Tiểu luận cao học, môn chính trị học nâng cao ,VAI TRÒ của TRUYỀN THÔNG đại CHÚNG TRONG KIỂM SOÁT QUYỀN lực NHÀ nước ở VIỆT NAM HIỆN NAY

1

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1 Khái niệm về truyền thông và Truyền thông đại chúng
Để nhận thức được một cách tương đối đầy đủ và đúng đắn về vai trò
và sức mạnh của truyền thông đại chúng trong việc kiểm soát quyền lực nhà
nước, trước hết chúng ta nên đi vào tìm hiểu sơ lược về vai trò của truyền
thông đại chúng với tư cách là một hoạt động gắn liền lịch sử phát triển của
loài người.
Loài người tồn tại trong một cộng đồng với tổng thể những mối quan
hệ đa dạng và phức tạp. Chính những mối quan hệ ấy là điều kiện duy trì và
thúc đẩy sự vận động của xã hội loài người. Sẽ không thể có các mối quan hệ
giữa người với người nếu không có các hoạt động giao tiếp trong đó chủ yếu
là sự trao đổi thông tin giữa từng cá nhân với nhau, giữa cá nhân với cộng
đồng hay giữa cộng đồng với nhau. Hoạt động giao tiếp này có vai trò vô
cùng quan trọng, là điều kiện hàng đầu cho sự tồn tại của loài người với tính
chất là một xã hội. Bởi vì nhờ có sự giao tiếp mà con người thiết lập và duy trì
được các mối quan hệ xã hội với nhau, hiểu biết lẫn nhau, trao đổi những kinh
nghiệm sống và liên kết, hợp tác với nhau trong lao động sản xuất, chinh phục
thiên nhiên, đấu tranh xã hội. Hoạt động giao tiếp ấy được gọi là truyền
thông. Do đó, truyền thông là sự trao đổi thông điệp giữa các thành viên hay
các nhóm người trong xã hội nhằm đạt được sự hiểu biết lẫn nhau.
Xã hội càng phát triển, càng tạo ra các điều kiện thuận lợi cho sự mở
rộng nhu cầu, quy mô, tăng cường tính đa dạng và hiệu quả của hoạt động
truyền thông. Ngày càng có nhiều người tham gia vào các giao tiếp xã hội,
điều đó làm cho truyền thông trực tiếp giữa các cá nhân không thể đáp ứng
được đầy đủ các nhu cầu và đòi hỏi của xã hội. Con người đã tìm đến những
quá trình truyền thông ở quy mô lớn nhờ sự giúp đỡ của các phương tiện kỹ
thuật thông tin mới, vì thế các phương tiện thông tin đại chúng ra đời và điều
khiển các quá trình giao tiếp mang tính xã hội rộng rãi. Như vậy, truyền thông

đại chúng là hệ thống các phương tiện truyền thông hướng tác động vào đông
đảo công chúng xã hội (nhân dân các vùng miền, cả nước, khu vực hay toàn


2

bộ thế giới)nhằm thông tin, chia sẻ, nhằm lôi kéo và tập hợp, giáo dục thuyết
phục và tổ chức đông đảo nhân dân tham gia giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội đã và đang đặt ra.
1.2 Vai trò của truyền thông đại chúng đối với đời sống xã hội
Truyền thông đại chúng ra đời và phát triển, trước hết là nhằm thỏa
mãn ngày càng cao nhu cầu thông tin của con người và xã hội. Thông tin là
nhu cầu sống còn, nhu cầu phát triển của con người và xã hội; đồng thời là
động lực kích thích sự phát. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu thông tin của
con người càng cao. Trong quá trình đáp ứng nhu cầu ấy, bản thân báo chí –
truyền thông cũng phát triển không ngừng. Điều đó lý giải tại sao trong quá
trình đổi mới ở nước ta, báo chí – truyền thông phát triển từng ngày. Cuộc đấu
tranh chính trị - xã hội càng phức tạp, kinh tế thị trường càng phát triển thì
tính chất thông tin cũng ngày càng đa dạng và phức tạp. Với việc xây dựng
các hệ thống thông tin quản lý hành chính nhà nước, hệ thống thông tin kinh
tế tổng hợp, hệ thống thông tin tiềm lực khoa học, công nghệ, tài nguyên và
môi trường, có thể cung cấp thông tin đầy đủ chính xác và kịp thời đáp ứng
mọi yêu cầu cảu bộ máy nhà nước trong việc ra quyết định và điều hành công
việc của nhà nước, cải tiến việc cung ứng thông tin từ phía nahf nước cho nền
kinh tế xã hội và cho nhân dân, góp phần cải tiến tổ chức của bộ máy nhà
nước và tin học hóa công tác văn phòng – hành chính trong các cơ quan nhà
nước. Thông tin có vai trò tác động to lớn tới hiệu quả cảu xây dựng và thực
hiện các chiến lược, nhiệm vụ và mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước nói
chung cũng như của từng ngành, từng địa phương nói riêng.
Thông tin trên các kênh truyền thông đại chúng đã không chỉ trở thành
sức mạnh chính trị trong cuộc đấu tranh chính trị - tư tưởng, sức mạnh đột phá

của sự phát triển kinh tê, khoa học mà còn góp phần hình thành diện mạo văn
hóa quốc gia cũng như nhân cách mỗi con người. Truyền thông đại chúng góp
phần to lớn vào việc nâng cao dân trí, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa
của dân tộc cũng như giao lưu, tiếp thu các tinh hoa văn hóa của nhân loại,
đồng thời có vai trò tham gia phá triển giáo dục, nâng cao dân trí, phát hiện
nhân tài...


3

CHƯƠNG 2
VAI TRÒ CỦA TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG TRONG VIỆC KIỂM SOÁT
QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

2.1 Nội dung kiểm soát quyền lực nhà nước của truyền thông đại chúng
Cũng như tất cả các quốc gia trên thế giới, Việt Nam đang trong quá
trình hội nhập quốc tế , dưới sự tác động của cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ, cũng như sự phát triển nhanh chóng của các lĩnh vực kinh tế, văn
hóa, xã hội, truyền thông đại chúng đã thực sự trở thành một lực lượng vô
cùng quan trọng trong đời sống xã hội ngày nay. Nó làm thay đổi diện mạo
cuộc sống hiện đại, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, lối sống của từng
con người, tác động đến tất cả khía cạnh, bình diện của xã hội Việt Nam thông
qua các chức năng đặc biệt quan trọng của mình như: chức năng văn hóa,
chức năng tư tưởng và đặc biệt là chức năng giám sát và quản lý xã hội.
Thông qua việc thực hiện hiệu quả những chức năng này, truyền thông đại
chúng đã khẳng định vị thế to lớn của mình trong việc kiểm soát quyền lực
nhà nước ở Việt Nam.
Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là nhà nước của dân, do dân, vì
dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về dân; quyền lực nhà nước là thống
nhất có sự phân công rành mạch và phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà

nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp; nhà nước
được tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, pháp luật và bảo đảm cho
Hiến pháp và các đạo luật giữ vị trí tối thượng trong đời sống xã hội; nhà
nước tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; nâng cao trách
nhiệm pháp lý giữa Nhà nước và công dân; thực hành dân chủ, đồng thời tăng
cường kỷ cương, kỷ luật; nhà nước do Đảng cộng sản lãnh đạo, đồng thời
đảm bảo sự giám sát của nhân dân, sự phản biện xã hội của Mặt trận tổ quốc
và các đoàn thể nhân dân. Điều 6 Hiến pháp 1992 cũng đã quy định cách thức
để nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước: Nhân dân sử dụng quyền lực nhà
nước thông qua Quốc hội và Hội đồng nhân dân- những cơ quan đại diện cho
ý chí và nguyện vọng của nhân dân, do nhân dân bầu ra và chịu trách nhiệm


4

trước nhân dân. Vậy quyền lực Nhà nước thống nhất thuộc về nhân dân, là
của nhân dân. Nhân dân ủy quyền của mình cho nhà nước; nhà nước thay mặt
nhân dân sử dụng quyền lực đó để thực hành quản lý xã hội, thực hiện quyền
dân chủ của nhân dân; luật pháp và bộ máy nhà nước, biểu hiện về thể chế, là
ý chí của nhân dân được tổ chức nên và nhân dân thực hiện sự giám sát của
mình với tổ chức và hoạt động của nhà nước. Song trên thực tế, nhân dân
không thể tự mình tiến hành sự giám sát đối với quá trình hoạt động cũng như
quản lý của nhà nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội bằng nhận biết và
nhãn quan thông thường mà thông qua các phương thức khác nhau mà hiệu
quả nhất là sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng. Do vậy, truyền
thông đại chúng đã trở thành công cụ đắc lực để nhân dân kiểm soát quyền
lực nhà nước trên cơ sở thực hiện sự giám sát và quản lý xã hội.
Có thể nói, hiện nay ở Việt Nam hoạt động tuyên giáo và hoạt động
truyền thông đều có chung mục đích là tạo dựng và củng cố niềm tin của nhân
dân vào lý tưởng và mục tiêu cách mạng của Đảng là vì “ dân giàu, nước

mạnh, xã hội dân chủ, văn minh”. Trong lĩnh vực này, truyền thông đại chúng
đã bám sát thực tiễn cuộc sống, kịp thời thông tin, phân tích, cắt nghĩa các sự
kiện và vấn đề thời sự nhằm khơi nguồn và định hướng dư luận xã hội, hướng
dẫn tư tưởng cho đông đảo công chúng xã hội.
Với sức mạnh và tính năng vốn có của mình, truyền thông đại chúng có
vai trò đặc biệt quan trọng trong việc cổ vũ, huy động sức mạnh cộng đồng.
Ví dụ vào năm 1999, khi các tỉnh miền Trung nước ta, nhất là các tỉnh Thừa
Thiên – Huế bị lũ lụt. Trong một chương trình thời sự của Truyền hình VIệt
Nam, một phóng sự trực tiếp mieu tả cảnh nhà cửa, phố phường chìm trong
biển nước... đã gây chấn động mạnh trong nhân dân cả nước. Ngay sau đó,
truyền hình, báo chí đã thông tin sự kiện cơ quan, cá nhân tình nguyện đóng
góp giúp đỡ nhân dân vùng lũ lụt cùng với lời bình luận, kêu gọi và sau đó
nhân dân trong nước và kiều bào ở nước ngoài đã tổ chức nhiều chương trình
quyên góp ủng hộ đồng bào miền Trung. Có thể khẳng định rằng, không một


5

phương tiện nào có đủ sức mạnh huy động và cổ vũ đặc biệt, có khẳng năng
thúc đẩy hành động nhanh và mạnh mẽ đến thế.
Nhân dân sử dụng truyền thông đại chúng để giám sát sự vận hành của
các tiến trình chính trị, kinh tế, xã hội, phát hiện và cảnh báo kịp thời những
nguy cơ, những khó khăn phức tạp ảnh hưởng đến sự phát triển chung. Sự
giám sát của truyền thông đại chúng trước hết nhằm vào các cơ quan, tổ chức
quyền lực của bộ máy nhà nước, các cá nhân có trách nhiệm trong bộ máy
công quyền, trong hệ thống kinh tế - chính trị. Và trong trường hợp này,
truyền thông đại chúng, nhất là báo in, phát thanh, truyền hình không chỉ có
vai trò như người phản biện đối với việc thực thi công vụ của các cơ quan, cá
nhân nắm giữ quyền lực trong xã hội, mà còn có ý nghĩa như là một tòa án
công luận, một thứ quyền lực dân chủ của nhân dân: nó vừa phát hiện, răn đe,

ngăn chặn những biểu hiện sai trái, không cho chúng tác động tiêu cực vào xã
hội, đồng thời nó cũng chỉ ra, biểu dương, động viên những yếu tố tích cực,
tạo điều kiện cho những yếu tố tích cực đó mở rộng phạm vi ảnh hưởng lên
đời sống xã hội. Quản lý xã hội là một công việc vô cùng phức tạp, bởi vì xã
hội là một hệ thống hết sức phong phú do những mối quan hệ, những tiến
trình đan xen nhau tạo thành. Mỗi hệ thống nhở trong xã hội đều có quy luật
tồn tại đặc thù, luôn vận động, tác động và chịu sự tác động của nhiều yếu tố
khác nhau. Vì thế sự quản lý xã hội cũng được thực hiện từ nhiều hướng,
bằng nhiều con đường, phương thức khác nhau. Truyền thông đại chúng đóng
vai trò là một kênh tham gia hoạt động quản lý đó. Nó có vai trò như một hệ
thống xã hội cung cấp thông tin, dữ liệu cho chủ thể quản lý xã hội; trực tiếp
kiểm nghiệm, đánh giá hiệu quả của các chính sách xã hội, trình bày các cơ sở
khoa học và thực tiễn để đưa ra các chính sách mới; đưa các chính sách mới
đến từng cơ sở; hướng dẫn cách thức, phương pháp tổ chức thực hiện các
chính sách đó. Do có phạm vi hoạt động rộng lớn và sự nhanh nhạy trong tiếp
cận, phản ánh các sự kiện mới nên truyền thông đại chúng cung cấp cho các
cơ quan lãnh đạo nguồn thông tin rất phong phú, khách quan và thời sự về
toàn xã hội cũng như về từng lĩnh vực cụ thể.


6

Nguồn thông tin của truyền thông đại chúng không những đa diện mà
còn bao gồm nhiều cung bậc. Nó bao gồm từ những thông tin cụ thể, sinh
động nóng hổi mang tính thời sự đến nưhngx thông tin đã được xử lý một
phần, được khái quát và đúc kết từ những kinh nghiệm, những biểu hiện khác
nhau trong quá trình vận động của các tiến trình xã hội. Đó là nguồn thông tin
vô cùng quý báu và cần thiết cho việc hoạch định, điều chỉnh, hoàn thiện các
chính sách xã hội, đồng thời là kênh thông tin lý tưởng để tuyên truyền,
hướng dẫn, giải thích và tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của

Đảng, pháp luật của nhà nước đến mọi nơi trên mọi miền tổ quốc: không chỉ
truyền đạt nhanh nhất các chính sách, chủ trương của các cơ quan lãnh đạo
quản lý của Nhà nước đến từng công dân, mà còn có thể thuyết phục, giải
thích, chỉ ra cách thức thực hiện một cách sinh động, dễ hiểu hiểu và còn là
phương tiện để trao đổi kinh nghiệm, để biểu dương, động viên các sáng kiến,
các mô hình tiên tiến, xuất sắc trong thực hiện chính sách xã hội.
Tính năng kiểm soát quyền lực nhà nước của truyền thông đại chúng
được thể hiện rõ nét khi nó trở thành diễn đàn dân chủ, động viên, tổ chức cho
nhân dân tham gia quản lý xã hội, vì xã hội càng hiện đại, đời sống xã hội
càng được dân chủ hóa, nhân dân càng có nhiều quyền lực, đặc biệt là quyền
lực chính trị; càng có điều kiện để tham gia giải quyết các vấn đề chung của
xã hội. Thực tế đã chứng minh, truyền thông đại chúng là phương tiện quan
trọng, có sức mạnh đặc biệt to lớn trong việc tổ chức thực hiện mục tiêu dân
chủ hóa, tạo ra các điều kiện thuận lợi cho nhân dân thực sự tham gia vào các
tiến trình chính trị - xã hội thông qua việc phản ánh trung thực, kịp thời tâm
tư, nguyện vọng, ý chí của nhân dân trước các vấn đề, sự kiện mang tính thời
sự liên quan đến vận mệnh quốc gia, dân tộc. Việc phản ánh này được thực
hiện bằng hai phương thức là ý kiến trực tiếp của nhân dân trên các phương
tiện truyền thông đại chúng và gián tiếp là thông qua sự phản ánh của các
kênh truyền thông (phương thức thứ nhất đem lại thông tin cụ thể, sinh động,
còn phương thức thứ hai đem lại thông tin toàn diện mang tính khái quát hơn)
cả hai phương thức này đã góp phần quan trọng vào việc hoạch định chính


7

sách phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước ta trong các thời kỳ xây dựng và
phát triển đất nước và trở thành thước đo hiệu quả, chất lượng cho sự đánh giá
quá trình phát triển của xã hội Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc
tế.

Sự giám kiểm soát quyền lực nhà nước của Truyền thông đại chúng còn
được chứng minh thông qua việc đóng nó vai trò là người tổ chức, là phương
tiện hiệu quả cho nhân dân trong việc tham gia xây dựng các chính sách,
quyết định những phương hướng phát triển quan trọng của quốc gia. Nội dung
này được thực hiện thường xuyên thông qua việc phản ánh ý kiến, đánh gia
của nhân dân về các chính sách mà Đảng, Nhà nước đang thực thi trên các
lĩnh vực. Mỗi chính sách thích ứng với từng điều kiện lịch sử cụ thể, môi
trường cụ thể và trong nhiều trường hợp cũng đã không tránh khỏi những hạn
chế, bất hợp lý đối với tình hình cụ thể ở một số địa phương, khu vực. Lúc
này ý kiến của nhân dân về việc điều kiện thực hiện hay những bất hợp lý khi
thực hiện chính sách có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với cơ quan lãnh đạo
quản lý và trở thành chỗ dựa thiết thực cho việc điều chỉnh, hoàn thiện để
tăng cường tính hợp lý và hiệu quả của việc áp dụng những chủ trương, chính
sách mới đó. Đối với những chính sách, dự thảo luật mới chuẩn bị ban hành
hoặc đang đi vào giai đoạn thử nghiệm, truyền thông đại chúng sẽ trở thành
một kênh, một diễn đàn thuận lợi cho nhân dân đóng góp ý kiến, tham gia
thảo luận xây dựng trước khi nó được ban hành trong đời sống. Đó không chỉ
là biện pháp để hoàn thiện chính sách, pháp luật mới mà còn là một phương
thức nâng cao ý thức trách nhiện công dân trong việc tham gia vào quá trình
xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính trị, góp phần tích cực vào việc phát
triển đất nước. Việc tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và hàon thiện
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành
trong xã hội đã cho thấy truyền thông đại chúng không chỉ góp phần tuyên
truyền, động viên và tổ chức quần chúng thực hiện trong thực tế mà còn tham
gia trực tiếp vào việc xây dựng mới, sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện đường lối,
chính sách đó. Các dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đảng, sửa đổi hiến


8

pháp, các bộ luật, các chính sách mới ngày nay không chỉ được công bố ở các
cuộc họp mà được công bố công khai, rộng rãi trên các phương tiện thông tin
đại chúng để lấy ý kiến đóng góp của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Hàng
triệu ý kiến có tính chất xây dựng của nhân dân trên các phương tiện truyền
thông đã giúp cho Đảng, nhà nước hoàn thiện đường lối, chính sách phù hợp
với yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân.
Các phương tiện thông tin đại chúng đã sử dụng chính quyền lực chính
trị của nhân dân - tiếng nói dân chủ để đề xuất sáng kiến, đưa ra kiến nghị,
giải pháp quan trọng cho hoạt động quản lý đạt hiệu quả hơn trên cơ sở phân
tích sâu sắc, toàn diện và khoa học những vấn đề nảy sinh trong quá trình vận
dụng những quan điểm, chủ chương, chính sách của Đảng, nhà nước vào đời
sống xã hội. Bên cạnh đó, truyền thông đại chúng còn thể hiện được vai trò
của mình trong việc dự báo, dự đoán trước những xu hướng vận động, phát
triển của đời sống trong nước và quốc tế để Đảng, nhà nước có thể chủ động,
kịp thời đưa ra kế sách ứng phó với những nguy cơ cản bước quá trình phát
triển của đất nước.
Nhân dân sử dụng chính vũ khí sắc bén nhất của mình là truyền thông
đại chúng để phản ánh thái độ, yêu cầu của mình về chất lượng hoạt động của
các cơ quan quyền lực, về trách nhiệm thực thi nhiện vụ của cán bộ nhà nước.
Sự hoạt động có hiệu quả của các cơ quan quyền lực, sự hoàn thành nhiệm vụ
của các cán bộ nhà nước là điều kiện đảm bảo cho sự vận hành tốt của cả xã
hội. Ý kiến của nhân dân về những hoạt động này vừa thể hiện trách nhiệm
công công, trình độ dân chủ hóa đời sống xã hội, vừa có vai trò giám sát, cảnh
báo để kịp thời ngăn chặn những hiện tượng tiêu cực nảy sinh trong lĩnh vực
này. Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã nhiều lần khẳng định truyền thông đại
chúng là một kênh thông tin quan trọng để giúp Đảng, Nhà nước, Chính phủ
tổ chức quản lý và điều hành đất nước có hiệu lực, hiệu quả. Nhân dân coi
truyền thông đại chúng là một phương tiện hữu hiệu để phản ánh tâm tư,
nguyện vọng và quyền lợi của mình đến Đảng, nhà nước và chính phủ, là cầu
nối tin cậy giữa Đảng và nhân dân, giữa cấp trên và cấp dưới, giữa văn bản

9

chính sách và thực tế cuộc sống. Cuộc đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực
trên các phương tiện truyền thông đại chúng hiện nay là một minh chứng sinh
động cho quan điểm này.
2.2 Quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về vai trò của truyền thông đại
chúng trong việc giám sát, quản lý xã hội
Truyền thông đại chúng phản ánh một cách sát thực thái độ của dư luận
xã hội trước những biểu hiện, hành vi tiêu cực đang trở thành nguy cơ đe dọa,
gây ảnh hưởng xấu đến công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Nó đặc
biệt phù hơp với quan điểm, thái độ của Đảng ta trước vấn đề xã hội nóng hổi
này: “ Cần đưa công khai trên báo, đài hoặc qua các cuộc sinh hoạt của tổ
chức Đảng và đoàn thể quần chúng những vụ cán bộ, đảng viên, kể cả cán
bộ cao cấp mắc sai lầm nghiêm trọng về phẩm chất”. Đảng ta đã khẳng
định: kiểm tra, giám sát là chức năng quan trọng trong quá trình quản lý của
truyền thông đại chúng, đồng thời Đảng ta cũng khẳng định: các phương tiện
truyền thông đại chúng là kênh giám sát cán bộ, đảng viên và tòa xã hội, đây
được xem là nhiệm vụ cao cả nhưng rất nặng nề của các phương tiện truyền
thông đại chúng. Mục đích của nhiệm vụ vụ này là truyền thông đại chúng
phải phát hiện và công bố kịp thời việc chỉ đạo và thực hiện các quyết định
quản lý. Kết quả của quá trình giám sát này là nguồn thông tin quan trọng
giúp cho Đảng, nhà nước kịp thời bổ sung, điều chỉnh hoạt động của chính
mình và các cơ quan, tổ chức cấp dưới và có tác động tới các cơ quan, tổ chức
hoặc cá nhân vi phạm pháp luật, có khuyết điểm, giúp họ nhận thức được
thiếu sót để tự điều chỉnh hoặc trong trường hợp cần thiết sẽ tạo nên áp lực xã
hội buộc họ phải sửa chữa.
Nói về vai trò của truyền thông đại chúng đối với việc kiểm soát việc
thực hiện quyền lực nhà nước VI. Lênin đã từng nhấn mạnh: “ Kể cả chính

phủ cũng phải được dư luận công chúng của nước mình kiểm soát”. Đấu
tranh chống các hiện tượng tiêu cực trong đời sống kinh tế - xã hội, trong các
tổ chức Đảng, cơ quan nhà nước và các cấp là nhiệm vụ thường xuyên trong
công tác kiểm tra, giám sát của truyền thông đại chúng. Trong cuộc đấu tranh


10

này, Đảng ta đã tiến hành một cách cương quyết, có tính nguyên tắc để chống
lại những biểu hiện tiêu cực như tham nhũng, lãng phí, lợi dụng chức quyền,
ức hiếp dân chúng để làm lành mạnh xã hội và củng cố niềm tin của nhân dân
vào chế độ, vào sự lãnh đạo của Đảng. Trên tinh thần đó, truyền thông đại
chúng đã trực tiếp và thường xuyên tham gia vào cuộc đấu tranh này một cách
kiên trì, bền bỉ, thể hiện trách nhiệm to lớn của mình trước Đảng và nhân dân.
Truyền thông đại chúng đã nhiều lần công bố và lên án kịch liệt những vụ
việc tiêu cực để dư luận biết, giúp các cơ quan chức năng điều tra, xử lý; giúp
các tổ chức và cá nhân tự sửa chữa sai phạm của mình. Và thực tế cũng đã
chứng minh nhờ có sự tham gia giám sát của truyền thông đại chúng mà nhiều
vụ việc tiêu cực, tham nhũng, phản động có mức độ nguy hiểm đã được đưa
ra ánh sáng, góp phần ngăn chặn những nguy cơ gây nguy hiểm cho Đảng,
nhà nước và xã hội. Từ quan điểm: “ Báo chí là công cụ tư tưởng sắc bén của
Đảng” đến quan điểm “ Báo chí vừa là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của
các tổ chức xã hội, là diễn đàn của nhân dân” đã làm thay đổi một bước quan
trọng trong tiến trình hoạt động của truyền thông đại chúng.
Với những chức năng to lớn nói trên của truyền thông đại chúng, chúng
ta có thể khẳng định rằng truyền thông đại chúng đã và đang giữ vai trò vô
cùng to lớn đối với mọi tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Xu
thế quốc tế hóa mọi lĩnh vực của đời sống xã hội dựa trên nền văn minh tri
thức không cho phép chúng ta tách rời khỏi nền văn hóa thông tin đang hình
thành và phát triển triển, mà nền văn hóa thông tin đó lại được đem đến bởi

các phương tiện truyền thông đại chúng. Trong suốt tiến trình xây dựng và
phát triển đất nước qua các thời kỳ lịch sử đã qua, Đảng và nhà nước ta đã sử
dụng và khai thác triệt để sức mạnh to lớn của truyền thông đại chúng nhằm
phục vụ, củng cố và duy trì chế độ xã hội mà Đảng, nhà nước và nhân dân ta
đã dành được. Trong nhận thức và trong hành động, Đảng ta vẫn luôn khẳng
định truyền thông đại chúng không chỉ là lực lượng xung kích trên mặt trận tư
tưởng – văn hóa, là công cụ tham gia quá trình giám sát, quản lý xã hội; công
cụ giám sát cán bộ, đảng viên, mà còn là công cụ thông tin sắc bén để giáo


11

dục, thuyết phục nhân dân xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh. Hoạt động của các phương tiện thông tin đại chúng trong lĩnh vực
chính trị rất phong phú, đa dạng: bên cạnh việc xây dựng và bảo vệ quyền lực
chính trị của nhân dân thông qua việc giám sát và quản lý xã hội, nó còn phải
trực tiếp tham gia chống lại các luận điệu phản động, âm mưu diễn biến hòa
bình của các thế lực thù địch.


12

CHƯƠNG 3
NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ KIỂM SOÁT QUYỀN LỰCNHÀ
NƯỚC CỦA TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

3.1 Nâng cao chất lượng công tác lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà
nước đối với hoạt động của truyền thông đại chúng
Để truyền thông đại chúng nói chung, báo chí truyền thông nói riêng
phát huy vai trò và sức mạnh của mình đối với sự nghiệp xây dựng và phát

triển đất nước, Đảng, nhà nước ta cần phải có những chiến lược quan tâm, đầu
tư phát triển cụ thể. Tạo điều kiện về cơ sở vật chất cho quá trình phát triển để
bắt kịp với xu hướng toàn cầu hóa và bùng nổ thông tin toàn cầu. Sự lãnh đạo
và quản lý của Đảng, nhà nước là điều kiện để truyền thông đại chúng hoạt
động đúng mục đích và có hiệu quả. Mặt khác, sự lãnh đạo của Đảng, quản lý
của Nhà càng hoàn thiện, có hiệu quả bao nhiêu thì truyền thông đại chúng
càng có điều kiện thuận lợi để hoạt động và phát triển. Do vậy, không ngừng
nâng cao hiệu quả sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước, vừa là yêu
cầu khách quan, vừa là đòi hỏi của bản thân truyền thông đại chúng.
Đảng, nhà nước phải có định hướng tư tưởng, định hướng thông tin
bằng hệ thống quan điểm cụ thể trên nguyên tắc tính Đảng, tính giai cấp của
mình để kiểm tra, uốn nắn quá trình thực hiện các định hướng đó của truyền
thông đại chúng. Để làm tốt việc đó, Đảng, nhà nước phải xây dựng được hệ
thống pháp luật hoàn chỉnh, tương thích và phù hợp với quy luật vận động và
phát triển của truyền thông đại chúng.
Đánh giá đúng vai trò, sức mạnh của truyền thông đại chúng trên lĩnh
vực tư tưởng, chính trị - xã hội, đồng thời khẳng định sự lãnh đạo của Đảng,
quản lý của nhà nước đối với hoạt động của truyền thông đại chúng là nguyên
tắc nhằm phù hợp với tình hình, nhiệm vụ hiện nay để truyền thông đại chúng
có thể phát huy tính chủ động, sáng tạo của mình trong giám sát và quản lý xã
hội. Phải đảm bảo môi trường hoạt động tự do, dân chủ thực sự cho các
phương tiện truyền thông đại chúng dưới chế độ chủ nghĩa xã hội.


13

3.2 Nâng cao hiệu quả hoạt động của truyền thông đại chúng trong công
tác thông tin, tư tưởng cũng như đối với công tác kiểm tra, giám sát xã
hội
Truyền thông đại chúng là kênh có vai trò đặc biệt quan trọng trong

việc khơi nguồn, phản ánh, truyền dẫn, định hướng điều hòa dư luận xã hội và
tâm lý, tâm trạng xẫ hội. Chính vì vậy, trong xã hội hiện đại, truyền thông đại
chúng là công cụ quan trọng trong việc tổ chức, quản lý và giám sát xã hội
đúng như C. Mac đã khẳng định: Sản phẩn truyền thông là dư luận xã hội.
Song để thực hiện được điều đó, trước tiên truyền thông đại chúng phải hoạt
động theo đúng luật pháp, trong khuôn khổ pháp luật cho phép (phải tuân theo
nhiệm vụ, tôn chỉ, mục đích do Nhà nước quy định). Với quyền lực đặc biệt
của mình, truyền thông đại chúng phải phát được vai trò là hạt nhân tạo ra dư
luận xã hội rộng rãi, giáo dục mọi người sống và làm theo hiến pháp, pháp
luật, kiên quyết đấu tranh để pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh, góp phần
hoàn thiện hệ thống pháp luật và xây dựng hệ thống đó thực hiện đúng mục
tiêu phục vụ quyền lợi của đông đảo quần chúng nhân dân, phục vụ mọi hoạt
động của xã hội bởi vì nhà nước Việt Nam là nhà nước pháp quyền Xã hội
chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.
Truyền thông đại chúng phải phát huy được vai trò của mình trên mặt
trận chính trị - tư tưởng: tham gia tích cực vào việc tuyên truyền, phổ biến và
hình thành dòng tư tưởng chủ lưu tích cực và tiến bộ trong xã hội, mà nền
tảng khoa học của dòng tư tưởng đó là học thuyết Mác – Lênin và tư tưởng
Hồ Chí Minh. Với tư cách là công cụ, vũ khí sắc bén, bằng những lợi thế và
đặc trưng nghề nghiệp của mình truyền thông đại chúng phải tiếp tục phát huy
hơn nữa vai trò, sức chiến đấu của mình trên lĩnh vực giám sát và quản lý xã
hội có như vậy mới có thể tiếp tục làm tốt vai trò kiểm soát quyền lực nhà
nước.


14

KẾT LUẬN
Truyền thông đại chúng là một hiện tượng xã hội ngày càng chi phối
sâu sắc và toàn diện đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trên bình diện vĩ

mô cũng như trong việc hình thành nhân cách mỗi con người. Trong xã hội
hiện đại, các thế lực chính trị, các nhà kinh doanh, các nhà hoạt động văn hóa
xã hội, đều quan tâm khai thác và sử dụng truyền thông đại chúng như một
công cụ không thể thiếu. Trong xã hội, giao lưu, truyền tải văn hóa được thực
hiện qua nhiều kênh khác nhau, từ hệ thống các nhà trường, các tổ chức chính
trị - xã hội, nghề nghiệp... Trong quá trình đó, các phương tiện truyền thông
đại chúng thể hiện vai trò đặc biệt quan trọng của mình trong việc tham gia
xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc
bằng những phương thức rất phong phúc, đa dạng. Đó là bảo tồn hệ thống các
giá trị thông qua giáo dục truyền thống, cổ vũ và nhân rộng nhân tố mới, động
viên tính tích cực xã hội của con người, khuyến khích giao lưu văn hóa với
các dân tộc trên thế giới, phên phán biểu hiện bảo thủ, trì trệ, lạc hậu, đấu
tranh chống các hiện tượng phi văn hóa. Một lần nữa chúng ta có thể khẳng
định Truyền thông đại chúng thực sự có vai trò quan trọng trong việc kiểm
soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam hiện nay. Truyền thông đại chúng là một
lĩnh vực to lớn bao trùm toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng
xã hội, với lượng thời gian nghiên cứu còn hạn hẹp và khả năng tiếp thu còn
hạn chế, trong khuôn khổ bài tiểu luận này em mới chỉ nêu được một số vấn
đề, một số khía cạnh cơ bản của chuyên đề rất mong được thầy giáo góp ý, bổ
sung và chỉnh sửa để bài tiểu luận của em được hoàn thiện hơn, đáp ứng được
phần nào yêu cầu, đòi hỏi của bộ môn Chính trị học nâng cao- bộ môn khoa
học có ý nghĩa rất quan trọng đối với mỗi học viên của chuyên ngành Quản lý
xã hội.


15

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Giáo trình chính trị học nâng cao – khoa Chính trị học, Học viện BCTT

2.

Cơ sở lý luận Báo chí, Nxb văn hóa thông tin - HN 1999

3.

Giáo trình Lý thuyết quản lý sự thay đổi

4.

Cơ sở lý luận báo chí truyền thông, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội

5.

Truyền thông lý thuyết và kỹ năng cơ bản- Nxb lý luận chính trị - Hà Nội

năm 2006
6.

Truyền thông đại chúng, Nxb chính trị quốc gia - HN năm 2004

7.

Nhà báo hiện đại, Nxb trẻ - HN năm 2007

8.

Một số văn kiện của Đại hội Đảng về Báo chí – truyền thông

16

MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN......................................................................1
1.1 Khái niệm về truyền thông và Truyền thông đại chúng..............................1
1.2 Vai trò của truyền thông đại chúng đối với đời sống xã hội........................2
CHƯƠNG 2: VAI TRÒ CỦA TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG TRONG
VIỆC KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM....................3
2.1 Nội dung kiểm soát quyền lực nhà nước của truyền thông đại chúng........3
2.2 Quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về vai trò của truyền thông đại chúng
trong việc giám sát, quản lý xã hội....................................................................9
CHƯƠNG 3: NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ KIỂM SOÁT
QUYỀN LỰCNHÀ NƯỚC CỦA TRUYỀN THÔNG ĐẠI CHÚNG Ở NƯỚC
TA HIỆN NAY.................................................................................................12
3.1 Nâng cao chất lượng công tác lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước
đối với hoạt động của truyền thông đại chúng................................................12
3.2 Nâng cao hiệu quả hoạt động của truyền thông đại chúng trong công tác
thông tin, tư tưởng cũng như đối với công tác kiểm tra, giám sát xã hội........13
KẾT LUẬN....................................................................................................14
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................15