Thái độ học tập của sinh viên trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên

DAI HOC QUOC GIA HA NOI
TRl/dNG DAI HOC KHOA HOC XA HOI V A N H A N V A N
KHOA TAM LY HOC

LE NGOC PHlTONG

THAI DO HOC TAP CUA SINH VIEN
•

•

•

TRirdNG DAI HOC SlT PHAM KY THUAT
•

•

•

•

HUNG YEN

LUAN VAN THAC SI
£)Ai H O C Q u e .
i"?UNG TAf-/ "HONG 'i

\S-itl

HA . \ C '

'-^'J ViR--

60

Chuyen nganh Tarn ly hoc
Ma so: 50602

Ngu&l hu&ng dan tihoa hoc: GS. TS. NGUYEN NGOC PHU

HA NOI - 2005


L 6 I CAM DO AN
T6i xin cam doan day la cong trinh nghien curu cua rieng toi. Cac so
li6u, ket qua neu trong luan van la trung thirc va chua tirng duac cong bo
trong ba't ki m6t cong trinh nghien cihi nao khac.
Tac gia xin bay to long biet an sau sac t6i GS.TS. Nguyen Ngoc Phii,
ngirofi da tan tinh hirdng dan toi hoan thanh luan van nay
Xin chan thanh cam an Khoa Tarn ly hoc, Phong Dao tao sau dai hoc,
trucmg Dai hoc Khoa hoc Xa hoi va Nhan van, xin cam on cac thay, c6,
cac ban dong nghiep, ban be va gia dinh da tao dieu kien thuan lofi va giilp
dd toi trong qua trinh hoc tap va nghien ciJu.

Tac gia luan van

Le Ngoc Phuang


/v^

BANG VIET TAT

SL

so luong ngudi tra 16i

%

: so phan tram

n

: tong so ngu5i duac hoi

DHSPKT

: Dai hoc Su pham Ky thuat

SV

: Sinh vien

TDHT

: Thai do hoc tap


MUG LUC
L6IM6DAU

1

1. Ly do chon de tai

1

2. Muc dich nghien cun

3

3. Gia thiet nghien curu

3

4. NhiSm vu nghiSn cun

4

5. Doi tircmg, khach the nghien ciJu

4

6. Phircfng phap nghien ciJu

5

Chirong 1. CO S6 Lt LUAN VA THl/C TifiN CUA VAN f)t NGHlfiN CCfU
1.1. Lich sur nghien curu van de

7

\.\.\. Nghien curu thai do va thai do hoc tap trong tarn ly hoc phuong Tay
7
LI.2. Nghien ciiu thai do va thai do hoc tap 6 Lien X6 trudc day
1.1.3. Nghien curu Thai do hoc tap a Viet Nam
1.2. NhOmg khai niem ca ban

9
13
15

1.2.1. Thai d6

15

1.2.2. Hoc tap

20

1.2.3. Thai do hoc tap

24

1.3. Chirc nang cua Thai do hoc tap. Moi quan he cua thai do hoc tap
vol cac hien tuong tarn ly khac
1.3.1. Chiic nang cijaThai do hoc tap

25
25

1.3.2. Moi quan he cua thai do hoc tap doi v6i cac hien tuong tarn ly
khac

27

1.4. Cau true cua thai do hoc tap

33

1.5. D$c diem hoc tap cua Sinh vien trucmg DHSPKT Hung Yen

37

1.5.1. Qua trinh phat trien cua trirdng Dai hoc Sir pham Ky thuat Himg
Yen

37

1.5.2. Mot so net chung ve sinh vien truong Dai hoc Su pham Ky thuat
Hung Yen

38


Chirong 2. T 6 CHtTC NGHlfiN CtlU
2.1. Nghien curu ly luan

41
41

2.2. Khao sat - dieu tra thirc trang Thai do hoc tap cua Sinh vien
Truemg DH SPKT Hung Yen

42

2.2.1. Xac dinh mSu nghien curu

42

2.2.2. Cac phuong phap nghien curu cu the

42

Chirong 3. PHAN TICH K^T QUA NGHlfiN CtTU

45

3.1. Vai net ve khach the nghien curu

45

3.2. Ket qua khao sat ve nhan thurc doi vol hoc tap

45

3.2.1. Nhan thurc ve muc dich va nhiem vu hoc tap

46

3.2.2. Nhan thurc ve noi dung hoc tap

47

3.2.3. Nhan thurc v6 phuong phap hoc tap

53

3.2.4. Nhan thurc v6 dieu kien, phuong tien dam bao hoat dong hoc tap

55

3.2.5. Nhan thiic ve cac quy dinh, quy che hoc tap cua nha trudng

61

3.3. Ket qua khao sat ve Xuc cam - Tlnh cam doi vol hoc tap

63

3.3.1. Mure do xuc cam - tinh cam doi v6i hoc tap noi chung, v6i cac mon
chuyen nganh noi rieng

63

3.3.2. Mure do xuc cam, tinh cam doi v6i nghe nghiep tuong lai se dam
nhiem
3.4. Ket qua khao sat ve y chi va hanh dong y chi trong hoc tap

67
73

3.4.1. Mure do y chi quyet tam khac phuc kho khan cua ca nhan vuon len
lam chii tri thiic

73

3.4.2. Miic do y chi quyet tam khac phuc kho khan, tro ngai truoc nhtrng
han che ve di6u kien va phuong tien ciia nha tru5ng
3.5. Tong hop chung ket qua dieu tra ve thai do hoc tap

78
83

3.6. Ket qua thao luan nhom sinh vien cac doi tugng ve thai do hoc tap
85
3.7. Phan tich mot so trucmg hop dien hlnh

93


K^T LUi^N VA KI^N NGHI

99

LKaiuan

99

2. Ki^nnghi

101

TAI LltV THAM KHAO

103

PHU LUC
Phu luc 1
Phu luc 2
Phu luc 3
Phu luc 4
Phu luc 5
Phu luc 6


LOI MO DAU
1. Ly do chon de tai
Trong th6' gi6i hidn dai, hoc tap ngay cang c6 vai tro quyet dinh den su
phat tri^n cua xa h6i cung nhir cua tijrng ca nhan trong xa hoi do. Khoa hoc
giao due hien dai cung da xac dinh duac muc tieu ca ban ciia giao due do la
viec hlnh thanh nhan each cho ngu5i hoc, nham dap ung duac nhung yeu c^u
ngay cang cao cua xa hoi. Hoat dong day hoc, cung nhu muc dich cua viec
hoc tap, hien nay, m6i quoc gia, m6i ca nhan ngay cang nhan thu'c day dii, do
la : "Hoc de biet, hoc de lam, hoc de chung song va hoc de lam ngudi, de tu
khang dinh minh"[l, tr. 2]
Day hoc, ngoai viec cung cap tri thiic, trang bj ky nang - ky xao cho
ngudi hoc con c6 nhiem vu hinh thanh thai do tich cue cua ngudi hoc doi v6i
hien thuc. Kh6ng nhung the, ly luan giao due hien dai con cho rang "viec hlnh
thanh Thai do hoc tap cho ngu5i hoc con la nhiem via hang dau, dung tren ca
viec cung cap tri thiJc va ren luyen ky nang"[7, tr.3]. Cung nhu vay, ngucfi hoc,

ngay trong qua trinh hoc tap, cung phai hlnh thanh thai do tich cue, say me
nghien cun tri thiic ma nhan loai da sang tao va tich luy duac, tir do lam giau
them von tri thiic cho ban than. Do cung la vl viec tiep thu tri thurc, ky nang,
ky xao khong chi phu thuoc vao nhiJng dieu kien hoc tap nhu : moi trucmg,
phuang tien giang day, phuang phap giang day.... ma no con lien quan den cac
yeu to chii quan nhu nhan thiic, dong ca, hung thu, thai do va hanh vi... ciia
ngu5i hoc. Co the thay, Thai do hoc tap la mot trong nhung nhan to chu quan
quy dinh hieu qua cua hoat dong hoc tap, no vira la muc dich, vira la dieu kien
cua hoat dong hoc tap. Chinh vl vay, c6 Thai do hoc tap dung dan la ca sa cua
qua trinh tiep thu tri thirc mot each hieu qua nhat, tu do dam bao cho con
ngudi CO the dinh hucfng mot each diing ddn trong the giai hien dai, trong ky
nguyen cua sir toan cau hoa.


Nhan thiic ro vai tro cua giao due, dao tao trong th5i ky m6i, nham dap
ling y6u c^u v6 con ngudi va nguon nhan luc, la nhan to quyet dinh sir phat
tri^n cua da't nu6c trong thdi kl cong nghiep hoa - hien dai hoa, Nghj quyet
cua Ban Cha'p hanh Trung uang Dang Cong san Viet Nam tai Dai hoi Dai bieu
toan qu6c l^n thur IX da chi ro nhOng giai phap Ion nham doi mod sir nghi6p
giao due - dao tao. Trong so cac giai phap. Dang ta nha'n manh "phat trien doi
ngu giao vien, coi trong chat luong va dao diic su pham", dong th5i "nguofi
hoc thl cham lo hoan thien nhan each, hang say, mi6t mai hoc tap, tiep thu tri
thurc, phat huy tu duy sang tao va nang luc tu dao tao cf ngucfi hoc, de ho tra
thanh nhiJng cong dan huu ich doi v6i xa hoi". Hay noi each khac, "van de
hien nay la phai tlm ra dong luc cho ngucyi day va ngudi hoc"[2, tr. 61,62].
Thuc ti6n dao tao cua truong DH SPKT Hung Yen cho thay day la moi
trucmg su pham ky thuat, vijra dao tao ngh6 ky thuat, vijra dao tao giao vien day
nghe va day se la mot nguon luc quan trong de xay dung da't nu6c. Tuy nhien,
trong qua trinh dao tao cung nay sinh nhieu van de, tru6c tien la sinh vien
duac dao tao lam giao vien ky thuat, nhung ho van chu yeu la quan tam nhieu

den cac nganh nghe ky thuat ma mlnh duac dao tao, it chu y den cac mon su
pham, cung nhu cac mon hoc ca sa. Ngoai ra, con c6 khong it sinh vien to ra
lucfi nhac, khong c6 y chi trong hoc tap, khong co chi tien thii, va dac biet con
CO mot bo phan khong nho sinh vien van mong muon duac chuyen sang hoc
tai mot tru5ng khac tren Ha Noi neu nhu thi d6 (vao nam sau) va van bo mot
mot khoi luong th5i gian tuong doi Icn ra de on thi. Ho van chua thuc su chu
tam vao viec hoc, vao luyen ngh6. Van d6 do da dat ra trong qua trinh doi m6i
c6ng tac dao tao hien nay ciia trucmg DH SPKT Hung Yen la lam sang to thuc
trang thai do hoc tap cua sinh vien, de tir do c6 the dua ra cac giai phap v6
chinh sach, quy che, ve noi dung, phuang phap giang day, nham gop phan
hlnh thanh su hung thii, quan tam trong hoc tap, cung nhu hlnh thanh nhan
each ngu5i hoc, luon tao cho ngucfi hoc c6 thai do tich cue, "hoc tap hang say,


Iuy6n tay ngh^ gioi", dung nhu Bac H6 da tijmg day: "Hoc phai gan lien vofi
thuc hanh, hoc d^ hanh "[dan theo 19].
Hi6n nay, a nu6c ta c6 ra't it cac cong trinh nghien cun mot each c6 he
th6ng ve van di thai do hoc tap, dac biet la van de thay doi thai do hoc tap
cung nhu thai do hoc tap v6i cac mon hoc khac nhau. Khong nhirng the, thuat
ngii " thai do hoc tap " con chua duac lam sang to, nhieu khi dan den viec sir
dung thuat ngu nay m6t each tuy tien, thieu chinh xac.
NhGng ly do tren la ca scf cho viec nghien curu Thai dp hoc tap cua
sinh vien Tritdng DH SPKT Hung Yen. Ngoai ra, viec nghien curu de tai
nay con giup ich cho toi va cac dong nghiep trong qua trinh giang day va
c6ng tac sau nay.
2. Muc dich nghien ciru
D6 tai khai quat lai nhung van di ly luan ve thai do, thai do hoc tap, chi
ra thuc trang thai do hoc tap cua sinh vien trucmg Dai hoc Su pham Ky thuat
Hung Yen, tir do dua ra nhung kien nghj can thiet, nham hlnh thanh thai do
hoc tap dung dan cho sinh vien, gop phan nang cao chat luang giao due - dao

tao cua nha trucmg.
3. Gia thiet nghien cihi
Qua khao sat sa bo thuc ti6n va nghien curu cac cong trinh ly luan co
lien quan bu6c dau chiang toi dua ra nhung gia thiet sau:
- Thai do hoc tap cua sinh vien trudng DH Su pham Ky thuat Hung Yen
CO sir khong dong nhat nhu nhau doi v6i cac mon hoc.
- Tu tuong mong muon thi d6 va duac hoc tai mot trudng khac tren Ha
Noi ciia mot so sinh vien da co anh huong khong tot den thai do hoc tap ciia
chinh ho.


- Sinh vi6n co su thay d6i thai do hoc tap, tuy thuoc vao y nghia ciia
tiftig m6n hoc d6i voi ngh6 nghiep tuong lai ciia ban than.
- Giup sinh vi6n co nhan thiic d^y du, sau sac ve miac dich hoc tap tai
trucmg la trach nhi6m cua nha trucmg, cua th^y, co giao va cac thanh phan lam
cong tac giao due nham hlnh thanh thai do hoc tap tich cue cho sinh vien.
4. Nhiem vu nghien curu
D6 tai CO cac nhiem vu nghien curu sau:
- Khai quat lai nhung va'n de ly luan v6 thai do noi chung, thai do hoc
tap noi rieng d6ng th5i chi ra duac ca'u true ciia thai do hoc tap.
- T 6 chiic nghien cun cu the lam ro thirc trang thai do hoc tap ciia sinh
vi6n Truong Dai hoc Su pham Ky thuat Hung Yen, Phan tich mot so trucmg
hop di^n hlnh v6 thai d6 hoc tap.
- Tren co so do, dua ra nhung kien nghj can thiet nham hlnh thanh thai
do hoc tap dung dan cho sinh vien, gop phan nang cao chat luong giao due dao tao ciia nha trucmg.
5. Doi tuong, khach the nghien cuii
5 J. Dai tuong nghien cihi
Thai do hoc tap ciia sinh vien.
52. Khach the nghien cihi
- 259 sinh vien nam thii nhat, thiJ hai va thur ba thuoc cac he Dai hoc,

Cao dang ciia trucfng DH Su pham Ky thuat Hung Yen.
- 40 can bo quan ly giao due, giang vien la nhirng nguoi Irirc tiep hoac
gian tiep tham gia tac dong hlnh thanh thai do hoc tap dung dan cho sinh vien
trong qua trinh dao tao.


6. Phirorng phap nghien curu
Di thuc hi6n miic dich va nhiem vii ciia de tai, mot so phuong phap
nghidn curu cu th^ sau day da duoc ap dung:
6.1. Phuong phap nghien cihi van ban va tai lieu
Nghi6n cufu, phan tich khai quat cac van ban, tai lieu, sach bao trong va
ngoai nu6c co li6n quan den de tai nghien curu nham xay dung co so ly luan,
xac djnh each thurc va phuong phap nghien cun.
6.2. Phuang phap quan sat
Thong qua qua trinh quan sat mot each trirc quan, nham tlm hieu va
danh gia thai do hoc tap ciia sinh vien trong qua trinh hoc.
6.3. Phuang phap dieu tra bang bang hoi
Day la phuang phap sir dung cac cau hoi nham thu thap thong tin ciia
sinh vien v6 thai do hoc tap, thong qua cac bieu hien v6 : nhan thurc, xiic cam tlnh cam va y chi - hanh dong y chi. Bang hoi duoc thiet ke diia tren cac thang
do thai do, cac chi bao v6 thai do. Co 4 loai bang hoi: bang hoi danh cho sinh
vien, bang hoi danh cho giao vien, bang hoi thao luan nhom, bang hoi phong
va'n.
6.4. Phuang phap toa dam, phong van vd phong van sau
Tro chuyen v6i sinh vien ve thai do hoc tap, lam ro nhung mau thuan
giua thai do hoc tap va ket qua hoc tap, bo sung thong tin \6 thuc trang,
nguyen nhan va giai phap dieu chinh thai do hoc tap ciia sinh vien cung nhu
viec van dung kien thuc da hoc vao cuoc song.
6.5. Phuang phap nghien cihi ket qua hoc tap, ren luyen

Thong qua ho so quan ly sinh vien cua Giao vien chii nhiem va Phong

Dao tao, tien hanh thu thap ket qua phan loai ren luyen, ket qua thi, kicm tra
cac mon hoc nham gop phan danh gia thai do hoc lap ciia sinh vien.


6.6. Phuang phap phan tich tirng tru&ng hap dien hinh
Th6ng qua nhung trucmg hop dien hlnh ve hoc tap ciia sinh vien de tir do
danh gia thai d6 hoc tap ciia sinh vien.
6.7. Phuang phap chuyen gia
Nham khai thac y ki^'n danh gia va kinh nghiem ciia cac nha giao due,
cac th^y c6 giao, cac thanh ph^n lam cong tac giao due, quan ly tai nha
trucmg.
6.8. Phuang phap danh gia thong qua bdi tap
Muc dich cua phuong phap nay nham tlm kiem thong tin ve thai do hoc
tap ciia sinh vien. Chii di ciia bai luan la " Thai do hoc tap ciia ban tai Trif&ng
Dai hoc Suphqm Ky thuat Hitng Yen\


Chiromg 1
CO S 6 L t LUAN VA THlTC T I £ N CUA
•

•

VAN DE NGHIEN CtJU
1.1. LICH Str NGHIEN ClTU VAN DE
L l . l . Nghien curu thai do va thai do hoe tap trong tam ly hoe
phuong Tay
Khi nghien cun Ijch six thai do trong tam ly hoc phuong Tay, nha tam ly
hoc ngucfi Nga P.N. Shikhirev da chia qua trinh nay thanh ba thdi ky[ll, tr.

318,319,324,325]:
- Thdi ky thiknhdt: (tir khi khai niem ve thai do duoc su dung d^u tien vao
nam 1918 cho den tru6c chien tranh the gidi thur hai). Day la thcfi ky phat trien
manh me, v6i nhieu cong trinh nghien cuu tap trung chu yeu vao djnh nghIa,
cau true, chiic nang ciia thai do va moi quan he giua thai do v6i hanh vi.
- Thdi ky thi( hai: (tiT chien tranh the gi6i Ian thii hai cho den cuoi nhiJng
nam 50). VI ly do chien tranh di6n ra tren toan the gi6i, cung v6i su be tac
trong qua trinh ly giai cac nghjch ly nay sinh khi nghien cun thai do, nen 6
thdi ky nay, cac cong trinh nghien curu ve thai do giam sut ca ve so luong lan
chat luong.

- Th&i ky thu ba: (t\x cuoi nhung nam 50 tro lai day). Cac nu6c phuong
Tay phuc hoi va phat trien tra lai sau chien tranh. Ciing v6i sir phat trien do,
cac cong trinh nghien curu thai do cung duoc tiep tuc v6i nhieu y tuong, quan
diem m6i. Tuy nhien, chinh luc nay tam ly hoc v6 thai do cung lam vao tlnh
trang khiing hoang.
Chung ta co the xem xet chi tiet ky hon ve qua trinh nghien cuu do. Vao
nam 1918 hai nha tam ly hoc ngu5i My la W.I.Thomas va F.Znaniccki la


8

nhung ngudi ngucri d^u tien dua ra va sir dimg khai niem ve thai do thong qua
nhung nghi6n curu cua mlnh \i nong dan Ba Lan. Cho den nam 1934, La Piere
da dua ra m6t thi nghidm gay kinh ngac, khi ong da chung minh mot di6u la
nhung gi chung ta noi va nhung gl chung ta lam (tijfc la thai do va hanh vi ciia
ca nhan trong cung mot trucmg hop) doi khi lai rat khac nhau ( Nghjch ly La
Piere )[37, tr. 230 - 237]. Ket luan cua La Piere da lam cho cac nha tam ly hoc
phuong Tay hoai nghi, tijr do lam giam bdrt sir quan tam ciia ho doi v6i cac van
de ve thai do. Sau do ciang v6i tac dong ciia cuoc chien tranh the gi6i thur hai,

cac nha nghien curu v6 thai do giam di nhieu, cung giong nhu thdi ky thur hai
ma Shikhirev da chia. Chi sau khi chien tranh ket thuc, viec nghien cijru ve thai
do m6i thuc su duoc quan tam. Vao nam 1957, co mot nghien curu da ly giai
tai sao "hanh vi lai anh hucmg tdi thai do ciia con ngucfi" - la "Thuyet Bat dong
nhan thurc" ciia Leon Festinger[39]. Ngoai cac van dt duac de cap tren, cac
nha tam ly hoc phuong Tay con nghien cun, xem xet nhieu khia canh khac ciia
thai do nGa, nhat la cac van de ve vai tro, chijrc nang, cau true, nhu cac nghien
curu cua M.Rokeach (1968), T.M.Ostrom (1969), U.J.Mc.Guire (1969) va
J.R.Rempell (1988)[44, tr. 39]. Den nam 1972, cung co mot hoc thuyet
nghien curu ve moi quan he giua thai do va hanh vi cua con nguod. Do la
thuyet 'Tu nhan thiic'' ciia Daryl Bern [38]. Hai hoc thuyet ciia Leon Festinger
va Daryl Bern da co anh huong kha Ion t6i cac nghien curu sau nay. Khong
nhung the cac nha nghien curu cung dua ra phuang phap nghien curu hlnh
thanh, thay doi thai do nhu phuong phap "ducng ong gia vof" cho phep do cac
thai do cua con nguofi do Edward Jones va Harold Sigall (1971)[42, tr. 349360] d6 ra cijng "ky thuat lan tijmg bu6c mot" ciia Janathan Freedman va Scott
Fraer(1966)[41,tr. 195-202].
Nhu vay, co the thay rang trong suot thai ky tir dau the ky XX cho den
nay, o phuong Tay, da co rat nhi^u cong liinh nghien cuu v6 thai do va cijng
v6i no cung xuat hien nhieu phuang phap nghien cuu mai ve hien lugng tam
ly dac biet nay.


Trong nghidn curu tam ly hoc giao diic phuong Tay (Learning set), cac
tac gia thucmg coi thai do hoc tap la mot trong nhung nhan to dong vai tro
d6ng CO thuc ddy tinh tich cue ciia hoc sinh vcd giao vien, v6i mon hoc, cung
nhu thai d6 trong timg giai doan hoc tap. Tuy nhien, cac cong trinh nghien curu
do lai dua vao "Thuyet Hanh vi" de cao vai tro ciia cac yeu to do con ngudi
tao n6n, nhu thucmg, phat ma khong chu y nhieu den cac yeu to moi trucmg,
chu th^ trong viec hlnh thanh tri thurc, ky nang [48]
1.1.2. Nghien cihi thai do va thai do hoc tap a Lien Xo tru6c day.

Trong qua trinh nghien cuu thai do a Lien Xo trudc day, co hai hoc
thuyet duoc coi la co anh huong rat Icn t6i tam ly hoc Lien Xo hon ca. Do la:
Thuyet tam the ciia D.N.Uznatze va thuyet djnh vj ciia V.Iadov.
Thuyet tam the.
Dua vao cac co so thirc nghiem, D.N.Uznatze da de ra "Hoc thuyet tam
the'". Theo ong: " tam the la trang thai tron ven ciia chu the, san sang tri giac
cac su kien va thuc hien cac hanh dong theo mot hucng nhat djnh" [55]. Tam
the la trang thai san sang hucng tdi mot hoat dong nhat djnh, la co so ciia tinh

tich circ CO chon loc, co djnh hu6ng ciia chii the. Tam the xuat hien khi co su
"tiep xuc" giua nhu cau va cac tlnh huong thoa man nhu cau, giiip ca nhan
thich ung v6i cac dieu kien ciia moi trucmg.
Uznatze da diing khai niem tam the vai tu each la khai niem trung tam,
nham khac phiic tinh don gian va co hoc, quan diem true tiep ciia hanh vi da
timg dong gop mot vai tro quan trong trong tam ly hoc truyen thong va tam ly
hoc hanh vi. Dong thdi, Uznatze cung dua ra phuong phap ciing co va thay doi
tam the, mot phuong phap nghien curu tam the doc dao. Tuy nhien, khai niem
tam the ma Uznatze sir dung lai la cai vo thuc de giai thfch hanh vi ciia con
ngudi. Ong mdi chi di cap den qua trinh hien thuc hoa cac nhu cau sinh ly ma
khong tinh den mot each day dii cac hinh thurc hoat dong phuc tap, cao cap


10

khac ciia con ngudi. Ong cung kh6ng tinh den sir tac dong ciia cac yeu to xa
h6i cung nhu vai tro ciia qua trinh llnh hoi kinh nghiem xa hoi tdi viec quy
djnh cac hanh vi cua con ngudi. Nhung co the nhan thay rang vdi nhiJng phat
hi6n mdi, "thuyet tam the" da dong vai tro la phuong phap luan khoa hoc cho
nhieu llnh viic cu the ciia tam ly hoc hien dai.
Thuyet dinh vi.

Dua tren "thuyet tam the " ciia Uznatze, V.A.Iadov da phat trien khai
niem tam the, nham dieu chinh cac hanh vi, hoat dong xa hoi ciia ca nhan.
ladov cho rang con ngudi co mot he thong cac djnh vj khac nhau, rat phijrc tap,
va hanh vi ciia con ngudi bj dieu khien bdi cac to chiic "djnh vj " nay[54].
Theo ladov, tam the cua Uznatze chi la cac djnh vj d bac thap nha't. No chi
duoc hlnh thanh khi co sir tiep xiic giua nhu cau sinh ly va doi tuong cSn thoa
man nhu cau do, dau chi la "cac dinh vi dieu chinh hanh vi, phan ung ciia ca
nhan trong cac tlnh huong don gian nhat", ma phai d bac cao hon cac "djnh
vj", phiic tap hon, duoc hlnh thanh tren co sd cac hoat dong giao tie'p cua con
ngudi trong cac nhom nhd. Tren cap bac nay la cac "djnh vj" dugfc hlnh thanh
tren CO sd cung nhu nhung djnh hudng, sd thich duoc hlnh thanh trong cac
llnh vuc xa hoi cu the. Con cap bac cao nhat ciia "djnh vj", theo tac gia, tao
nen su djnh hudng gia tri ciia nhan each, cd tac dung dieu chinh hanh vi va
hoat dong trong nhiing tlnh hudng ma tinh tich cue xa hoi co gia trj nhat doi
vdi nhan each. Nhu vay co the thay, he thong "djnh vj" co thur bac til thap den
cao, dieu chinh hanh vi ciia ca nhan trong cac dieu kien xa hoi ngay nay cang
duoc md rong va on djnh hon. Tii' he thong "djnh vj" chiing ta cd the ly giai
mot each hop ly hanh vi xa hoi ciia ca nhan, cung nhu nhiJng mau thuan giua
hanh vi vdi thai do cua ca nhan. Do la vi cac "djnh vj" d bac thap, bi dieu
khien, bj chi phdi bdi cac "dinh vj" d bac cao hon. "Thuyet dinh vj " da nghien

cun thai do d mot gdc nhln hoan toan mdi. No da thiet lap duac moi lien he

giiJa nhung each tiep can hanh vi ciia nhan each tiJ cac goc do khac nhau nhu


11

tam ly hoc dai cuong, tam ly hoc xa hoi. Tuy nhien thieu sot chu yeu ciia
ladov la da khdng lam ro khai niem "djnh vj " la gl, dong thdi cung khong chi

ra duoc co ch^ di^u chinh hanh vi bang cac "djnh vj" trong nhung tlnh huong
xa h6i.
Ngoai hai thuyet chu yeu tren, nghien curu van de thai do d Lien Xo
trude day con phai ke den thuyet thai do nhan each. Thuyet "thai do nhan
each" cua nha tam ly hoc V.N.Miaxisev[54] cho rang nhan each la mot he
thong thai do. Theo tac gia, phan xa cd dieu kien chinh la co sd sinh ly hoc
cua thai do cd y thurc cua con ngudi vdi hien thuc. Miaxisev chia thai do ra
lam hai loai: tich cue va tieu cue. Ciing vdi cac qua trinh, cac trang thai, cac
thu6c tinh tam ly, thai do la mot trong nhung hlnh thurc the hien tam ly ngudi.
Tuy nhien, Miaxisev lai cho rang cac qua trinh tam ly nhu c^u, thj hieu, hung
thu, tlnh cam, y chi,... deu la thai do. Cd the tha'y viec xep ngang hang quan
he xa h6i vdi thai do la chua thoa dang, cung nhu coi thuoc tinh tam ly ciia
nhan each la thai do cung chua cd co sd. Tuy vay, Miaxisev van la mot trong
nhung ngudi dat nen mong cho tam ly hoc theo quan diem Macxit. Miaxisev
cung da diing thuyet thai do nhan each de sir dung trong Y hoc.
G^n day, khi nghien cun nhan each nhu mot pham trii co ban ciia tam ly
hoc, V.F.Lomop - nha tam ly hoc Xo viet da de cap den thai do chii quan ciia
nhan cach[25], su che djnh ciia quan he xa hoi doi vdi thai do chu quan, su
hlnh thanh thai do chii quan thong qua hoat dong va giao tie'p.
Noi tdm lai, khi nghien cuu cac van de ciia thai do, cac nha tam ly hoc
Xo Viet da van dung each tiep can hoat dong va nhan each, gdn thai do vdi

nhu cau, va\ dieu kien hoat dong, vdi nhan each, coi thai do nhu la mot he

thong, tir dd dua ra each ly giai hop ly va khoa hoc ve su hinh thanh thai do, vj

tri va chiic nang cua thai do trong qua trinh dieu chinh hanh vi va hoat dong
ciia ca nhan.

12

Trong tam ly hoc day hoc d Lien Xo cu, thai do hoc tap khong duoc
nghien curu rieng re ma I6ng vao trong nghien ciiu dong co, hung thii hoc tap.
Cd th^ k^ d^n cac tac gia tieu bieu da cd cac cong trinh nghien ciiru ve dong co
hoc tap cua hoc sinh la:
- I.L.Bogiovic (1951) nghien curu dong co, thai do hoc tap cua hoc sinh
nhd.
- A.K.Marcova (1983) nghien curu hlnh thanh dong co hoc tap ciia hoc
sinh
- Machikhina va dong tac gia nghien cuu quan he giua dong co va thai
do hoc tap ciia hoc sinh[25]
- A.I.Kovaliov (1987) nghien curu dong co lua chon nghe nghiep ciia hoc
sinh, sinh vien[53] v.v...
Cac nha nghien ciJu Xo Viet da xac djnh hoat dong hoc tap bj chi phoi
bdi dong co hoc tap. Dong co hoc tap cd ba nguon gdc: nguon goc cd nhan
(hung thu, ham muon, tam the', thai do, niem tin, the gidi quan, quan niem ve
ban than, thai do vdi xa hoi, y thiic tu hoan thien, sir thoa man nhu cau, ly
tuong song); nguon goc ben trong (nhu cau), nguon goc ben ngoai (doi hoi,
mong doi ciia xa hoi, dieu kien khach quan). Cac yeu to nay neu duoc gan lien

vdi hoat dong hoc tap hoac vdi cac thanh phan ciia no (ket qua, muc dich, qua

trinh), se trd thanh dong co hoc tap. Dong co hoc tap duoc chia lam hai loai:

dong ca ben ngoai (thudng, phat de doa, ddi hoi, ap lire nhdm) va dong ca ben

trong (hung thii ddi vdi tri thiic, su td md, ham muon nang cao trinh do). Vi

vay cd the thay thdi do hoc tap Id mot trong nhung ca sd hinh thanh dong cc

hoc tap. Trong Imh hoi tri thuc thl kha nang tap trung, phan phdi chii y, tam
the', thai do la cac nhan td quan trong bac nhat[53]
Vien sT N.V.Cuz-mi-na (1980) mot trong nhirng tac gia coi thai do H

thanh phan ndng cot trong nhan each, da de ra phuang phap danh gia tU(m^


13

ddi to^n dien nhan each sinh vien. Trong 11 chi bao theo ba nhdm thuoc tinh

nhan each, tac gia da de cap den thai do hoc tap cua sinh vien vdi cac miic do
khac nhau. Phuong phap nay cd the sir dung lam co sd cho viec xay dung cac
thang do thai do hoc tap cua sinh vien.

O Cong hoa dan chii Dure trude day cung da cd mot sd cong trinh nghien

cun tieu bieu ve thai do do mot sd nha tam ly hoc xa hoi nhu V.Nayzo,

M.Phovec.tien hanh. Ngoai nhirng va'n de duoc nghien ciin mot each truyen

thdng, thl cac nha tam ly hoc Dure edn de cap den nhieu va'n de khac nhu cac

CO che hlnh thanh thai do, su djnh hlnh thai do ( co che bat chude, luyen tap

hudng dan) do H.Hiebsch va M.Worwerg thuc hien. Trong llnh virc kinh te,

mdt sd cong trinh nghien curu da xem thai do nhu la mot thanh td ciia nang
sua't tap the.

1.1.3. Nghien curu Thai do hoe tap d Viet Nam

Khi nghien curu thanh tiru ciia tam ly hoc the gidi va thuc tien tam ly hoc

nude nha, cac nha tam ly hoc Viet Nam da xac djnh mot sd quan niem co ban

ve vj tri, vai trd ciia thai do trong qua trinh thuc hien hoat dong giang day va

hoat dong hoc tap. Muc tieu ciia giao due la hlnh thanh d ngudi hoc cd day dij

tri thurc, ky nang, ky xao, cd van hoa, cd thai do ung xir hai hoa vdi moi trudng
song, trong qua trinh hoc tap va vdi ban than mlnh.

Thai do la mot trong nhirng muc dich hang dau cua day hoc ben canl"
viec cung cap tri thuc, ren luyen ky nang, ky xao [9].
Thai do hoc tap la mot trong nhiJng bieu hien cua dong ca hoc tgp[\0].

Thai do la mot trong 4 thanh phan noi dung day hoc dai hoc (he thdn^

tri thij'c, he thdng ky nang ky xao, he thdng kinh nghiem hoat dong sang tao
he thdng cac chuan muc thai do ddi vdi hien thuc) [12].


14

Thai dd hoc tap la mdt bo phan cau thanh dong thdi la mot thuoc tinh co
ban toan ven cua y thurc hoc tap ciia chii the, la yeu td quy djnh tinh tir giac,
tich cue hoc tap va the hien bang nhung cam xiic, hanh dong tuong ung [14],
Trong mdi tuong quan: Nhan thiic - Thai do - Hanh dong thl llnh hoi tri
thurc (khau trung tam cua hoat dong hoc tap) ddng vai trd co sd, cd y nghia

dinh huang, dieu chinh, soi sang cho thdi do, hanh vi [18].
Su hlnh thanh dong co hoc tap ciia hoc sinh chju sir chi phdi ciia nhieu
nhan td trong dd cd quan niem, thai do ciia gia dinh ddi vdi viec hoc tap ciia
con cai, thai do, su danh gia ciia xa hoi ddi vdi viec hoc tap ndi chung va
thanh tich hoc tap ndi rieng [20].
Thai do hoc tap la mot trong nhiJng co sd tam ly quan trong trong viec
hlnh thanh va phat trien nhan each ca nhan cua sinh vien dai hoc su pham[35].
TiJ nhung quan niem cung nhu thuc tien ve viec nghien curu thai do hoc
tap tai nude ta, da cd mot sd de tai lien quan den thai do hoc tap cua hoc sinh,
sinh vien da duoc nghien curu:
- Tinh tich ciic nhan thiic nhu la thai do [3].
- Tu danh gia thai do hoc tap ciia SV su pham trong dieu kien cd su
phan cap hoc bong [4].
- Nhirng kho khan chu quan cung nhu khach quan klm ham tinh tich ciic
hoc tap cua sinh vien [5,6].
- Thuc trang dong co hoc tap, cac nguyen nhan anh hudng den tinh tich
cue hoc tap ciia sinh vien [ 13].
- Quan he giUa tu danh gia ciia hoc sinh vdi thai do hoc tap va dong co
hoc tap [15].
- Thai do ciia sinh vien trudng cao dang su pham Tuyen Quang ddi vdi
tuhoc [16].


15

- va'n di kich thich tinh tich cue hoc tap ciia sinh vien [26].
- Dinh hudng gia tri cua thanh nien, sinh vien, hoc sinh [31].
- Tinh tich cue hoc tap cua sinh vien su pham trong qua trinh dao tao
theo chef dd hoc tap mdi [34,35]
V^ phuong phap nghien cun thai do hoc tap da cd cac cong trinh nghien

cun:
- Van diing cac chi bao ciia Frank nghien curu tu danh gia thai do hoc
tap mon toan cua sinh vien su pham [14].
- Phuong phap do thai do, tinh th^n trach nhiem ddi vdi lao dong, su
thdng nha't ve djnh hudng gia trj ciia tap the hoc sinh [26].
Tom lai: O Viet Nam, cac cong trinh nghien ciJu thai do hoc tap ciia
hoc sinh sinh vien cdn chua duoc trien khai rong, mdi chi dat duoc mot sd ket
qua bude dau nhu xac djnh vai trd vj tri ciia thai do hoc tap trong viec hlnh
thanh dong co hoc tap, nghien cun thai do hoc tap cua sinh vien thong qua
nghien ciJu dong co hoc tap, tinh tich cue hoc tap, hiirng thii hoc tap, djnh
hudng gia trj. Cac nha nghien curu da cd gang tlm nhiJng chi bao chi tiet ve
thai do hoc tap song cdn cd nhirng khia canh chua cd su thdng nhat tir nhung
van de chung nhu djnh nghia, cau triic ciia thai do hoc tap cho den viec xac
djnh cac chi bao cu the'.
1.2. NHIJNG KHAI NIEM CO BAN
1.2.1. Thai do
TiJ khi khai niem thai do duoc dua ra lan dau tien vao nam 1918, ciing
vdi rat nhieu nghien curu khac nhau ve thai do, thl ddng thdi cijng xuat hien
nhiJng djnh nghia khac nhau ciia cac nha tam ly hoc ve thai do. Mdi djnh
nghia lai ban tdi mot khia canh ciia thai do, gop phan lam phong phii them


16
each hi^u w6 pham tru nay. Tuy nhien, tnidc khi 66 cap den cac dinh nghia do,
chung ta hay xem cac tCr dien dinh nghia the nao ve thai do.
Trong til diin tieng Viet, Thai do dirge dinh nghia la: "each nhln nhan,
hanh d6ng ciia ca nhan ve mot hudng nao do tnr6e mot van di, mot tlnh
hu6ng cdn giai quySt. Do la tong the nhitng bieu hien ra ben ngoai cua y nghi,
tinh cam cua ca nhan doi v6i con nguofi hay mot su viec nao do" [21,tr. 894].
Trong tir di^n Anh-Viet, "thai do" duge viet la "Attitude" va dirge dinh nghia

la "each umg xir, quan diem cua mot ca nhan"[22, tr. 760]. Tir dien xa hoi hoe
do Nguyin Khac Vien chij bien cung nhan manh: "tam the - thai do - xa hoi
da duge ciing co, co ca'u true phure tap, bao gom cac thanh phdn: nhan thurc,
xuc cam, hanh vi"[33, tr.278]. Con trong tir dien cac thuat ngCr Tam ly va Phan
tam hoc xuat ban tai New Yorlc nam 1996 thi lai cho rang: "Thai do la mot
trang thai on dinh b6n vCrng, do tiep thu duge tCr ben ngoai, hirdng vao su umg
x\x mot each nhat quan doi v6i mot nhom doi tugng nhat dinh, khong phai nhu
ban than chung ra sao ma chung duge nhan thurc ra sao. Mot thai do duge
nhan biet a su nhat quan ciia nhung phan ung doi vdi mot nhom doi tugng.
Trang thai sSn sang co anh hudng true tiep len cam xuc va hanh dong cd lien
quan den ddi tugng". Nhu vay, cac tir dien khi dinh nghia ve thai do d6u cho
rang dd la "each ung xir cua ca nhan ddi vdi cac tinh hudng, cac van de ciia xa
hoi". Nd duge cau thanh rat phirc tap, vdi nhieu bo phan hgp thanh, cho dCi
each sijr dung tir ngu khi dinh nghia ve thai do la khac nhau.
Khi ndi tdi dinh nghia ve thai do tir trude tdi nay, chung ta khong quen
nhac lai khai niem thai do da duge dua ra lan dau tien vao nam 1918 cua hai
nha tam ly hoe ngudi My la W.I.Thomas va F.Znaniecki. Hai nha tam ly hoc
nay cho rang: "Thai do la dinh hudng chia quan ciia ca nhan cd hanh dong hay
khong hanh dong khac ma duge xa hoi chap nhan" [47]. Hai ong cung cho
rang : "TTiai do la trang thai tinh than cua ca nhan ddi vdi mot gia tri". Nhu


17

vay, W.LThomas va F.Znaniecki da ddng nhat thai dd vdi djnh hudng gia trj
cua ca nhan.
Mdt nha tam ly hoc ngudi My khac, G.W.Allport, vao nam 1935, da dua
ra dinh nghia ve thai do nhu sau: ''Thai do la trang thai sSn sang ve mat tinh
thSn va thdn kinh, duoc hlnh thanh thong qua kinh nghiem, cd kha nang dieu
chinh hay anh hudng nang dong ddi vdi phan ung ciia ca nhan den cac tlnh

hudng va khach th^ ma nd cd thiet lap mdi quan he" [dan theo 32, tr.48].
Allport djnh nghia "thai dd tren khia canh dieu chinh hanh vi". Ong coi thai
dd nhu mdt trang thai tam ly, th^n kinh cho hoat ddng. 6 mdt ca nhan, khi sap
sira cd nhung hanh ddng dien ra thl se xuat hien thai do nham chuan bj va dieu
chinh nhung hoat dong dd. Cd the thay la, Allport da tra Idi duoc cau hoi thai
do la gl, va da de cap den nguon gdc, vai trd, chure nang ciia thai do. Tijr dd,
dng da rut ra duoc mot sd nhung dac diem cua thai do, nhu "thai do la trang
thai ciia tinh than va he th^n kinh, la sir san sang phan ung, la mot trang thai
cd to chure, dugfc hlnh thanh tren co sd kinh nghiem qua khiJ, va nd dieu khien
cung nhu anh hudng tdi hanh vi ciia ca nhan. Day la djnh nghia ve thai do
dugfc ra't nhieu cac nha tam ly hoc khac thiJa nhan. Tuy nhien, Allport chua luu
y tdi anh hudng cua mdi trudng, nhu cau, dong co ciia ca nhan ddi vdi qua
trinh hlnh thanh thai do. Chinh vl vay, khi djnh nghia ve thai do, Allport da du
doan rang: "Khai niem thai do cd le la khai niem phan biet nhat djnh va quan
trong nhat trong tam ly hoc xa hoi hien dai My"[36, tr. 810].
Sau nay, nha tam ly hoc T.M.Newcom cung dua ra mot djnh nghia
tuong tu nhu dinh nghia cua Allport. Ong cho rang: "thai do chinh la mot
thien hudng hanh dong, tu duy nhan thu'c, cam nhan ciia ca nhan tdi mot ddi
tugng hay su viec cd lien quan"[dan theo 11, tr. 318,319].
Vao nam 1964, nha tam ly hoe nhan each ngudi My la J.P.Guil

ford

da dua ra mot dinh nghia ve "thai do", dua tren quan niem cho rang nhan each
bao gom bay khia canh tao nen mot cau true doc dao. Bay khia canh dd la:
•^;„ ,

H C : -

^ '

''-•'

•

/

>-'V

•.

.,


18

Nang luc, khi chSft, giai phau, hlnh thai, nhu edu, hung thii va thai do. Va dng
da dinh nghia: 'Thai dd la nhung c^ chi, phong thai, y nghi lien quan den
nhung hoan canh xa hdi " [30]. Khong chi mot mlnh Guilford, ma h^u nhu tat
ca cac tac gia viet vi tam ly hoc nhan each deu coi "thai do" nhu la mdt thuoc
tinh ciia nhan each. Chinh V.N.Miaxisep, mot nha tam ly hoc Xd Viet, da cho
rang "Thai do la dieu kien khai quat ben trong cua he thdng cac hanh vi ciia
con ngudi ..."[30]. Cdn A.Kossakowski va J.Lompcher, vao nam 1975 cung
djnh nghia: "Thai do la thuoc tinh tam ly, bao gom niem tin, ly tudng, hung
thu, thai do xa hdi "[30].
Trude A.Kossakowski va J.Lompcher, vao nam 1935, H.Fillmore da dua
ra mdt djnh nghia mdi ve thai dd: "Thai do la su san sang phan ung tich cue
hay tieu circ ddi vdi mot ddi tuong hay mot bieu tuong trong mdi trudng"[40,
trang 540]. Fillmore cdn khang djnh "thai do la su djnh hudng ciia ca nhan tdi
cac khia canh khac nhau ciia moi trudng, va thai do la mot ca'u triic mang tinh

ddng co". Nam 1971, mot nha tam ly hoc ngudi My la H.C.Triandis da dua
mot djnh nghia khac ve thai do. Ong cho rang : "Thai do la nhirng tu tudng
duoc tao nen bdi cac xiic cam, tlnh cam. Nd gay tac dong den hanh vi nha't
djnh, d mdt giai cap nhat djnh, trong nhirng tlnh hudng xa hoi nhat djnh. Thai
dd ciia con ngudi bao gom nhiJng dieu ma ho cam thay va suy nghi ve ddi
tugng, ciing nhu each xir su ciia ho ddi vdi ddi tugng dd"[17]. Khi xem xet
djnh nghia ciia Triandis, ta thay cd mot diem tuong ddng vdi djnh nghia ciia
Allport, vl Allport cho rang "thai do" cd "tinh gay tac ddng" tdi mot tlnh
hudng nao dd. Chinh R.Marten khi phan tich djnh nghia ciia Allport va djnh
nghia ciia Triandis da nhan thay diem chung nay. Ong cho rang thai do duge
hinh thanh nhd kinh nghiem song cua mdi ca nhan. Nd cd tinh on dinh va tuy
theo tung tlnh hudng, thai do se thay doi tuy theo tirng tlnh hudng dd. Marten
da dua ra mot dinh nghia: " Thai do la xu hudng thudng xuyen ddi vdi cac tlnh
hudng xa hoi, nd bieu thi su thdng nhat ciia y nghi (nhan thuc) xuc cam va


19

hanh vi. Thai dd cua con ngudi cd mdi quan he chat che vdi hanh vi vl thai do
duoc xac djnh bdi tinh thdng nhat ben trong ciia nd". Cdn g^n day, James.W.
Kalat dua ra djnh nghia: "Thai dd la su thich hay khong thich mdt su vat hoac
mdt ngudi nao dd cua ca nhan, tir dd cd anh hudng tdi hanh vi ciia anh ta khi
ung xir vdi su vat hay con ngudi dd"[43]. Nha tam ly hoc John Traven cung
djnh nghia: "Thai dd la each cam xiic, tu duy va hanh ddng tuong ddi lau dai
ddi vdi su viec hay con ngudi dd"[49, tr. 299 - 310].
Trong khi dd, khi nghien curu ve thai do, mdt nha tam ly hoc Xd Vie't
khong sir dung khai niem "thai do " ma dung thuat ngu tuong duong la "tam
the'" khi giai thich hanh vi ciia con ngudi, ma dien hlnh la Uznatze vdi "thuyet
tam the'". Uznatze cho rang "thai do khong phai la mot ndi dung cue bd ciia y
thurc, khdng phai la ndi dung tam ly bj tach rdi, ddi lap lai vdi cac trang thai

tam ly khac ciia y thurc va d trong mdi quan he qua lai vdi nd, ma nd la mdt
trang thai toan ven, xac djnh ciia chii the...Tinh khuynh hudng nang ddng ma
tam the' la mdt ye'u td toan ven theo mot khuynh hudng nha't djnh nham mot
tinh nang dong nha't djnh. Dd la su phan anh co ban, dau tien ddi vdi tac ddng
ciia tlnh hudng, ma trong dd, chu the phai dat ra va giai quye't nhiem vu"[55].
Cdn cac nha tam ly hoc xa hdi Leningrat (Lien Xd cu) lai quan niem "thai do
la nhiJng co cau tam ly san cd, djnh hudng cho su ung phd ciia ca nhan"[23].
Qua cac vi du tren, ta thay, hau het cac djnh nghia deu giai thich "thai
do" dudi gdc do chuc ndng ciia nd. Thai do djnh hudng hanh vi, ung xir ciia
con ngudi. Nd thiic day, tang cudng tinh than sSn sang ciia nhiJng hanh vi,
phan ung ciia con ngudi tdi ddi tugng cd lien quan. Chinh Nayzo khi nghien
cull khai niem thai do da dua ra cac dac diem chung nay ciia cac djnh nghia ve
thai do. Y kie'n ciia Nayzo da dugfc hai tac gia ciia cudn "Nhap mon tam ly hoc
Macxit" la H.Hiebsch va M.Worwerg cong nhan. H.Hiebsch va M.Worwerg
da chi ra "die'm chung" khi nghien cuu khai niem thai do trong ly luan. Tam
ly hoc ndi chung va tam ly hoc Macxit ndi rieng mot each cu the va chfnh xac.