Viêm đường hô hấp cấp ở trẻ em

Viêm đường hô hấp cấp ở trẻ em


Nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp tính (NKHHCT) ở trẻ em là bệnh phổ
biến, có tỷ lệ mắc bệnh và tử vong cao, trẻ có thể mắc bệnh nhiều lần trong 1
năm (trung bình từ 3-5 lần) do đó ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và tính mạng
của trẻ, đồng thời cũng làm ảnh hưởng không nhỏ tới công việc của người mẹ
(con ốm mẹ nghỉ).

Nguyên nhân
Phần lớn NKHHCT ở trẻ em là do căn nguyên virut, do đặc điểm phần lớn
các loại virut có ái lực với đường hô hấp. Khả năng lây lan của virut dễ dàng, tỷ lệ
người lành mang virut cao và khả năng miễn dịch đối với virut ngắn và yếu cho
nên bệnh dễ có nguy cơ phát triển trong một cộng đồng thành dịch và dễ bị nhiễm
lại.
Những virut thường gặp gây NKHHCT ở trẻ em gồm: virut hợp bào hô hấp
(RSV), virut cúm, virut á cúm, virut sởi, Adenovirus (còn gọi là virut hạch),
Rhinovirus, Enterovirus, Cornavirus... Ở các nước đang phát triển như nước ta,
căn nguyên nhiễm khuẩn vẫn đóng vai trò quan trọng trong NKHHCT ở trẻ em,
đứng đầu là: Hemophilus influenzae, liên cầu, tụ cầu, Bordetella, Klebsiella
pneumoniae, Chlamydia trachomatis...

Các yếu tố nguy cơ

Khi có các yếu tố nguy cơ dưới đây trẻ thường dễ mắc NKHHCT, khi đã
mắc thì bệnh thường nặng, có tỷ lệ tử vong cao, thời gian điều trị kéo dài.
- Trẻ sinh ra nhẹ cân (dưới 2.500g), trẻ suy dinh dưỡng;
- Trẻ không được nuôi dưỡng bằng sữa mẹ;
- Ô nhiễm với khói bụi trong nhà, thuốc lá cũng là nguồn ô nhiễm không
khí rất nguy hiểm cho trẻ nhỏ;
- Thời tiết lạnh, thay đổi là điều kiện thuận lợi gây NKHHCT ở trẻ em, đặc

biệt là khi thời tiết chuyển mùa;
- Nhà chật chội, thiếu vệ sinh, đời sống kinh tế thấp, thiếu vitamin A cũng
là các yếu tố nguy cơ gây NKHHCT ở trẻ em.
Phân loại theo vị trí tổn thương
Để thuận tiện cho việc nhận biết và điều trị bệnh, các nhà chuyên môn chia
NKHHCT thành 2 loại tùy theo vị trí tổn thương. Nhiễm khuẩn hô hấp trên bao
gồm các trường hợp viêm mũi - họng, VA, viêm amidan, viêm tai giữa, ho và cảm
lạnh. NKHH trên thường gặp và diễn biến nhẹ. NKHH dưới ít gặp hơn nhưng
thường là nặng bao gồm các trường hợp viêm thanh quản, khí quản, phế quản, tiểu
phế quản và phổi.

Biểu hiện bệnh

Các biểu hiện lâm sàng của NKHHCT ở trẻ em rất đa dạng và ở nhiều mức
độ khác nhau. Thông thường trẻ bắt đầu với các triệu chứng ho, sốt, chảy mũi, rồi
sau đó là thở nhanh, cánh mũi phập phồng, nặng hơn nữa là nhìn thấy lồng ngực bị
rút lõm trong khi thở vào, thở rít, tím tái. Nếu không được xử trí kịp thời trẻ có thể
hôn mê, co giật... Một đặc điểm cần lưu ý là diễn biến của trẻ từ mức độ nhẹ sang
nặng rất nhanh do đó việc đánh giá, phân loại, xác định điều trị kịp thời là rất quan
trọng.

Thái độ xử trí

Điều quan trọng trong thái độ xử trí NKHHCT là lựa chọn được cách điều
trị thích hợp cho trẻ. Không phải bất cứ trường hợp NKHHCT nào cũng được chỉ
định dùng thuốc kháng sinh hay cho nhập viện điều trị nội trú. Nhưng cũng không
phải vì coi nhẹ NKHHCT mà mọi trường hợp NKHHCT đều được tự điều trị tại
nhà và theo dõi qua loa. Sau nhiều nghiên cứu, các nhà chuyên môn của Tổ chức
Y tế Thế giới đã đưa ra cách điều trị NKHHCT với các mức độ khác nhau như là
một phương pháp tư duy và tiếp cận. Một điều rất thú vị rằng "phương pháp tư

duy" này lại rất phù hợp với chính sách phân tuyến trong điều trị của ngành y tế
nước ta.
- Các trường hợp trẻ chỉ có ho, chảy mũi, không thở nhanh, không có rút
lõm lồng ngực, không có các dấu hiệu nặng khác như co giật, li bì, bỏ bú... thì
được nhận định là không viêm phổi. Các biện pháp điều trị bao gồm khuyến khích
sử dụng các loại thuốc ho an toàn sẵn có như hoa hồng bạch hấp đường phèn,
húng chanh hấp mật ong... dùng thuốc hạ sốt nếu có sốt cao. Hướng dẫn cho người
chăm trẻ biết cách chăm trẻ tại nhà.
- Đối với các trường hợp nhiễm khuẩn mức độ vừa. Trẻ có dấu hiệu thở
nhanh nhưng chưa có các dấu hiệu nặng và biến chứng. Lúc này thuốc kháng sinh
bắt đầu được sử dụng. Chỉ cần cho trẻ uống liều thuốc đầu tiên tại các cơ sở y tế
(trạm y tế, phòng khám ngoại trú...) rồi hướng dẫn cho người chăm trẻ biết cách
cho trẻ uống thuốc tại nhà và chăm sóc trẻ. Hẹn đưa trẻ đến khám lại sau 2 ngày.
- Trường hợp nặng. Trẻ có các dấu hiệu như rút lõm lồng ngực, thở rít hay
có các dấu hiệu nặng kèm theo: li bì, co giật, bỏ bú... Đây là các trường hợp cần
được cấp cứu. Cần phải tìm mọi cách đưa trẻ đến ngay bệnh viện, các trung tâm y
tế có đủ phương tiện tốt để cấp cứu và điều trị hỗ trợ cho trẻ.