Giáo dục tư tưởng hồ chí minh về chiến tranh nhân dân cho học sinh trung học phổ thông trong dạy học lịch sử việt nam thời kỳ 1945 1954 (chương trình nâng cao)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HOÀI HẠNH

GIÁO DỤC TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHIẾN TRANH NHÂN
DÂN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM THỜI KỲ 1945 - 1954
(CHƢƠNG TRÌNH NÂNG CAO)

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2014

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ HOÀI HẠNH

GIÁO DỤC TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHIẾN TRANH NHÂN
DÂN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM THỜI KỲ 1945 - 1954
(CHƢƠNG TRÌNH NÂNG CAO)

CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ
MÃ SỐ: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Vũ Quang Hiển

HÀ NỘI - 2014
LỜI CẢM ƠN
2


Để hoàn thành khóa học và luận văn, tôi đã nhận được hướng dẫn và
giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy, cô giáo và
cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã giảng dạy,
tạo điều kiện giúp đỡ tôi học tập, nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới PGS.
TS. Vũ Quang Hiển, người thầy đầy trách nhiệm, nhiệt tình hướng dẫn khoa
học và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu THPT chuyên Chu Văn
An; gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện, cộng tác và ủng hộ tôi trong quá trình
học tập, khảo sát, thu thập dữ liệu liên quan đến luận văn.
Mặc dù tôi đã cố gắng hoàn thành luận văn nhưng nghiên cứu chắc
chắn còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy cô
và các bạn đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 21 tháng 4 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Thị Hoài Hạnh

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
3

CTND

: Chiến tranh nhân dân

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

THPT

: Trung học phổ thông

SGK

: Sách giáo khoa

VNDCCH

: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC

4


Lời cảm ơn…………………………………………………. . ……………….i
Danh mục chữ viết tắt……………………..………………… . ……………..ii
Mục lục ………………………………………………………… . …………iii
Danh mục bảng…………………………………………………… . ……….vi
Danh mục hình…………………………..………………………… . ……..vii
MỞ ĐẦU……………………….………………………………...… . …...…1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC
TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHIẾN TRANH NHÂN DÂN
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG...............................................................................................16
1.1. Cơ sở lý luận...........................................................................................16
1.1.1. Một số khái niệm...................................................................... ...........16
1.1.2. Mục tiêu và đặc trƣng của môn Lịch sử ở trƣờng phổ
thông.................................................................................................. ............19
1.1.3. Đặc điểm tâm lý và nhận thức trong học tập lịch sử của học sinh ở
trƣờng phổ thông............................................................................................22
1.1.4. Vai trò, ý nghĩa của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến
tranh nhân dân trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng trung học phổ
thông................................................................................................. .............26
1.2. Cơ sở thực tiễn........................................................................................29
1.2.1. Thực trạng việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử
Việt Nam ở trƣờng trung học phổ thông........................................................29
1.2.2. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết...................................... ...............33
Chƣơng 2: XÁC ĐỊNH NỘI DUNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CẦN GIÁO DỤC CHO HỌC SINH
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM THỜI KỲ 1945 - 1954 Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG................................... ...............35

2.1. Nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân..... ................35
2.1.1. Kháng chiến toàn dân.......................................................... ................35
5


2.1.2. Kháng chiến toàn diện........................................................ .................37
2.1.3. Kháng chiến lâu dài, dựa vào sức mình là chính............... ..................38
2.1.4. Tƣ tƣởng chiến lƣợc tiến công. Kết hợp đánh du kích với đánh tập
trung, đánh tiêu hao với đánh tiêu diệt........................................ ..................40
2.1.5. Xây dựng lực lƣợng vũ trang nhân dân............................ ...................42
2.1.6. Xây dựng hậu phƣơng của chiến tranh nhân dân.................................44
2.2. Cấu trúc, vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam thời kỳ
1945 - 1954 (chƣơng trình nâng cao)....................................... .....................46
2.2.1. Cấu trúc, vị trí................................................................ ......................46
2.2.2. Mục tiêu........................................................................ .......................47
2.2.3. Nội dung cơ bản...................................................................................49
2.3. Nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân trong dạy học
lịch sử Việt Nam thời kỳ 1945 - 1954................................... ........................52
2.3.1. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về kháng chiến toàn dân, toàn diện, lâu dài và
dựa vào sức mình là chính, xây dựng hậu phƣơng của chiến tranh nhân
dân..................................................................................................................52
2.3.2. Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến lƣợc tiến công. Kết hợp đánh du kích
với đánh tập trung, đánh tiêu hao với đánh tiêu diệt......................................58
Chƣơng 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ
MINH VỀ CHIẾN TRANH NHÂN DÂN CHO HỌC SINH TRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM 1945 - 1954 (CHƢƠNG TRÌNH
NÂNG CAO). THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM.............................................63
3.1. Một số yêu cầu khi xác định các biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh về chiến tranh nhân dân........................................................................63
3.1.1. Xác định đúng những kiến thức cơ bản cần giáo dục..........................63

3.1.2. Đảm bảo tính khoa học và tính tƣ tƣởng.................... .........................64
3.1.3. Đảm bảo tính cụ thể, hình ảnh, giàu biểu tƣợng lịch sử. .....................65
3.1.4. Phát huy tính tích cực của học sinh................................ .....................66
3.1.5. Sử dụng đa dạng các biện pháp trong từng bài giảng.... ......................68
6


3.2. Một số biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân
dân trong dạy học lịch sử Việt Nam (1945 - 1954)................. ......................69
3.2.1. Giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân cho học sinh
trong giờ học nội khóa........................................................... .......................69
3.2.2. Giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân cho học sinh
thông qua hoạt động ngoại khóa....................................................................94
3.3. Thực nghiệm sƣ phạm.................................................... ........................97
3.3.1. Mục đích thực nghiệm................................................ .........................97
3.3.2. Đối tƣợng và địa bàn thực nghiệm.......................................................98
3.3.3. Nội dung và phƣơng pháp thực nghiệm...............................................98
3.3.4. Kết quả thực nghiệm................................................. . .........................99
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................102
TÀI LIỆU THAM KHẢO…………...……………..………..…………..105
PHỤ LỤC……………………...…….……………………..……………..110

DANH MỤC BẢNG
7


Trang
Bảng 3.1. Thành tựu xây dựng hậu phƣơng của CTND giai đoạn 45
– 50…………………………………………………………………..

70

Bảng 3.2. Thành tựu xây dựng hậu phƣơng của CTND giai đoạn 51
- 54…………………………………………………………………...

77

Bảng 3.14. Kết quả thực nghiệm…………………...………………..

101

DANH MỤC HÌNH
8


Trang
Hình 3.1. Sơ đồ diễn biến cuộc đấu tranh ngoại giao và vận động
quốc tế trong cuộc kháng chiến chống Pháp (1945 - 1954)………...

73

Hình 3.2. Sơ đồ khái niệm Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh
nhân dân…………………………………………………………...

73

Hình 3.3. Bác Hồ tại Mặt trận Đông Khê năm 1950…………..…..

74

Hình 3.4. 6/12/1953, tại Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh và các
đồng chí lãnh đạo Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ.

75

Hình 3.5. Bác Hồ và Đại tƣớng Võ Nguyên Giáp bàn kế hoạch tác
chiến..................................................................................................

76

Hình 3.6. Bút tích Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch
Hồ Chí Minh.....................................................................................

78

Hình 3.7. Nhân dân phố Mai Hắc Đế dùng giƣờng tủ dựng chiến
lũy.....................................................................................................

79

Hình 3.8. Bộ đội cùng đồng bào các dân tộc Tây Bắc xẻ núi, làm
đƣờng vào trận địa..............................................................................

80

Hình 3.9. Đoàn xe đạp thồ lƣơng thực phục vụ chiến dịch Điện
Biên Phủ...........................................................................................

80

Hình 3.10. Lƣợc đồ chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950.......

81

Hình 3.11. Lƣợc đồ chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947........

83

MỞ ĐẦU
9


1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, xu thế toàn cầu hóa đang phát triển mạnh mẽ, tác động to
lớn đến các quốc gia đang phát triển nhƣ Việt Nam, bên cạnh những ảnh
hƣởng tích cực thì xu thế này còn đƣa lại nguy cơ “hòa tan” về văn hóa, tƣ
tƣởng đối với thế hệ trẻ. Vì thế, chúng ta cần tăng cƣờng bồi dƣỡng lòng yêu
nƣớc, tinh thần đoàn kết dân tộc, niềm tin vào chế độ cho những ngƣời Việt trẻ.
Trong Luật Giáo dục (năm 2005) quy định “mục tiêu giáo dục là đào
tạo con ngƣời Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe,
thẩm mĩ, nghề nghiệp, trung thành với lý tƣởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa
xã hội; hình thành và bồi dƣỡng nhân cách, phẩm chất năng lực công dân,
đáp ứng nhu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. [31, tr.9].
Nhƣ vậy, một trong những mục tiêu quan trọng của ngành giáo dục là
đào tạo ra những con ngƣời Việt Nam có lý tƣởng độc lập dân tộc, có niềm
tin vào sự thành công của chủ nghĩa xã hội, đoàn kết trong xây dựng và bảo
vệ đất nƣớc. Nội dung các bài học lịch sử có lồng ghép tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh ở trƣờng phổ thông sẽ góp phần thực hiện mục tiêu trên.
Hồ Chí Minh là một trong những nhân vật nổi bật của lịch sử Việt
Nam và lịch sử thế giới thế kỷ XX. Cuộc đời, sự nghiệp, tƣ tƣởng và nhân

cách của Ngƣời là những dấu son không phai trong lịch sử. Đối với dân tộc
ta, Hồ Chí Minh vừa là niềm tự hào sâu sắc, một biểu tƣợng trung tâm, vừa
là một yếu tố văn hoá sống động không chỉ thuộc về quá khứ mà còn thuộc
về cả hiện tại và tƣơng lai.
Những tƣ tƣởng của Ngƣời về chiến tranh nhân dân đƣợc thể hiện sâu
sắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), trong đó,
Ngƣời luôn nhấn mạnh đến vai trò của toàn dân trong cuộc kháng chiến
cũng nhƣ xây dựng hậu phƣơng kháng chiến vững mạnh. Những tƣ tƣởng
đó đến nay vẫn là bài học cần thiết để huy động sức mạnh của toàn dân và
kiều bào ta vào công cuộc xây dựng đất nƣớc thời kỳ Đổi mới. Cả nƣớc ta
đang thực hiện cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
10


Chí Minh", để cuộc vận động có thể lan toả và ảnh hƣởng mạnh mẽ hơn nữa
đến học sinh phổ thông - thế hệ sẽ kế tục sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất
nƣớc thì việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử càng cần thiết.
Tuy vậy, hiện nay việc giáo dục đạo đức, tƣ tƣởng cho học sinh ở
trƣờng phổ thông gặp nhiều khó khăn. Nhà trƣờng quá chú ý đến việc trang
bị kiến thức để nâng cao thành tích mà chƣa quan tâm đúng mức đến các
hoạt động giáo dục nhân cách, tƣ tƣởng cho học sinh. Vì thế, học sinh không
đƣợc trang bị đầy đủ hệ thống giá trị văn hóa, đạo đức dẫn đến những biểu
hiện lệnh lạc trong hành động và nhận thức.
Do tác động của môi trƣờng xã hội, mặt trái của cơ chế thị trƣờng nên
môn Lịch sử không đƣợc coi trọng, nội dung sách giáo khoa và phƣơng
pháp dạy học lịch sử còn thiên về cung cấp kiến thức, chƣa phát huy đƣợc
tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập dẫn đến việc giáo dục tƣ
tƣởng, nhân cách cho các em thông qua dạy học lịch sử gặp nhiều khó khăn.
Trong khi đợi đổi mới từ hệ thống giáo dục, bản thân ngƣời giáo viên
lịch sử cần chủ động tìm hiểu và áp dụng các phƣơng pháp dạy học hiện đại

tạo sự hứng thú, yêu thích đối với môn lịch sử, từ đó tìm ra những biện pháp
thích hợp để giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh cho học sinh trong trƣờng phổ
thông nhằm phục vụ cho mục tiêu giáo dục đạo đức, nhân cách, tƣ tƣởng mà
Luật Giáo dục đã đề ra.
Chính vì những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Giáo dục tư tưởng
Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân cho học sinh trung học phổ thông
trong dạy học lịch sử Việt Nam thời kỳ 1945 - 1954 (chương trình nâng
cao)” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành lý luận và phƣơng pháp dạy học
lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu
2.1. Tài liệu nghiên cứu về giáo dục học, phương pháp dạy học lịch sử
Các sách, giáo trình, chuyên đề (nước ngoài và trong nước)

11


Các vấn đề của lý luận dạy học hiện đại, tâm lý HS, các phƣơng pháp
dạy học nói chung và phƣơng pháp dạy học lịch sử nói riêng trong trƣờng
phổ thông đƣợc các nhà giáo dục quan tâm nghiên cứu.
I.Ia.Lecne trong cuốn Dạy học nêu vấn đề, Nxb Giáo dục, Hà Nội,
1977 trình bày cơ sở lý luận và bản chất của việc dạy học nêu vấn đề, nhấn
mạnh đến việc phát triển tiềm lực sáng tạo của thế hệ trẻ. Tác giả cho rằng
hoạt động sáng tạo bao giờ cũng đƣợc xây dựng trên một nội dung nào đó.
Nội dung ấy trong dạy học là các tri thức và kỹ năng trên các lĩnh vực khác
nhau.
Trong tác phẩm Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào, Nxb Giáo dục,
Hà Nội, 1973, của N.G.Đairri, tác giả chỉ rõ những yêu cầu quan trọng nhất
của một giờ học lịch sử. Đó là việc xác định một cách đúng đắn ý nghĩa của
giờ học, tính toàn diện, khoa học của kiến thức lịch sử, việc xây dựng một
viễn cảnh trong khi học lịch sử. Tiến sĩ nhấn mạnh đến sự khác biệt cơ bản

giữa những hoạt động nhận thức trong khi GV truyền đạt kiến thức có sẵn
và khi hình thành kiến thức trên cơ sở hành động suy nghĩ độc lập của HS.
Trong tác phẩm này, ông đã thiết kế một sơ đồ có ý nghĩa lớn trong việc
hƣớng dẫn GV sử dụng SGK và các tài liệu tham khảo trong giảng dạy.
N.V.Savin với cuốn sách Giáo dục học, tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội,
1983 đã nêu ra vấn đề làm thế nào để khơi gợi đƣợc hoạt động nhận thức
tích cực của HS để hình thành nên các tri thức, kỹ năng, kỹ xảo.
Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học, tập 1, Nxb
Giáo dục, Hà Nội, 1987 chỉ rõ mối quan hệ giữa dạy và học, thầy và trò và
cuối cùng tập trung ở kết quả nhận thức của HS. Vì thế chỉ có thể tìm thấy
bản chất của quá trình dạy học ở mối quan hệ giữa HS và tài liệu học tập, ở
hoạt động nhận thức của bản thân HS.
Cuốn Những vấn đề cơ bản giáo dục học hiện đại, Nxb Giáo dục, Hà
Nội, 1998 của Thái Duy Tuyên, trong phần III - Những vấn đề cấp thiết, vấn
đề giáo dục đạo đức đƣợc đƣa lên hàng đầu. Tác giả đã nêu lên thực trạng,
12


đặc điểm, yêu cầu và phƣơng pháp giải quyết vấn đề giáo dục đạo đức cho
HS. Những giải pháp do tác giả đƣa ra mang tính chất định hƣớng trong
công tác giáo dục đạo đức, tƣ tƣởng cho HS trong quá trình dạy học ở
trƣờng phổ thông.
Những tài liệu nghiên cứu về vấn đề dạy và học lịch sử trong nhà
trƣờng phổ thông rất phong phú.
Giáo trình Phương pháp dạy học lịch sử của Phan Ngọc Liên - Trần
Văn Trị, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2004 dành một chƣơng viết về giáo dục tƣ
tƣởng thông qua khóa trình lịch sử ở trƣờng phổ thông. Các tác giả khẳng
định “tác dụng quan trọng của sử học cũng nhƣ của bộ môn lịch sử ở trƣờng
phổ thông là giáo dục trí tuệ, tƣ tƣởng chính trị, tình cảm, đạo đức” [28,
tr.76]. Do đó, “sẽ sai lầm nếu biến khoa học (môn học) thành những công

thức, nếu tiến hành giáo dục tƣ tƣởng bằng những khẩu hiệu tốt đẹp, sáo
rỗng và chẳng có tác dụng gì” [28, tr.77]. Từ đó, các tác giả đề xuất cách
thức giáo dục tƣ tƣởng cho HS “giáo dục lý tƣởng trong học tập lịch sử,
trƣớc hết phải làm cho HS nhận thức rõ và đúng quá khứ, thấy đƣợc khuynh
hƣớng tất yếu của sự phát triển xã hội loài ngƣời” [28, tr.77]. Những định
hƣớng này giúp tác giả xây dựng các biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh về CTND cho HS.
Tác giả Nguyễn Thị Côi với cuốn sách Các con đường, biện pháp
nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, Nxb Đại học Sƣ
phạm, Hà Nội, 2011 khẳng định hiệu quả bài học lịch sử thể hiện ở ba mặt là
hình thành kiến thức, kết quả giáo dục và phát triển toàn diện của HS. Trong
đó, “bài học hiệu quả phải đạt đƣợc mục tiêu giáo dục đề ra. Kết quả giáo
dục thể hiện ở thái độ, xúc cảm của HS đối với các sự kiện, nhân vật… Mặt
khác, kết quả giáo dục còn thể hiện ở kỹ năng của HS trong việc đánh giá
đúng sự kiện, vai trò của nhân vật lịch sử… những biểu hiện này là cơ sở để
giáo dục cho HS tƣ tƣởng chính trị, đạo đức trong quá trình học tập” [6,
tr.12-13].
13


Giáo trình Phương pháp dạy học lịch sử tập II, Nxb Đại học Sƣ phạm,
Hà Nội, 2007 do Phan Ngọc Liên (Chủ biên) có những phân tích sâu sắc về
việc thực hiện chức năng giáo dục bộ môn lịch sử ở trƣờng THPT. Giáo
trình nhấn mạnh “giáo dục tƣ tƣởng chính trị, truyền thống dân tộc, phẩm
chất đạo đức cho học sinh qua dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông là điều rất
cần thiết, quan trọng. Song vấn đề ở đây là hiệu quả giáo dục, chứ không
phải là sự phô trƣơng hình thức, công thức giáo điều, áp đặt” [29, tr.263].
Các cuốn sách của Nguyễn Thị Côi (Chủ biên), Các hình thức tổ chức
dạy học lịch sử ở trường phổ thông, Nxb Đại học Sƣ phạm, Hà Nội, 2005;
Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Phương pháp dạy học lịch sử tập I, II. Nxb Đại

học Sƣ phạm, Hà Nội, 2010; Trịnh Đình Tùng, Phát huy tính tích cực của
học sinh trong dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở. Nxb Giáo dục, Hà
Nội, 1999… đã cung cấp kiến thức về hệ thống các phƣơng pháp dạy học
lịch sử hiện đại phù hợp với nội dung bộ môn, hƣớng đến việc phát huy tính
tích cực của HS. Các phƣơng pháp dạy học, biện pháp sƣ phạm đƣợc các tác
giả trình bày một cách hệ thống, tiếp cận với các xu hƣớng dạy học mới, áp
dụng những mặt tích cực của phƣơng pháp dạy học truyền thống, đồng thời
sử dụng hiệu quả các phƣơng pháp dạy học hiện đại phù hợp với tâm lý lứa
tuổi HS phổ thông. Những cuốn sách này là cơ sở lý luận quan trọng để tác
giả xây dựng các biện pháp, kỹ thuật dạy học hiệu quả trong việc giáo dục tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh về CTND thông qua các bài học lịch sử.
Bài viết về phương pháp dạy học lịch sử
Tác giả Nguyễn Thị Côi trong bài viết “Một số phương hướng, biện
pháp nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông” trên tạp chí
Giáo dục số 202 năm 2008 đã trình bày khái quát về các biện pháp dạy học
lịch sử nhƣ trao đổi đàm thoại, sử dụng đồ dùng trực quan kết hợp với trao
đổi đàm thoại, ra bài tập về nhà…
Tạp chí Khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội số 1S, 2009 đăng bài
“Vận dụng mô hình tiếp cận công nghệ (TAM) trong dạy học môn lịch sử ở
14


trường THPT” của tác giả Hoàng Thanh Tú đã đề xuất những định hƣớng cơ
bản trong việc sử dụng phƣơng tiện công nghệ hỗ trợ hoạt động dạy và học
môn lịch sử ở trƣờng THPT theo mô hình tiếp cận công nghệ. Trong đó, GV
là ngƣời thiết kế nguồn tài liệu hỗ trợ, thiết kế câu hỏi, bài tập tƣơng tác vào
bài giảng để tổ chức dạy học trên lớp; đồng thời hƣớng dẫn HS vẽ sơ đồ,
thiết kế thẻ nhớ và thiết kế các sản phẩm học tập khác.
Bài viết “Bộ môn lịch sử với việc hình thành và phát triển nhân cách
ở học sinh” của tác giả Trịnh Đình Tùng đăng trong tạp chí Nghiên cứu giáo

dục, số 350, chuyên đề quý IV năm 2004 khẳng định ƣu thế của môn lịch sử
trong việc hình thành giá trị nhân cách con ngƣời.
Công trình nghiên cứu về phương pháp dạy học lịch sử
Một số luận văn của các học viên trƣờng Đại học sƣ phạm Hà Nội đã
đề cập đến nội dung giáo dục tƣ tƣởng, đạo đức cho HS trong dạy học lịch
sử nhƣ “Các biện pháp giáo dục truyền thống cách mạng địa phương cho
học sinh trung học phổ thông tỉnh Cà Mau thông qua các bộ môn khoa học
xã hội” của Thái Văn Long - 2003; “Thiết kế hoạt động giáo dục truyền
thống yêu nước cho đội viên đội TNTP Hồ Chí Minh trường THCS huyện
Hoằng Hóa - Thanh Hóa” của Cao Xuân Hải - 2010; “Giáo dục truyền
thống yêu nước cho thanh niên huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội hiện nay”
của Lê Thị Khánh Vân - 2011.
Một số luận văn đề cập đến các biện pháp dạy học lịch sử Việt Nam
giai đoạn 1945 - 1954 nhƣ Nguyễn Thị Xuân Khang (2009), “Sử dụng tài
liệu lịch sử theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học
lịch sử Việt Nam từ 1945 đến 1954, lớp 12, THPT (Chương trình chuẩn)”.
Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học Sƣ phạm Hà Nội; Lê Thị
Chuyên (2012), “Sử dụng văn kiện Đảng theo hướng phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ 1945 đến 1954 lớp 12,
trường trung học phổ thông (chương trình chuẩn)”.

15


2.2. Tài liệu nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh
Các sách, giáo trình, chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh
Cuốn Một số vấn đề nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Công an
nhân dân, Hà Nội, 2005 của Đại tƣớng Võ Nguyên Giáp góp phần làm sáng
tỏ hơn những giá trị tƣ tƣởng cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời
gợi mở một số vấn đề về nguồn gốc, nội dung, đối tƣợng, phƣơng pháp

nghiên cứu và cách vận dụng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh vào sự nghiệp đổi mới.
Tác giả Lê Văn Thái với cuốn Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực
lượng vũ trang cách mạng Việt Nam trong thời kỳ 1930 - 1945, Nxb Chính
trị quốc gia, Hà Nội, 2005 đã góp phần làm sáng tỏ nguồn gốc, quá trình
hình thành và nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lƣợng vũ
trang trong giai đoạn từ tháng 2/1930 đến tháng 8/1945. Những quan điểm
cơ bản của Hồ Chí Minh về lực lƣợng vũ trang trong giai đoạn này không
chỉ soi sáng cho thực tiễn xây dựng lực lƣợng vũ trang lúc bấy giờ mà còn
tiếp tục soi sáng cho các giai đoạn lịch sử kế tiếp nhằm tiếp tục củng cố nền
tảng tƣ tƣởng của quân đội trong giai đoạn hiện nay.
Sách Sức mạnh dân tộc của cách mạng Việt Nam dưới ánh sáng tư
tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003 của tác giả Lê
Mậu Hãn trình bày một cách khái quát những vấn đề cơ bản của sức mạnh
dân tộc Việt Nam dƣới ánh sáng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh từ khi Ngƣời ra đi
tìm đƣờng cứu nƣớc, đến với chủ nghĩa Mác - Lê-nin, nghiên cứu lý luận
giải phóng dân tộc rồi bắt tay vào sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam cho
đến ngày nay.
Tác giả Lê Văn Tích (chủ biên), Đưa tư tưởng Hồ Chí Minh vào cuộc
sống mấy vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008
nêu khái quát tƣ tƣởng Hồ Chí Minh với sự nghiệp xây dựng con ngƣời Việt
Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, phân tích thực
trạng công tác tổ chức, giáo dục, tuyên truyền tƣ tƣởng Hồ Chí Minh hiện
nay. Cuốn sách nêu rõ cơ sở lý luận của việc xây dựng phƣơng pháp đƣa tƣ
16


tƣởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống trên cơ sở đó trình bày các hình thức,
biện pháp đƣa tƣ tƣởng Hồ Chí Minh vào cuộc sống.
Tác giả Nguyễn Trung Thu, Tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng
sản Việt Nam về xây dựng con người mới, văn hóa mới, Nxb Chính trị quốc

gia, Hà Nội, 2013 đã đề cập đến nhiều vấn đề cơ bản trong đƣờng lối, chỉ
đạo thực hiện các hoạt động văn hóa, văn nghệ của Đảng ta và Chủ tịch Hồ
Chí Minh.
Sách Mãi mãi học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009 với các bài viết của nhiều tác giả đã
nêu bật những nội dung cơ bản về tƣ tƣởng đạo đức Hồ Chí Minh nhƣ trung
với nƣớc, hiếu với dân, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tƣ, yêu thƣơng
quý trọng con ngƣời, luôn tin tƣởng ở quần chúng, sống có tình có nghĩa,
tinh thần quốc tế trong sáng…
Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh của Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo
biên soạn Giáo trình Quốc gia các bộ môn Khoa học Mác - Lê-nin, Tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh đã cố gắng phản ánh đƣợc những thành tựu mới nhất trong
nghiên cứu tƣ tƣởng Hồ chí Minh từ sau Đại hội VII của Đảng đến nay,
đóng vai trò là "khung định hướng về quan điểm và liều lượng tri thức cơ
bản" để có thể biên soạn các chuyên đề, bài giảng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
cho những đối tƣợng khác nhau trong các nhà trƣờng của cả nƣớc.
Nguyễn Khánh Bật (chủ biên), Những bài giảng về môn học tư tưởng
Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999; Trần Thị Huyền Phạm Quốc Thành (đồng chủ biên), Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh (hỏi và
đáp), Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2004; Phạm Ngọc Anh (chủ biên), Hỏi và đáp
môn học Tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011 giới
thiệu một cách hệ thống, cơ bản về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh dƣới dạng chuyên
đề hoặc các câu hỏi đáp ứng những yêu cầu của công tác nghiên cứu, giảng
dạy và học bộ môn Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh.

17


Các bài viết về tư tưởng Hồ Chí Minh đăng trên tạp chí
Tác giả Vũ Quang Hiển với bài viết Tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh
in trong sách Một số chuyên đề về tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị

Quốc gia, Hà Nội, 2003 giới thiệu những nội dung cụ thể của tƣ tƣởng quân
sự Hồ Chí Minh tập trung là nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND.
Bài viết “Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về xây dựng lực lƣợng dân quân du
kích và chiến tranh du kích”, Tạp chí Nghiên cứu lịch sử (3), tr.3-10, 2000
của tác giả Vũ Quang Hiển phân tích những biểu hiện cụ thể của tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh về chiến tranh du kích.
Tác giả Bùi Thị Thu Hà (2004), “Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh
khi dạy hệ thống bài “Chiến thắng Điện Biên Phủ” trong môn lịch sử lớp 12
THPT”, Tạp chí Giáo dục (86); Trần Viết Lƣu (2011), “Tích hợp giáo dục
tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông”, Tạp chí
Giáo dục (261); Lê Kim Hải (1994), “Tư tưởng Hồ Chí Minh và việc giảng
dạy giai đoạn lịch sử 1945 - 1946”, Tạp chí Nghiên cứu giáo dục (7), đề
xuất một số nội dung và biện pháp giảng dạy tƣ tƣởng Hồ Chí Minh trong
dạy học lịch sử nhất là trong dạy học lịch sử Việt Nam ở lớp 12.
Công trình nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh
Hiện nay, chỉ có một số ít công trình nghiên cứu giáo dục tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh trong trƣờng THPT tiêu biểu nhƣ Lê Đăng Lƣơng (2009), “Một số
biện pháp giáo dục đạo đức cách mạng theo tư tưởng Hồ Chí Minh qua dạy
học lịch sử Việt Nam lớp 9 THCS (vận dụng ở huyện Triệu Sơn - Thanh
Hóa)”. Luận văn Thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học Sƣ phạm Hà Nội; Trần
Thị Bích Thủy (2012), “Giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc
và giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 1945, lớp 12 trung học phổ thông (chương trình chuẩn)”, Luận văn thạc sĩ
Sƣ phạm lịch sử, Đại học Giáo dục. Những luận văn này tiếp cận tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh theo hƣớng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm
về cách mạng Việt Nam gồm: tƣ tƣởng về dân tộc và cách mạng giải phóng
18


dân tộc và tƣ tƣởng về đạo đức, đồng thời đề xuất những biện pháp giáo dục
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về các nội dung trên cho HS phổ thông.

Các tài liệu và công trình nghiên cứu đã làm sáng tỏ một số vấn đề sau:
Thứ nhất, các tác phẩm về tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đã nêu rõ nguồn
gốc và quá trình hình thành tƣ tƣởng Hồ Chí Minh từ đó làm cơ sở để phân
tích một cách hệ thống, toàn diện các nội dung cơ bản của tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh theo hai phƣơng thức tiếp cận. Một là, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh đƣợc
nhận diện nhƣ một hệ thống tri thức tổng hợp, bao gồm tƣ tƣởng triết học; tƣ
tƣởng kinh tế; tƣ tƣởng chính trị; tƣ tƣởng quân sự; tƣ tƣởng văn hóa, đạo
đức và nhân văn. Hai là, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan
điểm về cách mạng Việt Nam, bao gồm: Tƣ tƣởng về vấn đề dân tộc và cách
mạng giải phóng dân tộc; về chủ nghĩa xã hội và con đƣờng đi lên chủ nghĩa
xã hội; về Đảng Cộng sản Việt Nam; về đại đoàn kết dân tộc; về Nhà nƣớc
của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân…
Thứ hai, phân tích những quan điểm cốt lõi của Ngƣời về CTND Việt
Nam, bao gồm những quan điểm về mục đích, tính chất, phƣơng thức và
nghệ thuật quân sự. Từ đó phân tích tác dụng của tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
trong nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh của Đảng ta đối với các cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Thứ ba, các tác phẩm về giáo dục học, phƣơng pháp dạy học lịch sử
đƣa ra các nguyên tắc, hình thức và biện pháp sƣ phạm để giáo dục tƣ tƣởng
cho HS qua dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông.
Thứ tư, các công trình nghiên cứu và bài viết trên tạp chí đã đề xuất
một số biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh trong một bài học, một
giai đoạn lịch sử cụ thể của SGK Lịch sử lớp 12 (chƣơng trình chuẩn).
2.3. Những vấn đề các công trình nghiên cứu chưa làm sáng tỏ
Hiện nay, chƣa có tài liệu nào đi sâu nghiên cứu để trả lời một cách hệ
thống các câu hỏi sau:

19

Thứ nhất, việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND trong dạy
học lịch sử Việt Nam ở các trƣờng THPT đặc biệt trong các lớp học ban
khoa học xã hội có vai trò, ý nghĩa gì?
Thứ hai, việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND cho học sinh
THPT dựa trên những cơ sở lý luận nào?
Thứ ba, thực tiễn của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND
ở trƣờng THPT hiện nay nhƣ thế nào?
Thứ tư, những nội dung lịch sử Việt Nam nào ở lớp 12 (chƣơng trình
nâng cao) chứa đựng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND?
Thứ năm, có những biện pháp sƣ phạm nào để giáo dục tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh về CTND trong dạy học lịch sử nói chung, dạy học lịch sử Việt
Nam lớp 12 (chƣơng trình nâng cao) nói riêng?
2.4. Những vấn đề đề tài sẽ đi sâu nghiên cứu
Trên cơ sở tiếp thu những thành quả nghiên cứu của các công trình đi
trƣớc, luận văn tập trung giải quyết các vấn đề sau:
Thứ nhất, phân tích vai trò, ý nghĩa quan trọng của việc giáo dục tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh từ đó lý giải sự cần thiết của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh về CTND trong dạy học lịch sử Việt Nam (chƣơng trình nâng cao)
ở trƣờng THPT.
Thứ hai, nghiên cứu cơ sở lý luận của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh về CTND cho học sinh THPT.
Thứ ba, đánh giá chung thực trạng giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về
CTND ở các trƣờng THPT hiện nay. Từ đó nêu ra những vấn đề của thực
tiễn đặt ra cần giải quyết.
Thứ tư, nghiên cứu cấu trúc chƣơng trình môn lịch sử lớp 12 (chƣơng
trình nâng cao) và xác định những nội dung cụ thể có chứa đựng tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh về CTND.
Thứ năm, đề xuất một số biện pháp sƣ phạm nhằm giáo dục tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh về CTND cho HS trong các giờ nội khóa cũng nhƣ ngoại khóa
20

và thực nghiệm sƣ phạm để khẳng định mức độ hiệu quả của các biện pháp
đó.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân
trong dạy học lịch sử Việt Nam 1945 - 1954 (chƣơng trình nâng cao).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Khung thời gian lịch sử để nghiên cứu và vận dụng giáo dục tƣ
tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân dân trong dạy học lịch sử Việt Nam
là từ năm 1945 đến năm 1954.
- Không gian nghiên cứu: nghiên cứu và vận dụng tại các trƣờng
THPT học theo chƣơng trình nâng cao.
- Nội dung nghiên cứu: luận văn không đi sâu vào trình bày tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh mà tập trung xác định những nội dung chủ yếu của tƣ tƣởng
Hồ Chí Minh về CTND trong lịch sử Việt Nam (1945 - 1954), từ đó đề xuất
các biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND cho học sinh
THPT.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh về chiến tranh nhân dân cho học sinh THPT, đề tài xác định
những nội dung lịch sử Việt Nam 1945 - 1954 trong SGK Lịch sử lớp 12
(chƣơng trình nâng cao) có chứa đựng tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh
nhân dân, từ đó đề xuất các biện pháp dạy học những nội dung đó.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài nhƣ tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh về CTND, lý luận dạy học hiện đại, lý luận phƣơng pháp dạy học
lịch sử.

21


- Tìm hiểu mục tiêu, nội dung chƣơng trình SGK Lịch sử lớp 12
(chƣơng trình nâng cao), chọn lọc những kiến thức lịch sử có liên quan để
giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND.
- Khảo sát thực trạng dạy học lịch sử ở trƣờng THPT để tìm hiểu cơ
sở thực tiễn cho việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND cho HS.
- Đề xuất một số biện pháp sƣ phạm để giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh về CTND cho HS trong trƣờng phổ thông.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá những đề xuất và rút ra các kết
luận khoa học.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Đề tài dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về vấn đề giáo dục và giáo
dục lịch sử. Đặc biệt là Nghị quyết Đại hội VII (6/1991) và tài liệu tập huấn
tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh
(môn Lịch sử) của Bộ Giáo dục và đào tạo.
Đề tài còn dựa trên quan điểm của lý luận dạy học hiện đại, giáo dục
học, tâm lý học và các ngành khoa học có liên quan.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Phân tích các tài liệu giáo dục học, giáo dục lịch sử, tâm lý học và
các tài liệu lịch sử liên quan đến đề tài.
- Phân tích, so sánh chƣơng trình, nội dung SGK Lịch sử lớp 12
(chƣơng trình nâng cao).
- Điều tra thực tế việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND trong
trƣờng THPT qua phiếu điều tra, phỏng vấn, dự giờ, kiểm tra…
- Thực nghiệm sƣ phạm: soạn bài, tiến hành thực nghiệm sƣ phạm để

khẳng định tính khả thi của giả thuyết khoa học.
- Sử dụng toán học thống kê để xử lý các số liệu điều tra.

22


6. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng các biện pháp sƣ phạm trong đề tài thì sẽ góp phần
nâng cao hiệu quả giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND cho học sinh
THPT.
7. Đóng góp của đề tài
- Xác định đƣợc nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND có thể và
cần giáo dục trong chƣơng trình lịch sử lớp 12 (chƣơng trình nâng cao).
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
về CTND trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng phổ thông.
- Trình bày thực trạng của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về
CTND trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng phổ thông hiện nay.
- Xác định các biện pháp thích hợp để giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh
về CTND trong dạy học lịch sử Việt Nam để từ đó nâng cao chất lƣợng giáo
dục đạo đức, nhân cách cho HS.
8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
8.1. Ý nghĩa khoa học
Đề tài góp phần làm phong phú thêm lý luận dạy học bộ môn về vấn
đề giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh cho HS trong trƣờng phổ thông.
8.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp cho bản thân và các đồng
nghiệp vận dụng vào việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về CTND trong
dạy học lịch sử. Những biện pháp đƣợc nêu trong đề tài góp phần vào việc
giáo dục toàn diện cho HS và nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trƣờng
phổ thông.

9. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận
văn gồm 3 chƣơng:

23


Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí
Minh về chiến tranh nhân dân trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trƣờng trung học
phổ thông
Chƣơng 2: Xác định nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh nhân
dân cần giáo dục cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam thời kỳ 1945
- 1954 ở trƣờng trung học phổ thông
Chƣơng 3: Một số biện pháp giáo dục tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về chiến tranh
nhân dân cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam 1945 - 1954 (chƣơng
trình nâng cao). Thực nghiệm sƣ phạm

24


CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC GIÁO DỤC TƢ TƢỞNG
HỒ CHÍ MINH VỀ CHIẾN TRANH NHÂN DÂN TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Tư tưởng
Theo nghĩa phổ thông nhất, tƣ tƣởng là suy nghĩ hoặc ý nghĩ hay là
quan điểm và ý nghĩ chung của con ngƣời đối với hiện thực khách quan và

đối với xã hội [50, tr.1326].
Bên cạnh đó, tƣ tƣởng còn đƣợc dùng với nghĩa học thuyết, là một hệ
thống những quan điểm, quan niệm, luận điểm đƣợc xây dựng trên một nền
tảng triết học (thế giới quan và phƣơng pháp luận) nhất quán, đại biểu cho ý
chí, nguyện vọng của một giai cấp, một dân tộc, đƣợc hình thành trên cơ sở
hiện thực thực tiễn nhất định và trở lại chỉ đạo hoạt động thực tiễn, cải tạo hiện
thực [9, tr.203].
1.1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh
Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là hệ thống những luận điểm về cách mạng
Việt Nam từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân tiến lên chủ nghĩa xã hội
nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con ngƣời, xây dựng
một nƣớc Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, góp
phần vào sự nghiệp cách mạng thế giới. Điều cốt lõi nhất trong tƣ tƣởng Hồ
Chí Minh là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, là không có gì quý
hơn độc lập, tự do [2, tr.11].
Tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là lý luận về con đƣờng cách mạng Việt Nam:
Thực hiện cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ dân chủ nhân
dân, tiến dần lên chủ nghĩa xã hội, không kinh qua giai đoạn phát triển tƣ

25