
kỳ hạn 3, 6 và 12 tháng. Chúng được trả với mức lãi suất cố định và hoàn trả

gốc khi đến hạn thanh toán. Hoặc chúng được thanh toán lãi do việc bán lần đầu
có giảm giá, tức là, với giá thấp hơn so với khoản tiền đã định được thanh toán
khi hết hạn.
Tín phiếu kho bạc có tính lỏng cao và an toàn nhất trong số các công cụ
trên thị trường tiền tệ bởi vì chúng được đảm bảo bởi Chính phủ.
Tín phiếu kho bạc được nắm giữ chủ yếu bởi các Ngân hàng Thương mại.
Ngoài ra cũng có một lượng nhỏ được nắm giữ bởi các hộ gia đình, các công ty
hay các trung gian tài chính khác. Ngân hàng thương mại sử dụng tín phiếu như
một khoản dự trữ cấp hai ngoài việc đầu tư nguồn vốn đóng băng.
Tín phiếu kho bạc còn được NHTW sử dụng để thực hiện nghiệp vụ thị
trường mở nhằm điều chỉnh lượng tiền cung ra lưu thông và kiểm soát thị
trường tiền tệ.
+ Giấy chứng nhận tiền gửi của ngân hàng
Là công cụ vay nợ do ngân hành thương mại bán cho người gửi tiền.
Người gửi tiền được thanh toán lãi hàng năm theo một tỷ lệ nhất định, khi đến
hạn thì hoàn trả gốc theo giá mua ban đầu. Đây là công cụ được hầu hết các
ngân hàng thương mại phát hành. Các chứng chỉ tiền gửi có thể được mua bán
trên thị trường thứ cấp.
+ Thương phiếu
Là công cụ vay nợ do các ngân hàng lớn và các công ty phát hành. Họ
thông qua các trung gian tài chính bán thương phiếu cho các trung gian tài chính
và các công ty khác để có thể vay vốn tức thời.
Thương phiếu có thể chia thành hai loại:
Hối phiếu:là giấy ghi nợ do người bán ký phát trao cho người mua, trong
đó yêu cầu người mua đến hạn phải trả một số tiền nhất định cho người bán
hoặc bất kỳ người nào thụ hưởng hối phiếu.
Lệnh phiếu: là giấy nhận nợ do người mua kí phát trao cho người bán,
trong đó người mua cam kết trả một số tiền nhất định khi đến hạn thanh toán
cho người thụ hưởng lệnh phiếu.
+ Hối phiếu được ngân hàng chấp nhận

Là một hối phiếu ngân hàng, do công ty phát hành, được thanh toán trong
tương lai và được ngân hàng đảm bảo với một khoản phí bằng cách ngân hàng
đóng dấu “đã chấp nhận” lên hối phiếu. Công ty phát hành hối phiếu bắt buộc
phải gửi một khoản tiền theo thỏa thuận vào tài khoản của mình trong ngân
hàng đủ để trả cho hối phiếu. nếu công ty không có khả năng thanh toán theo số
tiền đã quy định thì ngân hàng phải thanh toán theo số tiền đã ghi trên hối phiếu
cho người thụ hưởng.
Các hối phiếu này thường được mua đi bán lại trên thị trường thứ cấp, nó
có tác dụng như tín phiếu kho bạc. Ngoài ra người thụ hưởng có thể chiết khấu
lại để thu tiền trước. Hối phiếu ngân hàng có lãi suất thấp và độ an toàn cao.
1.4.2. Công cụ trên thị trường vốn.
Các công cụ trên thị trường vốn có thời gian đáo hạn dài thậm trí vô hạn
vì vậy mức độ biến động giá mạnh hơn, tính thanh khoản kém, nhưng lợi suất
cao hơn.
+ Cổ phiếu: Là giấy chứng nhận quyền sở hữu và lợi ích hợp pháp với thu
nhập ròng và tài sản của công ty cổ phần.
Cổ phiếu chia thành hai loại:
Cổ phiếu thông thường hay cổ phiếu phổ thông là cổ phiếu có thu nhập
không cố định, cổ tức biến động tùy theo sự biến động lợi nhuật của công ty.
Tuy nhiên, thị giá của cổ phiếu nhạy cảm trên thị trường, ngoài lợi nhuận của
công ty nó còn phụ thuộc vào rất nhiều nhân tố khác như: môi trường kinh tế,
thay đổi lãi suất, quy luật cung cầu
Cổ phiếu ưu đãi: là cổ phiếu có quyền được nhận thu nhập cố định theo
một tỷ lệ lãi suất nhất định, không phụ thuộc vào lợi nhuận của công ty. Tuy
nhiên, thị giá của cổ phiếu phụ thuộc vào thay đổi của lãi suất trái phiếu kho bạc
và tình hình tài chinh của công ty
Việc đầu tư vào cổ phiếu không chỉ đơn giản là nhận cổ tức mà quan
trọng hơn chính là kinh doanh chênh lệch giá cổ phiếu trên thị trường (lãi vốn).
Cổ phiếu của công ty được mua nhiều chứng tỏ thị trường tin tưởng vào khả
năng phát triển của công ty trong hiện tại và tương lai.

+ Các khoản tín dụng cầm cố
Là các khoản vay các cá nhân, công ty kinh doanh vay để đầu tư vào
những công trình kiến trúc, nhà, đất đai và dùng chính tài sản này làm tài sản
thế chấp cho món vay.
+ Các khoản tín dụng thương mại.
Là các khoản cho vay chung và dài hạn của các ngân hàng thương mại
hoặc các công ty tài chính cho người tiêu dùng hoặc các doanh nghiệp vay.
Thông thường nó không được giao dịch trên thị trường thứ cấp nên có tính
thanh khoản thấp.
+ Trái phiếu công ty.
Là giấy chứng nhận việc vay vốn của một chủ thể (người phát hành trái
phiếu) với môt chủ thể khác (người sở hữu trái phiếu) . Nó quy định trách
nhiệm hoàn trả gốc và lãi của người phát hành cho người sở hữu khi đến thời
gian đáo hạn
Trái phiếu công ty là một loại trái khoán dài hạn, do công ty phát hành để
huy động vốn, có lãi suất cao và trong một số trường hợp có thể chuyển thành
cổ phiếu. Trên thị trường vốn đây là công cụ được lưu hành rộng rãi.
+ Các loại chứng khoán chính phủ: là các công cụ vay nơ do Chính phủ
phát hành như: Trái phiếu Chính phủ, Tín phiếu kho bạc, Công trái quốc gia.
2. Thị trường chứng khoán
2.1 Khái niệm thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch mua bán, trao đổi các
loại chứng khoán.
Chứng khoán là các giấy tờ có giá hay bút toán ghi sổ, nó cho phép người
sở hữu có quyền yêu cầu về thu nhập và tài sản của tổ chức phát hành
Giao dịch mua bán, trao đổi chứng khoán có thể diễn ra trên thị trường sơ
cấp, thị trường thứ cấp, tại sở giao dịch, thị trường chứng khoán phi tập trung,
thị trường giao ngay hay thị trường kì hạn. Thực chất là quá trình vận động của
tư bản, chuyển từ tư bản sở hữu sang tư bản kinh doanh.
Bản chất thị trường chứng khoán là thị trường thể hiện mối quan hệ cung

cầu của vốn đầu tư, mà ở đó, giá cả của chứng khoán chứa đựng thông tin về chi
phí vốn hay giá cả của vốn đầu tư. Thị trường chứng khoán là hình thức phát
triển bậc cao của thị trường sản xuất và lưu thông hàng hóa.
2.2. Vị trí và cấu trúc thị trường chứng khoán.
2.2.1. Vị trí của thị trường chứng khoán trong thị trường tài chính
Thị trường chứng khoán là hình ảnh đặc trưng của thị trường vốn. Trên
thị trường chứng khoán giao dịch hai loại công cụ tài chính: công cụ tài chính
trên thị trường vốn và công cụ tài chính trên thị trường tiền tệ
Thị trường chứng khoán là hạt nhận trung tâm của thị trường tài chính.
Tại đó diễn ra quá trình mua bán, phát hành các công cụ Nợ và công cụ Vốn
(công cụ sở hữu)
2.2.2. Cấu trúc của thị trường chứng khoán.
Ta đưa ra ba cách phân loại: theo hàng hóa, theo hình thức tổ chức của thị
trường và theo quá trình luân chuyển vốn.
+ Phân loại theo hàng hóa: chia thị trường chứng khoán thành thị trường
trài phiếu, thị trường cổ phiếu và thị trường các công cụ dẫn suất.
Thị trường trái phiếu là nơi giao dịch các trái phiếu, là các công cụ nợ
thường có thời gian đáo hạn xác định, thường là trung và dài hạn. Đây thực chất
là phương thức đi vay có hoàn trả cả lãi và gốc. Người cho vay không chiu bất cứ
trách nhiệm gì về kết quả kinh doanh và sử dụng nguồn vốn của công ty
Thị trường cổ phiếu là nơi giao dịch các cổ phiếu. Cổ phiếu là giấy tờ xác
nhận đóng góp của cổ đông là chủ sở hữu của công ty và phải chịu trách nhiệm
trong phần đóng góp của mình.
Thị trường các công cụ dẫn suất: là nơi các chứng khoán phái sinh được
giao dịch đó là các hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn…
+ Phân loại theo quá trình luân chuyển vốn: thị trường sơ cấp và thị
trường thứ cấp.
Thị trường sơ cấp: là thị trường phát hành chứng khoán hay là nơi mua
bán các chứng khoán lần đầu tiên. Tại thị trường này giá cả các chứng khoán là
giá phát hành. Viêc bán chứng khoán trên thị trường này làm tăng vốn cho nhà

phát hành.
Thị trường thứ cấp là nơi mua bán, trao đổi các chứng khoán đã được phát
hành nhằm mục đích kiếm lời, di chuyển vốn đầu tư hay di chuyển tài sản xã hội
Thị trường sơ cấp làm tăng tính lỏng cho các chứng khoán. Các nhà đầu
tư dễ dàng sàng lọc các chứng khoán ưa thích, tách biệt hoạt động quản lý và sở
hữu. Ngoài ra nó giúp các chứng khoán dễ dàng chuyển đổi thời gian đáo hạn từ
ngắn sang trung, dài hạn. Thị trường thứ cấp được xem là thị trường định giá
công ty, thông qua việc định giá thị trường thứ cấp xác định được chi phí cho
các mức độ rủi ro khác nhau của từng phương án đầu tư và vốn sẽ được đưa đến
nơi đem lại khả năng sinh lời tốt nhất.
+ Phân loại theo hình thức tổ chức thị trường: chia thành sở giao dịch và
thị trường chứng khoán phi tập trung
Sở giao dịch chứng khoán: tại đây thường mua bán trao đổi các chứng
khoán của các công ty lớn. Sở giao dịch chứng khoán được sự quản lý của Uỷ
ban chứng khoán quốc gia, các giao dịch chịu sự điều tiết của luật chứng khoán
và thị trường chứng khoán, các giao dịch thường được diễn ra tại một địa điểm
nhât định