Một số giải pháp chống gian lận trong khấu trừ, hoàn thuế giá trị gia tăng ở việt nam hiện nay

j:tl

~

sO GIAO DUC VA DAO TAO

~TRUONG

DJ:'!~2"KINH

Tf TPHCM

PHAN KIM THAI

A

All

")

A.11

IT

A 11

A

MOT
. SO GIAI PHAP CHONG GIAN LAN
. THONG KHAU

TRii, HOAN THUE GTGT 0 VIETNAM
HIEN
.
. NAY.

CHUYEN NGANH: TAl CHINH, LUU TH6NG TIEN TE vA TIN Dl)NG

MA SO : 5.02.09

LU~N

vAN TH~c

si KINH TE

NGUOI Hu'dNG DAN KHOA HQC : TS. PHAN MY H~N
r-GO.GIAO DVC VA 8_~0TAO
TRlldNG fJH KINH TE TP.HCM

TJ!lf VI:E;N

tl%c:C1
THANH PHO HO CHI MINH
- NAM 2003-

rR,

r!=

1

NHUNG CHU VIET TAT TRONG

GTGT: Gia trt gia tang.
NSNN: Ngan sach Nha nu6"c.
d~c

TTBB: Tieu th1:1
DN

: Doanh

bi~t.

nghi~p

?

UBND: Uy Ban Nhan Dan
AFTA: Khu vtjc
m~u

dtch tV do Asean

BTNT: BO'i tliQ"ng nQp thue'
EC : European Community
HHDV : Hang h6a, dtch v1:1

DE TAl

MUC
LUC
•
•
Trang
Ml:lC ll:lC

Mil dflu
CHUONG 1 ............................................................................................................. 1

so

co

MOT
LY LU!N
BAN v-E THUE GTGT vA HANH VI GIAN L!N
,...,
y'f
'
,..,
TRONG KHAU TRu, HOAN THUE .................................................................. 1
A,

A

,

1 . 1 .1 .

".
Kh a1
n1~m

."

,._,

Jt

?

A

1.1. MQT SO LY LU~N

CO BAN VE THUE GTGT ......................................... 1
va' d~ ~c d'"'
1em cua th ue""GTGT ...................................... .. 1
?

ni~m

............................................................................. 1

1.1.1.1

Khdi

1.1.1.2

Qua trlnh ra diJi va phdt tridn cua thud GTGT................ 1

1.1.1.3

EJ(lc didm cua thud GTGT ................................................... 2

~
th'1e""t cua th ue""GTGT a?
11
. .2 . S\f can
?

v·1~ "t Nam ..................................... . 3

1.1.2.1 Nhflng hg_n chd kh6 khdc phl:lc cua thud DT trziCic yeu cdu

cua tidn trlnh hf)i nhQ.p kinh td ...................................................... 3
1.1.2.2 lfu didm cua thud GTGT so vC!i thud doanh thu ................ 3
~
1 . 1 .3 . n·
u1eu

k'"
1~n

1 •1 •3 •1

V
1 "

d"'
e a"p d v.ng th ue""GTGT co" h'"
1~u

~
d"''
eu cau
01

'•
Vdl

qua .......................... . 5
?

, h th ue,._,. ........................................ . 5
ch,In h sac

1.1.3.2. Trinh df) phdt tridn kinh td xd hf)i phdi dg_t dzir;Jc muc df)

nhtft djnh .. ;......................................................................................... 6

1'
?
1.1.3. 3 . B Q may quan
y va'k'-"?
1em soa'tth ueK .................................... .. 6

A

1.2. NOI
. DUNG

'

co BAN CUA LUAT
. THUE GTGT HIEN
. HANH ................ 7

1.2.1. NhUng qui dfnh chung ...................................................................... 7
K• tui(lng ch 1u th ue,
K nQ p th ue ............................................ . 7
1 .2 .1 .1 f) 01
0

A

A'

1.2.1.2 EJ6i tlir;Jng khong chju thud.................................................... 7

1.2.2. Can

cu va phudng phap tinh thue" GTGT ....................................... 8

1.2.2.1 Gid tfnh

thud........................................................................... 8

1.2.2.2 Thud sutft. .............................................................................. 8
1.2.2.3 Phlidng phdp tfnh thud GTGT ............................................. 9
1.2.2.3.1 Phzidng phdp khtfu trli thud...................................... 9
1.2.2.3.2 Phlidng phdp trz;tc tidp tren GTGT........................... 10
1.2.2.4 H6a ddn chung tu ................................................................ 10
M¥-c U,c trang 1


~
k,y k"e kh a1. nQp,
" quye"'t t oan
, th ue,. .,......................................... .. 11
1 . 2 .3 . D ang

Dang ky nf)p thud.................................................................. 11

1.2.3.1

khai nf)p thud GTGT. ...................................................... 12

1.2.3.2 Ke

Quydt toan thud GTGT ......................................................... 12

1.2.3.3

1.3. GIAN LAN KHAU TRU, HOAN THUE ...................................................... 13
1'\

,..,

'

1.3.1. Khai ni~m

'

"'

va cac hanh vi gian l~n

1.3.1.1 Khai ni~m

hanh vi gian

1.3.1.2 Cac hanh vi gian l~n

l~n

trong kha'u tru, hoan thue' .. 13
................................................... 13

trong kha'u tru hoan thue' GTGT ....... 14

1.3.2. Kha'u trU v8. ho8.n thue' GTGT .......................................................... 14
1.3.2.1 Nhung qui dtnh v~

kha'u tru, hoan thue' GTGT d§.u vao .... 14

1.3.2.2 Ho8.n thue' GTGT ...................................................................... 15
1.3.2.2.1

Dffi tliqng hoan thud GTGT ............................................. 15

1.3.2.2.2

Trach

1.3.2.2.3

1.3.3. Tac h~i

nhi~m

cua dffi tliqng dliqc hoan thud ................. 17

Thdm quy§n va trinh tzj giai quydt hoan thud GTGT .... 17
cua gian l~n

kha'u tru, hoan thue' dO'i voi KTXH ........... 18

1.3.3.1 TB.c h9i dO'i vdi kinh t8 ....................................................... 18
1.3.3.2 TB.c h9-i dO'i vOi
1.3.4. XU ly vi phq.m v~
1.3.4.1 M()t

xa

hQi ....................................................... 19

thuS GTGT ....................................................... 19

s6 tn:iong hqp xil ly vi

1.3.4.2 Xu ph~t

vi ph~m

v~

ph~m

v~

h6a ddn

thus' GTGT ............ 19

........................................ 21

CHUONG 2 ............................................................................................................. 23

THljC TRJ).NG VE VAN Nl).N GIAN L!N TRONG KHAU TRU, HOAN
,..,
(j? N
THUEGTGT
CTAHI~NY
.............................................................. 23

uo

'

'

,...?

"

2.1. TINH HINH TRIEN KHAI THljC HI~N

"

"

,...,

LUi). T THUE GTGT ................. 23

2.1.1. Tinh hinh chung ................................................................................ 23
2.1.2. M()t sO' ke't qua d~t

duqc sau 4 nam thljc hi~n

Lu~t

thue' GTGT 24

Thud GTGT g6p phdn khuydn khich ddu tli va phat tridn

san xudt kinh doanh trong nude 6n djnh ...................................... 24

2.1.2.1

2.1.2.2

G6p phdn khuydn khich xudt khdu, bao hf) san xudt trong

nude ..................................................................................................... 25
2.1.2.3 Vi~c

ap d1;mg thud GTGT khong gay bidn df)ng ldn v§ gia,
" an h h ui'(J?ng d en
,._, dd'1• song
,. ., k 1n
• h t e,. ., - xa- h Ql
" •. ........................ . 26
kh ong
7

M¥c t":tfc trang 2


Thud GTGT g6p phdn quan trQng cho ngu6n thu NSNN 26

2.1.2.4

Thuc ddy tang cztiJng hg.ch toan kinh doanh va nemg cao y
thuc cheip hanh luQ.t thud cua cdc DN, tang cztiJng quan ly thud
h ,..,

.
cua cac cd quan t ue . ....................................................................... 27

2.1.2.5
?

,

G6p phdn hoan thi?n h? th6ng chinh sach thud Vi?t Nam
phu hqp vdi thong 1? qu6c td, tg.o di~u
ki?n chu d9ng h9i nhQ.p
v{/i khu vljc va thd gidi. .................................................................... 28

2.1.2.6

2.1.3. Tinh hinh hoan thue' GTGT trong thai gian qua .......................... 28

2.2 THljC TR~NG
,..,

2.1.3.1

Cd chd hoan thud................................................................. 28

2.1.3.2

Tinh hinh hoan thud va vi phg.m hoan thud GTGT ........ 29

THUE GTGT

(j?

VE VAN N~
GIAN L~N
TRONG KHAU TRU, HOAN
rl
NuuC TA TRONG THul GIAN QUA .................................... 30
TltR

kh~u

2.2.1. Nhung thu~n

lqi va kh6 khJ.n trong cong tac ch6ng gian l~n
trU, ho8.n thus' GTGT ................................................................................... 30
2.2.1.1

ThuQ.n lqi ................................................................................ 30

2.2.1.2

Kh6 khan ................................................................................ 31

2.2.2. Thljc trqng v~

v~n

nqn gian l~n

kh~u

tru, hoan thue' GTGT ..... 31

2.2.2.1

Thlfc trg.ng .............................................................................. 31

2.2.2.2

M9t s6 thu dog.n thztiJng gQ.p ................................................ 33

2.2.2.2.1

Thanh lQ.p cdc DN ma ..................................................... 33

2.2.2.2.2

Mua ban h6a ddn ............................................................. 34

- Mua ban h6a ddn troi n6i .................................................... 34
- Mua h6a ddn tg.o dl/ng ddu vao xin kheiu tru thud ........... 35
2.2.2.2.3
2.2.2.2.4

Ghi gia tren h6a ddn khong dung thzjc td...................... 35
LQ.p h6 sd mua ban kh6ng chidm dog.t ti~n

hoan thud 36

2.2.3. Nguyen nhan dcln de'n gian l~n

(J

trong kh~u
tru, hoan thue' GTGT
nliOc ta thOi gian qua ............................................................................... 37
2.2.3.1

D6i vdi chinh sach thud GTGT............................................ 3?

2.2.3.2 v~

h6a ddn: ........................................................................... 38

2.2.3.3 v~

quan ly thud .................................................................... 40

2.2.3.4

Cdc nguyen nhan khac ......................................................... 42

2.2.3.4.1

D6i vdi LuQ.t DN ............................................................. 42

2.2.3.4.2

D6i vdi LuQ.t hinh slf...................................................... 42
M¥c f¥c trang 3

2.2.3.4.3 Szj pheii hqp giua cd quan thud va cd quan chuc nting43
"

,..,

' •
eu toA, ve~ con ngztd1
.......................................................... 44

V""'

2.2.3.4.4

1

,....,

"

?

"

~

"'

,...,

"

2.3. MQT SO BAT Ci).P CUA LUi). T THUE GTGT DAN DEN GIAN Li).N
~
'
'
~
TRONG KHA U TRU, HOAN THUE . ................................................................... 44
' h th ue~ GTGT .................................. . 44
" t so~ b a~t cc;t" p cua ch'1nh sac
2 •3 •1 • M Q
?

2.3.1.1 Vai trztifng hqp v~ deii tztqng khong chju thud , deii tzt(lng
chju thud va thud sudt cua deii tzt(lng chju thud chzta ro rang ..... 44
2.3.1.2 Gid tinh thud deii vcJi hang nh{)p khdu chzta phil hqp .... 45
2.3.1.3 Khdu tru kheing thud GTGT ddu vao thea bang ke tq.o ke
hCI phdp ly .......................................................................................... 46

sci b~t

cua qui djnh phap lu~t
kh~u
tnl, hoan thus' ...... 46
,..-. v:d'.1 p hui'dng p h,ap t'1nh th ue,.,. ........................................ .. 46
2 .3 .2 .1 D01
,.,
d~ e k"
" th ue,.,.............................................. .. 47
2 . 3 . 2 . 2 T~ v e van

e kh a1' nQp

2.3.2. M<]t

c~p

2.3.2.3 v~

cdc qui djnh trong hoan thud ........................................ 47

xu ly vi phc;tm hanh chinh thus' GTGT ............................. 48

2.3.4. V§n d~

CHUONG 3 ............................................................................................................. 46
"

,...,

?

,

,.....,

"

,...,

'

'

MQT SO GIAI PHAP CHONG GIAN Ll).N TRONG KHAU TRU, HOAN
THUE GTGT 0 NUOC TA . .................................................................................. 49
,...,

?

,

3.1. TiNH c.AP THrET cuA v1ec cHoNG GIAN t!N TRoNG KH.Au TRu,
'

,...,

?

T-IA

A

HOAN THUE 0 N uuC TA HI:e;N NAY ............................................................. 49

3.2. DJNH Hu'ONG CHUNG THl)'C HieN CHONG GIAN L!N TRONG
~
~
'
'
KHAU TRU, HOAN THUE GTGT ...................................................................... 50

3.3. MQT so GIAI PHAP CHONG GIAN L!N TRONG KHAU TRU, HOAN
THUE GTGT .......................................................................................................... 52
~

3.3.1. Hoan thi~n

chinh sach thus' GTGT ................................................. 52

3.3.1.1 Si'ia deii b6 sung m9t sCi deii tzt(lng chju thud, khong chju
,., ............................................................................... 52
th ue,., va'h""/
t ue suat
3.3.1.2 Cdn thay d6i gid hang nh{)p khdu dd tinh thud nh{)p khdu
va thud GTGT Cl khau nh{)p khdu .................................................... 54
3.3.1.3 Vdn d§ khdu tru kheing thud GTGT ddu vao ..................... 55
3.3.1.4 Theing nhdt ml)t phzidng phdp tinh thud GTGT ................ 55
3.3.1.5 B6 sung di~u
3.3.1.6 v~

vdn d~

chlnh m9t sCi vdn d~

v~

ke khai n9p thud. 55

hoan thud............................................................ 56

3.3.1.7 Xu ly vi phq.m hanh chinh thud ......................................... 57

!M11c li;c trang 4


sO gi8.i ph8.p tit h6a ddn .......................................................... 57
3.3.2.1 Bi~n
phdp tuyen truy~n
gido dvc ........................................ 57
. " p h ap
, n1em
. " ye"'t g1a
. , ...................................................... .. 58
3 .3 .2 .2 B If?n
3.3.2.3 Xu ly vi phg.m v~
h6a ddn chung tit ................................... 58
." p h ap
, an
,.., d.1nh th ue"' ...................................................... . 59
3 .3 .2 .4 B If?n
3.3.2.5 Khuydn khich si'i dvng h6a ddn tl/ in ................................. 60
3.3.2.6 Va'n d~
ban h6a ddn le ........................................................ 60

3.3.2. MQt

3.3.3. Nang cao hi~u

3.3.4.

qua trong quiin

3.3.3.1

rlng dvng cong ngh~

3.3.3.2

Va'n d~

qudn

ly thu thus' GTGT ....................... 61

thong tin vao thu n()p thud............. 61

ly thud ............................................................ 61

cac giB.i ph8.p pho'i hQp

................................................................. 63

Hoan thi~n
Lu{j.t DN thea hzidng thong thodng nhztng chij.t
che ....................................................................................................... 63

3.3.4.1

3.3.4.2

B6 sung m()t s6 di~u

3.3.4.3

Ph6i hqp chij.t che cd quan thud vdi cd quan chuc nang. 64

3.3.4.4

M()t s6 gidi phdp tli con ngziai.. ........................................... 64

c&n thidt vao B() Lu{j.t hlnh slj ....... 63

Kdt Lutj.n
Tai

li~u

Phv lvc
tham khiio.

M¥-c U;.c trang 5


'

~

?

LOI MO DAU
1. MJ!.C lieu cua lui).n van :

Vdn df: gian lgn trong khdu trit, hoan thud GTGT la hi~n
cung bile xuc trong thai gian gdn day

tuqng vo

nude ta. Tit luc chua dp dl,lng thud

(J

GTGT, cdc hanh vi gian lgn thud n6i chung vdn c6 xay ra nhztng n6 con
nilm trong tdm kidm sodt cua nganh thud. Ngay 1/1/1999 khi Lugt thud
GTGT c6

hi~u

thi hanh sau thai gian tht!c

hi~n

thi hanh vi gian lgn trong

khdu trit hoan thud trCi thanh vdn df: rdt dang lo ngq.i, hdn baa giai hdt
ngay bay gia cdc cd quan huu quan phai vao cu9c kjp thai nhilm ngan
chij.n mqi thu doq.n bon rut ti&n cua Nha nude thong qua gian lgn kha'u trit
hoan th ue' GTGT.
Duqc nghien cilu, hqc tgp, lam vi~c
ti~n

hoan thud GTGT va qua cdc phudng
m9t so' giai phdp dd hq.n chd hi~n

hidu bidt vf: chinh sdch khdu trii
thong tin dq.i chung toi xin dua ra

tuqng gian lgn trong khfiu trii hoan thud

GTGT dem lq.i slj cong bilng trong

XQ

h9i vf: vi~c

thljc hi~n

nghfa

VlJ.

va

quyf:n lqi cua nhung deii tuqng n9p thud
Df: tai: " Mi)t sd giiii phap chii'ng gian li).n trong khdu tri(, hoan
thud GTGT lJ nu'uc ta hi~n
hi~n

nay" se tim ra nguyen nhan va thljc trq.ng cua

tliqng nay tren cd sCi d6 dlia m9t sei giai phdp g6p phdn hoan thi~n
chinh sdch thud GTGT va t6 chile quan ly thud c6 hi~u

qua.

2. Phu'cJng phap nghien cri'u:

Thong qua

vi~c

so sdnh giua mo hinh thud GTGT dang thljc

hi~n

tq.i

Vi~t

Nam vdi mo hinh thud GTGT teii liu (mang tinh ly thuydt) d§ tiin ra nhung
bdt c(ip cua chinh sdch thud GTGT
hi~n

hi~n

hanh. Tren cd siJ tinh hinh thljc

thud GTGT, thljc trq.ng khdu trii hoan thud d nude ta d§ tit d6 df: xufit

ra nhung giai phdp cheing gian lgn trong kha'u trit hoan thud. Ngu8n du
li~u:

- IMF

- Cdc nien gidm theing ke Vi?t Nam
Cdc bdo cdo cong bei cua BQ Tai Chinh, CIJ.c Thud TPHCM
-

Tai
li~u

nghien cilu sdch bdo, tq.p chi.


3. Bff CIJ.C luqn van :

LuQ.n van g6m 65 trang va phdn ph1;1 l1;1c. Ngoai phdn md ddu va kdt luQ.n,
luQ.n van dztqc kdt cdu nhzi sau:
Chzidng 1: M()t s6 ly luQ.n cd ban v~

thud GTGT va hanh vi gian IQ.n trong

khdu trii hoan thud
Chzidng 2: Thtjc trq.ng v~
Ci nziac ta

Chzidng

3:

hi~n

vdn nq.n gian IQ.n trong khfiu trii hoan thud GTGT

nay.
M()t s6 giai phdp ch6ng gian IQ.n trong khdu trii hoan thud GTGT

c1 nztac ta.
TAC GIA


CHUONG 1:
A

A'

A

IT

.,

'A

1

A

'

'

MOT

. SO LY LOAN
. Cit BAN VE THUE GTGT VA HANH
VI GIAN LAN
. THONG KHAU TRU HOAN THUE.
,..,

A

,

1.1.1 Khai ni~m

va d~c

~

?

"

I. I. MQT SO LY LU~N

K

CO BAN VE TRUE GTGT.

diim cua thue' GTGT

1.1.1.1 Khai niem
- Gia tri gia tang: la gia tri tang them cua HHDV phat sinh trong qua trlnh san xufft,

h.tu thong d~n

tieu dung va n6 dtiqc xac dinh lam can cu tfnh thu~

GTGT c6 th~

tfnh b~ng

•

phlidng phap c()ng ho~c

d()ng) va lqi nhu~
•

phlidng phap tru.

Theo phlidng phap c()ng, GTGT la gia tri cac y~u
them, bao g6m chu y~u
v~

t6 cffu thanh gia tri tang

tri lao d()ng (thuong duqc tinh b~ng

la gia
ho~t

GTGT

chi phi lao

d()ng san xufft kinh doanh, dich v~.

Theo phlidng phap tru, GTGT la khoan chenh l~ch

giii'a gia ban dffu ra va

gia mua dffu vao.
- Thue" GTGT la thue" tfnh tren khoan gia tri tang them cua HHDV phat sinh trong
qua trlnh til' san xufft, btu thong d~n
khau hay ft khau til' san xufft d~n

tieu dung. San phffm HHDV du c6 qua nhi~u
tieu dung ciing d~u

chiu m()t muc thu~

nhli nhau

tren phffn gia tri tang them (J tung khau.
Thu~

GTGT la thu~

gian thu do nguoi tieu dung chiu thong qua vi~c

HHDV. Nglioi san xufft, kinh doanh chi la nglioi n()p thu~

tra ti~n

mua

thay nglioi tieu dung

1.1.1.2. Qua trinh ra dili va phat triin cua thue' GTGT.
- Nguoi dffu tien nghi ra lo~i

thu~

nay la m()t nglioi Due ten la Carl Fiedrich Von

Siemens. Tuy nhien ong khong thuy~

ph~c

dliqc chfnh phu ap d~ng

rna de"n 1986 C()ng hoa Lien Bang Due moi b~h
- Thu~
vi~c

GTGT ra doi dffu tien (J Phap do k~t
hoan thi~n

h~

th6ng thu~

c6 ngu6n g6c til' thu~

thu~

DT duqc ap d~ng

nay phat sinh nhli
la vi~c

thu~

thu thu~

(J

bi ch~m

GTGT. Luc dffu thu~

trlioc dBi VOi nguyen V~t

li~u.

ban

u~

D~n

ch~

thue" gian thu. N6

tr€. Sau nhi~u

san xufft thanh thu~

h~n

thu~

thu thu~

- 1-

ap d~ng

ch6ng cheo qua nhi~u

nam 1968, n6 da CO hi~U

hang h6a va cung ling dich v~.

lffn sua d6i,
danh m()t lffn vao

GTGT duqc ban hanh d~
vi~c

vao

Phap til' 1917 nhling chfnh sach

nam 1954, Chfnh phu phap moi cai ti~n
nh~m

nay

GTGT.

tang cliong cac lo~i

b6 sung thl mai d~n

nganh san xufft, chu y~u

thu~

qua cua m9t qua trlnh lau dai nh~m

nlioc nay va d~

DT, thu~

dffu ap d~ng

lo~i

d6i voi
khau

h;l'c Ca trong linh V\l'C


- Qua trlnh th6ng nha"t h6a Chau Au du'dt,mg thu~n

l
thue' GTGT tri~n

1966, trong xu httong cai each h~

khai nhanh chong (J cac mtoc khac. Be'n nam
th6ng thue' don gian va hi~n

Au, thue' GTGT dtt
d~i

chung (J Chau

thay the' m()t s6 sac thu~

Nam 1977, cd che' cua thue' GTGT dttd6ng Chau Au va dtt
gian thu.

nho nghi quye't 6 cua C()ng
d~

gia nh~p

kh6i EC

- Tfnh de'n nam 1995, cii the' giOi co Wi 100 nttoc da ap dt,mg thue' GTGT. Rieng
Chau

A, s6ltt
Tien (1977), tie'p d~n

tien la Tri~u

Indonexia (1985), Bai Loan (1986), Philippin (1988), Nh~t

ban (1989), Mong C6 (1993), va Trung Qu6c (1994)

-d

m()t s6 nu'oc kinh te' phat tri~n

do c6 nhii'ng quan di~m

khac nhau nen vi~c

nghien CUu, quye't dinh ap dt,mg thue' GTGT keo dai trong nhi~u
NhQt Biin: dtta ra d~

nghi ap dt,mg thue' GTGT

nam nhu':

tu nhii'ng nam 1955 de'n nam

1986 nhu'ng de'n thang 4-1989 moi thlfc hi~n.
Newzeland: phan d6i kich li~t

thue' GTGT vao dffu nhii'ng nam 80 nhttng da

ban hanh thue' GTGT vao thang 5-1986.
Hy L{zp: d6ng

y chuy€n sang ap dt,mg thue' GTGT khi gia nh~p

EC nam 1981

voi tu' each m()t thanh vien chfnh thuc, nhu'ng de'n thang 1-1987 moi ban hanh thue'
GTGT.
Canada: Ban dffu ciing ra"t phan d6i vi~c

thue' ban le hi~n

ban hanh thue' GTGT thay the' cho

hanh (J cac bang song de'n thang 1-1991 thue' GTGT da dtt
hanh.
Thl)y si: luc dffu da phan d6i d~

ban le hi~n

hanh, song d~n

nghi ban hanh thu~

GTGT thay the' cho thue'

thang 1-1995 Thvy si da ban hanh lu~t

thu~

nay.

1.1.1.3. Biic diim cua thue' GTGT.

- Thue' GTGT chi danh vao gia tri tang them cua HHDV t~i
va lu'u thong sao cho cu6i ky san xua"t kinh doanh ho~c
thue' thu du'V\} cho ngu'oi tieu dung. f)~c

m6i cong do~n

san xua"t

cung ca"p dich vv thl t6ng s6

se khop voi s6 thue' tinh theo gia ban san phfim dich
di~m

nay t~O

tfnh lien thong toan b{) chu trlnh V~n

d()ng cua san phgm HHDV.
- Thue' GTGT la lo~i

thue' c6 ph~m

vi d6i tu'
du thue' sua"t

khong cao, it thue' sua"t, nhu'ng vfin dam bao dtt- Thue' GTGT tranh dtt
tu'<;lng danh thue' trung lap: voi phttong thuc kha"u tnl'

thue' chi danh len phffn tang them do co sd t~o
thue' (j khau tru'oc nen tranh du'
ra, khong danh ch6ng len gia tri tfnh

tu'
- 2-


- Vi~c

kha'u tru thue' GTGT dttqc tie'n h~m

phep ch6ng tr6n l~u

thue' c6 hi~u

- Thue' GTGT c6 tinh trung l~p

thong qua h6a ddn, thue' GTGT cho

qua va tl;lO ra sl;t' ki€m soat Ifin nhau v6 thue'
: thue' GTGT khong can thi~p

sau vao vi~c

khfch hay h1;1n che' san xufft, kinh doanh, khong t1;10 nen Sl;t' phan bi~t

khuye'n

d(}i xti' d(}i VOi

cac thanh phffn kinh te'. Do d6, dam bao moi trliong Cl;lnh tranh hoan hao va khuye'n
khfch phat tri€n san xua't toan xa hoi

1.1.2. St;! cdn thie't cua thue' GTGT (/ Vi~t

Nam.

1.1.2.1. Nhilng han cht kh6 khifc phuc cua thut doanh thu trlioc yeu ctlu
cua titn trinh hoi nhiip kinh tt quffc tt.

- Thue' doanh thu tfnh tren doanh thu cua m6i giai dol;ln nen c6 tinh trung Hip, tu
ngttoi cung ung de'n nha ban huon ban le d6u phiii chiu thue' doanh thu va d6u tinh
-~

thue' doanh thu vao gia ban san phffm.
- C6 qua nhi6u thue' sua't va nhi6u trttong hqp xem xet mien giam, ngoai ra con tdn
tl;li hai each tinh thue' la tinh tren toan bo doanh thu va tinh tren chenh l~ch
ban va gia mua dfin de'n h~
•

gifia gia

qua sau:

Chinh sach thue' thie'u trung l~p.

th€ hi~n

kha r6 sl;t' phan bi~t

gifia cac d6i

tliqng chiu thue' .
•

Quan ly thu thue' phuc tl;lp, gay b6i r6i cho ngtioi nQp thue' Va t1;10 ke hd cho
m6c ngoi:ic tham nhiing.

•

De lqi dt,mg d€ tr6n thue', tranh thue' .

- Thue' doanh thu khong khuye'n khich xua't khffu va dffu tli
Toan b() dffu vao d€ san xua't san phffm da hi danh chdng thue' nhi6u lffn lam tang
gia nguyen nhien V~t

li~U,

do d6 gia thanh san phffm tang len lam giam tfnh Cl;lnh

tranh cua hang xua't khffu. Ngoai ra, khi DN dffu tli mua sa:m may m6c thie't hi xay
dl;t'ng nha xttdng cling phai chiu thue' doanh thu (1 nhi6u khau ffn trong gia thanh
khong dttqc kha'u tru nen chi phi kha'u hao tang len, lqi nhu~
ttt khong mang l1;1i hi~u

giam di va vi~c

dffu

qua.

- Thue' doanh thu khong khuye'n khich vi~c

thl;t'c hi~n

t6t che' do h6a ddn chtffig tu:

Do nhu cffu Iffy h6a ddn mua hang cua cac ddn vi, ca nhan khi thl;t'c hi~n

thue' DT

khong dem l1;1i lqi ich cho hQ nhtt khong dttqc kha'u tru hay hoan thue', hoi:ic ne'u
mua hang c6 h6a ddn thl phiii tra voi muc gia cao hdn . Mi:it khac, d6i voi nhfing
ddn vi ap dvng thue' khoan khong mu6n ra h6a ddn ban HHDV d€ dttqc khoan muc
thue' tha'p hdn thl;t'c te'.

1.1.2.2 Uu diim cua thut GTGT so voi thut doanh thu
- 3-


Vi~c

ban hfmh thue' GTGT thay the' thue' DT da dem lc.ti mot s6 u'u di~m
- Thuoc tinh u'u vi~t

sau:

nha't cua thue' GTGT so voi thue' DT Ut kha'u tru, ho~m

thue'

Phu'dng phap kha'u tru Ut phu'dng phap tien tie'n nha't cua thue' GTGT, theo
phu'dng phap nay thl a m6i khau tieu th1;1 hang h6a, thue' GTGT du'qc tinh tren toan
bo gia tri hang h6a ban ra, nhu'ng duqc kha'u tru thue' GTGT nop a khau tru'oc.
Thue' GTGT chi thu khi cd sa kinh doanh tc.to ra gia tri tang them va danh
tren phgn va danh tren phgn gia tri tang them d6. Truong hqp, ne'u gia hang h6a
ban ra tha'p hdn so voi t6ng gia chi phi dgu vao, cd sa kinh doanh se khong phai nop
thue' rna con du'qc hoan thue' theo qui dinh.
- Thue' GTGT khuye'n khich xua't khgu va dgu tu' :
Voi thue' sua't 0% ap d1;1ng hang xua't khgu cho phep kha'u tru toan bo thue' dgu vao

cua hang xua't kh§'u, tc.to di~u

ki~n

cho cac nha xua't khgu hc.t gia thanh phat huy Iqi

the' cc.tnh tranh hdn so voi thue' DT tru'oc day . Ne'u vi~c
kh§'u cang tc.to ra nhi~u

san xua't hang h6a xua't

GTGT thl s6 thue' du'qc hoan a khau xua't khgu cang nhi~u,

do d6 khuye'n khich slf chuy~n
tha'p, GTGT khong nhi~u

dich cd ca'u san xua't tu nhii'ng m~t
sang nhii'ng m~t

hang c6 gia tri

hang c6 gia tri cao, GTGT IOn. Xu the'

nay ciing khuye'n khich cac cd sa kinh doanh chu dong san xua't c6 lai hdn, hc.tn che'
cac hoc.tt dong gia cong, sd che' kern hi~u

qua.

- Thue' GTGT la ngu6n thu quan tn;mg cho NSNN trong di~u
Vi~c

thlfc hi~n

thue' nh~p

cac cam ke't hoi nh~p

hoi nh~p

:

Nam doi hoi ta't ye'u phai c~t

giam

khgu d6i voi hang h6a xua't xu tu nhii'ng khu vlfc tham gia cam ke't d~

tltng bu'oc thlfc hi~n
c~t

cua Vi~t

ki~n

tlf do h6a thu'dng mc.ti trong khu vlfc va the' gioi. Vl v~y.

giam nay se lam anh huang khong nho de'n ngu6n thu NSNN. Vi~t

vi~c

nam da va

dang tham gia vao cac t6 chile khu vlfc va the' gioi d~

cling giao thu'dng vOi cac thi

A-

Thai Blnh Du'dng (APEC), T6

tru'ong qu6c te' : Di~n

dan Hqp tac kinh te' Chau

chile Thu'dng Mc.ti WTO,

Hi~p

dinh thu'dng mc.ti

Vi~t

cua cac nu'oc Asean AFfA ...Bay la cd hoi cho

My, Khu vtfc
Vi~t

nam hoa

m~u

nh~p

dich tt! do
va tang vi tri

tren tru'ong qu6c te' nhttng la thach thilc IOn cho nganh thue' trong vi~c

dam bao

ngu6n thu va bao ho san xua't trong nu'oc.
Bam bam ngu6n thu NSNN la mot trong nhii'ng nhi~m

Vl;l hang dgu cua m6i s~c

thue'. Thue' GTGT voi tinh tien tie'n da phat huy mc.tnh me va thtfc hi~n
nay. Ta't nhien, di~u
di~m

t6t nhi~m

Vl;l

nay chi dc.tt du'qc khi thue' GTGT du'qc thie't ke' phu hqp voi d~c

kinh te' va phl;lC Vl;l cho ffil;lC tieu dung d~n.

sua't va BTNT.

-4-

Tieu thilc dgu tien la mile thue'


- ThuS GTGT c6 cd che' danh thuS tien tie'n, tranh t6i da vi~c

thu trung Hip thuS. Do

d6 khi thay the' cho thuS DT, thuS GTGT du'<;1c thie't ke' voi muc thuS sua't nhln
chung cao hdn so voi thuS DT. M~t
nhi~m

V\}

khac do di~n

thu NSNN va mang tinh 6n djnh, H1u dai hdn.

- ThuS GTGT voi cd che' mi{c xich, t~o
kinh doanh, m()t m~t
m~nh

thu r()ng nen vftn dam bao du'<;1c

ra m()t qua trlnh ki~m

tra cheo giii' cac cd sd

ch6ng tha't thu thuS, tang thu cho NSNN, m()t m~t

h6a thi tru'ong, t~o

moi tru'ong c~nh

tranh lanh m~nh,

lam lanh

khuye'n khich cac thanh

phffn kinh te' tham gia san xua't kinh doanh. Cd che' mil:c xich nay ciing lam tang
tinh t\1' giac ciia cac cd sd kinh doanh trong vi~c

n()p thuS, th~

hi~n

(J hai m~t

:

+ Cd sd kinh doanh se bu()c cac ddn vi cung ca'p HHDV ca'p h6a ddn

d~

c6 th~

kha'u tru thuS GTGT dffu vao. Do d6 bu()c cac cd sd kinh doanh d6i tac phiii c6
thuc mua ban bhng h6a ddn, chung tu d~

y

du'<;1c n()p thuS GTGT theo phttdng phap

kha'u tru thuS.

+ M~t

khac, cac cd sd kinh doanh ciing nhanh chong n()p chung tu d~

thuS GTGT phai n()p ho~c
doanh va t~o

xac djnh

s6

du'<;1c hoan thuS. Do d6 se giup cac cd sd 6n djnh kinh

d¢1g uy tin voi cac d6i tac trong qua trlnh kinh doanh.

Tom lai: Trong h~

th6ng cac lo~i

thuS gian thu, thuS GTGT du'<;1c coi Ia si{c thuS

tien tiSn va khoa hQC, nen dSn nay da CO khoang 130 nu'OC tren the' gioi da va dang
ap dvng. M()t trong nhii'ng thu()c tinh u'u vi~t

nha't ciia thuS GTGT Ia kha'u tru, hoan

thuS. Khi tinh thuS (J khau sau kha'u tru thu~

da n()p khau tru'oc, dam bao chi thu

tu ndi san xua't de'n nguoi tieu dung cu6i

m9t Iffn thuS d6i voi hang h6a Iuan chuy~n
cung. Truong h<;1p ke't qua kha'u tru mang

s6 am (thuS da n()p (J khau tru'oc IOn hdn

thuS tinh (J khau sau) se du'<;1c hoan thuS . B~c

bi~t

d6i voi hang xua't khffu du'<;1c

khuye'n khich t6i da nen thuS dffu ra bhng 0% rna dffu vao khi san xua't che' bie'n
d~u

c6 thuS, de'n khi xua't khffu se du'<;1c hoan l~i

d6 DN c6 di~u

1.1.3. Di~u

ki~n

ki~n

toan b()

giam gia ban, tang them kha nang c~nh

ap dvng thue' GTGT co hi~u
d~

s6 thuS GTGT dffu vao, tu
tranh.

qmi:

1.1.3.1 Yeu diu cila chinh sach thut GTGT:
Vi~c

ap dvng thuS GTGT phiii dam bao ba yeu du ciia chi thi

s6 44 CT/TU ngay

04-11-1998 ciia B() Chinh Trj.
- Thu nha't: dam bao cong bhng v~
doanh trong n~

quy~n

l<;1i va nghia vv ciia DN, cac h9 kinh

kinh tS, giup cac DN 6n djnh du'<;1c san xua't, tang cu'ong h~c

kinh te', nang cao nang llfc qnh tranh trong nu'oc va tren thi tru'ong qu6c te'.
- Thu hai: bao dam

s6 thu NSNN khong giam so voi thuS DT .
-5-

toan


- Thu ba: bao dam 6n d!nh thi tntong trong nu'oc, tninh gay ra nhii'ng bie'n d()ng
m~nh

v~

gia

ca, dac bi~t

Ut gia

ca v~t

tu' hang hoa quan tn;mg dung trong san xua't

va tieu dung thie't ye'u dS 6n d!nh san xua't va khong anh huang de'n doi s6ng nhan
dan.

1.1.3.2 Trinh do phat triin kinh tt xii hoi phdi dat dude muc do nhift dinh.
- Trinh d() t~p

trung h6a cua n~

Ion moi c6 ki~n di~u

san xua't. D6i tu'qng n()p thue' phai c6 quy mo du

t6 chuc b() rna y ke' toan va tht.;(c hi~n

t6t che' d() chung tu. Khi

ap dl;lng thue' GTGT cac DN bu()c phai la'y h6a ddn khi mua hang dS du'hoan thue' GTGT, ne'u vi~c

mua ban trao d6i nho le te thl khong thu~n

la'y h6a ddn, khong thuc dffy tht.;(c hi~n

ti~n

cho vi~c

t6t h6a ddn, chung tu nen khong thS phan

anh du'qc ban cha't thue' GTGT.
- Trinh d() tieu dung cua xa h()i: thS hi~n
toan xa h()i.

voi yeu c~u

qua th6i quen va cd ca'u tieu dung cua

phat triSn cua n~

kinh te' va nhii'ng rang bu()c cua thue'

GTGT, nang sua't lao d()ng xa h()i cao, muc thu nh~p
quen chi tieu t~p
cho vi~c
- H~

trung va nhi~u

hdn cho m6i l~n

Ion, ngu'oi tieu dung c6 th6i
mua s3:m t~o

di~u

ki~n

thu~n

lqi

ap dl;lng che' d() h6a ddn giii'a ben mua va ben ban ngay cang t6t hdn.
th6ng tin dl;lng ngan hang ho~t

khong dung ti~n

d()ng voi hi~u

qua cao va vi~c

mi;it phai trd thanh th6i quen cua cac n~

thue' cua thue' GTGT d~

xay ra nhii'ng gian l~n,

khffu, thong qua quan ly ngo~i

t~

di;ic bi~t

thanh toan

kinh te' . Do tinh hoan
la hoan thue' hang xua't

trong tai khoan d ngan hang cua nhii'ng DN xua't

khffu nganh ngan hang ph6i hdu'- Sii' dl;lng h6a ddn trong m9i quan h~

mua ban hang h6a, cung ca'p d!ch Vl;l phai

du'ddn la cd sCJ phap ly, la chung tu quan tr9ng dS ngu'oi mua .kha'u tru thue', ngu'oi ban
ke khai thue'. Ne'u vi~c
hi~n

sii' dt;mg h6a ddn khong du'qc tht.;(c hi~n

thue' GTGT se bi gian do~n,
- Trinh d() nh~

khong phan anh chinh xac thue' GTGT.

thuc ciing nhu' y thuc tt.;( giac trong vi~c

va n()p thue' cua cac t6 chuc,

1.1.3.3. Bl) may qudn
- Khi ap dl;lng thue' GTGT thl vi~c

thl qui trlnh tht.;(c

cha'p hanh nghia vv ke khai

ca. nhan kinh doanh phai du'
tv va kiim soat thue:
kha'u tru, hoan thue' cho cac DN du'
hang

ky voi kh6i luqng h6a ddn, chung tu ra't IOn, do d6 b9 may quan ly va kiSm soat thue'
phai quan ly va kiSm tra h6a ddn chung tu sao cho hi~u

qua va tinh chinh xac cao. B9

may nay phai du'
- 6-

qua, du'

moe, phu'ong ti~n
ch~n

hi~n

d1;1i d€ xU' ly cac thong tin, cac s6li~u

mQi hanh vi vi phl;lm va gian l~n
- Trinh d9 chuyen mon nghi~p

diu cua Lu~t
vi~c

Vl,l

thuS moi. Do h~

chfnh xac va Iqp thai ngan

thuS GTGT:
cua nhan vien thuS phai du'qc nang len dap ling yeu

th6ng chfnh sach thuS GTGT bu'oc dffu chua hoan thi~n,

thu'ong xuyen b6 sung va sll'a d6i theo hu'ong Hip di nhii'ng ke hCJ xay ra thu'ong

xuyen la di€u khong th€ tranh khoi . Cac can b9 nhan vien thuS phai la nhii'ng nguoi
tien phong na:m vii'ng chfnh sach tri€n khai cho cac DN thl,l'c hi~n

t6t nghia

Vl,l

n<)p thuS

d6i vOi Nha mtoc.

1.2. N(H DUNG Cd BAN CUA LU! T THUE GTGT HI~N

HANH.

1.2.1. Nhfi'ng qui d!nh chung.

1.2.1.1. Dlfi fltdng chiu thut, dlfi tlldng nop thue:
- D6i tu'qng chiu thuS: Theo qui dinh t1;1i di€u 2 Lu~t

thuS GTGT va di€u 2 Nghi

dinh s6 79/2000/ND-CP ngay 29/12/2000 cua chfnh phu thl d6i tu'qng chiu thuS
GTGT la hang h6a dich

Vl,l

dung cho san xua't kinh doanh va tieu dung CJ Vi~t

Nam,

tru cac d6i tu'qng khong chiu thuS neu t1;1i M1,1c II Phffn A Thong Tu' 122.
- D6i tu'qng n9p thuS: Theo qui dinh thl ta't cii cac t6 chuc ca nhan c6 ho1;1t d<)ng san
xua't kinh doanh HHDV chiu thuS GTGT

aVi~t

Nam, khong phan bi~t

hlnh thuc; t6 chuc kinh doanh va t6 chuc, ca nhan khac c6 nh~p
thu<)c di~n

nganh ngh€,
khii'u hang h6a

chju thuS GTGT d€u la DTNT GTGT

1.2.1.2. Doz tlldng khong chiu thut.
Theo qui dinh t1;1i Di€u 4 Lu~t

thue' GTGT, Di€u 4 Nghi dinh s6 79/2000/ND-

CP cua Chfnh phu c6 26 nh6m HHDV nay c6 cac tieu thuc

d~c

tning sau:

- Kh6 xac dinh GTGT nhu' dich v1,1 tai chfnh, ngan hang hay nSu xac dinh du'qc thl
cling khong dang k€ nhu' san phii'm nong nghi~p.
- Nh6m HHDV nh~m
sang, xe buyt.ho~c

mu6i...

ph1,1c v1,1 cho nhu cffu cong c<)ng nhu' v~
khong nh~m

sinh, cay xanh, chiSu

m1,1c dfch kinh doanh, kiSm loi nhu' : d1;1y hQc,

truy€n thanh, truy€n hlnh, th€ d1,1c - th€ thao...
- Nh6m HHDV nh~m

thl,l'c hi~n

dich Vl,l y te', van h6a, hang vi~n

chfnh sach u'u dai h6 trq ngu'oi tieu dung nhu' cac
tr<;j...

- Nh6m HHDV la d6i tu'qng chiu thuS cua cac lo1;1i thuS khac nhu' thuS TTDB, thuS
chuy€n quy€n sll' d1,1ng da't.
- Nh6m cac ho1;1t dong cong ngh~

dn khuySn khfch dffu tu', khai thac nhu may bay,

gian khoan, tau thuy... trong nu'oc chu'a san xua't du'qc; chuy€n giao cong ngh~
mem may tfnh...
- 7-

phffn


- Nh6m HHDV khong tieu dung d Vi~t
t~m

nh~p-

Nam nhu' hang h6a chuy~n

tai xua't, cung U'ng tn,tc tie'p cho v~n

tai qu6c te'...

- HHDV cua nhii'ng ca nhan kinh doanh c6 muc thu nh~p
hon muc t6i thi~u

khffu, qua canh,

blnh quan hang thang thffp

nha nu'oc qui dinh d6i voi cong chile

1.2.2. Can cu va phtidng phap tinh thue' GTGT.
1.2.2.1. Gia tinh thui.

Theo qui dinh t~i

di€u 7 Lu~t

thue' GTGT va di€u 6 cua Nghi dinh

s6 79/2000/ND-

CP.Gia tfnh thue' GTGT cua HHDV du'<;ic xac dinh nhu' sau:
- £>6i voi HHDV do co sd san xua't kinh doanh ban ra ho~c

cung ling cho cac d6i

tu'<;ing Ia gia chua c6 thue' GTGT.
- £>6i voi hang h6a nh~p

khffu la gia nh~p

khffu t~i

cll'a khffu cong voi thue' nh~p

khffu
Ngoai ra, chung ta cffn chu

HHDV c6 tfnh d~c

y de'n mot s6 tru'ong hd~c

bi~t.

Ch~ng

thu dung cac chung tu nhu' tern bu'u chfnh, ve cu'oc v~n

h~n,

d6i voi
tai, ve x6

s6 kie'n thie't...ghi gia thanh toan Ia gia da c6 thue' GTGT thl gia chua c6 thue' du'xac dinh nhu' sau:
Gia chua c6
thue'GTGT =

Gia thanh toan (ti€n ban ve, ban tern, ... )
1 +%thuS sufft CUa hang hoa, d1ch V\! d6

Vi d1,1: Tren 1 ve tau hoa ghi gia 504.000d. Thl gia khong c6 thue' va thue' GTGT
cua ve nay du'QC tfnh nhu' sau:
- Gia chua c6 thue' GTGT =504.000/(1 +5%)

=480.000d
- Thue' GTGT phai nop 5% =480.000 x 5% =24.000d

1.2.2.2. Thut sua/.
Bi~u

thue' Ia va'n d€ quan tn,mg nhfft cua mot site thue'. V€ nguyen tiic, thue'

GTGT phai dam bao
Tuy nhien, day la lo~i

s6 thu vao NSNN khong tha'p hon s6 thu tu thue' DT tru'oc day.
thue' trung tfnh, khong phan bi~t

nganh ngh€, hlnh thuc kinh

doanh nen thong thu'ong c6 it muc thue' sua't. Theo th6ng ke cua quy ti€n t~

IMF,

tfnh de'n thang 10/1994, trong mot tram nu'oc ap d1,1ng thue' GTGT (khong tfnh muc
thue' 0%) thl chi c6 mot nu'oc Colombia c6 5 muc thue' sua't va nam nu'oc sll' d1,1ng 4
mile thue' sua't ,cac bu'oc con l~i

d€u sll' d1,1ng

s6 thue' sua't it hon 4. Mot s6 nu'oc nhu'

Achentina, Phffn Lan, Indonesia ...khi ap d1,1ng thue' GTGT sll' d1,1ng mot ho~c

hai

mile thue' sua't nhu'ng sau phai c6 st,t di€u chinh tang len. Theo t6ng ke't va theo d6i

- 8-


CJ

da s6 eae nude thl t6t nhfi't Ia sll' dt,mg nhieu mue thue' sufi't (khong nen VUQt qua 5)

h1c ban d~u

va sau d6 giam d~n

E>6i vdi Vi~t
thoi gian d~u
vi~e

Nam, vi~e

.
ehuy~n

tu thue' doanh thu vdi 11 mue thue' sua't trong

(0,5%-30%) sang ap dt,mg mot s~e

thue' trung tfnh nhu thue' GTGT, thl

sll' dt,mg 4 mue thue' sua't trong thoi gian d~u

ngot. Hi~n

nay, thue' GTGT eua Vi~t

kh6 tranh khoi sl,l' thay d6i dot

Nam sll' dt,mg eae thue' sua't 0%,5%,10%,20%.

Trong d6 mue 10% Ia thue' sua't ph6 thong.
Vi~e
nh~p

quy dinh eae mue thue' sua't khae nhau th~

hi~n

ehfnh saeh dieu tie't thu

va hudng dfin tieu dung. Mue thue' 0% duqe ap dt,mg eho hang hoa xua't khffu
bao g6m ea hang gia eong xua't khffu (xua't khffu ra nude ngoai va xua't vao khu ehe'

xufft...). Cae truong hqp dua hang ra nude ngoai d~
hoi ehq tri~n

ban, gidi thi~u

san phffm t~i

eae

Him ne'u e6 du din eu xae dinh la hang xua't khffu duqe ap dt,mg mue

thue' sua't 0%. Nhii'ng HHDV thie't ye'u, phve V\1 trl,l'e tie'p eho san xua't va tieu dung
duqe ap dvng mue thue' sua't tha'p nha't la 5%. Cae HHDV khong thie't ye'u, dn dieu
tie't thl ap dvng mue thue' sua't eao nha't Ia 20%

1.2.2.3. Phlldng phap tinh thut GTGT
1.2.2.3.1. Phudng phap khfiu trit thut
- S6 thue' GTGT phai nop

=Thue' GTGT d~u

ra - Thue' GTGT d~u

vao duqc khffu

tru
- Thue' GTGT d~u

ra

=Gia tfnh thue' cua HHDV chiu thue' ban ra nhan (x) vdi thue'

sua't thue' GTGT cua HHDV d6.
Co s?J kinh doanh thuoc d6i tu<;lng tfnh thue' theo phucJng phap khffu tru thue'
khi ban HHDV phai tfnh va thu thue' GTGT cua HHDV ban ra. Khi l~p

h6a don

ban hang HHDV, ccJ s?J kinh doanh phai ghi ro gia ban chua c6 thue', thue' GTGT va
t6ng s6 tien nguoi mua phai thanh toan. Tntong hqp h6a don chi ghi gia thanh toan,

khong ghi gia chua c6 thue' va thue' GTGT thl thue' cua HHDV ban ra phai tlnh tren
gia thanh toan ghi tren h6a don chung
b~ng

tu. Doanh thu chua c6 thue' duqc xac dinh

gia ban tru (-) thue' tfnh tren gia ban.
- Thue' GTGT d~u

vao b~ng

(=) t6ng s6 thue' GTGT ghi tren h6a don GTGT mua

HHDV chiu thue' GTGT, s6 thue' GTGT ghi tren chung
nh~p

khffu ( ho~c
Ph~n

C Thong tu 122) va s6 thue' GTGT d~u

nop thay cho phfa nude ngoai theo qui dinh t~i

h6a chiu thue' TTE>B ccJ s?J kinh doanh thucJng m~i
e6 h6a don ban hang. B6ng thoi thl,l'e hi~n
GTGT d~u

tu nop thue' cua hang h6a

vao (neu ph~n

1.3.2.1 )
-9-

di~m

3 Mvc II

vao duqc khffu tru 1% d6i vdi hang
mua eua ccJ s?J san xua't d~

ban ra

dung cac qui dinh ve kha'u tru thue'


1.1.2.3.2. Phlidng phap trljc tiep tren gia tri gia tiing_:
Thue' GTGT phai n9p

= GTGT

cua HHDV chiu thue' nhan (x) Thue' sua't thue'

GTGT tu'dng ung.
Hoac:
Thue' GTGT
phai n()p
Trong d6:
•

=

Gia thanh toan
Gia vO'n
cua HHDV
- cua HH DV
ban ra
ban ra

[

GTGT 1a sO' chenh 1~ch

J

Thue' sua't thue'
GTGT phai n()p
tu'dng ung

x

giii'a gia thanh toan cua HHDV ban ra va gia thanh

toan cua HHDV mua vao tu'dng ung
•

Gia thanh toan cua HHDV ban ra 1a sO' ti~n
ben ban, bao g6m

ben mua phai thanh toan cho

ca thue' GTGT va cac khoan phv thu, phi

thu them rna

ben mua phai tra.
•

Gia vO'n cua HHDV ban ra du'<;ic xac dinh b~ng
(bao g6m

gia tri hang hoa mua vao

ca thue' GTGT) rna cd sd kinh doanh da dung vao san xua't, kinh

doanh hang HHDV chiu thue' GTGT ban ra.
•

Thue' sua't tu'dng ung 1a muc thue' sua't quy dinh cho tung 1o~i

HHDV tu'dng

ung voi HHDV ban ra

* Phuang phap xac dinh GTGT lam ciin ca tfnh thut GTGT phai nop
- BO'i voi cd sd kinh doanh da thlfc hi~n

d~y

du vi~c

nhu sau:

mua ban HHDV c6 h6a ddn,

chung tu, ghi chep s6 sach ke' toan thl GTGT du'<;1c xac dinh can cu vao gia mua, gia
ban ghi tren chung tu
- BO'i voi cd sa kinh doanh da thlfc hi~n

d~y

du h6a ddn, chll'ng tu ban HHDV xac

dinh du'<;ic dung doanh thuban HHDV theo h6a ddn ban HHDV nhu'ng khong c6 du
h6a ddn mua HHDV thl GTGT du'<;1c xac dinh b~ng

doanh thu nhan (x) voi ty 1~

(%)

GTGT tfnh tren doanh thu
- BO'i voi ca nhan (h()) kinh doanh chu'a thlfc hi~n

ho~c

thlfc hi~n

chu'a d~y

du h6a

ddn mua, ban HHDV thl cd quan thue' can cu vao tlnh hlnh kinh doanh cua tung h9
a'n dinh muc doanh thu tinh thue'; GTGT du'<;1c xac dinh b~ng
nhan voi ty

1~

doanh thu a'n dinh

(%) GTGT tfnh tren doanh thu

1.2.2.4. H6a ddn chung tit:
Cd sd kinh doanh khi mua ban HHDV phai thlfc hi~n

che' d9 h6a ddn, chll'ng tu theo

qui dinh cua phap 1u~t.
- Cd sd kinh doanh thu()c BTNT GTGT theo phu'dng phap kha'u tru thue' khi ban

HHDV chiu thue' GTGT phai sii' dvng h6a ddn GTGT (tru tru'ong h<;1p du<;1c dung
h6a ddn, chung tu d~c

thu ghi gia thanh toan 1a gia da c6 thue' GTGT)

- 10-


- Cd sCJ kinh doanh thuoc DTNT theo phu'dng phap trl;l'c tie'p tren GTGT khi ban

HHDV ph;li

- Khi l~p

sa dt.mg h6a ddn ban hang.

h6a ddn, cd sCJ kinh doanh phcH ghi dffy du, dung cac ye'u

ngay ra h6a ddn, hQ ten, ddn vi, dia chi, rna

t6 qui dinh nhu':

s6 thue' tren h6a ddn. D6i voi h6a ddn

GTGT phai ghi r6 gia ban chua c6 thue', ph1,1 thu va phi tinh ngoai gia ban (ne'u c6),
thue' GTGT, t6ng gia thanh toan da c6 thue' ; ne'u khong ghi tach rieng gia ban chua
c6 thue' va thue' GTGT, chi ghi chung gia thanh toan thl thue' GTGT dffu ra phai tinh
tren gia thanh toan.
- H6a ddn, chung tu h•

sa d1,1ng la:

H6a ddn do Bo Tai Chinh (T5ng C1,1c Thue') phat hanh do cd quan thue' cung
ca'p cho cac cd sCJ kinh doanh.

•

fl:6a ddn do cac cd sCJ kinh doanh tl;l' in d~
du'<;jc T5ng C1,1c thue' chffp nh~

cho

•

Cac lo~i

h6a ddn chU'ng tu d~c

•

Bien lai nop thue' GTGT hang nh~p

sa dl,lng theo mfiu quy dinh va da

sa d1,1ng.

thu khac du'
sa d1,1ng.

khffu

1.2.3. Dang ky ke khai n()p, quye't tmin thue'.
1.2.3.1. Dang kv nop thut.
- Cd sCJ kinh doanh, k~

ca cac chi nhanh, caa hang trl;l'c thuoc, phai dang ky n()p

thue' voi Cl,lC thue' ho~c

chi Cl,lC thue' ne'u la ca nhan kinh doanh v~

doanh, nganh ngh~

kinh doanh, lao dong ti~n

dia diSm kinh

v6n, ndi nop thue' va cac chi tieu lien

quan khac theo mfiu dang ky nop thue' va hu'ong dfin cua cd quan thue'.
D6i voi cd sCJ moi thanh l~p,
ngay dti
thai gian dang ky nop thue' ch~m

nha't la 10 ngay k~

tu

dang ky kinh doanh; tru'ong h
chua dti
dang ky kinh doanh nhting c6 ho~t

dong kinh

doanh, cd sCJ phai dang ky nop thue' trtioc khi kinh doanh. Cac cd sCJ da dang ky nop
thue' ne'u c6 thay d5i nganh ngh~
diSm khac, sap nh~p.

giai th~.

kinh doanh, chuy~n

tr1,1 sCJ kinh doanh sang cac dia

pha san, h
hang, chi nhanh moi... phai dang ky b5 sung voi cd quan thue' ch~m

cac caa

nha't la 5 ngay

trtioc khi c6 sl;l' thay d5i d6.
- Cd sCJ kinh doanh thuoc d6i tu'
GTGT, ne'u thl;ic hi~n

dti
h6a ddn, chung tu, ghi chep h~c
che' do va tl;l' nguy~

mua, ban hang HHDV c6 dffy du

toan s5 ke' toan va ke khai nop thue' GTGT dung

dang ky thl;ic hi~n

nop thue' GTGT theo phtidng phap khffu tru

thue' thl dti
- 11-


- Khi cac cd sd kinh doanh da thlfc hi~n
thue' c6 trach nhi~m

dang ky nop thue' voi cd quan thue', cd quan

ca'p rna s6 thue' va gia'y chll'ng nh~

D6i voi cac chu dlf an nha th~u

dang ky thue' cho cd sd.

chinh nude ngoai Ia d6i tuqng duqc hoan thue'

GTGT chua c6 rna s6 thue' phai lam thu tl;lC voi Cl;lC thue' ndi dong tll,l scJ d~

duqc

ca'p rna s6 thue'.

1.2.3.2. Ke khai, nop thut GTGT phai nop NSNN
- Ke khai thue' GTGT
Thue' GTGT duqc ke khai hang thang, trong 10 ngay d~u

•

cua thang tie'p

theo.
Truong hqp khong phat sinh thue' d~u

•

ra Ifin thue' d~u

vao thl vfin phai ke

khai va nop to khai cho cd quan thue'.
Cd Sd kinh doanh chiu trach nhi~m

•

ve nhii'ng s6 li~u

ke khai tren to khai ciia

DNmlnh.
Vi~c

•

ke khai thue' GTGT hang nh~p

ke khai thue' nh~p

khffu duqc thlfc hi~n

cung hlc voi vi~c

khffu cho Hai Quan.

D6i voi cd sd kinh doanh buon chuye'n thl ke khai va nop thue' theo titng

•

chuye'n hang voi cd quan thue' ndi mua hang, truoc khi v~n
Cd scJ kinh doanh nhieu lo~i

•

toan rieng cho tung

lo~i.

chuy~n

hang di.

HHDV c6 muc thue' sua't khac nhau phai h~c
Truong h<;1p khong

h~c

toan rieng thl cd scJ phai

chiu thue' theo muc thue' sua't cao nha't trong s6 cac lo~i

thue' sua't rna HHDV

cua cd sd phai chiu.
- N()p thue' GTGT:
•

Cd

sd kinh doanh nop thue' GTGT va NSNN theo thong bao n()p thue' cua cd

quan thue'. Thoi h~n
ch~m

•

nha't khong qua ngay 25 cua thang tie'p theo.

Thue' GTGT cua hang nh~p
cung vOi thoi h~n

•

khffu c6 thoi h~n

thong bao n()p thue' nh~p

thong bao va thoi h~n

nQp thue'

khffu.

Cd Sd nop thue' theo phudng phap kha'u tru ne'u c6 thue' d~u
d~u

•

n()p thue' ciia thang duqc ghi trong thong bao nhll'ng

vao IOn hdn thue'

ra thl duqc kha'u tru vao thue' ky sau.

Thue' GTGT duqc n()p vao NSNN bling d6ng Vi~t

nam.

1.2.3.3 Quytt toan thut GTGT.
Theo quy dinh t~i

dieu 14 Nghi dinh s6 79/2000/ND-CP thl ta't

doanh thuoc mQi thanh ph~n

ca cac cd sd kinh

kinh te' (tru hQ kinh doanh vua va nho n()p thue' theo

muc a'n dinh doanh thu) deu phai thlfc hi~n

l~p

nam cho cd quan thue'.

- 12-

va gui quye't toan thue' GTGT hling


- Nam quye"t toan dunop quye"t toan cho cd quan thue" ch~m

nha't khong qua 60 ngay, k~

tu ngay 31

h<;lp nha't, chia, tach, giiH th~,

pha san, cd

thang 12 cua nam quye"t toan thue".
- Truong h<;lp cd sd kinh doanh sap nh~p,

sd cfing phai thlfc

hi~n

quye"t toan thue" voi cd quan thue" trong thoi h<;tn 45 ngay k~

tu ngay c6 quye"t djnh sap nh~p,

h<;lp nha't, chia, tach, giai th~,

pha san.

1.3. GIAN L!N KHAU TRU HOAN THUE GTGT.
1.3.1. Khai ni~m

va cac hanh vi gian l~n

trong kha'u triihoan thue' GTGT

1.3.1.1 Khai niem hanh vi gian lan
- Hanh vi gian l~n:
Nhu chung ta da bie't trong trong cac lo<;ti sach vd, giao tdnh da dutruong chua c6 lo<;ti sach nao c6 khai ni~m
nghia, ngay

thue" GTGT ban hanh cfing khong neu r6 khai ni~m

hanh

rna chi moi b6 sung trong thong tu 82/2002/TT-BTC ngay 18/9/2002 cua

Bo Tai Chinh v~
nhien, vi~c

mot each dfiy du y

ca cac lo<;ti sach giao khoa d<;tO due hay giao dl:IC cong dan cfing khong

c6. Gfin day nha't la Lu~t
vi gian l~n

hanh vi gian l~n

cac hanh vi du<;lc coi la gian l~n

vi ph<;tm v~

trong phfin xU' ly vi ph<;tm. Tuy

thue" GTGT da du<;lc qui djnh tu truoc, trong d6 neu r6 cac

truong h
trong M1:1c I Phfin E Thong

tu 122.
Chung ta c6 th~

hi~u

hanh vi gian l~n

nhfi'ng thao tac, hanh dong, ho~c

theo y nghia nhu sau: Hanh vi gian l~n

cong tac thlfc hi~n

mot va'n d~

nao d6 sai l~ch

la
so

voi nhfi'ng quy djnh, nguyen Hie da dua ra.
- Hanh vi gian l~n

trong khffu tru hoan thue": la ta't

ca cac sai ph<;tm trong cong tac

kha'u tru, hoan thue" mang tfnh chu quan voi y dd mang v~

l<;li rieng cho ca nhan,

DNmlnh.
Khffu tru, hoan thue" GTGT la nhfi'ng khau quan trQng trong thlfc hi~n
GTGT d~u

can ell' tren h6a ddn chung tu , do d6 gian l~n

la nhfi'ng gian l~n

qui trlnh thue"

trong khffu tru, hoan thue"

trong h6a ddn chll'ng tu .

- H~mh
vi vi ph<;tm trong linh vl)'c thu~
la hanh vi do t6 chuc, ca nhan vi ph<;tm nhfrng
thu~,
phap l~nh
v6 thu~,
nhting quy dinh v6 l~p
chll'ng tir mua
quy dinh cua cac lu~t
ban hang h6a, rna va ghi s6 k~ toan, nhfing quy dinh v~ cac khoi'm thu phi, 1~ phi va
hanh v~ cac khoi'm thu khac cua NSNN nhung chua d~n
muc truy
cac quy dinh hi~n
cll'u trach nhi~m
hinh S\1', phai bi xir ph1;1t hanh chinh.

- 13-


- Tro'n thue' va tninh thue' la mot trong nhung hinh thuc cua gian l~n
thue' la vi~c

l

phap d~

ghlm du'
Vl;l thue' phai nop. Tro'n thue' la hanh vi ba't hthue' phai n()p. Nhu' v~y
tu'
giam du'
ca tro'n thue' va tranh thue' d~u
ffil;IC

thue'. Tranh

dich cuo'i cung la giam ph~n

nghia
nghia Vl;l

la h1nh thuc rna cac do'i
nghia Vl;l thue' rna hQ phai

nop. Trong mot so' tru'ong htro'n thue' va tranh thue' .

1.3.1.2 Cac hanh vi gian ian trong khfiu tril. hoan thut.
Theo huang d~n
huang d~n

tl;li thong tu' so' 82/2002!TT-BTC ngay 18/9/2002 cua B() tai chinh

sii'a d6i b6 sung mot so' noi dung cua thong tu' so' 122/2000/TT-BTC ngay

29/12/2000 c6 qui dinh cac hanh vi du'
l~n

trong ke khai nop

. . thue', hoan thue'
Cac hanh vi sau day du'
trong ke khai n()p thue', hoan

thue':
- Sii' d1,mg h6a ddn chilng tu khong h•

H6a ddn in gia; h6a ddn kho'ng (khong ban hang h6a, dich Vl;l);

•

H6a ddn giao cho ngu'oi mua (lien 2) ghi khac voi h6a ddn lien hiu t1;1i cd sd
kinh doanh (lien 1);

•

H6a ddn ghi gia tri cao hdn gia tri hang h6a dich vv ban ra;

•

H6a ddn da qua tffy x6a;
L~p

•

kho'ng bang ke hang h6a inua vao thuoc do'i tu'
GTGT theo ty 1~
•

L~p

% (tu 1111112002 khong du'
gia chung tu n()p thue' GTGT khau nh~p

khffu d~

gian l~n

trong ke khai

nop thue', hoan thue' GTGT;
- Ban hang h6a, dich Vl;l khong l~p

h6a ddn, khong ke khai n()p thue' GTGT

- Sii' d1,1ng h6a ddn cua cd sd kinh doanh khac d~

ban hang h6a nhu'ng khong ke

khai thue' GTGT;
-Hang h6a ban trong nu'oc nhu'ng ke khai la xua't khffu d~
- Ke khai thue' GTGT d~u
xufft kinh doanh ho~c

vao cua hang h6a dich Vl;l khong dung cho hol;lt d()ng san
dung cho hol;lt d(}ng san xufft kinh doanh hang h6a dich Vl,l

thu()c do'i tu'- Cac hanh vi gian l~n

hu'dng thue' sua't 0%;

khac nh~m

khffu tru thue';

chie'm do1;1t ti~n

thue' cua NSNN.

1.3.2. Kha'u tru va hoan thue' GTGT
1.3.2.1 .Nhilng qui dinh v~

khfiu tril thut GTGT dtiu vao.
- 14-

- Thue' GTGT dffu vao du<;1c khffu tnr la thue' GTGT cua hang h6a, dich

Vl,l

dung cho

san xufft, kinh doanh hang h6a, dich Vl,l chiu thue' GTGT
- Truong h<;ip hang h6a dich

Vl,l,

mua vao dung d~ng

thoi cho san xua't, kinh doanh

hang h6a, dich v1,1 chiu thue' va kho.ng chiu thue' GTGT thl chi du<;1c khffu tru s6 thue'
dffu vao CUa hang h6a dich
thue' GTGT;

Vl,l

dung cho san xufft, kinh doanh hang h6a dich

Vl,l

chiu

s6 thue' GTGT dffu vao khong du<;1c khffu tru du<;1c tfnh vao chi phi cua

hang h6a, dich v1,1 khong chiu thue' GTGT.
- Thue' dffu vao cua hang h6a, dich
ke khai khffu tnr khi xac dinh

Vl,l

du<;ic khffu tru phat sinh trong thang nao du'<;ic

s6 thue' phai

n()p cua thang d6, khong phan bi~t

xufft dung hay con d€ trong kho. Truong h<;ip h6a ddn GTGT ho~c
thue' GTGT dffu vao cua hang h6a, dich
chua ke khai

kiP

da

chung tu n()p

mua vao phat sinh trong thang nhu'ng

Vl,l

trong thang thl du<;1c ke khai khffu tru vao cac thang tie'p theo,

truong h<;1p do ly do khach quan thl du<;1c khffu tru trong thoi gian t6i da la 03 thang

tie'p sau.
Van phong T6ng cong ty khong tn,tc tie'p ho~t
chfnh sl,l' nghi~p

tn,tc thu()c nhu: B~nh

Truong dao t~o

d()ng kinh doanh va cac ddn vi hanh

vi~n,

Tr~m

xa, Nha nghi di~u

... khong thu()c d6i tu<;1ng n()p thue' GTGT thl khong du'<;ic khffu tru

hay hoan thue' GTGT dffu vao cua hang h6a, dich
~()ng

du'ong, Vi~n

Vl,l

mua vao phl,IC

Vl,l

cho ho~t

cua cac ddn vi nay.
- Cd sCJ kinh doanh khong du<;1c tfnh khffu tru thue' GTGT dffu vao d6i voi truong

h<;ip h6a ddn GTGT khong ghi thue' GTGT (tru truong h<;1p du<;1c dung h6a ddn d~c
thu) ho~c

ghi khong dung ten, dia chi, rna

- E>6i voi vi~c

s6 thue' nguoi ban.

khffu tru thue' GTGT dffu vao theo ty 1~

116/2002/TT-BTC ngay 25/12/2002 da du<;1c bai bo , ngo~i
hang h6a chiu thue' TTE>B cd sCi kinh doanh thudng m~i

% theo huong di\n Thong tu

tru truong h<;ip d6i voi
mua cua cd sCi san xufft d€

ban ra c6 h6a ddn ban hang viln ap d1,1ng khffu tru thue' GTGT dffu vao theo ty 1~
1%.

1.3.2.2. Holm thut GTGT.
1.3.2.2.1 Bo'i tllf/ng holm thut.
- Cd sCi kinh doanh thu()c d6i tu<;1ng n()p thue' theo phudng phap khffu tru thue' du'<;ic

xet hoan thue' trong cac trliong h<;ip sau:
•

Cd sCi kinh doanh trong 3 thang lien t1,1c trCJ len (khong bi~t

nien d() ke' toan)

c6 liiy ke' s6 thue' dffu vao du<;1c khffu tru IOn hdn s6 thue' dffu ra du<;1c hoan
thue'. s6 thue' du<;ic hoan la s6 thue' dffu vao chua du<;ic khffu tru he't cua thoi
gian xin hoan thue'.

- 15-


•

Cd sCi kinh doanh trong thang c6 hang h6a xua't khffu ne"u c6 s6 thu€ GTGT
dffu vao chua dutheo thang, ho~c

d6ng trCJ len thi du
chuye"n hang (ne"u xac dinh du
cua chuye"n hang)
D6i voi hang h6a uy thac xua't khffu, gia cong xua't khffu qua m()t cd sCi khac ky hd6ng gia cong xua't khffu, gia cong chuy~n

tie"p xua't khffu, d6i tu

sCJ c6 hang h6a di uy thac xua't khffu, cd sCJ tnjc tie"p gia cong hang h6a xua't khffu.
- DO'i voi cd s(J moi thanh l~p,

dffu tu Uti san moi da dang ky n()p thu€ theo phudng

phap kha'u tru thue" nhting chua c6 phat sinh doanh thu ban hang d~

tinh thu€ GTGT

dffu ra, ne"u thai gian dffu tu tu m()t nam trCJ len dutung nam. S6 thue" GTGT dffu vao cua tai san dffu tu dutri~u

d6Il_g trCJ len thi du- Cd sCi kinh doanh quye"t toan thue" khi sap nh~p.

h
san c6 thu€ GTGT n()p thua, cd sCi c6 quy€n d€ nghi cd quan thue" hoan l~i

pha
s6 thu€

GTGT n()p thua.

- Cd sCJ kinh doanh dutheo quy dinh ciia phap lu~t.
- Vi~c

hoan thu€ GTGT da tra dO'i voi dlj an sii' dt.mg v6n ODA nhu sau:

•

Chu dlj an sii' dt.mg v6n ODA khong hoan l~i
ca'p trong nuoc c6 thu€ GTGT d~

•

mua HHDV tu cac nha cung

sii' dt.mg cho cac dlj an nay;

Nha thffu chinh thu()c d6i tuthue" sii' dt;mg v6n ODA khong hoan l~i
dt;mg v6n ODA khong hofm l~i
du
cung ca'p cac HHDV cho cac dlj an sii'

khong phai tfnh thue" GTGT dffu ra nhting

hoan thue" GTGT dffu vao cua HHDV mua trong

nuoc c6 thue" GTGT.
- D6i tutru ngo~i

giao mua HHDV t~i

Vi~t

Nam du
tren h6a ddn GTGT. Cd sCi kinh doanh t~i
nay khi l~p
sd d~

giao theo phap l~nh
Vi~t

v€ ttu dai mi8n

s6 thu€ GTGT da tra ghi

Nam khi ban HHDV cho d6i tu
h6a ddn GTGT vfin phai tinh thu€ GTGT. D6i tu
du
di~m

nay theo huong

dfin rieng ctia B9 Tai Chinh.
- D6i tu
• Cd sCi kinh doanh moi thanh l~p

tra, thanh tra truoc khi hoan thue":
c6 thai gian kinh doanh duoi 1 nam, d€ nghi

hoan thu€ lffn dffu;

• Cd sCi kinh doanh da c6 cac hanh vi vi ph~m
- 16-

gian l~n

v€ thue" GTGT.