Những giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý kinh tế đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty điện lực việt nam

BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
TRUONG f)~l

HQC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH

NGUYEN HUU QUYEN

NHUNG GIAI PHAP DE HOAN THIEN
0

K

K

""

"

CO CHE QUAN L Y KINH TE DOI VOl HO~
"

?

"

K

?

?

T
"

DONG SAN XUAT KINHDOANH CUA CAC
CONG TY DIEN
. LUC
. VIETNAM
.
,,..,

?

,

Chuyen nganh: KINH TE, QUAN LY
& KE HO~C

HOA KINH TE QUOC DAN

: 5 . 02 . 05

Ma s6

LU~N

AN TIEN si KINH TE
NGUOI Hu'ONG DAN KHOA HQC:
1. TS. LETHE GIOI

2. TS.

vo XUAN TIEN
BO GIAO Dl)C VA 8AO TP,O \'
TRLJdNG f)H KINH TE TP.HCM

THUVI~N

t:; I 16f~L
Thanh ph6 H6 Chi Minh, nam 2001

J


LOICAMDOAN

Toi xin cam doari day la cong trlnh nghien cuu cua
rieng toi. Cac n()i dung, ke't qua neu trong lu~n

an la

trung thljc va chU'a tung dU'QC ai cong bQ' trong bfft ky
cong trlnh nghien cuu ca'p quo'c gia nao khac.

,

?

TAC GIA

NGUYEN HUU QUYEN

Ml)C Ll)C
Trang
?

~

MO DA u . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
,

,..,

~

"

CHUONG .1 : L Y LU~N

?

-"

•

1

•

,

,..,

,...

?

,...,

.

?

,

DONG SAN XUAT KINH DOANH CUA CAC

DOANH NGHIEP TRONG NGANH DIEN . . . . . . . . . . . . .
1.1. Khai

•

CHUNG V:E CO CHE QUAN LY KINH TE

,

DOl VOl HO~T

,...,

0

ni~m

0

0

0

6

...

1.1.1. Cac quan
1.1.2. Khai ni~m

--->;9·.
ni~

v~

6

6

Cd che' qmln ly kinh te' d6i voi ho<;tt d()ng san xu!t kinh

doanh cua cac doanh nghi~p

..... : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

1.2. Cd che" quan ly kinh te' d6i voi ho<;tt d()ng san xua't kinh doanh cua cac

doanh ngh 1~p ....

a• V'"
wt nam .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

______..

1.2.1. Cac m6 hlnh co che' quan ly kinh te' da va dang di€n ra . . . . . . . .

12
12

1.2.2. Nhung chuc nang co ban cua nha nude 'trong co che' quan ly kinh te'
d6i voi ho<;tt dQng san xua't kinh doanh cua cac doanh nghi~p.
1.2.3. Nhung nguyen t~c

. . . . . . .

15

co ban cua cd che' quan ly kinh te' d6i voi ho<;tt ~

d()ng san xu!t kinh doanh cua cac doanh nghi~p

d Vi~t

nam. . . .' . . . . .

17

1.2.4. Nhung n9i dung co ban trong cd che' quan ly kinh te' d6i voi ho<;tt
d()ng san xu!t kinh doanh cua (5 cfc doanh nghi~p

t<;ti Vi~t

J---1.3. Cd che" quan ly kinh te' d6i voi ho<;tt d()ng san xu~t
cac doanh

nghi~p

trong nganh

di~n

nam. . . . . . .

20

kinh doanh cua C5

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22


1.3.1.Doanh nghi~p

d<)c quy~n

va d?c diSm ho<:tt d<)ng san xuat kinh doanh

22

1.3.2. Co che' quan ly kinh te' d6i voi ho<:tt d<)ng san xuat kinh doanh cua
cac doanh

nghi~p

trong nganh

di~n.

26

1.4. Tom uit Chuang 1. . . . . . . .

CHUONG.2: THljC TR~NG

co CHE QUAN LY KINH TE DOl VOl

?

A

HO~

39

?

,._,

,

A

A

T DQNG SAN XUAT KINH DOANH CUA CAC CONG TY DfflN

LljC VI~T

NAM THOI GIAN QUA . . . . . . .

2.1. Lich sli' phat triSnnganh di~n

h,tc Vi~t

40

nam . . . . . .

40

truoc ngay th6ng nhat dat nuoc.

40

2.1.1. Bi~n

h,tc mi~n

B~c

2.1.2. Bi~n

h,tc mi~n

Nam truoc ngay th6ng nhat dat nuoc. . . . . . . . . .

2.1.3. Nganh Bi~n

Vi~t

2.2. Cac Cong ty

nam sau ngay th6ng nhat dat nuoc. . . . . . . . .

Bi~n

2.2.2. Nhung d~c

G!Jt.a
Cong ty
2.3.1.

Vi~t

h,tc

san xuat kinh doanh
2.2.1. Cac Cong ty

di~n

nam va

d~c

kiSm kinh te' trong ho<:tt d<)ng

h;tc
Di~n

Vi~t

nam. . . . . . . . . . . . . . . . .

Vi~t

ho~t

h~lquan

\.:V

lf::\56
/
\

d(\ng s:ln xuilt kinh doanh ella de

nam trong thoi gian qua . . . . . . . . . . . . . . .

T6 chuc quan ly san xuat kinh doanh nganh di~n

2.3.2.§

lji

1
50

diSm kinh te' trong ho<:tt d<)ng san xuat kinh doanh.

h;tc C5

45

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . / 50

che' qm\n lji kinh te' d6i vdi

Di~n

43·

h~e

toan trong ngilnh

2.3.3. Sl;t' quan ly gia trong nganh di~n

2.3.4. Dh ttt va phat tri€n

ehi~u

di~n

va nhung m~t
siiu eae

ngu~ro

Vi~t

nam hi~n

va nhi!ng m~t

nay

65

.

74

t6n t~i.

t6n t<:ti. . . . . . . .
ngilnh

65

di~n

85

Vi~t

nam thai gian qua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

94

2.4. Tom Hlt Chuang 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

100


CHUONG 3: NHUNG GIAI PHAP DE HOAN THIF,;N
,

,..,

,...,

,

?

A.

co CHE QUAN

,..,

LY KINH TE DOl VOl HO.!}T DQNG SAN XUAT KINH DOANH
CUA CAC CONG TY DitN Ll)'C VltT NAM . . . . . . . . .

102

3.1. Dlf bao nhu c~u

102

3.1.1. Dv b.ao nhu c~u

va cac chuang trlnh ngu6n, lu'oi di~n
tieu tht;t di~n

3.1.2. Cac chuang trlnh phat tri~n
3.2. Nhung gicH phap d~

de'n nam 2010.

..................... .
ngu6n va luoi di~n

hoan thi~n

llfc Vi~t

nam. . . . . . .

3.2.1. Giai phap v~

t6 chuc quan ly san xua't kinh doanh trong nganh di~n

3.2.2. Giai phap v~

quan ly gia trong nganh di~n.
tu' phat tri~n

103

........... .

co che' quan ly kinh, te' do'i voi ho~t

d<)ng san xua't kinh doanh cua cac Cong ty Di~n

3.2.3. Giai phap d~u

102

Ghi~u

107
.

107

. . . . . . . . . . . . ..

128

sau cac ngu6n llfc trong nganh

............. .

142

3.3. T6m Uh Chuang 3 . . . .

149

di~n

A'

A

KET LU.!}N. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
'

TAl

LI~U

A

PHl) Ll)C

?

THAM KHAO.

••••ooeoe••••••••••oooeoo

152
154


?

~

MO DAD
Tr~mg

Ban d~

t(;l.i B(;l.i h()i l~n

cu'ong bao cao sach lu'<;Jc cua Bang C()ng san Nga, trlnh bay

thu III cua Qu6c te' C()ng san, (J ml,lc "Co sd v~t

nghia xa h()i va ke' hO(;I.Ch di~n
"Mqt

n~

khi h6a nu'oc Nga", Le-nin da vie't:

dqi coni ngh1?p thfchh(!p' wJitrinh dq

nang cdi tqo du(fc nong nghifp, d6la ~ifc

Loi trich d~n
cua nganh di~n

kY thuqt hifn dqi va c6 khd

difn khf h6a toan nwJc Nga"r 51 •

trong bai vie't cua Le-nin neu tren da chi r6 dm quan trQng
va phai la nganh di tru'oc m()t bu'oc de thuc d§'y cac nganh khac

cling phat tri€n.
nghi~p

chfft cua chu

d

Vi~t

nam ci~g

xay dlfng va bao v~

v~y,

vai tro cua nganh di~n

dfft nu'oc la ra't IOn, vl di~n

llfc trong slf

lien quan de'n IDQi ho(;l.t

d()ng kinh te', chinh tq, xa h()i, an ninh, qu6c phong, va doi s6ng nhan dan. Ph~n
md d~u

ella Di~u

lf Cung L~ng

va SL"r d~tng

difn, ban hanh kern theo Nghj djnh 80-

HDBTngay 1910711983 cua H()i d6ng B() tru'dng (nay la Chinh Phil) c6 neu:
"Difn nang la dqng nang hr(fng rrJt quf, mqt loqi vqt tl! ky thuqt c6 tfnh ch{{t
chien [U(!C dung lam dqng [~(C

trong ta't ca CQC nganh kinh t/ qucfc dan, CO vj trf

quan trc;mg trong vifc tang cuiJng quoc phong, cung co' an ninh va nang cao d(Ji
srfng cud Nhan dan ...

... iJ nu6"c ta,

difn nang la tai san xfi hqi chu nghza; mr;i nganh, mr;i nguiJi

· phdi c6 trach nhifm bdo vf va si:t d?Jng difn v6"i hifu qua kinh te' cao nhtft" r291 •

Voi vi tri d6 cua nganh di~n.

vi~c

nghien cuu tlm IDQi each d€ phat tri€n

nganh nay luon du'<;fc Bang, nha nude, va mQi nguoi cling quan tam.

1


TINH TAT YEUVAY NGHIA KHOA HQC CUA LU~N

Trong hon 50 nam lich

AN

su hlnh th?tnh va phat tri~n,

riganh di~n

hfc Vit%t

nam c6 nhung bu'oc tie'n va dong nhung vai tro nha't dinh trong slf nghit%p xay
dlfng, bao vt$ da't nu'oc. Tuy nhien, ben cC;tnh nhung thanh qua nhu' ngay nay,
cling nen nghiem kh~c

nhln nh?n m9t thlfc te' r~ng

nganh dit%n hit%n v§n con

nhung m?t t6n tC;ti, Va nhln chung chu'a dap ung du'QC cac yeu c§u ngay cang tang
cua xa h(>i. C6 nhieu nguyen nhan lam cho sue mC;tnh cua nganh dit%n chua phat
huy he't, trong d6, quan trQng nha't la co che' quan ly trong nganh dit%n.
Trong nganh dit%n, c6 th~

n6i cac C6ng ty Dit%n llfc lu6n giu vai tro ra'tquan

trQng, vl chung la nhung don vi cu6i cling thlfc hit%n trQn Vyn chu trlnh san xua't truyen tai - phan ph6i dit%n, mang dong dit%n de'n thoa man cac nhu c§u cua nen
kinh te'. Vl the', hoan thit%n du'QC ~0

che' quan ly kinh t€ d6i voi hOC;t t d(>ng san

xua't kinh doanh cua cac C6ng ty Dit%n h,tc se c6 anh hu'dng IOn den vit$c dap ung

cac nhu c§u ve dit%n cua nen kinh te' qu6c dan. D6 chinh la ly do ta't ye'u d~

lu?n

an nay ra doi; voi ten: "NHUNG GIAI PHAP DE HOAN THIEN CCi CHE QUAN
,

,..,

,..,,

,

LY KINH TE DOl V(JJ HO~T

"'

'}

,...,.,

?

,

DONG SAN XUAT KINH DOANH CUA CAC

CONG TY DIEN LljC VIETNAM".
Vit%c nghien cuu thlfc trC;tng co che' quan ly kinh te' d6i voi hoC;tt d(>ng san
xua't kinh doanh cua cac C6ng ty Dit%n llfc d~

de xua't du'<;Jc nhung giai phap hoan

thit%n co che' d6 se mang m9t y nghia khoa hQc ra't IOn trong thlfc ti€n, vl day
chfnh Ia vit%c tC;tO ra ffiQt quan ht% san xua't phu h<;Jp VOi tfnh cha't va trlnh dQ cua
llfc lu'<;Jng san xua't cua m6i C6ng ty Dit%n llfc, thuc d~y
Slf phat tri~n

chung phat tri~n,

cua ca nganh dit%n, dap ung cac nhu c§u phat tri~n

d§n de'n

nen kinh te' qu6c

dan.

2


PH~M

VI NGHIEN CUU CUA LU!N AN

Khi n6i ve co che' qmln ly kinh te' d6i voi ho<;1 t d<)ng san xua't kinh doanh
cua cac Cong ty Di~n

llfc, cftn phai hi~u

d6 la nhfi'ng cong Cl.J, ye'u t6 nao d6,

du'QC ai do SU dl;lng (nha nu'OC, CO quan quan ly nganh, ... ), Va theo nhfi'ng phu'ong
phap nao d6 d~

tac d<)ng de'n cac Cong ty Di~n

llfc. Voi y nghla d6, co che' quan

ly nay se ra't da d<;1ng, phong phu, va t6n t<;1i tren ph<;1m vi r<)ng. Vl the', lu~n

an

se gioi h(;ln ph(;lm vi nghien cilu g6m nhfi'ng n9i dung c6 anh hu'dng nhieu nha't
de'n cac Cong ty Di~n

llfc Vi~t

nam, Cl.J th~

la:

(1) T6 chile quan ly san xua't kinh doanh trong riganh di~n

Vi~t

nam, g6m

cac n9i dung hlnh thilc t6 chile, quan ly h<;1ch toan trong n9i b9 nganh, slf phan
ca'p quan ly trong nganh di~n.

va quan ly thi tru'ong di~n;

(2) Slf quan ly gia di~n,
trong n<)i b9 nganh di~n.

g6m ba n<)i dung chinh la: quan ly gia mua ban

co sd xay dlfng gia ban di~n.

(3) Quan ly va phat tri~n

chi€u sau cac ngu6n llfc trong nganh di~n,

CaC tlnh hlnh ve v6n, phat tri~n
trong do de'm di~n

thi~n

ngu6n nhan l~(C

g6m

Va ung dl;lng khoa hQC ky thu~

nang.

Tu phqm vi nghien
quan ly hi~n

va co ca'u gia di~n;

c((U

tren, lu~n

t<;1i d6i voi cac Cong ty Di~n

an se rut ra nhfi'ng m~t
llfc va d~

t6n t~i

cua co che'

xua't cac giai phap d~

hoan

co che' d6.

BO Cl)C CUA LU!N AN
Lu~n

an g6m c6 ba chuang:

Chuang 1: Ly lu~n

chung ve co che' quan ly kinh te' d6i voi ho<;1t d<)ng san

xua't kinh doanh cua cac doanh nghi~p

trong nganh di~n

3


Chuang 2: Thlfc tr<:tng co che' qmln ly kinh t€ d6i vdi ho<:tt d()ng san xua't
kinh doanh cua cac Cong ty Di~n
Chuang 3: Nhung giai phap dS ho~m

llfc

thi~n

Vi~t

nam thai gian qua

co che' quan ly kinh t€ d6i vdi

ho<:tt dong san xua't kinh doanh cua cac Cong ty Di~n

llfc Vi~t

nam.
MT,JC TIEU CUA LU!N AN

Nhung ffil:IC tieu rna lu~n

an nay c~n

d~t

du
(1) Vi co siJ ly lu(in, lam r5 nhung lu~n

diSm khoa hQc v€ co che' quan ly

kinh t€ d6i vdi ho<:tt dong san xua't kinh doanh cua cac doanh nghi~p.
pharr tich slf t6n t<:ti va nhung d~c
quy€n, lu~n

diSm ho<:tt dong cua cac doanh nghi~p

doc

an di vao nghien cuu co ch€ quan ly kinh t€ d6i vdi ho;;tt dong san

xua't kinh doanh trong nganh di~n,
chung v€ cac ho;;tt dong di~n

thong qua vi~c

llfc Vi~t

trlnh bay nhung tlnh hlnh

lljc cua cac qu6c gia tren the' gidi.

(2) Vi phdn thf!c tiln, chi ra duCong ty Di~n

Tren co sd

1

diSm kinh t€ chu ye'u cu~'C.

nam va thlfc tr?ng cua co ch€ quan ly kinh t€ d6i vdi ho;;tt

dong san xua't kinh doanh cua cac Cong ty Di~n

llfc trong thai gian qua, theo nhu

ph<:tm vi nghien cuu da xac dinh.
(3) D€ xua't nhung giai phap dS hoan thi~n

co che' quan ly kinh t€ d6i vdi

ho;;tt dong san xua't kinh doanh cua cac Cong ty Di~n

llfc Vi~t

nam trong nhung

nam tdi day.
PHUONG PHAP NGHIEN CUU LU!N AN

Phuong phap nghien cuu dUQC su dl:lng trong lu~n
(1) Pharr tich, t6ng h
lu~n

an la:

lo-gic dlja tren nhung co sd ly lu~n

ban; tlnh hlnh thljc t€, va cac thong tin thu ca'p thu th~p

can

du'QC dudi d;;tng s61i~u,

4

.

·• .


mo hlnh, tai li~,

va cac cong trlnh nghien CUll khac da cong b6;

(2) Thll th~p,

danh gia va hta chQn nhung

y kie'n cua cac chllyen gia nghien

CUll (cac giao su, cac tie'n si, ...) va cac chllyen gia dang cong tac trong kh~p
nganh Bi~n

htc Vi~t

qwln ly nganh di~n
Ngu6n
Cong ty Bi~n

nam, d6ng thai, c6 nghien cull nhung kinh nghi~m
cua cac nude tren the' giei.

s6 li~
lJ!c Vi~t

& doi s6ng cU. a HC)i Bi~n
li~u

nam 2000 la s61i~u

m()t

s6 lo~i

Cong ty Di~n

s6 li~u
lJ!c Vi~t

thJ!c ti€n

trong l~n

an nay duc;c trich d§:n

nam, cac bai vie't tren cac T~p
lJ!c Vi~t

nam, cling m()t

chi Bi~n

lJ!c, t~p

chi .Di~n

s6 bao chi k.hac. Rieng cac s6

udc tinh vl chua c6 s61i~u
k.hac, toi tl! thu th~p

tu cac bao cao cua T6ng

chinh thuc duc;c cong b6 va

ta..i cac ddn vi thanh vien trong T6ng

nam.

*

*

*

5


CHUONG 1
..,

~

"

LY LU~N
",

"'

?

,

A./

CHUNG VE CO CHE QUAN LY KINH TE

,

"

DOl VOl HO~

~

?

?

T DONG SAN XUA T KINH DOANH CUA

CAC DOANH NGHIEP TRONG NGANH Dl:fj:N
1.1. Khai

ni~m:

1.1.1. Cac quan ni~m
- Di~m
nhi~u

v~

qmin ly:

qua cac quan ni~m
each tie'p c~n

v~

qudn

ly trong Jich sti', chung ta nh~

tha'y c6

khac nhau. Sau dayla mot s6 each tie'p c~n:

(1) Cach titp ctJ_n qudn

ly theo kinh nghi?m.

qm1n ly dlfa tren nhung kinh nghi~m
mong mu6n ~guoi

Cach tie'p c~n

nay da phan;_tfch

thong qua nhung tntong h<;ip c1,1 the, voi

quan ly se hi~u

r5 bon nhung kinh nghi~m

d~

tu d6 bie't each·

quan ly trong nhung hoan canh tu'ong tl,l'. Tuy nhien, each tie'p c~n
.

hi~n

m'Qt nhtt(!c di~m

·-,-,":J:c'"'''J"

•

,.•·~-

,. ""•,-+

..2'",;:;:,...... •."

thu~

ap d\lllg nhung gl da xay ra 0 cac tru'ong h<;ip trong qua khu d~
t~li,

du di~n

nay da th~
-~·."'

0

,···.•·-

t ra't cao, khong th~
ap dl,lng cho cac

bie'n ra't tu'ong tl,l'.

(2) Cach titp cqn theo tinh huang. Cach tie'p c~n
quan ly phan tich· du'QC cac ye'u t6 ng~U

nay mong mu6n cac nha

nhien CUa cac tlnh hu6ng quan ly thl se

c6 nhung giai phap thich h<;ip. Tuy nhien, d6 lq.i Ia cong vi~c
quan ly mang tinh ngh~

.

Ia duong nhit d6ng !lna'fkhoa--h.9c ·quan ly voi thl,l'c hanh

quan ly, trong khi d6, thl,l'c hanh quan ly mang tinh ngh~

tru'ong h<;ip hi~n

... ~

thu~

khong don gian, vl

cao. Ngay ca Hen-ri Fayol cling thua nh~il

di~t

nay khi n6i ding: "Cdc nguyen tcic la linh hor;zt va c6 khd nang thfch ring cho mqi

yeu cdu: vt{n di la bitt lam the' nao di lCJi d?tng chLtng, ma ddu d6 la mr)t ngh?
thuqt kh6, doi hoi Sl! thong minh, kinh nghi¢m, tfnh kien quy(t viz Sl! can xung " 141 •
6

·


(3) Cach tifp c(in theo vai 'tro cua nguai quan ly. Cach tie'p c~n
giao

su Henry

Mintzberg

o Dqi hQc McGill cong bo) da mo ta vai tro cua nha
h~

quan ly thanh cac nh6m: vai tro quan
quye't dinh. Cach tie'p c~n

nay (do

ca nhan, vai tro thong tin, va vai tro

nay c6 y ngh1a cao khi cac nha quan ly c6 th~

tlj xem

xet hanh vi cua mlnh so voi cac vai tro da dUQC mota. Tuy nhien, nguoi ta cling
da phat hi~n

ra du<;fc con nhi~u

m§u nghien cuu cua giao

loqi vai tro khong c6 trong mota, c6 le do nhung

su nay

phu trong llnh vljc quan ly. Di~u

chua h()i t1,1 d~y

du cac vai tro v6n ra't phong

d6 chungto them m~t

ngh~

thu~

cua quan ly.

(4) Cach tifp c(in theo himh vi ca nhan (tam ly ca nhan). Cach tie'p c~n

ra't ph6 bie'n va du<;fc nhi~u

nay

sach giao khoa sii' dl,lng. N6 mo ta quan ly la phUC!ng

tieu bdng, va thong qua nhilng nguai khac 131 • Frederic

thuc hoim thimh m~c

Wilson Taylor, cha de cua truong phai quan ly theo khoa hQc, vie't: "... quan ly la

bift dU(JC chfnh xac di~u

b(ln muon ngUCJi khac lam, va sau do hiiu d~(JC

dii hoan thimh cong VifC m9t each to't nha't va re nhdt" 1341 • Cach tie'p c~n

-rdng h9
nay giai

thfch dUQC Slj hoan thanh m1,1c tieu CUa. quan ly Va vai tro CUa COn nguoi, g6m:
ngttoi quan ly lam cho nguoi
thl thlfc hi~n

m~1c

bi quan ly thljc

(t((C

la caccong C~l,

vua lC;ti duong nhu d6n he't trach nhi~m

bi quan ly. Trong

ngUCJi bift each s~{'

m1,1c tieu v~

tieu. Tuy nhien, each giai thich nhu v~y

phueing thuc quan ly

d6i tu<;fng

hi~n

t~p

nguoi b! quan ly

vua chua lam ro v~

phUCing phap, kich thich trong quan ly),
thljc hi~n

nghi lu~n

d{tng COn ngUCJi, Se di~U

m1,1c tieu cho nguoi khac, tll'c la
cua mlnh, Socrates vie't: " ... nh£7ng -

khiin cong VifC ho(ic Ca nhan ho(ic

tgp thi m9t each sang sucft, trong khi nhilng nguai khong bift lam nhu vgy, se mdc
sai [J.m trong VifC ddu hanh ca hai cong VifC nay" 1341 • Cach giai thich thoi SCi
khai nay cfing tlteing tlj nhu tren, tUC la da chi giai thich dUQC vai tro cua COn
nguoi va quan ly con nguoi trong quan ly, chi neu du<;fc h~

lu~n

cu6i cling cua

7


qmln ly rna chu'a giai thich du'QC ban cha't cua cd eli€ quan I§ la gi.
(5) Cach tie'p c(in thea hcmh vi nh6m (tam
tu'ong tl;l' nhu' tie'p c~n

theo hanh vi ca nhan, nhung

dl;l'a vao llnh Vl;l'C tam ly xa hoi va xa hoi hQC nhi~u
tie'p C~n

nay giai thich Gu'QC nhi€u va'n Q~

do, mong mu6n va nhfi'ng ki€u m~u
l~i

ly nh6m). Cach tie'p
c~n

nay

a ca"p do mot nh6m nguai va
hon la tam ly ca nhan. Cach

trong quan ly phat sinh tu nhfi'ng thai

hanh vi theo nh6m; tuy nhien, nhi~u

khong xua't phat tu d6. VI the', du each tie'p c~n

va'n d~

nh6m la quan trQng, thl n6

cling chua phai la ta't ca nhfi'ng cai din c6 trong quan ly.
(6) Cach tie'p ct;in thea
quan di€m r~ng
the', t~p

ly thuye't ra quye't dfnh. Cach tie'p

toan bo qua tr'inh quan ly la t~p

trung vao vi~c

nha quan ly se d~
ca'u

t6 chuc thu~n

ti~n

d~

cho vi~c

th€ Gu'QC nh~

q1Jan ly thi l~i

lu~n

nay cling th~

bao g6m nhi~u

l
sl;l'

va'n de han. Cac

ra quye't dinh rna l~i

ra quye't dinh trong quan ly. Chinh VI the', vi~c
dinh la mot tieu di€m kha nho trong Vi~c

thie'u cac ti~n

d~

nhu' IDQi cong Vi~c

la nhung

ra quye't dinh c6

phan tich ban chftt CUa
tieu di€m nay trong di~u

c§n thie't.

(7) each tie'p c(in tadn h9C hay dtnh luqng. Cach tie'p c~n

du'oi cac ky hi~u

hi~n

dang ra quye't dinh ne'u c6 dt'l th_ong tin, mvc tieu ro rang, co

quan ly; d6ng thai, cling ra't mo h6 khi phai thl;l'c hi~n

ki~n

nay dl;l'a tren

h<;:fp cua nhfi'ng quye't dinh, VI

nghien cuu ra quye't dinh. L~p

h

c~n

nay cho dng ne'u

quan ly la mot qua trlnh lo-gic thl n6 CO th€ Gu'QC bi€u thi
va cac quan h~

toan hQC. Khong ai phu nh~

vai tro cua toan

hQc trong mQi llnh vl;l'c dai s6ng xa hoi, trong d6 c6 quan ly. Nhu'ng quan ly rna
Chi Gu'QC quan sat du'oi g6c nhin cua toan hQC thl du'dng nhu' ma't di tfnh ngh~
thu~

cua n6. VI the', c6 le chi nen xem toan hQC la nhfi'ng cong cv phvc vv cho

quan ly thi t6t han.

8

(8) Cdch tie'p cqn h¢ thong. Cach tie'p c~n
h~

th6ng trong ph~m

vi qmln ly (h~

ki§m tra, va cac h~

nay t~p

th6ng ke' ho~c,

trung vao vai tro cua cac
h~

th6ng t6 chuc, h~

th6ng khac nho hdn trong cac h~

ngan quy ,... ). Nhung ban than quan ly l~i

Ia m<)t h~

th6ng

th6ng nay, nhu' uy quy&n,
th6ng mo d6i voi moi tru'ong

ben ngoai, v6n kh6 tinh toan he't va chinh xac du'Qc cac bie'n s6. Vl the', each tie'p
c~n

nay"cung con nhung h~n

che' nha't d!nh.

sv rnong

(9) Cach tie'p c(in theo h¢ th6ng h(fp tac xii hqi. Day Ia ke't qua cua
mu6n stt hoan thi~n

each tie'p c~n

theo nh6m b~ng

each chu trQng de'n stt h<;1p tac

c6 t6 chuc t6t. Hi§n nhien, cac nha quan ly d&u dang ho~t
th6ng hnh6m nguoi quan ly ho~c
nhu' t~p

cua cac doanh nghi~p,

kh6 hlnh dung du'Qc t~p

bi quan ly thanh tu cac h~

hQp nhung nguoi dung di~n

cho vi~c

h<;1p nhii'ng

th6ng h<;1p tac xa h<)i (vi dv

na'u an, t~p

... ). Vl the', each tie'p c~n

vttc quan ly, ngu'Qc l~i,

d<)ng trong m<)t h~

hQp cac nha lanh d~o

nay du'ong nhu' da r<)ng hdn llnh

n6 cung c6 xu huang bo qua nhi~u

khai ni~m,

nguyen ta:c

trong quan ly.
(10) Cach tie'p cqn theo h¢ thong ky thu(it-xii hqi. Phfrn Ion cac cong trlnh
cua trt(ong phai nay dt(

trung vao cac va'n d~

d<)ng cua cac t6 chuc, rna trong d6, cac h~

c6 nhi~u

h~

each t6 chuc va quan ly tac nghi~p
rna each tie'p C~n

th6ng ky thu~

voi ngh€ nghi~p

c6 lien quan ch~t
v~

cong ngh~

ky thu~
l~i

cua cac nha quan ly ra't nhi~u.

nay khong du'a ra du'QC nhi~U

(11) Cach tie'p cqn theo qua trznh qudn
chu tru'dng t~p

d<)ng san xua't, ho~t

th6ng ky thu~

voi con nguoi. Vl the', tru'ong phai nay c6 xu the' n~g
trong khi d6, l~i

ho~t

cong nghi~p,

ch!u anh hu'ong tu
Chinh vl the'

kie'n thuc quan ly thich hQp hdn.

ly (tac nghi¢p). Cach tie'p

h
quan ly (tuc nhung cong vi~c

che

quan ly b~ng

c~n

nay

each lien h~

n6

rna nhung ngu'oi quan ly lam).

9


Cach tie'p c@n nay hi~n

nay au'(/c xem la d~

hanh quan ly vl n6 th~

hi~n

nhien, each tie'p c~n
thl,(c

hi~u

nhfi'ng cong vi~c

nay th~c

cho cac nha qm1n

ly trong thttc

can thie't eli a mot nha qmin ly. Tuy

ra cling chi la cai 16i cho quan ly vl ly thuye't va

hanh trong quan ly khong bao giO d6ng nha't voi nhau du'(/c.
Tuy c6 nhi€u quan di~m

cac quan di~m
chu th~

---

khac nhau v€ quan ly, nhling c6 th~

d€u chua dl,(ng mQt di~m

ra't da d(;lng, c6 th~

chu th~

la nhung ye'u tO' ngh1 nh~

thong thuong nh~

r6i c6 th~

khac (d6i tu'
la tung ca nhan con nguoi, la

nh6m nguoi, la 'cac qua trlnh ho(;lt dong, la nhfi'ng h~
cling c6 th~

th6ng, nhung t6 chuc, ho~c

nao d6, ... Trong qua trlnh tac dong nay,

du<;1c nhung thong tin phan h6i tli phia khach th~.

c6 nhfi'ng di€u chinh thliong xuyen trong each tac dong, nh~m

mot ke't qua t6i uu. Nh~n
du'(/c khai ni~m

xet dng

chung, d6 la mot Stf tac dong CUa mot

nay (d6i tu'(/ng tac dong) d6i vOi mot khach th~

dong). Trong d6, khach th~

nh~

djnh nay v€ quan ly giup chung ta c6 th~

cache' qudn

d~

tie'n toi
giai thich

ly kinh te' drfi vrJi hoq_t dqng san xuf{t kinh doanh cila

cdc doanh nghifp sau day.

1.1.2. Khai ni~m

v~

cd che' qmin

doanh cua cac doanh

ly kinh te' do'i

d()ng san xua't kinh

nghi~p:

.E>au tien chung ta hay lam r6 cac khai ni~
Trong Tu di~n

v6'i ho~t

"Tu va ngu Vi~t

nam" (GS. Nguy~n

ca che' va ca che' qudn

Lan) da giai thich: ca la may

moe, chi la phep djnh ra, r6i tu d6 giai thich tie'p ca che'la each th~c
mf)t trznh tlf nhf{t djnh. r341 • v€ m~t

ngon tu, chung ta c6 th~

each thuc (hay mot phu'ong phap) s~p
la sa:p thu gl. Nhu' v~y.
ngfi' khac d~

th~

hi~n

khi dung tu

xe'p thu gl d6 c6 h~
C(J

ly.

hi~u

sdp xe'p theo
"cache'" la m()t

th6ng, nhu'ng khong r6

che', chung ta phai neu kern theo mot tu,

cai mu6n n6i, chfrng h(;ln nhu', khai ni~m

ca cht qudn

ly.

10


D€ don gian va CI.J th€ hon trong v~c

giai thich khai ni~m

co che qudn ly, co

th€ hi€u tu co che theo m9t each chi tie't h.on. Tu co che xua't phat trong llnh vlfc
co khi, trong do,
v~y,

nghia la co khf, la may m6c, con che nghia la che dq. Nhu'

CO

hi€u mQt each don gian, co chela che dq lam vifc cua may m6c. Ne'u hi€u

nhu' v~y,

chung taco th€ hlnh dung them, m9t h~

hanh dung che' d9 khi bao g6m d~y

Mqt la, ban than h~
cua h~

th6ng, nh~m

t~o

th6ng may moe chi co th€ v~n

du ba thanh ph~n

sau day:

th6ng may moe do voi S\l' lien hoan giua cac b() ph?n
ra du'<;Jc nhung li.J'c (dffy, keo, quay, nen, ... ) cua h~

th6ng.

Titong ling trong quan ly kinh te', thl do chinh la nhung cong CI.J quan ly, nhu chu
tru'ong, chinh sach, lu~t
uy quy~n

phap, th@ che', hlnh thuc t6 chuc quan ly, sl! phan c!p va

trong quan ly ,...
Hai la, phuong phap v~n

han}} h~

dung hoi nu'oc; nhu' chu trlnh truy~n

th6ng may, nhu dung di~n,

dung sue gio,

d(>ng; ... Tliong ling trong quan ly kinh te', do

la chinh la nhung phu'ong phap quan ly rna ngu'oi quan ly si't dt.Jng
len h~

a€ tac d(>ng

th6ng bi quan ly. Cac phuong phap do bao g6m: phuong phap hanh chinh,

phuong phap kinh te', phuong phap tam ly, phuong phap giao dt.Jc, ...
Ba la, nhung cha't xuc tac cho h~
h~

th6ng, SI.J' thay the' nhung bQ ph~n

th6ng may, nhu cha't nhon, che' d9 bao trl

CU CO th@ anh hu'CJng khong t6t de'n h~

th6ng, ... Tuong ling trong quan ly kinh te', thl d6 Ia si.J' kich thich trong quan ly,
nhung don biy kinh te', nhu': t~o

nhu~,

tinh chu dong trong san xua't kinh doanh, l<;Ji

tin dt.Jng, si.J' d9ng vien tinh th~n

nguoi lao d(>ng, ...

Trang ba thanh ph§n tren day, chung ta nh~

du'<;Jc chung to la ra't quan trQng: con nguoi t~o
chinh thl no cang v~n

hanh t6t va t~o

tha'y vai tro cua con nguoi
ra m9t h~

th6ng may dtng hoan

ra nhung h;t'c cang ~6i

suy nghi va li.J'a chQn nhung phu'ong phap v~n

hanh t6i u'u thl h~

u'u; con ngu'oi bie't

th6ng cang v?n
11

h~tn

t6i u'u; va con ngU'oi bie"t quan tam de"n vai tro cua chfft xuc tac trong h~

th6ng thl h~
V~y,

th6ng v~n

hanh cling cang t6i u'u han. Trong qmln ly kinh te" cling

COn ngU'oi bie"t quye"t dinh cac cong Cl,l qwin ly, cac phU'ong phap qmln ly Va

bie"t v~n

d~mg

se du
cac kich thich, don b~y

trong qultn ly thl h~

hanh m<)t each d6ng b<) va dqt hi~u

th6ng

qua cao. H~

day VUa bao ham COn ngU'oi, VUa bao ham Slf V~t,
nguoi tqo ra, nen r6t cu<)c, thl cling lqi la va'n d~

bi qultn

th6ng

rna Slf V~t

bi

ly cling

quan ly (J

cling lqi do COn

con nguoi bie"t each quan ly con

ngll'oi.

T6ng h
qudn ly va c(J che: c6 th€ hi€u c(J ch~'

qudn ly kinh tt d6i wJi ho(lt dqng san xuat kinh doanh cua cdc doanh nghi¢p la
t~p

h

thu~c,

(th€ ch€, lu~t
...) dttha

1~.

chu truong, chinh sach, hln.b

ly (nha nuoc, riganh, ...) d~t
chung va rien

d€ tac don

ra, s~p

xe"p va~

mot each c6 he

th6ng de"n cac doanh nghiep. bu<)c chung hoqt d<)ng theo nhung m1,1c tieu da dinh
~

~

truoc, nh~m

mang lqi nhung l

d6, ngll'oi quan ly con sl't d~mg
mang lqi hi~u

cac bi~n

phap kich thich va don b~y

kinh

t€ nh~m

qua cao han tu qua trlnhquan ly d6.

1.2. Co che' qmln

Iy

kinh te' dO'i voi ho~t

dqng san xua't kinh doanh ciia cac

doanh nghi¢p d Vi¢t nam:
1.2.1. Cac mo hinh co che' quan ly kinh te da

va dang di~n

ra:

1.2.1.1. Mo hinh cd che' qudnly kinh te' ti)p trung:

Co ch€ nay ra doi tu Dqi h<)i Dang toan qu6c I§n thu III nam 1960 va de"n
Dqi h<)i Dang toan qu6c I§n thu VI nam 1986 thl ke"t thuc. Trong co ch€ nay, nha
nU'oc n~m

gill cac ngu6n llfc chu ye"u va di~u

khign trlfc tie"p b~ng

cac m~nh

l~nh

12


do"! voi cac ha~t

d<)ng san xua't-kinh daanh ella cac don vi co sCJ. Mo hlnh nay c6

nhung u'u di6m va ca nhung nhu'QC di6m. lfu di6m CUa CO che' nay la nha mtac CO
th6 dap ling lqp thoi nhung ffil,IC tieu c~n
nha nu'OC COn CO th€ g3:n nhung il~C

u'u tien 6n djnh va ft rui ro; ngaai ra,

tieu kinh te' VOi nhG'ng m~lC

tieu xa hQi ffiQt

each phu h<;1p trang tung thoi ky xay dl,l'ng va phat tri6n da't nu'oc. Tuy nhien,

nhu'QC di6m CUa CO che' nay la:
Th(t nhc{t, h~n

che' tinh nang d<)ng sang t~a

nhu' chung chi phai

ha~t

d<)ng trang m<)t moi tru'ong kinh daanh don gian, mQi

thli da c6 nha nu'oc Ia li~u.
nghi~p

h~u
nghi~m

cua don vi kinh te" co sCJ, vl h~u

nhu' ch~ng

H~u

qua sau s3:c hon la cac nha quan ly daanh

g?p phai m<)t ba't tdc naa cua moi tru'ong, nen thie'u kinh
ben trong co che' thi tru'ong rna sau nay hQ thu'ong bj lung tung.

va nh~y

Thu hai, chi quan tam de'n kinh te' nha mtoc va m<)t s6 san phffm then ch6t

ella n~
ch~m

kinh te, khong phat huy ti~m

nang taan xa h<)i, nen thi tru'ong phat tri6n

va kern phang phu;
ThLt ba, gia ca cling nh3:c va dL(QC xac dinh thea nguyen ta:c chi phi, khie'n
nhi~u

daanh nghi~p

khong quan tam den yeu

t6 nay,

du'a gia thanh san phffm

len caa;
ThLt tu, phan ph6i ~a

gay ra nhung nhu c~u

cung ling thea dinh muc cha nhung d6i tu'<;ing u'u tien,

gia t~a,

Th(t nam, c6 qua nhi~u

m~nh

t~a

nen tlnh tr~ng
l~nh

thieu hl,lt tri~n

mien;

hanh chanh trang quan ly san xua't kinh

daanh CUa cac don Vj CO SCJ kinh te, lam cha chung khong tlf ki€m tra du'QC hi~u
qua ha~

t d<)ng san xua't kinh daanh b~ng

l~nh,

han nua, I~i

cang dn nhi~u

nhung thong tin phan h6i

nhan ll,l'c d€ chuffn bi, huang d~n

lam cha bQ may nha nu'oc c6ng k~nh

tu

thi tru'ong,

ki6m tra m~nh

va quan lieu.

13


1.2.1.2. Mo hinh cd cht quan ly kinh tt theo thi trztung, dinh hztfJng xii hl)i chi't
ngh'ia, co slj quanly ciia nha mtfJc:
Nhung sai lffm qua nhi~u
du<;5c .Dlmg va nha nuoc
.Di~u

nam li~n

kiP thai nh~

d6 dU'<;fc danh da'u b~ng

trong cd che' v~n

kinh te' da

ra va kien quye't d6i moi cd che' v~n

hanh .

m6c lich sfr quan tr9ng: .D;;ti h()i .Dang toan qu6c

Ifin thu VI, thang 7/1986. Theo d6, n~
quan trQng va cd ban v~

hanh n~

kinh te' Vi~t

kinh te", xa h<)i, tu m<)t n~

nam c6 chuy~n

bie'n ra't

kinh te" bao ca"p sang n€n

kinh te' thi tru'ong theo dinh huang xa h<)i chu nghia, c6 slf quan ly cua nha nuoc .
.Di~u
d~c

nay du'a de'n nhung thay d6i ra't nhi~u
trU'ng chu ye'u sau:

Mqt la, n~

kinh te' bao g6m nhi~u

chu kinh doanh theo phap lu~t.
h~

trong m6i tntong kinh te' voi nhung

th6ng cac chinh sach va lu~t

chu th~,

Thl;l'c hi~n

nhi~u

thanh ph~n,

quan iy vi mo c6 hi~u

phap. Nhi~u

tl,t do

va tl,t

qua thong qua

chu tru'dng, lu~t,

chinh sach quan

trQng dU'<;fc ra doi tu nam 1986 de'n nay, dang tung buoc dlia nha nlioc ta th~m
nha nU'oc phap quy~n,

cong b~ng

Hai la, thua nh~

cho m9i khach th~

trong n~

kinh te'.

cac hlnh thuc kinh te" h6n h<;fp, trong d6 kinh te" tU' ban nha

nu'oc se c6 ty trQng ngay cang tang va cling voi kinh te" tu' nhan se la ll,l'c lU'<;fng
san xua't ra't quan trQng th6ng nha't va thong su6t, tranh lfing do;;tn - d()c quy~n.
Xuyen su6t cd che" v~n

hanh nay la kinh te" nha nu'oc d6ng vai tro chu d;;to trong

cac khau, cac nganh then ch6t. Nha nu'oc di~u

tie't n~

kinh te' theo nganh va dia

ban ho;;tt d()ng.

Ba la, h;;tn che" t6i da m~nh

khach quan. Xay d~rng
lao d<)ng, tang hi~u

th~

l~nh

hanh chinh, ton trQng cac qui lu~t

kinh te'

che"·phan ph6i thich h<;fp, khuye'n khich tang nang sua't

qua ho;;tt d<)ng kinh doanh, tang dffu tli v.v ...

14


Bon la,
d~y

cac hlnh thuc cua h;(c lu'<;Jng san xua't du'<;Jc nh~

du hon, trong d6 c6 ye'u t6 khoa hQc-ky thu~-cong

voi khoa hQc-cong ngh~

thuc dmg lt!c dmg
ngh~.

Cac th€ che' a6i

da c6 nhil'ng a6i moi din ban so voi thai ky tnl'oc nam

1986. Cl} th€ la: (1) cac lo~i

thi truang hlnh thanh da tc;to d<)ng llfc mc;tnh me

trong vit$c a6i moi cong ngh~

CUa doanh nghi~p;

(2) khoa hQC cong ngh~

da trd

thanh ha:ng h6a, kich thich nghien cuu khoa hQc, phat minh, sang che'
nhil'ng ky thu~
(3) doanh nghi~p

a€

tc;to ra

moi, ap dl}ng trong san xua't kinh doanh cua cac doanh nghi~p;
da thlfc slf trd thanh cac chu th€' tich clfc trong n€n kinh te', tlf

quye't dinh nhung va'n a€ quan trQng lien quan de'n khoa hQc-ky thu~-cong
nght$, nhu: d~u

ttl' ky thu~

cong ngh~

huffn luy~n-dao

tc;to lao d<)ng ky thu~

moi, a6i moi cong ngh~,

tuy€'n dl}ng va

cao.

1.2.2. Nhii'ng chuc nang co' ban cua nha mioc trong co' che' quan ly kinh te' d6i
voi ho~t

d()ng san xua't kinh doanh cua cac doanh nghi¢p:

Trong tac phffm "D6i mC!i hor;zt dt)ng cua Chfnh phil", F.X. Xavat vie't: "Tit

chinh phd, bdt ngu6n u'r mt)t t~'r

Hy-lr;zp, c6 nghza la cdm ldi. Vi¢c cua Chfnh phil

(Nha m(C!c) la ccim ltii, chu khong phdi bdi cheo" 18 l•

. Nhung chuc nang c~m

lai dta nha mtoc thl c6 ra't nhi€u tren cac llnh v~tc

khac nhau va cac d6i tu'<;Jng khac nhau. Rieng d6i voi cac nganh, doanh nghi~p,
nha nuoc c6 cac chuc nang h6 tr<;J, chi ph6i dn thie't, va tc;to di€u ki~n
phat tri€n theo dung qui dc;to chung cua co che' v~n
Vi~t

nam dang trong ch~ng

duang d~u

hanh m~n

cho chung

kinh te'.

tien cua thai ky qua d9 len chu

nghia xa h<)i, la thai ky ra't kh6 khan cho vit$c chQn llfa du'<;Jc co che' quan ly kinh
te' d6i voi hoc;tt d<)ng san xua't kinh doanh dung d~n,

phu h<;Jp voi tung giai doc;tn

ClJ th€' trong chie'n ltt<;Jc phat tri€'n kinh te'-xa h<)i. E>c;ti h9i E>c;ti bi€'u Dang toan

15


"Tiip

lf!-C

x6a bo ca chi tqp trung quan lieu, bao cdp, chuye'n sang ca chi thj

, , [36] , va:
'
tntcJng, co sf! quan ly, cua nha' nuac
'

,

?

?

"Thea huang d6, khu vl{c qwJ'c doanh phdi du(!c sdp xip l(li, ddi moi cong
ngh¢ va. td ch(tc qudn ly, kinh doanh c6 hi?u qua, lien kit va hb tr(! cdc· thanh
phtln kinh ti khdc, th~c

hi¢n vai frO ch~t

d(LO

Vel

chr:tc. nang cua mqt cong

V oi nhfi'ng chu truong nhu tren, nha mtoc Vi~t

nam dang tung buoc th~

Cf!-

quan

ly vi mo cua Nha nuoc" 136 1.

vai tro cua mlnh trong vi~c

hoan thi~n

co ch€ quan ly kinh

san xua't kinh doanh cua cac nganh, doanh nghi~p

t€ d6i voi ho<;tt d()ng

nhu' sau:

- Quye't dinh nhfi'ng m1,1c tieu d6i voi nhfi'ng doanh nghi~p
can thi~p

hi~n

rna nha nu'oc cffn

sau vao qua trlnh ho<;tt dQng cua n6, nha't la nhfi'ng doanh nghi~p

nhQn trong n€n kinh t€, nham thlfc hi~n

mili

cac ml;lc tieu kinh t€, ml;lc tieu xa h()i

trong tung thai ky xay .dlfng da't nu'oc.
- Xay dlfng cac chinh sach va th~
va cac van ban duoi lu~t,

tac, CStnh tranh thea lu~t

phap

nhtt nghi dinh, quye"t dinh, thong tu', huang d~n,

thi, ... nham ffi\lC dfch hoan thi~n
cho cac doanh nghi~p,

ch€ h6a cac chinh sach d6 bang lu~t

d~t

moi tru'ang Vl ffiO kinh
cac doanh nghi~p

t€ va moi

chi

tru'ang phap ly

trong moi tru'ang blnh d~ng,

phap, qua d6 d<;tt du<;1c hi~u

hQp

qua cao nha't.

- Sfr dl;lng nhung phuong phap quan ly phil hQp, di€u tie't linh ho<;tt qua cac
chinh sach vT mo, nhu' thu€, tin dl;lng, di€u ph6i thu nh~p,
nham ke't h<;1p hai hoa cac lQi ich cua doanh nghi~p

voi l<;ii ich cua xa h()i.

- Sfr dl,mg cac cong Cl;l kich thich va don b§y kinh
ho<;tt va lqp thai nham thuc d§y hi~U

qua d~t

di€u hoa l<;1i ich, ...

du'QC

t€ phil hQp m()t each linh

tu qua trlnh quan ly.

. BQ GIAO DI,JC VA 8AO TAO
TRUONG 8H KINH TE TP.HCM

THU VIlJ;N

------..:._____,,

16


1.2.3. Nhz1ng nguyen tiic cd blm ci'ta cd che' qzilm. ly ·kinh te' doz vfli ho{lt d{)ng
san xui{t kinh doanh czia cac doanh nghifp II Vift nam:
M6i nha mtoc

a cac qu6c

gia khac nhau c6 th€ dua ra nhung nguyen ta:c

trong cd che' quan ly kinh te' d6i voi ho~t
doanh nghi~p

khong gi6ng nhau v~

tach roi nhung ly lu~n
du'
cd

ban v~

dong san xua't kinh doanh cua cac

hlnh thuc, nhu'ng v~

nha nu'oc. Song song voi nhung chuc nang da

djnh nhu tren, nha nude Vi~t

cho vi~c

hlnh thanh va v~n

noi dung thl cling khong

nam cling da d~t

ra nhung nguyen ta:c

hanh co che' qwln ly kinh te' d6i voi ho~t

a Vi~t

xua't kinh doanh cua cac doanh nghi~p

d(>ng san

nam. Nhung nguyen ta:c d6 Ia:

1.2.3.1. Nguyen tiic tqp trung va dan chzi~·
Vi~c

thl,l'c hi~n

nguyen ta:c t~p

mot trong nhung va'n d~

trung dan chu d6i voi cac doanh nghi~p

co ban trong d6i moi co che' quan ly kinh te' d6i voi ho~t

dong san xua't kinh doanh Cl1a cac don vi co Sd. Noi dung Cl:'la va'n d~
hi€u la nha nu'oc ke't hQp quan ly t~p
t~o

c~n

cua cac doanh
thie't, ben c~nh

nghi~p,

trung voi vi~c

trong d6, thl;l'c
d6, c~n

hi~n

ho~c

t~p

nay du'QC

phat huy tinh chu dong sang
trung dung muc do va

tang cu'ong tinh tl;l' chu cho cac doanh nghi~p

qua nhung th€ che' nha't djnh. Day la hai m~t
nen nha'n m~nh

la

coi nhy m~t

nao. Vi~c

Clh mot va'n d~
nha'n m~nh

ph~m

vi
thong

th6ng nha't, khong

mot each phie'n di~n

t~p

trung hay dan chu, quan ly th6ng nha't hay phat huy tl,l' chu d6i voi cac doanh
nghi~p,

d~u

trung ho~c

Ia nhung sai l~m

va c6 nguy co se d~n

quan lieu phan tan. Di~u

de'n nhung quan lieu t~p

d6 hoan toan khong phu hQp voi ban cha't

cua nha nu'oc ta.

1.2.3.2. Nguyen tiic dtJng b{)

va song song:

N(>i dung cua nguyen ta:c nay bao g6m tinh d6ng b(> (thl,l'c hi~n

bao quat va

17

d~y

du) va tinh song song (tie'n hanh a6ng thoi cac cong vi~c)

trong qua trlnh

qulm Iy. C1;1 th€ Ia:
Mqt la, ktt h<;p m()t each d6ng b9 gifi'a hai m~t
ly kinh doanh. Trong vi~c
mtoc phai thl;l'c hi~n
khong can
C~n

thi~p

nguyen t~c

nay, cac co quan qulm ly nha

dung chuc nang quan ly nha mtoc v~

hanh chanh-kinh t€,

sau vao chuc nang quan ly kinh doanh cua cac doanh

thl;l'c hi~n

nghi~p.

phan cong va phan cffp h<;p Iy gifi'a trung u'ong va dia phuong, tren

co sd xac dinh quy~n
quy~n

thl;l'c hi~n

qmln ly nha mtoc va qmln

tl;l' chu cua cac doanh nghi~p,

quy~n

chu d()ng cua chinh

dia phttong, d€ t6 chuc h<;p ly b9 may nha nuoc cac cffp, quan ly nha nuoc

chu ye'u b~ng
nhung cling

kinh

t€ va phap

la hai m~t

lu~t.

trong m9t h~

Hai khia c~nh

quan ly nay tuy khac nhau,

th6ng nhfft, h<;p thanh h~

quan ly san xufft kinh doanh d6i voi cac doanh nghi~p

va n~

th6ng chuc nang
kinh

t€ qu6c dan.

Hai la, vua quan ly tu g6c d() nha nu'oc trung liang, vua tu g6c d() chinh
quy~n

dia phu'ong; vua quan ly theo nganh, vua theo quan ly theo Hinh th6 (song

song). Chuc nang quan ly san xufft kinh doanh trung u'ong du<;c bi€u hi~n

ra la

sl;l' quan ly toan di~n

quan

(thim quy~n

cu6i cling la Thu tu'ong Chinh phil), ho~c

ly theo ngimh, linh vl;l'c (thim quy~n

cua cac b9) tren ph~m

d6, chuc nang qmln ly nha nu'oc cua chinh quy~n
chung la qmln ly tren ph~m

vi ca nuoc. Trang khi

dia ·phu'ong theo thim quy~n

vi don vi hanh chanh Hinh th6. Hai chuc nang nay

khong tach roi nhau, khong phai cac B9 chi quan ly theo nganh rna khong c6
trach nhi~m

gl trong vi~c

quan ly theo Hinh th6; tu'ong tl;l', khong phai chinh

quy6n dia phu'ongchi quan ly theo Hinh th6 tach roi khoi quan ly theo nganh.

1.2.3.3. Nguyen tile ciin
Nguyen t~c

doz, linh ho{lt va nh.ip nhang:

nay bao g6m cac n()i dung sau day:

18


- Tfnh din d(J'i giila nqi dung va khffi htr;mg qudn
qudn

ly. N9i dung nay c6 lien quan
ch~t

che voi nguyen t~c

tren day. Tuy thu9c vao qui m6 quan ly, c~n
trung, va'n d~
v~n

nao c~n

dan chu, nh~m

hanh dung qui lu~t

quan h~

ly v6'i qui
t~p

mo

cua vi¢c

trung dan chu

xac dinh nhung va'n d~

nao c~n

t~p

mvc dich co che" quan ly de doanh nghi~p
san xua't phai phu h
cua hfc lil'<;ing san xua't.

- Tinh linh hor;zt trong cdc nguyen tdc qudn
quan ly cac doanh nghi~p

c~n

vfrn c~n

co gian trong nhung ph(;lm vi cho phep, nh~m

slf uy~n

chuy~n,

cac doanh nghi~p

v~n

hanh theo nhung nguyen t~c

·tu co che" quan ly cac doanh nghi~p
khong nen d~
thl tvt h~u

ly. NQi dung nay ·doi hoi

t(;lo cho

hi~u

qua dC;lt du'
la 6n dinh m9t each thuong xuyen. Tuc la,

cho ho(;lt d9ng cua m9t doanh nghi~p

c6 nam thl tie"n bQ, c6 nam

•... voi nhung khoang each each xa nhau.

1.2.3.4. Nguyen tifc lien
- Tinh lien

ff!-C

({LC

va kt thila:

trong quan ly cac doanh

nghi~p

va trong nQi bQ mQt doanh

doi hoi phai dC;lt du'
lien ke"td6 phai dugiua cac khau, cac ca'p, dam bao tinh hi~u

- Tinh ·ke' th~!a
nghi~p

nha't dinh, nhung

CO kha nang thich ung trongnhung tlnh hu6ng ClJ th~.

- Tinh nhjp nhang trong qudn

nghi~p

ly. N9i dung nay doi hoi co ch€

kh6ng gay t~c

nghen

qua cua co che" quan ly.

trong quan ly cac doanh nghi~p

va trong n9i b9 m9t doanh

doi hoi k€t qua cua qua trlnh quan ly tru'oc se h6 tr
trlnh quan ly di~n
quan ly' va di~u
Tuy nhien, cling c~n

ra sau. Ne"u khong, ta't da c6 slf du' thua nao d6 trong co che"
nay c~n

du'
iuu y r~ng,

chinh thich h
ke"t qua cua qua trlnh quan ly truoc khong phai

19


se th€ hi~n
kh~ng

nguyen Vyn trong qua trJ.nh quan ly sau, rna qua trJ.nh quan ly sau Se
dinh ke't qua CUa qua trJ.nh quan ly tntoc mQt each CO ChQn lQC, a6ng thdi

b6 sung cho ke't qua d6 hoan thi~n

hon.

1.2.4. Nhii'ng n()i dung co ban trong co che' quan
san xua't kinh doanh ctia cac doanh nghi~p

(J Vi~t

ly kinh te' d6i voi ho~t
nam:

N<)i dung co ban trong co che' quan ly kinh te' d6i voi ho~t
kinh doanh cua cac doanh nghi~p

(J Vi~t

d{)ng

d<)ng san xua't

nam bao g6m:

* Xet tren goc do quiin IV cii mot nglmh nghi kinh te:·
(1) Xac dinh phttong huang, nhi~m

h(2) D~
nghi~p

v1,1 d§u ttl' cho ca nganh sao cho phil

kinh te' qu6c dan.

ra chu tntdng, chinh sach phat tri~n

thu<)c cac thanh ph§n kinh te' khac nhau.
(3) Dinh httong chie'"n lu'
so

toan nganh, bao g6m cac doanh

vi tri va vai tro cua nganh d6 trong n~

phat tri€n cho toan nganh tren co
kinh te' qu6c dan.

(4) Dinh httong va ki€m soat cac cac chttong trlnh, cac dtf an cua nganh d€
dap ling t6t nha't nhu c§u cua n~
(5) Chi d~o

thtfc hi~n

kinh te' qu6c dan.

cac phttong an t6 chuc san xua't-kinh doanh trong

toan nganh, phan cong· san xua't giua cac thanh ph§n kinh te' trong m<)t nganh.

(6) T~o
nhfit V~

di~u

ki~n

phattri€n khoa hQC, ky thu~,

muc kinh te' ky thu~
CUU

d€ cac nganh thtfc hi~n

va d£y m~nh
(7) L~p

dung dtt
thong tin, xay dtfng cac tieu chu£n Va dinh

cua nganh, t6 chuc ll.fc lu'tie'n dQ ap d~mg

quy ho~c

va chi d~o

khoa hQC ky thu~
vi~c

d€ nghien

Vao nganh d6.

t6 chuc thtfc hi~n

dao t~o

can bQ quan

20