Chất lượng lao động ngành dệt may Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế : Luận văn ThS. Kinh tế: 60 31 01

Đ Ạ I H Ọ C Q U Ố C G IA HÀ N Ộ I
T R Ư Ờ N G ĐẠI H Ọ C K IN H T Ê

NGUYỄN THỊ HƯƠNG

CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG NGÀNH DỆT MAY VIỆT NAM
TRONG ĐIỂU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ

Chuyên ngành: Kinh tẽ chính trị
Mã sơ: 60 31 01

LUẬN VÃN THẠC SỸ KINH TÊ CHÍNH TRỊ

Người hướng dản khoa học: TS. NGUYỄN b í c h

HÀ NỘI, 2009


MỤC LỤC
Trang
L Ờ I C A M Đ O A N ............................................................................................................................................ 1
M Ụ C L Ụ C .......................................................................................................................................................... 2
D A N H M Ụ C C Á C C H Ữ V I Ế T T Ắ T .................................................................................................... 5
D A N H M Ụ C C Á C BẢNCỈ V À H Ì N H V Ẽ ...........................................................................................7
L Ờ I N Ó I Đ Ẩ U ...................................................................................................................................................8
C H Ư Ơ N G 1.
M Ộ T S Ố V Â N Đ Ê L Ý L U Ậ N C H U N CỈ V Ề C H Ấ T L Ư Ợ N G L A O Đ Ộ N G ..................13
1.1 L ý l u ậ n c h u n g về c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g ...................................................................................... 13
1.1.1 K h á i n iệ m lự c lư ợ n g la o đ ộ n g ................................................................................................... 13
1.1.2 T iê u c h í đ á n h g i á c h ấ t lư ợ n g n g u ồ n la o đ ộ n g ................................................................... 14
1.1.3 C á c y ế u t ố ả n h h ư ớ n g tới c h ấ t lư ợ n g c ú a la o đ ộ n g .........................................................16

1.2 T h ự c t r ạ n g n g à n h c ô n g n g h i ệ p d ệ t m a y m ộ t s ố n ư ớ c tr ê n t h ế g i ớ i ............................ 21
1.3 C á c h i ệ p đ ị n h q u ố c t ế liê n q u a n đ ế n n g à n h d ệ t m a y .........................................................2 7
1.3.1 H iệ p đ ị n h đ a s ợ i ................................................................................................................................2 7
1.3.2 H iệ p đ ị n h v ề h à n g d ộ t m a y tại v ò n g đàm p h á n U r u g u a y ............................................2 8
1.3.3 Q u y đ ị n h c ú a W T O v à c a m k ế t p h ái th ự c h i ệ n c ủ a V iệ t n a m .................................. 34
C H Ư Ơ N G 2.
T H Ự C T R Ạ N G C H Ấ T L Ư Ợ N G LA O Đ Ộ N G N G À N H D Ệ T M A Y V IỆ T NAM
T R O N G T I Ế N T R Ì N H H Ộ I N H Ậ P K I N H T Ê Q U Ố C T Ế .....................................................4 0
2.1 V ị trí n g à n h c ổ n g n g h i ệ p d ệ t m a y tr o n g n ề n k i n h t ế V iộ t n a m ................................... 4 0
2 .2 Đ ặ c đ i ể m k i n h t ế k ỹ t h u ậ t c h ú y ế u c ủ a n g à n h d ệ t m a y V iệ t n a m ..............................4 4
2.2.1 N ă n g l ự c ................................................................................................................................................ 4 4
2 .2 .2 T h i ế t bị v à c ô n g n g h ệ .................................................................................................................... 4 4
2 .2 .3 C ơ c ấ u v à s ở h ữ u .................................................................... ..........................................................4 5
2 .2 .4 P h â n h ổ và q u i m ô s á n s u ấ t ........................................................................................................ 4 6

2


2 .2 .5 C ơ c ấ u s ả n p h ẩ m ............................................................................................................................ 4 6
2 .2 .6 C u n g c ấ p n g u y ê n l i ệ u .................................................................................................................. 4 7
2 .2 .7 Đ ầ u t ư v à p h á t t r i ể n .......................................................................................................................4 8
2 .3 .

P h â n tí c h về s ố lư ợ n g và c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y V iệ t N a m ............ 4 8

2.3.1 V ề s ố l ư ợ n g ........................................................................................................................................4 8
2 .3 .2 V ề c h ấ t l ư ợ n g ................................................................................................................................... 5 2
2 .3 .3 K h á o s á t s ố liệ u tại T ổ n g c ô n g ty dộ t m a y V iệ t n a m - V i n a t e x ................................5 3
2 .4 C á c y ế u t ố tá c đ ộ n g đ ế n c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y ở V iệ t n a m
tro n g đ iề u k iệ n h ộ i n h ậ p k in h t ế q u ố c t ế ........................................................................................ 6 6

2.4.1 X u h ư ớ n g s á n x u ấ t v à tiê u th ụ n g à n h d ệ t m a y tr ê n th ị tr ư ờ n g t h ế g i ớ i ...............67
2 .4 .2 X u h ư ớ n g t ự d o h o á m ậ u d ị c h ..................................................................................................6 7
2 .4 .3 T h ị t r ư ờ n g ........................................................................................................................................... 6 8
2 .4 .5 C á c đ ố i t h ủ c ạ n h t r a n h ..................................................................................................................6 9
C H Ư Ơ N G 3.
Đ ỊN H H Ư Ớ N G VÀ G I Ả I P H Á P N Â N G C A O C H Ấ T L Ư Ợ N G L A O Đ Ộ N G
N G À N H D Ệ T M A Y V IỆ T N A M T R O N ÍỈ Đ IỂ U K IỆ N H Ộ I N H Ậ P K IN H T Ê
Q U Ố C T Ế ........................................................................................................................................................7 2
3.1 Bối c ả n h m ớ i tá c đ ộ n g đ ế n c h ấ t lư ợ n g la o

đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y V iệ t

N a m ......... 72

3.1.1 Bối c ả n h q u ố c t ế .............................................................................................................................. 7 2
3 .1 .2 Bối c ả n h t r o n g n ư ớ c ...................................................................................................................... 7 4
3 .2

N h ữ n g q u a n đ i ể m đ ị n h h ư ớ n g và n h ữ n g m ụ c tiê u c ơ b ả n c ủ a n g à n h

d ệ t m a y V iệ t n a m ........................................................................................................................................ 7 6
3.2.1 Q u a n đ i ể m p h á t tr i ể n n g à n h d ệ t m a y V iệ t n a m .............................................................. 7 6
3 .2 .2 N h u c ầ u về la o đ ộ n g c ủ a n g à n h dệt m a y V iệ t n a m tr o n g c h i ế n lược
p h á t tr iể n g ia i đ o ạ n 2 0 1 0 - 2 0 2 0 ............................................................................................................ 78
3.3

C á c g iả i p h á p c ơ b ả n n h à m n à n g c a o c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y .......... 83

3.3.1 X â y d ự n g k ế h o ạ c h đ à o tạ o c ú a

từ n g d o a n h n g h i ệ p d ệ t m a y ....................................85

3 .3 .2 X â y d ự n g v à c ú n g c ô hệ th ố n g đ à o tạ o c h o n g à n h d ệ t m a y ......................................9 2
3 .3 .3 V ề đ iề u tiế t v ĩ m ô v à h ỗ trợ c ú a n h à n ư ớ c ........................................................................ 101
3


3 .3 .4 C ú n g c ố v à m ở r ộ n g thị tr ư ờ n g d ệ t

m a y với c á c n ư ớ c .......................................

103

KẾT LUẬN...........................................................................................................................106
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................................107

4


KÝ HIỆU CÁC CHỪ VIẾT TẮT

1

ASEAN

A s s o c i a t i o n o f S o u th - E a s t A s i a n N a t i o n s
H i ệ p h ộ i c á c q u ố c g ia Đ ô n g n a m Á

2

ATC

A g r e e m e n t on T e x tile a n d C lo t h i n g
H iệ p đ ịn h h àn g dệt m ay

3

BTA

B il a te r a l T r a d e A g r e e m e n t
H i ệ p đ ị n h th ư ư n g m ạ i s o n g p h ư ơ n g V iệ t - M ỹ

4

CNH, HĐH

C ô n g n g h i ệ p h o á , H iệ n đại h o á

5

CHLB

C ộ n g h o à liê n b a n g

6

CHDC

C ộ n g h o à dân chú

7

EC

E u ro p e a n C o m m u n ity : C ộ n g đ ổ n g c h â u  u

8

ESCAP

E c o n o m i c a n d S o c ia l C o m m i s i o n f o r A s i a a n d th e P a c ific
U ỷ b a n k i n h t ế x ã h ộ i c h â u Á T h á i b ìn h d ư ơ n g

9

EU

E u r o p e a n U n io n
C ộ n g đ ồ n g c h u n g C h â u âu

10 GDP

G ro s s D o m e stic Product
T ổ n g sả n p h ẩ m q u ố c nội

11 G7+1

G r o u p o f 7 ( M ỹ , N h ậ t, Đ ứ c , A n h , P h á p , Ý , C a n a d a ) + N g a

12 GATT

G e n e ra l A g re e m e n t on T ariffs and T ra d e
H iệ p đ ịn h c h u n g về th u ế q u a n và b u ô n bán

13 HDI

H u m a n D ev elo p m en t Index
C h ỉ ti ê u đ á n h g i á p h á t tr iể n c o n n g ư ờ i

14 ITMA

T h e In tern a tio n a l E x h ib itio n o í 'T e x tile M a c h in e ry
T r i ể n l ã m q u ố c t ế m á y d ệ t m a y c ô n g n g h iệ p .

15 MFA

M u l t y - F i b e x A r r a n g e m e n t : H i ệ p đ ị n h đ a sợi

16 MFN

T h e M o s t F a v o u r e d N a ti o n T r e a t m e n t
Q u i c h ế đ ã i n g ộ tối h u ệ q u ố c

5


17 MVA

M a r k e t V a lu e A d d e d
G i á trị thị trư ờ n g g ia tă n g

18 NICs

N ew ly Industrialized Countries
C ác nước công nghiệp mới

19 NTR

N o r m a l T r a d e R e la tio n
Q u a n h ệ th ư ơ n g m ạ i b ìn h th ư ờ n g

20

ODA

O f f i c i a l D e v e lo p m e n t A s s i s t a n c e
H ỗ t r ợ p h á t triển c h í n h th ứ c

21

SCM

H i ệ p đ ị n h trợ c ấ p v à c á c b iệ n p h á p đ ố i k h á n g

22

TMB

T e x t i l e s M o n ito r i n g B o d y
B a n g i á m s á t sản p h ẩ m d ệ t m a y

23

XK

X uất kháu

24

XNK

X u ất n h ậ p kháu

25

WTO

W o r l d T r a d e O r g a n iz a tio n
T ổ c h ứ c th ư ơ n g m ạ i t h ế g iới

6


DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ Đ ổ T H Ị

Trang
B á n g 1.1:
Báng

C ô n g s u ấ t k é o sợi và d ệ t vái c ủ a rn ộ l s ố n ư ớ c tr o n g v ù n g

23

1.2: T ý lệ ti ê u d ù n g h à n g d ệ t c ủ a m ộ t s ố n ư ớ c tr o n g v ù n g

B ả n g 1.3:

24

N h ừ n g n ư ớ c x u ấ t k h ấ u h à n g d ệ t m a y lớ n n h ấ t v à o thị t r ư ờ n g

25

Hoa Kỳ
B ả n g 1.4:

C á c n h à x u ấ t k h ẩ u lớ n n h ấ t v à o th ị i r ư ờ n g E U

25

B ả n g 1.5:

So s á n h g iá n h à n c ô n g v à n ă n g s u ấ t la o đ ộ n g n g à n h m a y T r u n g

27

Q u ố c v à V iệ t n a m
B ả n g 1.6:

T ố c đ ộ g i a t ă n g h ạ n n g ạ c h tr o n g n g à n h d ộ t m a y c ủ a W T O

33

B ả n g 2 .1 :

K ế t q u ả k i n h d o a n h c ủ a n g à n h d ệ t m a y V iệ t n a m q u a c á c n ă m

41

B ả n g 2 .2 :

Sô' liệ u t í n h ra tỷ lệ % so vớ i tổ n g s ố c á n b ộ c ô n g n h â n v iê n

53

t h u ộ c T ố n g C ô n g ty d ệ t m a y V iệ t N a m
B ả n g 2 .3 :

C ơ c ấ u n g u ồ n n h â n lực d ệ t m a y c ủ a T ổ n g c ô n g ty d ệ t m a y V iệ t

56

N am
B ả n g 2 .4 :

S ố lư ợ n g v à c ơ c ấ u la o đ ộ n g c ủ a c á c d o a n h n g h i ệ p đ ư ợ c k h ả o

58

sát n ăm 2 0 0 6

B ả n g 2 .5 :

S ố n g ư ờ i đ a n g đ ư ợ c đ à o tạ o ( tr o n g c á c d o a n h n g h i ệ p k h ả o s á t)

62

B ả n g 3.1:

C á c m ụ c t i ê u p h á t tr iể n c ụ t h ể

77

B à n g 3.2 :

C á c c h ỉ ti ê u c h ú y ế u tro n g c h i ế n lư ợc p h á t tr i ể n đ ế n

2015

và

78

đ ịn h h ư ớ n g đ ế n 2 0 2 0
B ả n g 3.3:

N h u c ầ u đ à o t ạ o m ớ i la o đ ộ n g d ệ t m a y g i a i đ o ạ n 2 0 0 8 - 2 0 2 0

80

B ả n g 3.4:

N h u c ầ u đ à o tạ o , bồi d ư ỡ n g , c ậ p n h ậ t k i ế n th ứ c c h o la o đ ộ n g

80

dệt m a y g ia i đ o ạ n 2008 - 2 0 2 0
H ì n h 2.1.

K i m n g ạ c h x u ấ t k h ẩ u h à n g d ệ t m a y c ủ a V i ệ t n a m từ 2001 đ ế n
2008

7

50


LỜI NỚI ĐẨU

1. Tính cấp thiết của đề tài:
T r o n g s ự n g h i ệ p C N H - H Đ H , Đ á n g la x á c đ ị n h p h ả i “ lấ y v iệ c p h á t h u y n g u ồ n
lực c o n n g ư ờ i là m y ế u t ố c ơ h á n c h o sự p h á t tr i ể n n h a n h và bổ n v ữ n g ” . V ì v â y c á c
d o a n h n g h i ệ p t r o n g c ơ c h ế thị trư ờ n g , v à n h ấ t là đ ể h ộ i n h ậ p v à o m ô i trư ờ n g q u ố c
tế, c h u ẩ n bị n ộ i lực đ ể c ạ n h tra n h khi V iệ t N a m t h a m g i a v à o th ị trư ờ n g c ủ a n ề n
k in h t ế t h ế g iớ i th ì v ấ n đ é vé c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g c a o là y ế u t ố s ố n g c ò n .
Đ ể c ó đ ù s ứ c m ạ n h đ á p ứ ng y ê u c ầ u c ủ a n é n k in h t ế h ộ i n h ậ p , m ỗ i n g à n h
k in h t ế p h á i tự m ì n h c h u ẩ n bị v ề m ọ i m ặ t. D ệt m a y là m ộ t tr o n g n h ữ n g n g à n h k in h
t ế m ũ i n h ọ n c ủ a V i ệ t N a m , c ó k im n g ạ c h x u ấ t k h á u đ ứ n g th ứ 2 c h i s a u d ầ u th ô.
N g à n h k in h t ế th ự c s ự n ă n g đ ộ n g n à y c ó ả n h h ư ở n g k h ô n g n h ỏ đ ế n s ự p h ồ n v in h
c ủ a n ề n k i n h tế. T r o n g n h i ề u n ă m q u a , n g à n h d ệ t m a y đ ã c ó n h ữ n g b ư ớ c tă n g
tr ư ở n g n h a n h c h ó n g , đ ó n g g ó p đ á n g k ể v à o n ề n k i n h t ế đ ấ t n ư ớ c . T ừ n à m 2 0 0 0 đ ế n

n a y , n g à n h d ệ t m a y V i ệ t n a m đ ã đ ạ t m ứ c tă n g tr ư ở n g b ìn h q u â n tr ê n 2 0 % / n ă m , th u
h ú t g ầ n 2 tr iệ u la o đ ộ n g , đ ó n g g ó p 1 5% tố n g k im n g ạ c h x u ấ t k h ẩ u c ả n ư ớ c.
N g à y 1 1 / 1 / 2 0 0 7 , V i ệ t n a m đ ã c h ín h th ứ c đ ư ợ c đ ố i x ứ b ìn h đ ắ n g n h ư c á c th à n h
v iê n k h á c c ủ a T ổ c h ứ c T h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế ( W T O ) . K h i c h í n h th ứ c trở th à n h th à n h
v iê n c ủ a W T O , n g à n h d ệ t Iĩiay V iệ t n a m c ó n h i ề u c ơ h ộ i tốt đ ể p h á t triể n . C á c
d o a n h n g h i ệ p d ệ t m a y c ó th ể x u ấ t k h ẩ u t h e o k h ả n à n g m à k h ô n g lo vé h ạ n n g ạ c h
tại b ấ t k ỳ thị tr ư ờ n g n à o . T ừ n a y c á c d o a n h n g h i ệ p d ệ t m a y V iộ t n a m c ó đ iề u k iệ n
th â m n h ậ p m ạ n h h ư n v à o thị tr ư ờ n g n ư ớ c n g o à i, t ă n g t h ê m k im n g ạ c h x u ấ t k h ẩ u .

Đ â y là c ơ h ộ i c h o lự c lư ợ n g la o đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y , đ ó là v iệc là m đ ư ợ c tạ o
ra n h iề u h ơ n , t h a m g i a p h â n c ô n g la o đ ộ n g q u ố c t ế s â u r ộ n g h ơ n v à tiế p c ậ n n h iề u
h ơ n với t r a n g th i ế t hị h i ệ n đ ạ i , trìn h đ ộ q u á n lý, tổ c h ứ c s á n x u ấ t tiê n tiến.

T u y n h i ê n c ù n g v ớ i n h ữ n g c ơ hội đ ó , n h ữ n g t h á c h th ứ c lớ n p h ái đ ố i m ặ t, đ ó là
n g u y c ơ bị m ấ t v iệ c là m d o q u á irìn h c ạ n h tr a n h n g à y c à n g g a y g á t k h iế n m ộ t bộ
p h ậ n d o a n h n g h i ệ p bị p h á s â n ; xu h ư ớ n g sử d ụ n g n h i ề u m á y m ó c tr o n g s ả n x u ấ t,

8


trìn h đ ộ tự đ ộ n g h o ú c a o v à v iệ c di c h u y ể n lao đ ộ n g tr o n g n ộ i b ộ c á c c ô n g ty đ a
q u ố c g i a t h e o c a m k ế t d i c h u y ê n th ể n h â n n ê n m ộ t sô vị tr í la o đ ộ n g trìn h đ ộ c a o sẽ
s ử d ụ n g c h u y ê n g ia n ư ớ c n g o à i d o d ó lao đ ộ n g V iệ t n a m c ó thơ’ bị m ấ t v iệ c là m
n g a y tr ê n “ s â n n h à ” . T h á c h th ứ c lớn n h ấ t đối với lao đ ộ n g n ư ớ c ta h iệ n n a y là trên
7 0 % la o đ ộ n g c h ư a q u a đ à o tạ o , 8 0 % th a n h n iê n tro n g đ ộ tu ố i 2 0 - 2 4 khi th a m g ia
thị tr ư ờ n g la o đ ộ n g c h ư a đ ư ợ c đ à o tạ o n g h ề , ý th ứ c k ỷ lu ậ t, tá c p h o n g c ô n g n g h i ệ p
k é m , k ỹ n ă n g l à m v iệ c t h e o n h ó m h ạ n c h ế , th ể lực th ấ p k é m c ả về c h i ề u c a o , c â n
n ặ n g c ũ n g n h ư s ứ c b ề n , s ự d ẻ o dai... là n h ữ n g h ạ n c h ế k h iế n la o đ ộ n g V iệ t n a m
đ a n g m ấ t d ầ n s ứ c c ạ n h tr a n h .
T r o n g th ờ i g i a n tớ i, c á i th iệ n và n à n g c a o c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g là m ộ t y ế u tố

q u a n t r ọ n g đ ể p h á t tr i ể n n g à n h d ệ t m a y b ể n v ữ n g . Sau k h i g ia n h ậ p W T O , n g à n h
d ệ t m a y c ó t h ê m n h i ề u c ơ h ộ i tiế p c ậ n thị trư ờ n g v à th u h ú t đ ầ u t ư n ư ớ c n g o à i c ù n g
với thị tr ư ờ n g n ộ i đ ịa g ầ n 100 triệu ngư ời v ào n ă m 2 0 1 0 c ó k h ả n ă n g m u a s ắ m
n g à y c à n g tă n g . H i ệ n n a y , n g à n h d ệ t m a y đ a n g s ử d ụ n g k h o á n g 2 tr iệ u la o đ ộ n g v à
d ự k i ế n s ẽ t ă n g lê n m ứ c 3 ,5 tr iệ u vào n ă m 2 0 2 0 . T h e o đ á n h g iá c h u n g c ủ a n h iề u
d o a n h n g h i ệ p d ệ t m a y th ì h ạ n c h ế lớn n h ấ t c ủ a n g à n h n à y là th i ế u h iể u b iế t v ề p h á p
luật v à t h i ế u ý th ứ c k ý lu â t l a o đ ộ n g . Với ý n g h ĩa th ự c ti ễ n q u a n tr ọ n g trê n , tá c g iả
c h ọ n đ ề tài “ Chất

lượng lau động ngành dệt may Việt nam trong điếu kiện hội

nhập kinh tẻ quốc tế'

c h o lu ậ n văn tôt n g h iệ p c a o h ọ c k in h t ế c h í n h trị.

2. Tình hình nghiên cứu:
N g à n h d ệ t m a y là m ộ t tr o n g n h ữ n g n g à n h h à n g x u ấ t k h ẩ u c h ủ lự c c ủ a V iệ t
n a m , d o đ ó đ ã c ó n h i ề u t á c g i ả n g h iê n c ứ u , p h â n tíc h d ư ớ i n h ữ n g k h ía c ạ n h k h á c
n h a u liê n q u a n đ ế n c á c v ấ n đ ề t h u ộ c n g à n h n ày . M ộ t sơ' tạ p c h í n g h iê n c ứ u k in h t ế
v à c h u y ê n s a n c ủ a H i ệ p h ộ i D ệ t m a y V iệ t n a m

c ũ n g đ ã đ ề c ậ p đ ế n vấn đ ề c h ấ t

lư ợ n g la o đ ộ n g n g à n h d ệ t m a y trư ớ c và s a u k h i g ia n h ậ p k i n h t ế q u ố c tế , n h ấ t là s a u
kh i V iệ t n a m đ ã là t h à n h v iê n c ủ a VVTO. C ó th ế d ẫ n ra n h ữ n g tá c g iả và c á c c ơ n g
trìn h đ ã n g h i ê n c ứ u ti ê u b iể u s a u đ â y :

9

“ Phương hướng và các biện pháp chủ vếu nhằm phát triển ngành cơnẹ nghiệp
dệt may trong q trình cơng nghiệp lìố- hiện đại hố ở Việt nam", T r ư ờ n g đại
học K T Q D - 2000.
“ V ế tiền lương trong

ngành Dệt may ”, N g u y ễ n X u â n C ô n , T ạ p c h í L a o đ ộ n g

& x ã h ộ i, s ố 1 9 6 - 2 0 0 2 .
-

“G iải pháp nâng cao khả nânq cạnh tranh của hàng dệt may Việt nam trên

trường quốc t ể \ Đ a n T u ấ n A n h , T ạ p c h í k in h t ế và p h á t tr iể n , s ố 6 9 - 2 0 0 3 .
“ £)/' tìm con đường phát triển cho Dệt may Việt nam ”, N g u y ễ n L ư ơ n g T iế u
B ằ n g , B á o T ạ p c h í th ư ơ n g m ạ i, s ố 14 - 2 0 0 5 .
“ Nâng cao sức cạnh tranh của

ngành dệt may Việt nam ” , L ê T h a n h T ù n g , T ạ p

c h í k in h t ế v à d ự b á o , s ố 2 - 2 0 0 5 .

-

“Đ ể ngành Dệt may Việt nam tiếp tục pliát triển trong thời kỳ hậu hạn ngạch ”,

L ê V ă n Đ ạ o , T ạ p c h í th ư ơ n g m ạ i, số 3 ,4 ,5 -2 0 0 5 .
“ Công nghiệp dệt may: Giá trị gia lăng và chiến lược phát triển

”, T á c g iả

Đ ặ n g T h ị Đ ô n g , C h ư ơ n g 2 tr o n g J I C A và N E U , 2 0 0 3 .
-

“ Ngành công nghiệp dệt may Việt nam: Sự càm nhận sức é p ” , T á c g iả P h ù n g

L o n g , V i e t n a m E c o n o m i c n e w s , s ố 31- 2 0 0 7 .
-

"'Các ịỊÌải pháp chiến lược nhầm nâng cao nâng lực cạnh tranh của hàng dệt

may Việt nam ”, V õ P h ư ớ c T ấ n , T ạ p c h í p hát triển k in h tế , s ố 197 - 2 0 0 7 .
-

“ C ầ /2 đào tạo công nhân dệt may- Textile worker training needed” , B ìn h

N g uyên, V ie tn a m E co n o m ic N ew s, 2008.
T u y n h i ê n , c á c c ơ n g tr ìn h , c á c bài b á o c ủ a n h ữ n g tá c g iả c h ủ y ế u tậ p tr u n g
n g h i ê n c ứ u , p h â n tíc h và đ á n h g iá về c á c v ấ n đ ề c h u n g c ủ a n g à n h d ệ t m a y . R iê n g
về c h ấ t lư ợ n g la o đ ộ n g th a m g ia tr o n g n g à n h d ệ t m a y c h ư a c ó n h iề u c ơ n g trìn h
n g h i ê n c ứ u c ụ th ể , c ò n th iế u n h ữ n g n g h iê n c ứ u c ơ b ả n c ó t í n h h ệ t h ố n g , c ó tín h g iả i
p h á p , n h ấ t là s a u k h i k in h t ế V iệ t n a m g ia n h ậ p n ề n k in h t ế q u ố c tế. V ì v ậ y , với đ ề
tài “ Chất

lượng lao động ngành dệt may Việt nam trong điều kiện hội nhập kinh

tế quốc tể'

s ẽ t i ế p tụ c b ổ s u n g và p h át trien c á c k ế t q u á n g h i ê n c ứ u đ ã c ó v à p h â n

10

tích một cách có hệ thống, đổng thời đưa ra các giái pháp có tính khá thi để nâng
cao chất lượng lao đ ộ ng ngành dệt m ay trong bối cản h kinh tế mới.

3. M ụ c đ íc h v à n h iệ n i v ụ n g h iê n c ứ u :

+ M ục đích:

Phân tích, đánh giá chất lượng lao động ngàn h dệt m ay Việt Nam trong điều
kiện hội nhập kinh tế q u ốc tế, phân tích các yếu tố ánh hướng đối với ngành dệt
m ay nhằm tìm ra những tổn tại, yếu kém , thách thức; từ đó đề xuất một số giải
pháp nàng cao chất lượng lao động ngành dệt m ay Việt N am trong điều kiện hội
nhập kinh t ế quốc tế.
+ N hiệm vụ:

-

Xác lập các luận cứ khoa học cho việc đ à o tạo để nâng cao chất lượng lao
động trong các d o an h nghiệp dệt m ay trong giai đoạn mới.

-

Phân tích thực trạng lao động và công tác đ à o tạo, bổi dưỡng nâng cao chất
lượng lao đ ộng ngành dột m ay trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

-

Đ óng góp một số giải pháp cụ thê’ nhầm nâng cao chất lượng lao động cho
ngành dệt may Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

4 . Đ ố i t ư ự n g v à p h ạ m vi n g h i ê n c ứ u

Dưới góc độ kinh tê chính trị, luận văn n g h iên cứu vấn đề chất lượng lao động
ngành dệt m ay Việt N am , không chi với tư cách là một n guồn lực quan trọng, m ột
bộ phận c ủ a lực lượng sản xuất xã hội, m à còn là chú thê’ quyết định sự phát triển
chất lương sản phẩm ngành dệt may Việt N am trong bối cánh hội nhập kinh tế
quốc tế.

5. P h ư cm g p h á p n g h iê n c ứ u :

Luận văn sử d ụng phương pháp nghiên cứu d u y vật biện chứng và duy vật lịch
sử, kết hợp với phương pháp thơng kê, phân tích tính tốn từ những số liệu cụ thể
m à tác giá luận văn đã thu thập, khảo sát trong thực tiễn, đổng thời luận văn có k ế
thừa những kết q của những cơng trình nghiên cứu đã được công bố.
1ỉ


6. D ự k iế n n h ữ n g đ ó n g g ó p m ới c ù a lu ậ n v ă n :

-

Hệ thống h o á m ột số vấn đề lý luận có liên q u an đến chất lượng lao động

-

X ây dựng m ộ t số quan điểm làm c ơ sỡ cho việc hồn thiện cơng tác đào tạo
nguồn nhân lực trong các (loanh nghiệp ngành dệt may.

-

Luận văn đưa ra m ột số giải pháp nâng cao chất lượng lao động trong các
doanh ng hiệp n gàn h dệt m ay nhằm đáp ứng nhu cầu về nguồn lao động trong
đ iều kiện hội n h ập kinh tế quốc tế.

7. B ỏ c ụ c c ủ a lu ậ n v ă n :

Ngoài phán m ở đầu, kết luận và tài liệu tham kháo, nội dung chính của luận
văn được kết cấu th àn h 3 chương, bao gổm:
C hương 1: M ột số vấn đề lý luận chung về chất lượng lao động.
Chương 2: Thực trạng chất lượng lao động n g àn h dệt m ay Việt nam trong
tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
-

C hương 3: Đ ịn h hướng và giải pháp nâng c ao chất lượng lao động ngành dệt
m ay Việt nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.

12


CHƯƠNG 1
MỘT SỐ VÂN ĐỂ LÝ LUẬN CHUNG VỂ CHẤT LƯỢNG LAO ĐỘNG

1.1 Lý l u ậ n c h u n g v ề c h ấ t lư ự n g la o đ ộ n g
1.1.1 K h á i n i ệ m l ự c l ư ợ n g la o đ ộ n g

Đề tìm hiểu về lực lượng lao động cần phải hiểu được nh ừ n g khái niệm xung
quanh vấn đề về lực lư ợng lao độrm. Đó là:
- N g uồ n n h ân lực, y ếu tổ tham sia trực tiếp vào quá trình phát triển kinh tế- xã
hội, bao g ồ m n h ữ n g ngư ời có khá năng lao động - tức là bộ phận chủ yếu và quan

trọng nhất tro n g n guồn nhân lực.
- N g u ồ n lao đ ộ n g là bộ phận dân số trong độ tuồi lao độ n g theo quy định của
pháp luật có k hả năng lao động, có nguyện vọng th am gia lao đ ộ n g và những người
ngoài tuổi đ a n g làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân.
- Lực lư ợ ng lao đ ộ n g (D ân số hoạt động kinh tế) theo quan điểm của Tổ chức
Lao độ n g q uố c tế: là bộ phận dân sổ trong độ tuối lao động đang cỏ việc làm và
những người thất nghiệp.
- Lực lư ợ ng lao đ ộ n g theo quan điểm của n ư ớc ta hiện nay: là bao gồm tất cả
nhừng người k hô ng phân biệt giới tính có thể cu n g cấp sức lao độ n g cho các hoạt
động sản xuất ra các h àn g hoá kinh tế hoặc các dịch vụ trong khoảng thời gian lựa
chọn đổi với cuộc đ iều tra kể cá những người làm việc trong lĩnh vực dân sự và
n hừ ng người làm việc tro n g lực lượng vũ trang.
- Lực lư ợng lao đ ộ n g được xem xét trên hai m ặt: s ố lượng và chất lượng:
+ về m ặt sổ lượng
•

Ọ u y m ơ dân sổ: Đó là số lượim lao đ ộ n g tham gia hoạt dộng kinh tế.

•

Tỷ lệ trong nguồn lao động: Nó phản ánh quy mơ tham gia lực lượng lao

đ ộne của dân sổ tro n g độ tuồi lao động.
•

Tổc đ ộ tăne. trư ở nu

13

+

Vê mặt chát lượng

C hất lư ợ n g cùa lao đ ộ n g được thế hiện các mặt đó là:

về thể chất, tinh thần và xã hội cù a người lao động

•

Sức khoẻ:

•

Trình độ học vấn c ủ a nmrời lao độna: là trạng thái hiểu biết cao hay thẳp cùa

người lao đ ộ n g đối với nhữníỉ kiến thức phổ thơng, tự nhiên và xã hội.
•

Trình độ chuyên m ôn kỳ thuật của naười lao động: là sự hiểu biết, kiến thức

và kỳ năng thực hành về m ột nghề nghiệp nhất định và được đánh giá thông qua
hai chỉ tiêu:
+ Tỷ lệ lao đ ộn g đã qua đào tạo và chưa qua đào tạo.
+ C ơ cấu lao động đã qua đào tạo theo các cấp trình độ: C ơ n g nhân kỳ thuật và
sơ cấp, tru n a học ch uy ên rmhiệp, cao đẳng, đại học, trên đại học.

1 .1 .2

T i ê u c h í đ á n h g i á c h ấ t lư ự n g n g u ồ n la o d ộ n g

1 .1 .2 .1 C h ỉ t i ê u b i ê u h i ệ n t r ạ n g t h á i s ứ c k h o ẻ c ủ a n g u ồ n n h â n Ịự c

Sức k h o ẻ là trạng thái thoải mái về thể chất cũ n g như tinh thần của con người
và được thể h iện thông q ua nhiều chuẩn mực đo lường về chiều cao, cân nặng, các
giác quan nội khoa, ngoại khoa v.v...Bẽn cạnh việc đ án h giá trạng thái sức khoẻ của
người lao đ ộ n g , người ta còn nêu ra các chi tiêu đ á n h giá của m ột quốc gia như tỷ
lệ sinh, chết, tăng tự nhiên, tý lệ tử vong trẻ em dưới m ột tuổi và dưới 5 tuổi, tỷ lộ
thấp cân c ủ a trẻ sơ sinh, tuổi thọ trung hình, c ơ cấu giới tính, tuổi tác, mức
G D P /đẩu người v.v...

1 .1 .2 .2 C h ỉ t i ê u b i ê u h i ệ n t r ì n h đ ộ v ă n h o á c ủ a n g u ó n n h ã n lự c

Trình đ ộ vãn hố c ủ a nguồn nhân lực là trạng thái hiểu biết của người lao
động đối với những kiến thức phổ thông về tự nhiên và xã hội. Trong chừng mực
nhất định, trình độ văn hoá dân cư biểu hiện mặt b ằn g dân trí của m ột quốc gia.
Trình độ văn hố của n g uồ n nhân lực được lượng h o á qua các quan hệ tỷ lệ.
-Số lượng và tỷ lộ biết chữ.
-Số lượng và tý lệ người qua các cấp học như tiểu học (cấp I), phổ thông cơ sở


(cấp II), trung học phổ thông (cấp III),cao đẳng, đại học, trơn đại học v.v...
Trình độ vãn hố củ a nguồn nhân lực là chỉ tiêu hết sức quan trọng phán ánh
chất lượng ng uồ n nhân lực và có tác động m ạnh m ẽ tới quá trình phát triển kinh tế
xã hội. Trình độ vãn hố cao tạo khá năng tiếp thu và vân dụng m ột cách nhanh
chóng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thực hiện.

1 .1 .2 .3 C h ỉ t i ê u b i ế u h i ệ n t r ì n h đ ộ c h u y ê n m ô n k ỹ t h u ậ t n g u ồ n n h â n lự c

Trình độ chun m ơ n kỹ thuật là trạng thái hiểu biết kha nủng thực hành về

m ột ch uy ên m ôn nghề ng hiệp nào đó được biêu hiện thơng qua các chỉ tiêu.
-Số lượng lao động dược đào tạo và chưa qua đào tạo;
-Cơ cấu lao đ ộng được đào lạo;
+ Cấp đào tạo (sơ cấp, trung cấp, cao cấp);
+ Công nhân kỹ thuật và cán bộ ch u y ên mơn;
+ Trình độ đ à o tạo (Cơ cấu bậc thợ, cơ cấu ngành nghề v.v...)
Chỉ tiêu trình độ chun m ơn kỹ thuật của nguồn nhân lực là chỉ tiêu quan
trọng nhất phán ánh chất lượng nguồn nhân lực, th ô n g qua chí tiêu quan trọng này
cho thấy năng lực sản xuất cùa con người trong ngành, trong m ột quốc gia, một
vùng lãnh thổ, khả năng sử dụng khoa học hiện đại vào sán xuất.

1 .1 .2 .4 C h i s ố p h á t t r i ể n c o n n g ư ờ i

Chí số phát triển con người (H D Ỉ-H um an đevelop m ent index) chỉ số này được
tính theo ba chí tiêu chú yếu
-Tuổi thọ bình qn.
-Thu n hập bình q u ân GDP/người;
-Trình đ ộ học vấn (tỷ lệ biết chữ và số năm đi học trung bình của dân cư).
Chỉ sô HDI là chi tiêu đánh giá sự phát triển con người về m ặt kinh tế có tính
đến chất lượng cuộc sống và cơng bung, tiến bộ xã hội.
N goài những chỉ tiêu trên, người ta còn x em xét năng lực phám chất nguồn
nhân lực thỏng qua các chỉ tiêu: truvền thống lịch sử, nền văn hoá, văn minh.

15


phong tục tập q uán cua dán tộc... Chí tiêu này nhấn m ạn h đến ý chí, năng lực tinh
thán của người lao động.

1.1.3 . C á c y ế u tố á n h h ư ở n g t ó i c h ấ t l ư ọ ì i g c ủ a l a o đ ộ n g

1 .1 .3 .1 . S ự p h á t t r i ê n c ủ a g i á o

dục - đ à o tạ o

M ức độ phát triển của giáo dục, đào tạo là một trong nh ữ n g nhân tố quan trọng
nhất ảnh h ư ờ n g đến chất lượng neuồn lao động, vì nó k hơng chi quyết định trình
độ văn hố, chun m ơn - kỹ thuật của neười lao đ ộng mà còn tác động đến sức
khoé, tuồi thọ cùa người dân thônu qua các yếu tố thu nhập, nhận thức và xử lý
thông tin kinh tế, xã hội, thông tin khoa học.
Các tác đ ộ n g chính của phát triển siáo dục, đào tạo đối với chất lượng nguồn
lao động bao gồm :
- M ức độ p hát triển của giáo dục - đào tạo càn g cao thì quy m ơ nguồn lao động
chun m ơn - kỳ thuật càntì m ở rộng bởi vì c,iáo dục và đào tạo là nguồn gốc cơ
bán để nâng cao tỳ lệ lao độ n g qua đào tạo chuyên m ôn - kỳ thuật của nền kinh tế.
T rong điều kiện hệ thống giáo dục - đào tạo phát triển phổ biển tại các địa phương,
nông thôn, th ành thị, m iền núi, đồim bằns, hải đáo thì việc tiếp cận các dịch vụ
giáo dục, đào tạo của dân cư thuận tiện, giảm đư ợc chi phí. Do đó, khả năng nâng
cao quy m ơ n gu ồn lao đ ộ n e qua đào tạo là rất hiện thực và đó cùng là một trong
n h ù n g giải p h áp đế cải thiện chất lượng nguồn lao đ ộ n a cùa các địa phương, vùng
và quốc gia.
- M ức đ ộ ph át triển cùa eiáo dục và đào tạo rmày càn g cao thì càng có khả năng

nâng cao chất lư ợng theo chiều sâu cùa nguồn lao động. Điều này thể hiện ở chồ,
một trong n h ừ n e tiêu chí của phát triển eiáo dục, đào tạo là n ân g cao chất lượng
đẩu ra (học sinh, sinh viên tốt nghiệp các trirờna) và trone, m ột nền giáo dục - đào
tạo có trình độ phát triển cao thì chất lượng của đầu ra được đàm bảo, đáp ứng
được yêu cầu của thị trư ờng lao độn« và cùa xã hội. Và đế n ân g cao chất lượng đầu
ra cùa RÌáo dục và đào tạo thì u cầu đặt ra là phải k h ơn g ngừ ng nâng cao trình độ

16

c ù a h ệ th ô n g g iá o d ụ c , đ à o tạ o n g a n g tâ m v ớ i c á c n ư ớ c tiê n tiê n trê n th è g iớ i.

-

Tác đ ộ n g cua đẩu tư giáo dục, đào tạo đối với phát triển nguồn lao động: Giáo

dục và đảo tạo đem lại nh ữ ng lợi ích to lớn lâu dài cho cá nhân và xã hội.
Lợi ích cá nhân: Đ ó là lợi ích mà cá nhân n hận đ ư ợc sau đào tạo (kiến thức, kỳ
năng, phẩm chất, thái đ ộ ...) . Trên nền tảng đó, đế tăng cơ hội việc làm, thu nhập
cao ho n,th ích nghị với n h ữ n g thay đối nghề n g h iệ p ...
Lợi ích xà hội: L à tồn bộ nhĩrmí lợi ích m à xã hội thu được thông qua giáo dục
như:
Tác đ ộ n g trự c tiế p : Đối với nãng suất lao đ ộn « cùa nguồn lao động.
T á c đ ộ n g g iá n tiế p : N âng cao dân trí, tạo nên nh ữ n g giá trị m à những người

k h ô n g được đ ào tạo và cả cộng đ ồ n s đều được h ư ở n g lợi. T h ơn g qua đào tạo có
thể cu n g ứng n h ữ n g người lành đạo, quản lý xà hội tài giỏi, nhà khoa học kỹ thuật,
khoa học kinh t ế . . .để đ áp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã h ộ i ...
G iáo dục và đào tạo gó p phần cải thiện sức k ho ẻ và n ân g cao tuổi thọ của người
dân: G iáo dục giúp con người tận dụng các cơ hội trong lao đ ộ n g sáng tạo, tạo ra
thu nhập cao gó p p h ần nâng cao mức sổng vật chất và tinh thần, chống suy dinh
dư ờng, cải thiện sức khoẻ của dân cư và nguồn lao động.
G iáo dục có ý niihĩa rất quan trọrm trong việc nàng cao năng lực cho toàn dân
trong tiếp thu và vận d ụ n g tri thức.

1 .1 .3 .2 . S ự p h á t t r i ể n k i n h tế - x ã h ộ i t á c đ ộ n g đ ế n c h ấ t l ư ợ n g n g u ồ n l a o đ ộ n g .

+ Trình độ cùa n ền kinh tế

Trình độ củ a nền kinh tế tác động đến chất lư ợ n g nguồn lao động bởi vì đó là
cơ sở để xác định tiền lươrm, thu nhập, cải thiện m ứ c sống và nâng cao dân trí của
các tầng lớp d ân cư c ù n g như ntiirời lao động.
Khi thu n h ậ p đ ư ợ c n ân g cao các hộ gia đình mới cải thiện được chế độ dinh
dư ỡng, mới cỏ điều kiện tài chính để chi trả cho các dịch vụ giáo dục, đào tạo,
chăm sóc y t ế .. .D o đó m à sức khoẻ, trinh độ văn hố, trình độ chun m ơn, kỹ
Ị *7

• A; -V ■ j\'

!A t~», :\iO

Ị »KMJNG Í AM : H Ó N G TIN ỈHU VIÉN ;

V -L o /

¿ JA

L


thuật, các m ôi quan hệ xà hội cùa dân cư và n g uồ n lao động được cải thiện về mặt
chất lượng.
T ro ng m ột nền kinh tế trình dộ cao thì có cơ cấu kinh tế hợp lý và sử dụng
phần lớn c ô n g nghệ được cập nhật đưa vào cuộc sống. Chính vì vậy, nguồn nhân
lực của nền kinh tế trình độ cao đa số là lao đ ộ n g qua đào tạo chuyên m ôn - kỹ
thuật. Hệ th ố n g giáo dục, đào tạo luôn phải h ư ớ n g tới không ngừ ng nâng cao chất
lượng nguồn n hân lực đè đáp ứna nhu cầu của n ề n kinh tế.
+ T ăn g trư ờ n g đầu tư
T ăn g trư ở n g đầu tư v ào nền san xuất xã hội ln có mối quan hệ với tăng số

việc làm ch o n g u ồ n nhân lực. Nếu với m ức đầu tư cao cho các chồ làm việc với
trang bị cô n g nghệ cao, côn g nghệ hiện đại thì sẽ tăng được số lượng các chồ làm
việc có thu n h ập cao. Khi có việc làm, thu nhập cùa người lao động đàm bảo và
k hông n g ừ n g n ân g cao thì tất nhiên có sự tác đ ộ n g tích cực đến đời sống vật chất,
tinh thần của dân cư và người lao động, do đó m à chất lượng nguồn lao động được
n âng lên.
T ăn g trư ờ n g đầu tư còn kéo theo sự đổi m ới cơng nghệ và có tác động tích
cực đến chất lượnti nguồn lao động. Sự phát triển kinh tế - xã hội với đặc trưng là
thực hiện q u á trình dồi mới công nghệ sản xuất - kinh doanh và quản lý từ đó buộc
N hà nước, c ơ quan, doanh nghiệp, hộ gia đình phải đầu tư tài chính nhiều hơn vào
việc nâng cao trình độ văn hố, chun m ô n - kỹ th u ật cho nguồn lao động. Chính
vì vậy đã g iú p nâng cao hiệu quả hoạt đ ộn g lao động, nâng cao khả năng cạnh
tranh và người lao động cỏ cơ hội tìm được việc làm trên thị trư ờng lao động, nâng
cao khả năng cạn h tranh và người lao động mới có cơ hội tìm được việc làm trên
thị trư ờng lao đ ộ n g theo m o n g muốn. Q trình n ày có mối quan hệ chặt chẽ với
việc hoàn thiện nguồn lao độnẹ, là động lực m ạn h mẽ thúc đấy nâng
cao chất lư ợng nguồn lực quốc gia.
+ Tác độnR củ a chuyên dịch cơ cấu kinh tê
T ăng trưởni» và phát triển kinh tế có mối quan hệ mật thiết với thúc đẩy quá
18


trình phân cị n g lại lao đ ộ n g theo nuành nghê ớ phạm vi toàn nên kinh tê quôc dân,
từng vùng và địa p hư ơng. Đối với lao độrm thì sự chuyển dịch cơ cẩu kinh tế có tác
động thúc đẩy tỷ trọ n g lao đ ộ n g trong ngành n ô n g nghiệp giảm xuống và tăng tỳ
trọng lao đ ộ n g làm việc tro n g ngành côrm nghiệp, xây d ự n g và dịch vụ.
S ự ch u y ển dịch c ơ cấu lao độrm cỏ tác độ n g sâu sắc đến chất lượng của nguồn
lao động, biểu hiện ở việc nâng cao toàn diện trinh độ chuyên m ôn - kỹ thuật của
nguồn lao độ ng , đối mới cơ cấu lao đ ộ n s theo n e à n h nghề và nâng cao năng suất
lao động.

+ Tác đ ộ n g cùa phát triển ngành cônc n s h ệ th ô n u tin
C ô n g n g h ệ th ơ n g tin có vai trị đặc biệt quan trọne, đối với việc n ân e cao chất
lượng nguồn lao động, là côn g cụ quan trọng trợ s iú p dân cư và người lao động
tiếp nhận tri thức, th ô n g tin ...th ú c đẩy tăng n ăn g suất lao động cá nhân và năng
suất lao đ ộ ng xã hội.
+ T ác đ ộ n g cùa tăn g trư ở n g kinh tế đối với k h ả năng nâng cao đầu tư của Chính
phủ cho giáo dục, đ ào tạo.
T ăng trư ở n g kinh tế là c ơ sở để Chính phủ các quốc gia nâng cao năng lực tài
chính để tăng đầu tư cho các chươníỉ trình m ục tiêu về giáo dục, đào tạo, chăm sóc
sức khoẻ y tế, phát triển hoạt động văn liố, thể th a o ...N h ờ đó m à quy m ô giáo
dục, đào tạo đ ư ợ c m ở rộng, ch ăm sóc sức khoẻ dân c ư và người lao đ ộng được cải
thiện, đời sốn g tinh th ần đư ợc nâng cao.

1 .1 .3 .3 T á c đ ộ n g c ủ a y ế u t ố v ă n h o á - x ã h ộ i

Các yếu tổ này bao gồm : Đ ổi mới tư duy, thái độ và đạo đức nghề nghiệp, lối
sống, giao tiếp ứng xử, bình đ ẳng giớ i...
-

T ro n g q u á trình C N H - H Đ H và hội nhập quốc tế địi hói người lao động ln

phải đổi mới để thích ứ n g với nền kinh tế thị trư ờ n g hiện đại, phải biết làm việc
với năng suất và hiệu q u ả lao độnu cao hơn. phải k h ò n g ng ừ n g vươn lên trong khi
thế giới n s à y c à n g có sự cạnh tranh quvết liệt.
19


- Lôi sông của xã hội là vân đê nhạy cảm , với quá trình phát triên kinh tê - xã
hội và hội nhập đà tác dộnu phát triển lối sống hiện đại, p hong cách giao tiếp và
ứng xử m ớ i... ảnh h ư ớ n g tích cực tới chất lượrm n gu ồn lao động.

- Vấn đề bình đ ẳng giới: Mức cầu lao động tăn g lên trong nền kinh tế phát triền
tạo cơ hội ngày càn g lớn hơn cho phụ nữ tham gia bình đ ắng với nam giới vào thị
trườn» lao động. Do đó thúc đầy phụ nừ tham RÌa nhiều hơn vào học tập để nâng
cao trình độ ch u y ên m ơn - kỳ thuật nhằm tìm đư ợc việc làm như m ong m uốnvà
đáp ứng yêu cầu địi hỏi nầy càng cao của thị trư ờ n g lao động, kết quả là chất
lư ợn e nau ồn lao đ ộ n e xã hội được n ân s cao.

1 .1 .3 .4 . C h í n h s á c h c ủ a n h à n ư ớ c

Vai trò của C h ín h phú có tầm quan trọng rất lớn đối với việc nâng cao chất
lượng nguồn lao độníỉ. Chính phú hoạch định các chính sách tạo mơi trường pháp
lý cho phát triển hệ th ố n g giáo dục, đào tạo cả chiều rộng và chiều sâu. Ngồi các
chính sách cùa C hính phù về kinh tế - xã hội h ư ớ n g vào đảm bảo không ngừng
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, chống suy dinh dường, bảo vệ sức khoẻ của
dân cư và người lao đ ộ n g ...th ì các chính sách khác có tác đ ộn g trực tiếp nhất định
đến chất lượng n g u ồ n lao độnu là:
- Luật giáo dục.
- Chính sách xã hội hố giáo dục.
- Chính sách phát triển các cơ sờ giáo dục đ ào tạo chất lượng cao đạt tiêu
chuẩn khu vực và q u ốc tế.
- Chính sách cải cách nội dung, ph ư ơne pháp (cô n g nghệ) giáo dục, đào tạo.
- Chính sách ph át triển (đào tạo, đào tạo lại, đào tạo nâng cao, sử dụng, đãi
n g ộ ...) đội ngũ giáo viên, giảng viên.
- Chính sách đầu vào cho eiáo dục, đào tạo (tuyển sinh, phân lu ồ n g ...)
- C hính sách đào tạo gắn với nhu cầu của thị trư ờ n g lao động.
- C hinh sách về đ ầu tư tài chính cho uiáo dục đ à o tạo.
20


- Chính sách q uàn lý giáo dục, đào tạo (bộ m áy, cơ chế, chứ c năng, nhiệm vụ

quản lý)
- Chính sách đa p h ư ơ n g hoá và đa dạng hoá tro n g quan hệ quốc tế về giáo dục,
đào tạo.

1 .1 .3 .5 T ì n h t r ạ n g d i n h d ư õ ì i g v à c h ă m s ó c s ứ c k h o ẻ

+ Yếu tố dinh d ư ờ n g và chất lượng nguồn lao đ ộ ng
Dinh d ư ỡ ng cần thiết cho con người, gồ m rất nhiều yếu tố từ lương thực, thực
phẩm m à c ơ thể hấp thụ để duy trì sức khoẻ tốt cho các lứa tuồi khác nhau. N ếu
nguồn tài chính m à hạn hẹp thì việc đàm bảo đù dinh d ư ờ ng là rất khó khăn. Thiếu
dinh d ư ỡng dẫn đến thể lực ốm yếu, khả năng m iền dịch kém, dề mẳc các bệnh
truyền nhiễm , suy g iảm nghiêm trọnR khả năng làm việc và tác đ ộ ng tiêu cực đến
chất lượng nguồn lao động.
+ C hăm sóc y tế và chất lượng n guồn lao động
C hăm sóc y tế tác đ ộ n g đến chất lượng nguồn lao đ ộng thể hiện ờ các mặt sau:
- C hăm sóc sức k h oẻ sinh sản, sức khoẻ trẻ em , tư vấn về dinh d ư ỡ n g ...tạ o ra
khả năng đám bảo cho thế hệ lao động tư ơng lai có thể lực, tinh thần khoe mạnh.
- K hông n g ừ n g n âng cao năng lực của m ạng lưới y tế, áp dụng kịp thời những
tiến bộ k h oa học y tế vào d ự phònu và chừa bệnh cho nhân dân sẽ có tác động đến
nâng cao ti thọ, sức khoẻ dân cư và nguồn nhân lục.
- C ơ chế, chính sách y tế phù hợp sè tạo cơ hội cho các tần g lớp dân cư, người
lao động đều có khá n ăn g tiếp cận với cnc dịch vụ y tế, kể cả dịch vụ tư vấn chăm

lượng nguồn lao đ ộ n g ở phạm vi rộng lớn.

1.2

T h ự c t r ạ n g n g à n h c ò n g n g h i ệ p d ộ t m a y m ộ t s ỏ n ư ớ c t r ê n t h ế g iớ i.

N gành công n g h iệ p dệt may gắn liền với n hu cầu không thể thiếu được của

mồi con người. Vì vậy, từ rất lâu trên thố giới, ng àn h công n ghiệp này từng bước
trưởng thành và đi lên cù ng với sự phát triển ban đầu của chú nghĩa tư bản. Bối


cảnh ngành cơ n g nghiệp dệt may lúc đó là ngành thu hút nhiều lao động với kỹ
nảng không cao, có tý trọng lợi nhuận tương đối cao và có điều kiện m ở rộng
Ihương mại q uố c tế-vốn đầu tư ban đầu cho m ột CƯ sứ sán xuất khơng lớn như
ngành cóng n gh iệp nặng, hố chát...Do vậy trong q trình cơng nghiệp hố tư bản
lừ rất sớm ờ các nước phái triển Anh, Ý cho đến các nước công nghiệp mới như
Hàn Q uốc, Đài Loan, H ổng Kông, Singapore...ngành dệt m ay đều có vị trí quan
trọng trong tiến trình cơ ng nghiệp hoá của họ. T u y ngành dột m ay đã gắn bó với
các nước nói trên hàng m ấy trăm năm, tuy đã được cơ khí hố, điện tứ hố rất cao
nhưng vẫn k hơ ng bù đ ắp lại hiệu quá kinh tế tương xứng. Vốn d ĩ đây là một ngành
công ng hiệp sử dụng nhiều lao động nên từ nh ữ n g năm 1750-1950 xu hướng
ch u y ển dịch ngành công nghiệp dệt may sang cá c nước có nhieu lao động rẻ, nhất
là khu vực đô n g dân cư như Châu Á.
Nếu nhìn vào thực chất hiện nay ở các nước thuộc G7+1 như Đức,Ý,
Pháp...ngành dệt m ay đang phá sán, đóng cửa và bán thiết bị second-hand với giá
rất rẻ m à trình độ cơng nghệ cịn rất phát triển mới sứ dụng khống 5-8 năm , thậm
chí thiết bị m ớ i xuất hiện ở hội chợ lần trước (IT M A lân X ở Paris) hay m ột số ít ở
hội ch ợ lán cuố i (IT M A lần X I - 1991 ở H anover). Song cũng khơng phải tồn bộ
những cơng nghệ đinh cao c ủ a dệt may như ng u y ên liệu sợ i nicro, fiber, sợi lycra,
xử lý cao c ấp tơ tằm, tổng hợp biến tính giả len, giả tơ sáng tạo m ốt cần lao động
kỹ thuật cao vẫn không ch uy ển giao, vẫn tổn tại và phát triển với hiệu quả kinh tế
cao.
Cịn xét q u á trình chuyển dịch dệt may từ T â y Âu sang C hâu Á, từ Nhật sang
các nước N IC s C hâu Á thì q trình chuyển dịch có ngán hơn (1950-1970). Sau
gần 50 năm ngành dệt m ay gắn với q trình cơ n g nghiệp hố phát triển ờ các
nước này đến giờ đã có sự phân hố; Ngành dệt m ay đang có xu hướng chuyển
dịch từ H àn Q u ố c -H ồ n g K ơng-Đ ài Loan...sang c á c nước có lao động dổi dào và rẻ

hơn như Inđônêxia, Bănglađét, Việt Nam ...Chúng ta đ ang tiếp nhận các cơng trình
liên doanh, hoặc 100% vốn lừ các nước đó. Sự phát triển rực rỡ ở các nước NICs
22


Châu Ả, giá trị thị trường gia làng (M V A ) từ 7,8% năm 1970 lên 14,2% năm 1989
đã vượt q u a tỷ lệ tâng trướng ớ các nước phát triên G7. Sự tăng trướng M V A tương
(lối nhanh hơn ớ các nước này lúc đầu chú yếu là hàng dệt m ay, thực phẩm chê
hiên và ít lâu sau là hàng điện tứ (m ạnh tố hợp) sự phát triển cơng nghiệp ớ các
nước này có khác nhau, trong đó Nam Triều T iên sớm giảm vai trò củ a hàng dệt
m ay và n ân g tầm

quan trọng của việc xuất khấu sán phấm kim loại, m áy móc.

Song nhìn chu ng các nước thuộc khối NICs Châu Á vẫn có cơng suất dệt m ay khá
lớn so với V iệt Nam và tiêu dùng hàng vải/đầu người cũng cao hơn Việt Nam
nhiều.

Hàng l .1: C ông suất kéo sợi và dệt vải của m ột sô nước trong vùng
Đơn vị :tưn
K é o sợi

D ệt vải

Các nước

Cọc sợi

Ro-to

p.c.c

M áy dệt

p.c.c

Đài Loan

3.755.000

121.500

203,8

74.000

3,7

N am Triều T iên

3.659.000

39.700

87,3

52.560

1,2

264.000

71.000

58,2

12.990

2,3

Thái Lan

2.800.000

35.000

51,1

6 3.500

1,1

M alayxia

412.000

4.400

23,9

7.260

0,4

Inctônêxia

4.200.000

50.000

23,7

135.000

0,8

Philipin

1.418.000

41.500

24.3

12.160

0,2

630.000

1.600

13,2

11.120

0,2

H ổn g Công

Việt N am

G hi clĩícp.c.c, p er capita capacity : đơn vị ngàn người.
(N guồn: Tổng hợp sị liệu của Tổng cơng ty dệt m ay V iệt nam).

23


Bảng Ị .2 : Tỷ lệ tiêu dùnịị him [ị dệt của m ột sơ nước trong vùng
Dơn vị tính: %
C ác nước

Bỏng

N h ân tạ o

K hác

T ổng cộng

Thái Lan

2,5

0,3

-

2,8

Indonexia

0,7

1,3

-

2,0

M alayxia

1,5

4,8

0,1

6,4

N a m T riều Tiên

5,6

8,3

0,4

14,3

Hổng K ông

5,3

5,2

1,4

11.9

Trung Q uốc

3,5

1,6

0,4

5,5

0.32

0,5

0,02

0,84

Việt N a m

(N guồn: T ổng hợp s ố liệu của Tổng công ty dệt m ay Việt nam)
N gành cơng n ghiệp dệt may của các nước có trình độ cơng nghệ tiên tiến,
trình độ quản lý khá cao, năng suất lao động cao, nên tiền lương của lao động dệt
m ay cao m à giá thành sán phẩm vẫn hạ, tạo sức cạn h tranh về hàng dệt m ay ngay
tại các nước phát triển và đã tạo được giá trị kim ngạch xuất khẩu khổng lồ so với
Việt Nam trong nh iều năm phái triển công nghiệp hố ở các q uố c gia đó.

Thị trư ờ n g H o a Kỳ: Năm 2004, thị trường H o a Kỳ có ti lệ tăng trường thấp
so với thị trư ờ ng N h ật Bản và EU, và thuộc diện thị trư ờ ng k hô ng hấp dần. Việt
N am là m ộ t nhân tổ hoạt động tích cực trên thị trư ờ n g này khi chiếm 3,5% tổng
nhập khẩu m ay m ặc củ a Hoa Kỳ và là nước xuất khẩu m ay m ặc lớn thứ 6 vào thị
trư ờ ng này (thể hiện ở Bảng 1.3). Thực tế về h ạn ngạch vào thị trư ờng Hoa Kỳ,
ngành dệt m ay cù a V iệt Nam có thể tăng trư ờng nhanh và có được thị phần lớn
hưn nữa. T uy nhiên, để đạt được sự phát triển này, cần phải có sự quan tâm thực
sự, trong đó việc trớ thành thành viên củ a W T O để xoá bở hạn ngạch vào thị

trườno Hoa Kỳ là m ột nhân tố rất quan trọng.

24

f

9

f

Bàng 1.3: N hữ ng nước xuât kháu hàng dệt m ay lớn nhât vào thị trường Hoa Kỳ
Đ ơn vị: Triệu USD
Nước xuất kháu:

2003

2004

Tổng nhập khầu

77.434

83.312

1 T ru n g Ọ uổc

11.609

14.560

2. M ê-xi-cô

7.941

7.793

3. H ồ n g K ông

3.818

3.959

4. Án Độ

3.212

3.633

5. C a-n a-đ a

3.118

3.086

6. V iệt N am

2.484

2.720

7. H ôn -đu -ras

2.507

2.678

8. In-đô-nê-xia

2.376

2.620

9. Pa-kis-tăng

2.215

2.546

10.Thái Lan

2.072

2.198

(Nguồn: “Báo cáo tình hình các nhà xuất khấu lớn " (M a jo r Shipper Report). Bộ Thương
mại Hoa KỲ, 2005)

Báng 1.4: C ác nhà xuất khẩu lớn nhất vào thị trư ờng EU.
_________
________________
Nước xuất khẩu

Đ ơn v ị: T riệ u U SD

2002

2003

2005

T ổ n g n h ập khẩu

68.313

80.359

875.000

1.T rung Q uốc

11.885

15.127

22.097

2. T hổ N h ĩ K ỳ

8.621

10.833

10.283

3. R u-m a-ni

3.689

4.495

4.588

4. Băng-la-đét

2.691

3.590

4.371

5. Án Độ

4.156

4.898

3.822

6. Tuy-ni-di

2.960

3.325

3.202

7. M a-rốc

2.603

2 .929

2.855

8. Ba Lan

2.268

2 .420

n/a

9. In-đô-nê-xia

1.921

1.997

2420

10. H ồ ng Kông

2.266

2.407

1.117

875
22. V iêt N am
711
668
(Ngitôn: W T o Secretariat a n d Em ergingTextiỉes. com)

25