Một số giải pháp để tăng cường khả năng kiểm soát chi phí sản xuất trong hệ thống kế toán chi phí tại công ty cổ phần thiết bị điện , luận văn thạc sĩ

i

B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

TRƯ NG Đ I H C KINH T Tp. HCM

ĐÀM TH H I ÂU

M TS

GI I PHÁP Đ TĂNG CƯ NG

KH NĂNG KI M SOÁT CHI PHÍ S N XU T
TRONG H TH NG K TOÁN CHI PHÍ
T I CÔNG TY C

PH N THI T B ĐI N

LU N VĂN TH C S KINH T

TP. H

CHÍ MINH –THÁNG 12 NĂM 2010


ii

B

GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

TRƯ NG Đ I H C KINH T Tp. HCM

ĐÀM TH H I ÂU

M TS

GI I PHÁP Đ TĂNG CƯ NG

KH NĂNG KI M SOÁT CHI PHÍ S N XU T
TRONG H TH NG K TOÁN CHI PHÍ
T I CÔNG TY C

PH N THI T B ĐI N

Chuyên ngành: K Toán
Mã s : 60.34.30

LU N VĂN TH C S KINH T
NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C:
TS. LÊ ĐÌNH TR C

TP. H

CHÍ MINH –THÁNG 12 NĂM 2010


C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAM
Đ c l p – T do – H nh phúc

B N CAM ĐOAN
H tên h c viên: Đàm Th H i Âu
Ngày sinh: 19-07-1983

Nơi sinh: Qu ng Ngãi

Trúng tuy n ñ u vào năm: 2006
Là tác gi c a ñ tài lu n văn: “ M t s gi i pháp ñ! tăng cư$ng kh năng ki!m
soát chi phí s n xu%t trong h& th ng k' toán chi phí t i Công ty C( Ph)n Thi't
B* Đi&n”
Giáo viên hư ng d n: TS. Lê Đình Tr c
Ngành: K toán – Ki m toán

Mã ngành: 60.34.30

B o v lu n văn ngày: 16-11-2010
Đi m b o v lu n văn: 7.5 ñi m
Tôi cam ñoan ñã ch nh s a n i dung lu n văn th c sĩ kinh t v i ñ tài trên, theo
góp ý c a H i ñ ng ch m lu n văn th c sĩ.

TP. H Chí Minh, ngày tháng 12 năm
2010
Ngư i cam ñoan

Ch t ch H i ñ ng ch m lu n văn

ĐÀM TH H I ÂU

VÕ VĂN NH

H i ñ ng ch m lu n văn 05 (năm) thành viên g m:
Ch t ch

: PGS.TS. Võ Văn Nh

Ph n bi n 1 : TS. Huỳnh Đ c L ng
Ph n bi n 2 : TS. Ph m Xuân Thành
Thư ký

: TS. Nguy n Th Kim Cúc

U viên

: TS. Ph m Châu Thành


ii

M CL C
Trang ph bìa
L i cam ñoan
M cl c
Danh m c các ký hi u, ch! vi t t"t
Danh m c các b ng, bi u
Danh m c các sơ ñ
L i m# ñ u
CHƯƠNG 1: ..............................................................................................................1
T NG QUAN V, KI M SOÁT CHI PHÍ.............................................................1
S N XU T TRONG DOANH NGHI P S N XU T...........................................1

1.1 Ch c năng ki m soát c a nhà qu n tr : .............................................................1
1.2 Vai trò c a k toán qu n tr ph c v ch c năng ki m soát: ..............................1
1.3 Ki m soát chi phí s n xu t trong doanh nghi p: ...............................................1
1.3.1 Khái ni m: ..................................................................................................1
1.3.2 Phân lo i chi phí ph c v ki m soát CPSX trong doanh nghi p................2
1.3.2.1 Phân lo i chi phí theo ch c năng ho t ñ ng ........................................2
1.3.2.2 Phân lo i chi phí theo m i quan h v i th i kỳ xác ñ nh k t qu ho t
ñ ng kinh doanh...............................................................................................3
1.3.2.3 Phân lo i chi phí s d ng trong ki m tra và ra quy t ñ nh ..................4
1.3.2.4 Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí. ..................................5
1.4 Các thành ph n cơ b n c a h th ng ki m soát CPSX trong doanh nghi p .....7
1.4.1 Giá thành ñ nh m c và CPSX ñ nh m c ....................................................7
1.4.1.1 Khái ni m.............................................................................................7
1.4.1.2 Ý nghĩa c a CPSX ñ nh m c và giá thành ñ nh m c ..........................7
1.4.1.4 Xây d ng ñ nh m c CPSX...................................................................8
1.4.2 D toán chi phí s n xu t .............................................................................9
1.4.2.1 D toán CPNVL tr c ti p: .................................................................10
1.4.2.2 D toán CPNC tr c ti p:....................................................................10


iii

1.4.2.3 D toán chi phí s n xu t chung: ........................................................10
1.4.3 Phân tích bi n ñ ng và ki m soát CPSX ..................................................11
1.4.3.1 Phân tích bi n ñ ng chi phí nguyên v t li u tr c ti p........................11
1.4.3.2 Phân tích bi n ñ ng chi phí nhân công tr c ti p................................12
1.4.3.3 Phân tích bi n ñ ng chi phí s n xu t chung.......................................13
K T LU N CHƯƠNG 1........................................................................................16
CHƯƠNG 2: ............................................................................................................17
TH C TR NG CÔNG TÁC KI M SOÁT CHI PHÍ .......................................17

S N XU T T I CÔNG TY C

PH N THI T B ĐI N .................................17

2.1 T$ng quan v Công Ty THIBIDI ....................................................................17
2.1.1 Quá trình hình thành và phát tri n ............................................................17
2.1.2 Ngành ngh kinh doanh và cơ c u t$ ch c...............................................18
2.1.3 T$ ch c công tác k toán t i Công ty: ......................................................21
Ch ñ k toán áp d ng:.................................................................................23
2.1.4 Quy trình công ngh s n xu t s n ph%m...................................................23
2.1.5 Đ&c ñi m s n ph%m và quá trình s n xu t máy bi n áp ñ i v i công tác
ki m soát chi phí s n xu t..................................................................................25
2.2 Th c t công tác ki m soát CPSX t i Công ty THIBIDI ................................26
2.2.1 Môi trư ng ki m soát t i Công ty.............................................................26
2.2.1.1 Ban ki m soát.....................................................................................26
2.2.1.2 Chính sách nhân s ............................................................................26
2.2.1.3 Các nhân t bên ngoài........................................................................27
2.2.2 T$ ch c h th ng thông tin k toán ph c v công tác ki m soát CPSX #
Công ty...............................................................................................................27
2.2.2.1 H th ng CTKT .................................................................................27
2.2.2.2 H th ng tài kho n k toán và h th ng s$ k toán: .......................28
2.2.2.3 H th ng báo cáo v CPSX:............................................................28
2.2.3 Phân lo i chi phí s n xu t ph c v ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty
THIBIDI.............................................................................................................28


iv

2.2.4 Công tác ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty ......................................30
2.2.4.1 L p h sơ công ngh ..........................................................................31

2.2.4.2 Ki m soát chi phí NVL tr c ti p........................................................31
2.2.4.3 Ki m soát chi phí nhân công tr c ti p ............................................33
2.2.4.4 Ki m soát chi phí s n xu t chung ......................................................33
2.2.4.5 L p d toán chi phí s n xu t ..............................................................34
2.2.4.6. Ki m soát s bi n ñ ng chi phí s n xu t ..........................................39
2.3. Đánh giá công tác ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty .............................40
K T LU N CHƯƠNG 2........................................................................................42
CHƯƠNG 3: ............................................................................................................43
PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP TĂNG CƯ NG.......................................43
CÔNG TÁC KI M SOÁT CHI PHÍ S N XU T ...............................................43
TRONG H TH NG K TOÁN CHI PHÍ .........................................................43
T I CÔNG TY THIBIDI .......................................................................................43
3.1 Phương hư ng ñưa ra các gi i pháp tăng cư ng công tác ki m soát chi phí
s n xu t trong h th ng ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty THIBIDI ............43
3.2 Nh!ng gi i pháp tăng cư ng công tác ki m soát chi phí s n xu t trong h
th ng k toán chi phí t i Công ty THIBIDI ..........................................................43
3.2.1 Gi i pháp hoàn thi n cơ c u t$ ch c qu n lý t i Công ty.........................43
3.2.2 Gi i Pháp Tăng Cư ng Công Tác Ki m Soát CPSX Trong H Th ng K
Toán Chi Phí t i Công ty ...................................................................................44
3.2.2.1 Xây d ng giá thành s n ph%m ñ nh m c............................................45
3.2.2.2 L p d toán chi phí s n xu t: .............................................................54
3.2.2.3 Phân tích bi n ñ ng và ki m soát CPSX: ..........................................59
3.2.2.4 Th ng kê CPSX ngoài d toán ..........................................................80
3.2.2.5 Ki m soát chi phí trong th i kỳ bi n ñ ng giá...................................83
3.2.2.6 Ki m soát chi phí thông qua các trung tâm qu n lý chi phí...............83
Tài li u tham kh o
Ph l c


DANH M C CÁC KÝ HI U, CH- VI T T.T

BKS: Ban ki m soát
CPSX: Chi phí s n xu t
CPSXC: Chi phí s n xu t chung
CPNVL: chi phí nguyên v t li u
CPNC: chi phí nhân công
CTKT: Ch ng t' k toán
NVL: Nguyên v t li u
SP: S n ph%m
SXC: s n xu t chung
THIBIDI: Công ty C$ Ph n Thi t B Đi n

DANH M C CÁC B NG, BI U
B ng 2.1: M t s ch tiêu v ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a Công ty 2007-2009
B ng 3.1: Chi phí ñi n phát sinh t' quý 1/2009 ñ n quý 02/2010.
B ng 3.2: B ng CPSXC theo kho n m c ph c v l p d toán CPSXC quý 3/2010
B ng 3.3: Th i gian lao ñ ng tr c ti p ñ nh m c và th c t quý 3 năm 2010
B ng 3.4: D toán CPSXC quý 3 năm 2010
B ng 3.5: B ng giá thành ñ nh m c s n ph%m qúy 3 năm 2010
B ng 3.6: CPSXC linh ho t theo t'ng kho n m c
B ng 3.7: D toán CPSXC linh ho t phân b$ cho t'ng lo i s n ph%m
B ng 3.8: D toán CPSX linh ho t
B ng 3.9: Phân tích bi n ñ ng tình hình s d ng NVL tr c ti p
B ng 3.10: Phân tích biên ñ ng chi phí nhân công tr c ti p
B ng 3.11: Phân tích bi n ñ ng CPSXC th c t và ñ nh m c
B ng 3.12: Báo cáo th c hi n d toán CPSXC ( phân tích b n bi n ñ ng CPSXC)


ii

DANH M C CÁC SƠ Đ

Sơ ñ 1.1: Phân lo i chi phí theo m i quan h v i th i kỳ xác ñ nh k t qu kinh
doanh
Sơ ñ 1.2: Mô hình chung ñ phân tích bi n phí s n xu t
Sơ ñ 1.3: Mô hình chung phân tích CPNVL tr c ti p
Sơ ñ 1.4: Mô hình chung phân tích bi n ñ ng CPNC tr c ti p
Sơ ñ 1.5: Sơ ñ phân tích hai bi n ñ ng CPSXC
Sơ ñ 1.6: Phân tích ba bi n ñ ng CPSXC
Sơ ñ 1.7: Phân tích b n bi n ñ ng CPSXC
Sơ ñ 2.1: Sơ ñ t$ ch c b máy k toán Công ty C$ Ph n Thi t B Đi n
Sơ ñ 2.2: Quy Trình S n Xu t Máy Bi n Áp T i Công Ty

DANH M C PH L C
Ph L c 2.1: Cơ c u t$ ch c Công ty
Ph L c 2.2: K ho ch t$ng giá tr s n xu t s n xu t quý 3 năm 2010
Ph L c 2.3a: Đ nh m c v t tư s n ph%m
Ph L c 2.3b: K ho ch chi phí nguyên li u tr c ti p quý 3 năm 2010
Ph L c 2.4: K ho ch chi phí nhân công tr c ti p quý 3 năm 2010
Ph L c 2.5: K ho ch chi phí s n xu t chung quý 3 năm 2010
Ph L c 2.6: K ho ch giá thành s n ph%m quý 3 năm 2010


iii

L I M/ Đ U
1. Lý do ch0n ñ1 tài:
Dù bi t r(ng k toán qu n tr có nh!ng công c ñ cung c p thông tin vô
cùng có ích ñ i v i các nhà qu n lý, nhưng hi n nay vì nhi u lý do khác nhau nên
không ph i doanh nghi p nào cũng áp d ng k toán qu n tr song song v i k toán
tài chính ñ t n d ng ngu n tin ñ u vào c a k toán tài chính nh(m cho ra s n ph%m
là các báo cáo tài chính và báo cáo k toán qu n tr ph c v cho các ñ i tư*ng bên

ngoài và c bên trong doanh nghi p. Đây là ñi u mà các doanh nghi p c n xem xét
ñ&c bi t là trong b i c nh hi n nay c a s phát tri n c a n n kinh t ñ t nư c trong
m i quan h kinh t qu c t khi Vi t Nam ñã chính th c là thành viên c a t$ ch c
thương m i th gi i WTO. Vi c gia nh p vào t$ ch c WTO ñã m# ra cho các doanh
nghi p Vi t Nam vô vàng cơ h i ñ phát tri n. Th nhưng, bên c nh nh!ng cơ h i,
các doanh nghi p Vi t Nam cũng ph i ñ i m&t v i r t nhi u khó khăn và th thách.
C th là nhi u công ty, t p ñoàn nư c ngoài v i th m nh v v n, k+ thu t và công
ngh hi n ñ i ñã xâm nh p vào th trư ng Vi t Nam.
Trong khi các doanh nghi p nư c ngoài chú tr ng nhi u ñ n công tác k toán
qu n tr , các doanh nghi p Vi t Nam thì ngư*c l i vì vi c t$ ch c công tác k toán
qu n tr theo quan ñi m c a pháp lu t hi n hành là mang tính ch t không b"t bu t.
Th c t t i Công ty C$ Ph n Thi t B Đi n cho th y vi c ki m soát chi phí
ñ&c bi t là ki m soát chi phí s n xu t là r t c n thi t vì nh hư#ng ñ n giá thành s n
ph%m. Và t t nhiên chi phí này cũng nh hư#ng ñ n l*i nhu n c a Công ty.
Vì v y tôi ch n ñ tài ” M t s gi i pháp ñ tăng cư ng kh năng ki m soát
chi phí s n xu t trong h th ng k toán chi phí t i Công ty C$ Ph n Thi t B Đi n”
ñ làm lu n văn t t nghi p v i mong mu n ñưa ra m t s gi i pháp ñ Công ty có
th tăng cư ng công tác ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty, t n d ng s li u c a
k toán tài chính k t h*p v i nh!ng thông tin do b ph n k toán qu n tr thu th p
ñư*c ñ nâng cao hi u qu ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a Công ty.
2. M2c tiêu c3a ñ1 tài :
- H th ng hóa nh!ng v n ñ lý lu n v h th ng ki m soát chi phí s n xu t


iv

- Đánh giá th c tr ng v công tác ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty C$ ph n
Thi t B Đi n
- V n d ng k toán qu n tr ñ ñưa ra nh!ng gi i pháp nh(m tăng cư ng công tác
ki m soát chi phí s n xu t trong h th ng ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty.

3. Đ i tư4ng và ph m vi nghiên c5u:
Lu n văn t p trung nghiên c u các v n ñ v ki m soát chi phí s n xu t c a h
th ng ki m soát chi phí s n xu t mà ch y u là ñưa ra các gi i pháp ñ tăng cư ng
công tác ki m soát chi phí s n xu t trong h th ng k toán chi phí t i Công ty c$
ph n Thi t B Đi n.
4. Phương pháp nghiên c5u:
Đ tài ñư*c nghiên c u trên cơ s# phương pháp lu n duy v t bi n ch ng,
ngoài ra còn s a d ng các phương pháp nghiên c u c th khác như: phương pháp
ti p c n quan sát, phương pháp t$ng h*p, phân tích, th ng kê ...
5. B c2c c3a ñ1 tài
N i dung chính c3a ñ1 tài g7m 3 chương:
Chương 1: T$ng quan v ki m soát chi phí s n xu t trong doanh nghi p s n xu t
Chương 2: Th c tr ng công tác ki m soát chi phí s n xu t t i Công ty C$ ph n
Thi t B Đi n
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp tăng cư ng công tác ki m soát CPSX trong
h th ng k toán chi phí t i Công ty C$ ph n Thi t B Đi n
6. Nh8ng ñóng góp c3a ñ1 tài
Lu n văn trình bày có h th ng cơ s# lý lu n v n i dung cơ b n v ki m soát
chi phí s n xu t. V n d ng cơ s# lý lu n này ñ ñưa ra nh!ng gi i pháp giúp Công
ty C$ Ph n Thi t B Đi n có th tăng cư ng công tác ki m soát chi phí s n xu t
trong h th ng k toán chi phí t i Công ty. Nh!ng gi i pháp này có ích cho các nhà
qu n tr Công ty trong quá trình ra quy t ñ nh s n xu t kinh doanh.


1

CHƯƠNG 1:
T NG QUAN V, KI M SOÁT CHI PHÍ
S N XU T TRONG DOANH NGHI P S N XU T
1.1 Ch5c năng ki!m soát c3a nhà qu n tr*:

Ch c năng ki m soát là m t trong b n ch c năng c a nhà qu n tr doanh
nghi p (ch c năng ho ch ñ nh, ch c năng t$ ch c- ñi u hành, ch c năng ki m soát,
ch c năng ra quy t ñ nh). Ki m soát là ch c năng ñ m b o cho m i ho t ñ ng c a
t$ ch c ñi ñúng m c tiêu. Ch c năng ki m soát c a nhà qu n tr chính là vi c so
sánh k t qu th c hi n v i k ho ch ñ k p th i phát hi n ra nh!ng sai sót, khuy t
ñi m nh(m ñi u ch nh, giúp cho các thành viên trong t$ ch c hoàn thành nhi m v .
Trong quá trình th c hi n ch c năng ki m soát, nhà qu n tr luôn ti p xúc và ghi
nh n thông tin ph n h i t' th c ti n và k p th i chuy n hóa chúng thành thông tin
k ho ch.
1.2 Vai trò c3a k' toán qu n tr* ph2c v2 ch5c năng ki!m soát:
Đây là m t trong b n vai trò c a k toán qu n tr (vai trò c a k toán qu n tr
ph c v ch c năng ho ch ñ nh, vai trò c a k toán qu n tr ph c v ch c năng t$
ch c ñi u hành, vai trò c a k toán qu n tr ph c v ch c năng ki m soát, vai trò
c a k toán qu n tr ph c v ch c năng ra quy t ñ nh) tương ng v i t'ng ch c
năng ( t$ng c ng có b n ch c năng) c a nhà qu n tr . Th hi n b(ng vi c cung c p
thông tin th c t , thông tin chênh l ch gi!a th c t v i d toán c a t'ng b ph n
trong doanh nghi p, giúp cho nhà qu n tr ki m soát ñư*c vi c th c hi n các ch
tiêu d toán và ñưa ra các bi n pháp nh(m nâng cao hi u qu ho t ñ ng trong tương
lai.
1.3 Ki!m soát chi phí s n xu%t trong doanh nghi&p:
1.3.1 Khái ni&m:
Ki m soát là quá trình theo dõi, xem xét, ñ i chi u, ñánh giá toàn b các
chính sách và th t c do ñơn v thi t l p và th c hi n nh(m ngăn ch&n gia l n, gi m


2

thi u sai sót, ngăn ng'a r i ro, ñ ñ t m c tiêu kinh doanh và ñ m b o t t vi c th c
hi n các chính sách và th t c ñơn v ñã thi t l p.
Ki m soát CPSX là m t trong nh!ng ch c năng qu n tr chi phí c a doanh

nghi p, nó cũng mang tính ch t c a ki m soát k toán và ki m soát qu n lý.
Ki m soát CPSX còn là m t ph n c a h th ng KSNB, ñư*c th hi n thông
qua vi c phân công, phân nhi m cho t'ng cá nhân, b ph n trong vi c th c hi n
công vi c ñ ñ t ñư*c m c tiêu c a doanh nghi p v qu n tr CPSX.
Ki m soát chi phí t t s, lo i tr' ñư*c lãng phí và các kho n s d ng không
hi u qu trong quá trình s n xu t, giúp s d ng có hi u qu tài s n, nâng cao năng
su t và hi u su t các ho t ñ ng trong doanh nghi p.
1.3.2 Phân lo i chi phí ph2c v2 ki!m soát CPSX trong doanh nghi&p
1.3.2.1 Phân lo i chi phí theo ch5c năng ho t ñ ng
Theo cách phân lo i này chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p bao
g m:
a. Chi phí s n xu t
Chi phí s n xu t là toàn b các kho n chi phí phát sinh t i các phân xư#ng, t$,
ñ i, b ph n s n xu t g"n li n v i ho t ñ ng s n xu t ch t o s n ph%m c a doanh
nghi p.
Chi phí s n xu t bao g m các kho n m c chi phí cơ b n sau:
* Chi phí nguyên v t li u tr c ti p: Là toàn b chi phí nguyên li u chính, v t
li u ph , v t li u khác...ñư*c s d ng tr c ti p ñ s n xu t s n ph%m.
* Chi phí nhân công tr c ti p: Là các kho n chi phí ph i tr cho nhân công
tr c ti p s n xu t s n ph%m như ti n lương, các kho n ph c p, các kho n b o hi m
xã h i, b o hi m y t , kinh phí công ñoàn trích theo ti n lương c a công nhân tr c
ti p s n xu t.
* Chi phí s n xu t chung: Là các kho n chi phí s n xu t ngo i tr' chi phí
nguyên v t li u tr c ti p, nhân công tr c ti p như: chi phí nhân viên qu n lý phân
xư#ng, chi phí CCDC ph c v s n xu t, chi phí kh u hao tài s n c ñ nh dùng cho
s n xu t, chi phí d ch v ph c v s n xu t ...


3

Phân lo i chi phí s n xu t theo cách này giúp qu n lý ñ nh m c chi phí, cung
c p s li u cho công tác tính giá thành s n ph%m c a doanh nghi p.
b. Chi phí ngoài s n xu t
Chi phí ngoài s n xu t là nh!ng kho n chi phí doanh nghi p ph i chi ra ñ th c
hi n vi c tiêu th s n ph%m hàng hóa, cung c p d ch v và qu n lý b máy kinh
doanh c a doanh nghi p.
Căn c vào ch c năng ho t ñ ng chi phí ngoài s n xu t ñư*c chia thành:
* Chi phí bán hàng: Là bi u hi n b(ng ti n toàn b các kho n hao phí v lao
ñ ng s ng, lao ñ ng v t hoá và các chi phí c n thi t khác ph c v cho quá trình b o
qu n và tiêu th hàng hoá.
* Chi phí qu n lý doanh nghi p: Là bi u hi n b(ng ti n toàn b các kho n
hao phí v lao ñ ng s ng, lao ñ ng v t hoá và các kho n chi phí c n thi t khác ph c
v cho quá trình qu n lý và ñi u hành ho t ñ ng SXKD c a doanh nghi p
1.3.2.2 Phân lo i chi phí theo m i quan h& v9i th$i kỳ xác ñ*nh k't qu ho t
ñ ng kinh doanh
Theo cách phân lo i này, toàn b chi phí s n xu t kinh doanh ñư*c chia thành chi
phí s n ph%m và chi phí th i kỳ.
a. Chi phí s n ph;m là nh!ng chi phí g"n li n v i các s n ph%m ñư*c s n xu t ra
ho&c ñư*c mua.
b. Chi phí th$i kỳ là nh!ng chi phí làm gi m l*i t c trong m t kỳ ho&c ñư*c mua
nên ñư*c xem là các phí t$n, c n ñư*c kh u tr' ra t' lo i nhu n c a th i kỳ mà
chúng phát sinh.


4

Sơ ñ7 1.1: Phân lo i chi phí theo m i quan h& v9i th$i kỳ xác ñ*nh k't qu kinh
doanh
Chi phí s n ph%m

Chi phí
nguyên v t li u
tr c ti p

Chi phí
s n xu t
chung

Chi phí
nhân công
tr c ti p

Chi phí s n xu t d# dang

Doanh thu bán hàng
(-)

Thành
ph%m

S n ph%m ñư*c bán

Giá v n hàng bán
(=)

L*i nhu n g p
(-)

Chi phí th i kỳ

Chi phí bán hàng và
chi phí qu n lý doanh nghi p
(=)

L*i nhu n
1.3.2.3 Phân lo i chi phí s< d2ng trong ki!m tra và ra quy't ñ*nh
a.Chi phí tr c ti'p và chi phí gián ti'p
- Chi phí tr c ti p: Là nh!ng chi phí có quan h tr c ti p ñ n vi c s n xu t,
kinh doanh m t lo i s n ph%m, m t ho t ñ ng kinh doanh nh t ñ nh.
V i nh!ng chi phí này khi phát sinh k toán căn c vào s li u ch ng t' k
toán ñ ghi tr c ti p cho t'ng ñ i tư*ng ch u chi phí.
- Chi phí gián ti p: Là nh!ng chi phí có liên quan ñ n nhi u lo i s n ph%m,
nhi u ho t ñ ng kinh doanh trong kỳ c a doanh nghi p. Đ i v i nh!ng chi phí này


5

khi phát sinh k toán ph i t p h*p chung, sau ñó tính toán, phân b$ cho t'ng ñ i
tư*ng liên quan ñ n theo tiêu th c phù h*p.
Phân lo i chi phí theo cách này giúp xác ñ nh phương pháp k toán t p h*p
và phân b$ chi phí cho các ñ i tư*ng ñư*c ñúng ñ"n và h*p lý.
b. Chi phí chênh l&ch
Là chi phí có trong phương án này nhưng không có trong phương án khác
ho&c ch có m t ph n trong phương án khác.Chi phí chênh l ch là căn c giúp cho
nhà qu n tr l a ch n các phương án kinh doanh.
c. Chi phí ki!m soát ñư4c và không ki!m soát ñư4c
- Chi phí ki m soát ñư*c: là chi phí mà m t nhà qu n tr có kh năng ki m soát và
ra quy t ñ nh.
- Chi phí không ki m soát ñư*c: là chi phí mà m t nhà qu n tr không có kh năng
ki m soát và ra quy t ñ nh.

d. Chi phí cơ h i
Là nh!ng thu nh p ti m tàng b m t ñi khi ch n phương án này thay vì ch n
phương án khác.
e. Chi phí chìm (chi phí l=n)
Là nh!ng chi phí ñã chi ra trong quá kh và nó không th tránh ñư*c dù l a ch n
b t kỳ phương án nào.
1.3.2.4 Phân lo i chi phí theo cách 5ng x< c3a chi phí.
Đ ph c v cho vi c l p k ho ch và ki m tra thì chi phí ñư*c phân làm ba
lo i: Chi phí kh bi n (bi n phí), chi phí b t bi n (ñ nh phí), chi phí h-n h*p.
a) Bi'n phí
Bi n phí là nh!ng chi phí thay ñ$i t l thu n v i m c ñ ho t ñ ng (m c ñ
ho t ñ ng có th là: s n lư*ng s n ph%m s n xu t, s gi máy v n hành. Vì v y,
bi n phí xu t hi n khi doanh nghi p ho t ñ ng.
Bi n phí g m: chi phí nguyên v t li u tr c ti p, chi phí nhân công tr c ti p và
m t s s n xu t chung như: ph tùng s a ch!a, chi phí ñi n tho i, ñi n, nư c...
Bi n phí g m hai lo i:


6

+ Bi n phí t l : là bi n phí mà s bi n ñ ng c a chúng thay ñ$i t l thu n
v i bi n ñ ng c a m c ñ ho t ñ ng. Ví d như chi phí nguyên v t li u tr c ti p,
chi phí nhân công tr c ti p, chi phí hoa h ng bán hàng.
Bi n phí t l ñư*c th hi n b(ng phương trình: Y = aX
Trong ñó:

Y: t$ng bi n
a: bi n phí trên m t ñơn v ho t ñ ng; X: m c ñ ho t ñ ng

Đ ki m soát t t bi n phí t l thì ph i ki m soát t$ng s , ñ ng th i ph i

ki m c bi n phí trên m t ñơn v m c ñ ho t ñ ng.
+ Bi n phí c p b c: là các bi n phí ch thay ñ$i khi m c ñ ho t ñ ng thay
ñ$i nhi u và rõ ràng. Bi n phí này không thay ñ$i khi m c ñ ho t ñ ng chưa ñ n
m t gi i h n nh t ñ nh. Ví d như chi phí ñi n năng, chi phí lương th* b o trì.
Đ ki m soát và ti t ki m bi n phí c p b c c n l a ch n m c ñ ho t ñ ng
thích h*p.
b) Đ*nh phí
Đ nh phí là nh!ng chi phí mà xét v t$ng s ít thay ñ$i ho&c không thay ñ$i
theo m c ñ

ho t ñ ng. Dù doanh nghi p có ho t ñ ng hay không ho t ñ ng thì

v n t n t i ñ nh phí. Nhưng n u xét trên m t ñơn v m c ñ ho t ñ ng thì t l
ngh ch v i m c ñ ho t ñ ng, có nghĩa là khi doanh nghi p tăng m c ñ ho t ñ ng
thì ñ nh phí trên m t ñơn v ho t ñ ng s, gi m d n. Tuy nhiên, nh!ng ñi m trên c a
ñ nh phí ch thích h*p trong ph m vi nh t ñ nh.
Có hai lo i ñ nh phí:
+ Đ nh phí b"t bu c: là nh!ng chi phí có b n ch t s d ng lâu dài và không
th gi m ñ n s 0 trong th i gian ng"n. Các lo i chi phí b"t bu c như: chi phí kh u
hao tài s n c ñ nh, chi phí b o dư.ng... Ch/ng h n như phân xư#ng c a Công ty
ñưa vào ho t ñ ng thì kh u hao nhà xư#ng là chi phí ph i ch u trong nhi u năm dù
công ty có s n xu t hay ng'ng s n xu t. Đ nh phí b"t bu c không th ng'ng c"t b0.
+ Đ nh phí không b"t bu c: là nh!ng chi phí có th thay ñ$i nhanh chóng
b(ng các quy t ñ nh c a các nhà qu tr như chi phí qu ng cáo... Nhà qu n tr không


7

b ràng bu c nhi u b#i quy t ñ nh v ñ nh phí không b"t bu c. Đ nh phí không b"t
bu c có th c"t b0.

c) Chi phí h>n h4p
Chi phí h-n h*p là chi phí bao g m c hai y u t ñ nh phí và bi n phí, như
chi phí ñi n tho i (thuê bao tr sau), ñi n s a ch!a thư ng xuyên TSCĐ, chi phí
thuê phương ti n, v n t i.
Nh(m m c ñích ra quy t ñ nh xây d ng các d toán ngân sách c n phân tích
chi phí h-n h*p thành ñ nh phí và bi n phí và sau ñó ñưa chúng v d ng công th c:
Y = aX + b
Trong ñó: Y: t$ng chi phí; X: m c ñ ho t ñ ng; b: ñ nh phí; a: bi n phí ñơn
v
1.4 Các thành ph)n cơ b n c3a h& th ng ki!m soát CPSX trong doanh nghi&p
1.4.1 Giá thành ñ*nh m5c và CPSX ñ*nh m5c
1.4.1.1 Khái ni&m
Chi phí s n xu t ñ nh m c bao g m: CPNVL tr c ti p ñ nh m c, CPNC tr c
ti p ñ nh m c, chi phí s n xu t chung ñ nh m c ñ s n xu t m t ñơn v s n ph%m (
ñư*c tính trư c khi ti n hành s n xu t).
Giá thành ñ nh m c c a s n ph%m là giá thành ñư*c tính trên các ñ nh m c
chi phí s n xu t hi n hành tính cho m t ñơn v s n ph%m. Vi c tính giá thành ñ nh
m c cũng ñư*c th c hi n trư c khi ti n hành s n xu t.
1.4.1.2 Ý nghĩa c3a CPSX ñ*nh m5c và giá thành ñ*nh m5c
Xác ñ nh ñư*c CPSX ñ nh m c và giá thành ñ nh m c s, có ý nghĩa quan
tr ng trong công tác qu n lý doanh nghi p.
Th nh t, là căn c ñ l p d toán ngân sách.
Th hai, ñ nh m c giúp ti t ki m chi phí và nâng cao hi u qu ho t ñ ng. Hay nói
cách khác ñ nh m c là nh!ng gi i h n ñ ñ ng viên m i thành viên c g"ng th c
hi n t t hơn ñ nh m c, ñ ñư*c ñánh giá cao thành qu , ñư*c khen thư#ng. Nh ñó,
doanh nghi p ti t ki m chi phí và nâng cao hi u qu ho t ñ ng.


8

Th ba, là căn c ñ ki m soát chi phí và hi u qu ho t ñ ng. Ki m soát ñư*c th c
hi n b(ng cách so sánh gi!a chi phí th c t , k t qu ñã ñ t ñư*c v i các ñ nh m c
ñã xây d ng.
1.4.1.4 Xây d ng ñ*nh m5c CPSX
- Xác ñ nh CPNVL tr c ti p ñ nh m c: NVL tr c ti p ñ nh m c thư ng ñư*c xác
ñ nh riêng ñ nh m c v lư*ng và ñ nh m c v giá.
Đ nh m c v lư*ng ph n ánh s lư*ng nguyên v t li u bình quân ñ s n xu t m t
ñơn v s n ph%m.
Đ nh m c v giá ph n ánh ñơn giá bình quân c a m t ñơn v nguyên v t li u.
Lư4ng NVL
Đơn giá mua
CPNVL tr c ti'p
=
x
tr c ti'p
ñ*nh m5c
ñ*nh m5c
ñ*nh m5c s< d2ng
- Xác ñ nh CPNC tr c ti p ñ nh m c: CPNC tr c ti p ñ nh m c cũng ñư*c xác
ñ nh g m ñ nh m c v lư*ng và ñ nh m c v giá.
Đ nh m c lư*ng v th i gian: ph n ánh lư*ng th i gian bình quân (gi , phút,..) ñ
s n xu t m t ñơn v s n ph%m ho&c m t công ño n c a quá trình s n xu t s n ph%m.
Đ nh m c giá v gi công lao ñ ng: ph n ánh chi phí nhân công tr c ti p cho m t
gi công lao ñ ng.
Đ*nh m5c CPNC
tr c ti'p

=

S gi$ lao ñ ng

tr c ti'p
ñ*nh m5c

x

T@ l& phân b( cho
m t gi$ lao ñ ng
tr c ti'p

- Xác ñ nh chi phí s n xu t chung ñ nh m c: là s ư c tính ñ i v i c bi n phí s n
xu t chung và ñ nh phí s n xu t chung trong kỳ. Nó ñư*c tính d a trên m t chi phí
ñơn v th ng nh t, như: chi phí c a ñơn v th i gian lao ñ ng tr c ti p, gi máy s n
xu t,…do nhân viên k toán chi phí l p.
Đ nh m c bi n phí s n xu t chung: bi n phí s n xu t chung là các chi phí c n thi t
cho quá trình s n xu t, bi n ñ ng t l v i quá trình ho t ñ ng. Bi n phí s n xu t
chung có th liên quan tr c ti p ñ n m t lo i s n ph%m ho&c liên quan gián ti p ñ n
nhi u lo i s n ph%m.


9

+ N u bi n phí s n xu t chung liên quan tr c ti p ñ n m t lo i s n ph%m, thì
xây d ng ñ nh m c v lư*ng, ñ nh m c v giá cho t'ng y u t bi n phí s n xu t
chung tương t như CPNVL tr c ti p.
+ N u bi n phí s n xu t chung liên quan tr c ti p ñ n nhi u lo i s n ph%m,
thì căn c vào k t qu th ng kê bi n phí s n xu t chung, bi n phí tr c ti p c a các
kỳ k toán trư c ñ xác ñ nh t l bi n phí s n xu t chung trên bi n phí tr c ti p
bình quân c a các kỳ s n xu t trư c.
Đ nh m c ñ nh phí s n xu t chung: ñ xác ñ nh t l phân b$ ñ nh phí s n xu t
chung thư ng căn c vào d toán ñ nh phí s n xu t chung hàng năm và tiêu th c

phân b$ ñ nh phí s n xu t chung như: s gi máy ho t ñ ng, s gi lao ñ ng tr c
ti p,…T l phân b$ ñ nh phí s n xu t chung ñư*c xác ñ nh như sau:
D toán ñ*nh phí s n xu%t chung

T@ l& phân b( ñ*nh
phí s n xu%t chung

Đ*nh m5c ñ*nh phí
s n xu%t chung cho
1 s n ph;m

=

=

S gi$ lao ñ ng tr c ti'p
Đ*nh m5c
th$i gian s n xu%t 1
s n ph;m

x

T@ l& phân b(
ñ*nh phí s n xu%t
chung

1.4.2 D toán chi phí s n xu%t
D toán chi phí s n xu t g m: d toán CPNVL tr c ti p, d toán CPNC tr c
ti p, d toán chi phí s n xu t chung.
D toán tĩnh: D toán chi phí có th l p tương ng v i m t m c ñ ho t

ñ ng c th ñư*c g i là d toán tĩnh.
D toán linh ho t: D toán tĩnh không dùng ñ ño lư ng vi c s d ng chi phí
# m i m c ñ ho t ñ ng. Vì v y c n ph i có d toán v chi phí trong m t ph m vi
t' m c ñ ho t ñ ng t i thi u ñ n t i ña ñ v i b t kỳ m c ñ ho t ñ ng nào cũng
có th xác ñ nh ñư*c m t giá tr d toán tương x ng dùng ñ so sánh khi phân tích
chi phí. D toán ñó g i là d toán linh ho t. Hay nói cách khác, d toán linh ho t là
d toán ñư*c xây d ng cho nh!ng m c ñ ho t ñ ng khác nhau trong ph m vi phù
h*p c a doanh nghi p.


10

Như*c ñi m c a d toán tĩnh (static budget): Chi phí th c t ñư*c so sánh v i d
toán chi phí trong d toán tĩnh b t ch p m c ho t ñ ng th c t khác v i m c ho t
ñ ng trong d toán. Vì v y không nói lên ñư*c hi u qu c a vi c ki m soát chi phí
Ưu ñi m d toán linh ho t (flexible budget): Chi phí th c t ñư*c so sánh v i d
toán chi phí # m c ho t ñ ng tương ng trong d toán linh ho t. Vì v y, cung c p
cơ s# chính xác cho vi c phân tích bi n ñ ng, nên thông tin v bi n ñ ng chi phí
có ý nghĩa s d ng.
1.4.2.1 D toán CPNVL tr c ti'p:
Đư*c xác ñ nh như sau:
D toán CPNVL
tr c ti'p

=

S lư4ng s n ph;m
s n xu%t

x

Đ*nh m5c CPNVL
tr c ti'p 1sp

x

Đ*nh m5c CPNC
tr c ti'p 1sp

1.4.2.2 D toán CPNC tr c ti'p:
Đư*c xác ñ nh như sau:
D toán CPNC
tr c ti'p

=

S lư4ng s n ph;m
s n xu%t

1.4.2.3 D toán chi phí s n xu%t chung:
Bao g m d toán bi n phí s n xu t chung và d toán ñ nh phí s n xu t chung.
+ D toán bi n phí s n xu t chung: n u bi n phí s n xu t chung ñư*c xây d ng theo
t'ng y u t chi phí cho m t ñơn v ho t ñ ng thì trình t l p d toán bi n phí s n
xu t chung tương t trình t l p d toán CPNVL tr c ti p. N u bi n phí s n xu t
chung ñư*c xác ñ nh b(ng t l ph n trăm (%) trên bi n phí tr c ti p thì d a vào
bi n phí tr c ti p ñ l p bi n phí s n xu t chung.
+ D toán ñ nh phí s n xu t chung: ñ i v i các y u t ñ nh phí chung b"t bu t, t'
ñ nh phí s n xu t chung hàng năm chia ñ u cho b n quí ñ xác ñ nh ñ nh phí s n

11

xu t chung hàng quý. Đ i v i các y u t ñ nh phí chung tùy ý, căn c vào ho t
ñ ng xác ñ nh th i ñi m chi tiêu ñ tính vào chi phí c a kỳ k toán cho h*p lý.
1.4.3 Phân tích bi'n ñ ng và ki!m soát CPSX
1.4.3.1 Phân tích bi'n ñ ng chi phí nguyên v t li&u tr c ti'p
Đ phân tích bi n ñ ng chi phí v t li u tr c ti p và chi phí nhân công tr c
ti p ñ u s d ng “Mô hình chung “ ñ phân tích.
Lư*ng th c t
×Giá th c t

Lư*ng ñ nh m c
×Giá ñ nh m c

Lư*ng th c t
×Giá ñ nh m c

Chênh l ch giá

Chênh l ch lư*ng

Sơ ñ7 1.2: Mô hình chung ñ! phân tích bi'n phí s n xu%t
V n d ng mô hình này, c th phân tích bi n ñ ng chi phí nguyên v t li u như sau:
Lư*ng th c t
×Giá th c t

Lư*ng th c t
×Giá ñ nh m c

Chênh l ch giá v t li u

tr c ti p

Lư*ng ñ nh m c
×Giá ñ nh m c

Chênh l ch lư*ng v t li u
tr c ti p

T$ng chênh l ch chi phí v t li u tr c ti p
Sơ ñ71.3: Mô hình chung phân tích CPNVL tr c ti'p
Sau khi phân tích bi n ñ ng lư*ng và giá chi phí v t li u tr c ti p, có th xác ñ nh
m c bi n ñ ng tăng ho&c gi m c a lư*ng và giá. Nguyên nhân bi n ñ ng có th :


12

- Bi n ñ ng lư*ng: có th do nh hư#ng c a các nguyên nhân như: quá trình qu n lý
v t li u, tay ngh công nhân, máy móc thi t b , các ñi u ki n t i nơi s n xu t ( môi
trư ng, tình hình cung c p năng lư*ng,..), các bi n pháp qu n lý s n xu t t i phân
xư#ng,…
- Bi n ñ ng giá: có th do nh hư#ng c a các nguyên nhân như: nhà cung c p,ch t
lư*ng ch ng lo i nguyên v t li u không phù h*p (ch t lư*ng nguyên v t li u tăng
ho&c gi m ñ n m c không c n thi t cũng không t t vì lúc ñó bi n ñ ng giá s, tăng
ho&c gi m), phương pháp ñ nh giá xu t kho v t tư t i ñơn v ,…ho&c do nguyên
nhân khách quan là quan h cung c u thay ñ$i trên th trư ng do nh!ng thay ñ$i v
qui ñ nh, th l , ch ñ c a Nhà Nư c tác ñ ng ñ n giá c nguyên v t li u, hay do
s thay ñ$i c a ch s giá c hàng hóa
1.4.3.2 Phân tích bi'n ñ ng chi phí nhân công tr c ti'p
Tương t như phân tích bi n ñ ng chi phí v t li u tr c ti p, v n d ng mô
hình chung ñ phân tích bi n ñ ng chi phí nhân công tr c ti p như sau:

Lư*ng th c t
×Giá th c t

Lư*ng th c t
×Giá ñ nh m c

Chênh l ch giá lao ñ ng
tr c ti p

Lư*ng ñ nh m c
×Giá ñ nh m c

Chênh l ch lư*ng lao ñ ng
tr c ti p

T$ng chênh l ch chi phí nhân công tr c ti p
Sơ ñ71.4: Mô hình chung phân tích bi'n ñ ng CPNC tr c ti'p
Sau khi phân tích bi n ñ ng lư*ng và giá chi phí nhân công tr c ti p, có th
xác ñ nh m c bi n ñ ng tăng ho&c gi m c a lư*ng và giá chi phí nhân công tr c
ti p. Nguyên nhân bi n ñ ng có th :


13

- Bi n ñ ng lư*ng (bi n ñ ng năng su t): có th do nh hư#ng c a các nguyên nhân
như: s thay ñ$i cơ c u lao ñ ng, năng su t lao ñ ng cá bi t cho t'ng b c th*, tình
tr ng ho t ñ ng c a máy móc thi t b , các bi n pháp qu n lý t i phân xư#ng s n
xu t, chính sách tr lương cho công nhân,…
- Bi n ñ ng giá: có th do nh hư#ng c a các nguyên nhân như: ñơn giá ti n lương
c a các b c th* thay ñ$i, do s thay ñ$i v cơ c u lao ñ ng (ti n lương bình quân

tăng lên khi cơ c u lao ñ ng thay ñ$i theo hư ng tăng t tr ng công nhân b c cao
và gi m t tr ng công nhân b c th p tính trên t$ng s gi lao ñ ng ñư*c s d ng, và
ngư*c l i),…
1.4.3.3 Phân tích bi'n ñ ng chi phí s n xu%t chung
Thông thư ng ñ phân tích bi n ñ ng CPSXC, ngư i ta v n d ng 4 mô hình
phân tích:
(1) Phương pháp phân tích m t bi n ñ ng
Là phương pháp phân tích t$ng bi n ñ ng CPSXC gi!a t$ng CPSXC th c t và
t$ng CPSXC ñ nh m c.
T$ng bi n ñ ng CPSXC = CPSXC th c t - CPSXC ñ nh m c
(2) Phương pháp phân tích hai bi n ñ ng
N i dung c a phân tích hai bi n ñ ng CPSXC là phân tích chênh l ch gi!a t$ng
CPSXC th c t và t$ng CPSXC ñ nh m c thành hai bi n ñ ng là bi n ñ ng d toán
(chênh l ch có th ki m soát) và bi n ñ ng kh i lư*ng s n xu t.
CPSXC d toán (ñ u
vào ñ nh m c)

CPSXC th c t

Chênh l ch có th
ki m soát
Sơ ñ7 1.5 : Phân tích hai bi'n ñ ng CPSXC
(3) Phương pháp phân tích ba bi n ñ ng

CPSXC ñ nh
m c

Chênh l ch kh i
lư*ng

14

Đ hi u rõ hơn v nguyên nhân và n i dung c a 2 bi n ñ ng ñã xác ñ nh
ñư*c # phương pháp phân tích hai bi n ñ ng, dùng phương pháp phân tích ba bi n
ñ ng ñ phân tích chi ti t hai bi n ñ ng # trên thành: bi n ñ ng chi tiêu, bi n ñ ng
năng su t ( bi n ñ ng hi u qu ) và bi n ñ ng kh i lư*ng s n xu t. C th như sau:
CPSXC
th c t

CPSXC d
toán ( ñ u
vào th c t )

Chênh l ch
chi tiêu

CPSXC d toán
( ñ u vào ñ nh
m c)

Chênh l ch hi u
qu ( chênh l ch
năng su t)

CPSXC
ñ nh m c

Chênh l ch
kh i lư*ng

Sơ ñ7 1.6: Phân tích ba bi'n ñ ng CPSXC
(4) Phương pháp phân tích b n bi n ñ ng:
Theo phương pháp phân tích này, b n bi n ñ ng CPSXC bao g m:
- Hai bi n ñ ng c a bi n phí SXC g m: bi n ñ ng chi tiêu, bi n ñ ng năng su t(
bi n ñ ng hi u qu ).
- Hai bi n ñ ng c a ñ nh phí SXC g m: bi n ñ ng d toán và bi n ñ ng kh i lư*ng
s n xu t.
Th hi n qua sơ ñ phân tích b n bi n ñ ng CPSXC như sau:


15

S gi lao ñ ng tr c ti p

S gi lao ñ ng tr c ti p

S gi lao ñ ng tr c ti p

( s gi máy…) th c t x

( s gi máy…) th c t x

( s gi máy…) ñ nh m c

Đơn giá (t l ) phân b$

Đơn giá (t l ) phân b$

x Đơn giá (t l ) phân b$

bi n phí SXC th c t

bi n phí SXC ư c tính

bi n phí SXC ư c tính

Bi n ñ ng năng su t

Bi n ñ ng ñơn giá phân b$

(Bi n ñ ng hi u qu )
T$ng bi n ñ ng

T$ng ñ nh phí s n xu t

T$ng ñ nh phí s n xu t

T$ng ñ nh phí SXC ñ nh

chung th c t

chung d toán

m c tính theo s lư*ng
s n ph%m th c t

Bi n ñ ng d toán

Bi n ñ ng kh i lư*ng s n xu t

T$ng bi n ñ ng

Sơ ñ7 1.7: Sơ ñ7 phân tích b n bi'n ñ ng CPSXC