Một số vấn đề về Virus

MỤC LỤC
A.Mở đầu.....................................................................................................................................1
B.Nội dung .................................................................................................................................3
I.Virus là gì?................................................................................................................................3
1. Một số định nghĩa về virus......................................................................................................3
2. Đặc điểm chính của virus........................................................................................................4
II.Cấu tạo của virus......................................................................................................................4
1.Lớp vỏ protein: CAPSID..........................................................................................................4
2.. Lớp vỏ bọc bên ngoài (envelop).............................................................................................7
3.. Bộ gene của virus....................................................................................................................8
III.Quá trình nhân lên...................................................................................................................8
IV. Tương tác giữa virus và vật chủ...........................................................................................10
1. Một số khái niệm về mối tương tác virus và vật chủ..............................................................10
2.Các yếu tố dịch thể và tế bào..................................................................................................11
2.1. Yếu tố không đặc hiệu........................................................................................................11
2.2. Các kháng thể.....................................................................................................................13
2.3. Các yếu tố thuộc về tế bào..................................................................................................14
2.4. Tóm tắt cơ chế phòng vệ của vật chủ..................................................................................14
2.5. Vai trò của cơ chế phòng vệ................................................................................................15
2.6. Bệnh lí do miễn dịch chống virus.......................................................................................15
2.7. Khả năng hạn chế đáp ứng miễn dịch của virus..................................................................15
V.. Một số loại virus..................................................................................................................18
1. Virus động vật: animal viruses...............................................................................................18
2.Virus nhiễm vi khuẩn: bacteriophages....................................................................................19
3.Các nhân tố giống virus: virus- like agents.............................................................................20
VI.Một số bệnh do virus chung ở người và động vật.................................................................20
i.Các loại của virus cúm.............................................................................................................20
2.Các loài bị nhiễm virus...........................................................................................................22
3.Điều kiện để đại dịch cúm xảy ra............................................................................................23
4.Đặc điểm của virus dại: Rabies virus......................................................................................23
VII.Dịch tễ.................................................................................................................................26

VIII.Sinh bệnh học.....................................................................................................................27
IX.Phòng chống bệnh................................................................................................................29
X.Vaccin phòng bệnh do virus...................................................................................................31
XI.Phương pháp nuôi cấy vius..................................................................................................32
I.Nuôi cấy trên mô tế bào: .........................................................................................................32
1.Các loại tế bào chính được sử dụng:.......................................................................................32
2.Môi trường dinh dưỡng: .........................................................................................................32
3.Các kỹ thuật nuôi cấy tế bào:..................................................................................................33
II.Nuôi trên phôi gà:...................................................................................................................33
III.Nuôi trên động vật mẫn cảm: ...............................................................................................33
C.Kết luận..................................................................................................................................33
A. Mở đầu
Lịch sử nhân loại luôn luôn đi kèm với các đại dịch của vô số các bệnh truyền
nhiễm. Đại dịch cúm cũng là một thảm hoạ tàn khốc ngay cả khi khoa học kỹ thuật đã
có những sự phát triển vượt bậc như hiện nay. Và khác với nhiều căn bệnh truyền nhiễm
khác, không có các biện pháp để con người phòng ngừa nhiễm bệnh cúm. Bệnh cúm
(còn có tên gọi khác là influenza) đã từng được loài người biết tới từ vài nghìn năm
trước. Những mô tả về triệu chứng nhiễm căn bệnh rất giống bệnh cúm đã được ghi lại
trong các công trình của Hippocrates (ông đã kể về dịch bệnh xảy ra năm 412 trước
CN). Có lẽ dịch cúm đầu tiên đã được nhà Sử học La Mã Titus Livius nhắc tới - nó xảy
ra vào năm 212 trước CN…tuy nhiên, mãi tới năm 1898 đến năm 1910 lần đầu tiên các
loại virus mới được mô tả, các chuyên gia mới chứng minh được rằng, các loại virus đã
gây nên một số căn bệnh ở con người. Vậy, vius là gì? Cấu tạo và tính chất của nó ra
sao? Ảnh hưởng của nó đến con người trong thời đại ngày nay như thế nào? Câu trả lời
đã được nhóm chúng tôi nghiên cứu tìm hiểu và giải đáp những vấn đề trên trong cuốn
tiểu luận này.
Chúng tôi chân thành cảm ơn trường ĐH Công Nghiệp Tp.HCM, Viện Công
Nghệ Sinh Học và Thực Phẩm đã tạo môi trường thuận lợi để chúng tôi nghiên cứu và
học tập với đầy đủ trang thiết bị hỗ trợ, nhiều tư liệu quan trọng để hoàn thành bài tiểu
luận, xin cảm ơn thầy Trần Đức Việt đã tận tình chỉ dẫn, cung cấp phương pháp luận để

giúp chúng tôi có được công cụ hoàn chỉnh trong việc nghiên cứu và học tập môn học
này.
Mặt dù tập thể nhóm chúng tôi đã rất cố gắng nhưng chắc hẳn sẽ không tránh
khỏi những thiếu sót, vì vậy những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn về nội
dung và hình thức của bài tiểu luận này là vô cùng quý báu dành cho nhóm chúng tôi,
mọi đóng góp ý kiến là điều kiện tốt nhất để giúp nhóm chúng tôi có thể hoàn thiện hơn
bài tiểu luận này!
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn
2
B. Nội dung
I. Virus là gì?
1. Một số định nghĩa về virus
Virus là các sinh vật không có cấu tạo tế bào mang các nucleic acid, chỉ có thể
nhân lên trong các tế bào chủ và sử dụng bộ máy trao đổi chất và ribosome của tế bào
chủ để tổng hợp nên các bộ phận cấu thành sau đó lắp ráp các bộ phận này tạo thành các
hạt virus gọi là các virion mang bộ gene virus và có thể nhiễm vào các tế bào chủ khác.
Virus khác với các nhân tố giống virus (virus-like agents bao gồm các viroid,
plasmid và prion).
Virus là các sinh vật không trao đổi chất, không có tính cảm ứng, không di
chuyển, không tăng trưởng nhưng có khả năng nhân lên (sinh sản) và thích hợp với các
vật chủ mới.
Virus là các sinh vật:
− Không quan sát được dưới kính hiển vi quang học
− Ký sinh nội bào
− Các phần tử hay các hạt virus (virus particle: các virion) được tạo ra bằng cách
lắp ráp các cấu phần được tổng hợp từ trước. Các virion không tự phát triển hay
phân chia
− Thiếu các thông tin di truyền mã hóa cho các bộ máy cần thiết cho quá trình trao
đổi chất, sản sinh năng lượng và tổng hợp protein (ví dụ bộ máy ribosome...)
Các virion là các hạt virus được lắp ráp bên trong tế bào từ các cấu phần đặc biệt,

mang bộ gene virus. Virion không phát triển và không phân chia và được coi như giai
đoạn ngoài tế bào của virus (extracellular phage). Có thể hình dung các virion như
những con tàu vũ trụ mang bộ gene virus từ tế bào này sang tế bào khác đồng thời bảo
vệ bộ gene virus trong một môi trường "không thuận tiện" mà ở đó virus không thể nhân
lên được.
Virus được phát hiện vào cuối Thế kỷ XIX khi nhận thấy nó qua được màng lọc
vi khuẩn. Virus nhỏ nhất có đường kính 20 nm. Năm 1935, W.M Stanlex phát hiện các
virus có thể tạo thành tinh thể (điều mà các sinh vật khác không thực hiện được).
3
2. Đặc điểm chính của virus
- Không có cấu tạo tế bào
- Ký sinh nội bào bắt buộc
- Chỉ mang một loại acid nucleic (DNA hoặc RNA)
- Không có hệ thống sinh tổng hợp protein, không có khả năng trao đổi chất do
không có hệ thống biến dưỡng riêng
- Không tạo màng lipid riêng. Một số virus biến đổi màng của tế bào chủ tạo
thành màng bao của chính nó.
- Không chịu tác động bởi các thuốc kháng sinh ở mức độ tế bào
- Phương thức vận chuyển duy nhất là khuyếch tán
- Không tăng trưởng về khối lượng và kích thước
- Virus được hình thành trọn vẹn được gọi là virion, bộ gen của nó được gói
trong vỏ protein và bên ngoài có thể có màng bao (envelop).
II. Cấu tạo của virus
Nhìn chung các loại virus bao gồm các phần cấu tạo sau:
- Lớp vỏ protein
- Bên trong là nucleic acid (DNA hoặc RNA).
- Một số loại virus có màng bao (envelop)
1. Lớp vỏ protein: CAPSID
Sự sắp xếp một cách phức tạp của các đại phân tử tạo thành lớp vỏ của virus thực
sự có thể được coi là công trình kiến trúc kỳ diệu. Những yêu cầu đặc biệt của mỗi loại

virus dẫn đến sự đa dạng về bố cục lập thể của lớp vỏ. Tuy vậy, vẫn có thể khái quát
những đặc điểm cơ bản về hình dạng của lớp vỏ protein của các loại virus.
Năm 1956, Crick và Watson cho rằng các acid nucleic trong các virion có thể mã
hóa cho một số loại phân tử protein với một kích thước được giới hạn. Như vậy cách
thức hợp lý để xây dựng được vỏ protein của virus là do sự sử dụng lặp đi lặp lại các
đơn phần protein để hình thành lớp vỏ vì vậy có thể coi giả thiết này dựa trên các đơn
phần và được gọi là "thuyết đơn phần".
4
Crick và Watson đề cập đến cách thức các đơn phần của vỏ protein có tính đồng
nhất đồng thời chỉ ra rằng cách duy nhất để đảm bảo được yêu cầu tạo ra môi trường
đồng nhất cho mỗi đơn phần là vỏ phải có hình khối đối xứng với nhiều trục đảm bảo
cho chúng có khả năng quay và có các mặt giống nhau.
Hình thể đại diện của lớp vỏ protein virus hình khối 20 mặt (icosahedron; mỗi
mặt là một tam giác đều), 12 đỉnh, có dạng đối xứng 5:3:2.
Năm 1959 phương pháp nhuộm âm bản của Brener và Horne tạo cuộc cách mạng
trong lĩnh vực nghiên cứu virus. Chỉ trong vòng vài năm, những khám phá mới về cấu
trúc của hạt virus được tìm ra và đòi hỏi việc mô tả cấu trúc cũng như sự thống nhất
trong cấu trúc virus được đặt ra.
Năm 1959, Lwoff, Anderson và Jacob đưa khái niệm về capsid (vỏ protein ),
capsomer (các cấu phần của vỏ protein) và virion để mô tả hạt virus hoàn chỉnh có khả
năng nhiễm tế bào (bao gồm vỏ protein bao bọc acid nucleic của virus). Cách dùng thuật
ngữ này nhìn chung được chấp nhận tuy nhiên sau đó tỏ ra không thích hợp vì số đơn
phần của lớp vỏ một số virus đã được mô tả không phải là 60 hay bội số của 60 mà
thường nhiều hơn 60. Hơn nữa, các đơn phần (các capsomer) bản thân chúng cũng có
tính chất đối xứng và nằm trên các trục đối xứng (ví dụ như của herpes virus) đồng thời
những quan sát từng đơn phần của lớp vỏ góp phần khẳng định các capsomer không
tương ứng với các đơn phần theo giả thuyết của Crick và Watson (1956).
Năm 1962, Caspar và Klug xác định tất cả các khối đa diện theo các đơn vị cấu
trúc. Khối 20 mặt (icosahedron) có 20 mặt hình tam giác đều và 20 T đơn vị cấu trúc.
Capsic hình khối đa diện của virus

5
Horne và Wildy (1961) tổng kết hình dạng cấu trúc đối xứng của virus và cho
rằng tất cả các virus sau này được biết (trừ một số bacteriophage) thuộc vào hai nhóm
chính: đối xứng dạng khối (cubic symmetry) và đối xứng dạng xoắn (helical symmetry).
Các virus mang vỏ capsid dạng thẳng (thực chất là có cấu trúc xoắn) có nucleic
acid là RNA. Chiều dài của chúng được xác định bởi chiểu dài của phân tử nucleic acid.
Đến năm 1960, mới chỉ có virus khảm thuốc lá (tobaco mosaic virus) thuộc nhóm này
được nghiên cứu chi tiết.
Các đơn phần (proteinsubunits) trong capsid bao bọc lõi RNA của virus hình que
Năm 1962, Caspar và cộng sự đưa các khái niệm về lớp vỏ protein virus và nhìn
chung được chấp nhận:
- CAPSID là lớp vỏ protein của virus bao bọc nucleic acid và được cấu thành từ
các đơn vị cấu trúc (structure units).
- Các đơn vị cấu trúc là đơn vị cấu tạo nhỏ nhất của lớp vỏ với chức năng kiến
tạo tương đồng.
- CAPSOMER là các đơn vị hình thái quan sát được trên bề mặt của các hạt virus
tương ứng với tập hợp các đơn vị cấu trúc.
- Các CAPSID và nucleic acid được "gói" bên trong gọi là các
NUCLEOCAPSID.
- NUCLEOCAPSID có thể được "khoác" một lớp vỏ bọc (envelop) mang các vật
liệu có nguồn gốc từ tế bào chủ cũng như từ bản thân virus.
- Các virion là các hạt virus hoàn chỉnh và có khả năng nhiễm vào tế bào chủ
Chức năng của CAPSID:
6
- Bảo vệ nucleic acid của virus không chịu sự tác động của các enzyme
- Các vị trí đặc biệt trên lớp vỏ cho phép các virion gắn vào tế bào chủ
- Cung cấp các protein tạo điều kiện để virion thâm nhập qua màng tế bào chủ.
Trong một số trường hợp, lớp vỏ có tác dụng đưa nucleic acid của virus vào tế bào chủ.
2. . Lớp vỏ bọc bên ngoài (envelop).
Nhiều virus còn có lớp vỏ glycoprotein bao bọc bên ngoài Capsid. Lớp vỏ bọc

này được tạo thành từ hai lớp lipid xen kẽ với các phân tử protein (lipoprotein bilayer).
Các phân tử lipid được lấy từ màng của tế bào chủ trong khi những phân tử protein do
virus tổng hợp. Chính vì vậy, có thể gọi đây là lớp màng "lai tạo".
Các protein do virus tổng hợp để tạo thành lớp màng này gồm hai loại chính:
(1) Matrix protein liên kết với phần capsid bên trong;
(2) Glycoprotein nằm xuyên qua màng, gồm hai loại:
+ Glycoprotein ngoài (external glycoprotein) có phần lớn nằm bên ngoài màng
tạo thành các "gai" (spike) quan sát được trên bề mặt virus bằng kính hiển vi điện tử.
Phần nằm bên trong tạo thành chiếc "đuôi" ngắn. Loại protein này là thành phần kháng
nguyên chính của lớp vỏ virus.
+ Protein tạo các kênh vận chuyển (transport channel) mang nhiều cấu trúc kỵ
nước và nằm xuyên qua màng tạo các kênh (ví dụ các kênh ion: ion-channels) giúp cho
virus có khả năng thay đổi tính thấm của màng.
7
Lớp màng ngoài (envelop) với các "gai" glycoprotein
3. . Bộ gene của virus
Bộ máy di truyền có thể là DNA mạch kép (double-stand DNA: dsDNA) hay DNA
mạch đơn (single-stand DNA: ssDNA), RNA mạch kép (dsRNA) hay RNA mạch đơn
(ssRNA). DNA hoặc RNA virus có dạng thẳng hay dạng vòng. Virus có thể có từ vài
gene đến vài trăm gene.
III. Quá trình nhân lên
Các hạt virus hay virion chỉ biểu hiện các gene và sinh sản bên trong một tế bào sống
khác. Căn cứ vào loại tế bào vật chủ ta có thể gọi các virus động vật (ký sinh tế bào
động vật), virus thực vật (ký sinh tế bào thực vật) và thực khuẩn thể (bacteriophase =
virus ăn vi khuẩn, gọi tắt là các phage) có khả năng nhiễm vào tế bào vi khuẩn. Virus có
khả năng tạo hàng trăm hay hàng ngàn virion qua mỗi thế hệ.
1. Các hình thức sao chép:
Các virus có bộ gene là DNA mạch kép (double-strand DNA) có quá trình sao chép
giống như qua trình sao chép DNA của tế bào.
Các virus có DNA mạch đơn (single-strand DNA) hoặc RNA mạch đơn (single-

strand RNA) thường có các gene tổng hợp enzyme cho sao chép:
+ Các virus mang RNA mạch đơn mang gene mã hóa enzyme replicase RNA.
Chúng có thể tổng hợp trực tiếp các RNA từ RNA của chính bản thân virus hoặc từ
RNA tổng hợp thành sợi DNA bổ sung (cDNA) sau đó RNA mới được tổng hợp từ
cDNA.
+ RNA mang bộ gene virus lắp ráp với capsid thành virion mới.
Có thể tóm tắt quá trình sao chép bộ gene của virus như sau:
- DNA (đối với DNA virus) => DNA
- RNA (đối với RNA virus) => RNA
- RNA (đối với RNA mạch đơn)==> c-DNA (kép) ==> RNA
Các virus mang nucleic acid dạng vòng sao chép theo các bước:
8
- Làm đứt mạch tròn xoắn kép tạo đầu hở 3'-OH và 5'-P.
- Helicase và SSB protein chen vào tạo chẽ 3 sao chép.
- Đầu hở 3'-OH sẵn sàng cho việc nối dài như mạch trước (leading strand) nhờ
DNA polymerase I nên quá trình sao chép không cần mồi (primer).
- Cùng với sao chép mạch trước, mạch khuôn sau dịch chuyển kiểu gián đoạn để
tổng hợp các đoạn ngắn Okazaki, và đầu 5' mạch khuôn duỗi thẳng ra.
Kiểu sao chép này giống quá trình các vòng tròn lăn (rolling-circle replication)
đồng thời có thể lặp lại vài lần tạo ra sợi DNA dài. Nếu quá trình sao chép lặp lại nhiều
lần sẽ tạo DNA virus ở dạng nối các đoạn với nhau (concatemer).
- Enzyme endonuclesae cắt tại các điểm khác nhau trên mỗi mặt của DNA tạo ra
các đoạn mang hai đầu "dính".
- Sự bắt cặp tại các đầu "dính" tạo thành vòng DNA.
2. Chu trình tan (với các bacteriophage làm chết tế bào chủ):
- Sợi đuôi của virus gắn vào các cơ quan thụ cảm hay các "điểm nhận" (receptor
site) trên màng tế bào vi khuẩn
- Ống đuôi co lại tạo lỗ thủng xuyên qua vách tế bào
- Virus bơm DNA vào trong tế bào qua ống đuôi (phần capsid nằm lại bên ngoài
màng tế bào.

- Tế bào vi khuẩn phiên mã và dịch mã các gene trần của virus. Các DNA
polymerase của tế bào chủ tạo các mRNA sớm xúc tác cho quá trình phiên mã của bộ
gene virus sau đó các mRNA muộn hơn có thể được tổng hợp bởi RNA polymerase của
virus hay RNA polymerase của vi khuẩn bị biến đổi. Khi các mRNA muộn được dịch
mã, các loại protein điều hòa và protein cấu trúc được tổng hợp và các protein điều hòa
của virus tiếp tục kiểm soát sự phiên mã tiếp sau đó.
Khi DNA của tế bào chủ bị biến đổi, bộ gene của virus kiểm soát toàn bộ hoạt
động của tế bào để tạo ra các cấu phần của nó: các nucleotides cho quá trình tạo DNA,
protein thành phần tạo lớp vỏ capsid (gồm đầu, ống đuôi và các sợi đuôi).
- Lắp ráp DNA với vỏ capsid tạo các virion
9
- Enzyme lysozyme được tạo ra và làm tan tế bào chủ, giải phóng các virion. Tế
bào vi khuẩn bị vỡ, 100 đến 200 virion thoát ra và chúng có thể tìm các tế bào mới để
lặp lại chu trình này.
Toàn bộ chu trình từ lúc phage tiếp xúc với bề mặt tế bào đến khi làm tan tế bào
diễn ra trong khoảng 20-30 phú (ở 37 độ C).
IV. Tương tác giữa virus và vật chủ
Khả năng kháng virus và phục hồi sau bệnh do virus phụ thuộc vào phản ứng
tương tác giữa vật chủ và virus. Các yếu tố đề kháng với virus của vật chủ bao gồm:
- Kháng trực tiếp: Vật chủ tác động trực tiếp đến virus
- Kháng gián tiếp: Vật chủ tác động đến quá trình sinh sản của virus bằng cách
tác động hay tiêu diệt các tế bào của cơ thể vật chủ bị nhiễm virus
Chức năng kháng virus có thể là kháng không đặc hiệu (không bị nhiễm hay hạn
chế sự xâm nhập của virus) trong khi khả năng phòng vệ đặc hiệu do hệ thống miễn
dịch cua cơ thể thực hiện. Cơ chế phòng vệ của vật chủ phụ thuộc vào các yếu tố như
loại virus, lượng virus xập nhập và tấn công, đường xâm nhập.
1. Một số khái niệm về mối tương tác virus và vật chủ
Các yếu tố tự nhiên (vốn có) đươc coi như những trận tuyến đầu tiên của cơ thể
chống lại sự tấn công của virus bao gồm:
- Da: Da được coi là một rào cản khó vượt qua đối với virus.

- Thiếu hụt các thụ quan (cơ quan thụ cảm hay cơ quan mẫn cảm virus: các
receptor): Muốn xâm nhập được vào cơ thể trước hết virus phải kết hợp được với thụ
quan đặc biệt trên các tế bào vật chủ. Mỗi một loại virus có một thụ quan đặc hiệu với
nó. Thụ quan của virus HIV là CD4 trên các tế bào lympho T, của virus cúm A là
Glycophorin ở nhiều loại tế bào khác nhau.
Chính vì vậy vật chủ của virus phải mang các thụ quan trên một hay nhiều loại tế
bào trong cơ thể của nó. Nếu vật chủ không mang thụ quan với virus hay các tế bào của
vật chủ thiếu một số thánh phần cần thiết cho sự nhân lên của virus thì sẽ có tính kháng
10
tự nhiên đối với virus. Ví dụ: chuột nhắt không có thụ quan đối với virus bại liệt nên
không bị nhiễm virus này. Tương tự, người có khả năng đề kháng (hay không mắc phải)
nhiều bệnh do các virus động vật và thực vật.
- Màng nhầy: Lớp màng nhầy bao phủ biểu mô của nhiều cơ quan là bức thành
ngăn cản sự xâm nhiễm của virus vào cơ thể. Màng nhầy có thể đơn thuần là một hàng
rào ngăn cản hoặc có tác tác dụng ngăn không cho virus kết hợp được với các thụ quan
của nó trên các tế bào của vật chủ và như vậy không cho virus cơ hội tìm thấy nơi cư trú
của nó. Ví dụ, orthomoxovirus và paramyxovirus nhiễm vào vật chủ bằng cách kết hợp
với thụ quan sialic acid (sialic acid receptor). Glycoprotein trên màng nhầy chứa sialic
acid có khả năng cạnh tranh các thụ quan với virus nên có thể ngăn cản không cho virus
kết hợp với các tế bào chủ.
- Các lông nhung: Các lông nhung trên bề mặt biểu mô (đặc biệt là lông nhung
biểu mô đướng hô hấp) có thể giúp cơ thể hạn chế sự xâm nhiễm của virus. Nếu hệ
thống lông nhung bị tổn thương do các loại thuốc hay do nhiễm trùng, sự nhiễm virus sẽ
diễn ra mạnh hơn.
- Độ pH thấp trong dịch dạ dày làm bất hoạt virus. Tuy nhiên, các loại virus
đường ruột (enterovirus) không chịu ảnh hưởng của dịch tiết dạ dày và có khả năng tồn
tại cũng như nhân lên trong đường ruột của vật chủ.
- Các yếu tố thể dịch và tế bào (xem phần dưới)
Các phản ứng của cơ thể
- Sốt có thể giúp cơ thể ức chế sự nhân lên của virus. Một số virus giảm khả năng

sản sinh các virion ở nhiệt độ trên 37 độ.
- pH thấp ức chế virus nhân lên
- Các yếu tố dịch thể và các cấu phần của tế bào
2. Các yếu tố dịch thể và tế bào
2.1. Yếu tố không đặc hiệu
Nhiều yếu tố miễn dịch không đặc hiệu có khả năng giúp cơ thể kháng lại virus.
Một số yếu tố "có sẵn" trong khi một số yếu tố so sự xâm nhiễm của virus tạo ra.
11
Interferon (IFN):
IFN được Issacs và Lindemann phát hiện cách đây hơn 40 năm khi quan sát thấy
dịch ly tâm từ các tế bào nhiễm virus chứa một loại protein có khả năng ức chế sự xâm
nhập của virus vào các tế bào khác. Protein này không tác dụng trực tiếp đến virus mà
tác động đến các tế bào khác của vật chủ giúp chúng có khả năng kháng lịa virus.
IFN là một trong phương thức kháng lại virus sớm vì nó được sản sinh ngay sau
khi virus xâm nhập và xuất hiện trưc tất cả mọi chức năng phòng vệ khác của cơ thể như
kháng thể, tế bào T. Thời gian sản sinh IFN phu thuộc vào lượng virus xâm nhập.
- Phân loại và đặc điểm của IFN
Có ba loại IFN là IFN-alpha, IFN-beta và IFN-gamma. IFN-alpha và IFN-beta
còn được gọi là IFN loại I và IFN-gamma còn được gọi là IFN loại II. Có khoảng 20
phân loại IFN- alpha trong khi IFN-beta và IFN-gamma chỉ có một loại duy nhất.
Các IFN có những đặc điểm khác nhau về tính bền vững ở độ pH khác nhau,
hoạt tính khi có sự hiện diện của SDS. Hiện tại các IFN được xác định và phân biệt
bằng các kháng thể đặc hiệu đối với chúng.
- Những yếu tố tác động của IFN: Tế bào bình thường không chứa hoặc không
tiết IFN vì các gene mã hóa cho chúng không được sao mã và dịch mã. Quá trình dịch
mã tổng hợp IFN protein chỉ sảy ra sau khi tế bào tiếp xúc với các yếu tố kích thích
tương ứng. Các yếu tố kích thích tổng hợp IFN-alpha và beta gồm có nhiễm virus, RNA
mạch kép (như poly inosinic acid, LPS và những thành phần từ một số loại vi khuẩn.
Trong số các loại virus, các RNA virus có tác dụng kích thích sản xuất IFN mạnh hơn
các DNA virus Tuy vậy, những ảnh hưởng phụ của IFN làm hạn chế khả năng ứng dụng

chúng trong điều trị bao gồm: - Các ảnh hưởng chung: Sốt, khó chịu, mệt mỏi, đau cơ.
- Ảnh hưởng đến các cơ quan: IFN có tính độc đối với thận, gan, tủy xương, tim
Bổ thể
Hầu hết virus không gắn bổ thể bằng con đường khác. Tuy nhiên, sự phản ứng
qua lại của kháng thể gắn bổ thể với các tế bào bị nhiễm virus hoặc với virus chưa "cởi
áo" có thể dẫn đến làm tan tế bào chủ hoặc làm tan virus. Như vậy, bằng cách thức tác
động đến hệ thống miễn dịch đặc hiệu, bổ thể đóng vai trò nhất định giúp cơ thể vật chủ
chống lại virus.
12
Các cytokine (cytokines): Cytokines là các protein hay các peptide do tế bào sản
xuất và có khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển hay biệt hóa của các tế bào (các tế bào
bị ảnh hưởng có thể cùng loại hoặc khác loại với tế bào sản sinh cytokine). Các cytokine
như Tumor necrosis factor alpha (TNF-alpha), interleukin-1 (IL-1) và IL-6 được sản
xuất bởi các đại thực bào đã được hoạt hóa có khả năng kháng virus (thử in vitro) nhưng
tác dụng kháng virus của chúng trong co thể động vật (in vivo) chưa được làm rõ.
2.2. Các kháng thể
Kháng thể ho hệ miễn dịch sản sinh ra có tác dụng giúp cơ thể chống lại virus
xâm nhập, phục hối bệnh và ngăn cản sự xâm nhập lần sau của virus. Các kháng thể
IgG, IgM và IgA đóng vai trò quan trọng trong miễn dịch kháng virus nhưng vai trò của
mỗi kháng thể phụ thuộc vào loại virus và đướng xâm nhập của virus. Ví dụ, IgA có tác
dụng mạnh hơn trong trường hợp virus xâm nhập qua niêm mạc trong khi IgG thể hiện
vai trò lớn hơn khi virus có mặt trong máu. Kháng thể vừa có tác dụng giúp vật chủ
chống lại virus vừa có ảnh hưởng không có lợi đến chính cơ thể vật chủ.
 Tác dụng của kháng thể
Trung hòa trực tiếp virus bằng cách ngăn cản không cho virus kết hợp với các
receptor của chúng trên tế bào vật chủ hoặc ngăn cản không cho virus xâm nhập vào tế
bào.
Ngăn chặn quá trình "cởi áo virus" thông qua tác động đến các protein của virus
tham gia vào quá trình này.
Kháng thể kết hợp bổ thể trợ giúp cho quá trình làm tan các tế bào nhiễm virus

hay làm tan các virus chưa được cởi áo.
Tác động như các opsonin (các protein gắn kết với bề mặt virus) và tạo điều kiện
cho các đại thực bào tiêu diệt virus bằng cách làm tăng độ "kết dính" hay kết hợp thông
qua Fc hoặc Ceb receptor.
Tế bào nhiễm virus chưa cởi áo chịu tác động của kháng thê và có thể bị tiêu diệt
bởi các tế bào K.
 Huyết thanh học
 Ảnh hưởng không có lợi đối với vật chủ
13