MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1: Tín dụng đối với DNNVV của ngân hàng thương mại.
1.1.1: Vai trò của DNNVV.
1.1.1.1: Quan niệm về DNNVV và tiêu chí xác định DNNVV.
Doanh nghiệp nói chung, DNNVV nói riêng là một lực lượng không thể
thiếu trong nền kinh tế của tất cả các quốc gia.
Ở Việt Nam theo Luật doanh nghiệp: “Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có
tên riêng, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định
của pháp luật, nhằm mục đích thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh”.
Hiện nay các nền kinh tế trên thế giới có rất nhiều loại hình DN hoạt động
với nhiều lĩnh vực khác nhau, phong phú và đa dạng. Nếu chúng ta căn cứ vào
quy mô hoạt động để phân loại thì DN được chia làm hai loại : Doanh nghiệp
lớn; Doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Đối với mỗi quốc gia việc xác định quy mô DNNVV chỉ mang tính chất
tương đối, vì nó chịu tác động của các yếu tố như trình độ phát triển của mỗi
nước, tính chất ngành nghề, điều kiện phát triển hay mục đích phân loại doanh
nghiệp trong từng thời kỳ, nhìn chung trên thế giới một DN được xếp vào loại
DNNVV chủ yếu dựa vào hai tiêu chí:
Tiêu chí định tính:
Được xây dựng dựa trên các đặc điểm cơ bản của DNNVV như trình độ về
chuyên môn hoá còn thấp, mức độ phức tạp trong quản lý ít…Nhưng trên thực
tế các tiêu chí này thường rất khó xác định, do vậy chúng chỉ dùng để tham
khảo, kiểm chứng mà ít được sử dụng để xác định quy mô DNNVV.
Tiêu chí định lượng:
Được xây dựng dựa trên các chỉ tiêu về số lượng như: Số lượng lao động;
Tổng giá trị tài sản; Doanh thu hay lợi nhuận của DN, các tiêu chí định lượng có
vai trò quan trọng trong việc xác định quy mô DN, vào các thời kỳ khác nhau
các tiêu chí này rất khác nhau giữa các ngành nghề, mặc dù giữa chúng vẫn có
những yếu tố chung nhất định.
Các nước trên thế giới có các tiêu chí khác nhau để xác định DNNVV, các

tiêu chí thường không cố định mà thay đổi theo từng ngành nghề và trình độ
phát triển của nền kinh tế trong từng thời kỳ.
Theo tiêu chuẩn của ngân hàng thế giới hiện nay các DNNVV phân theo quy
mô như sau:
Bảng1 : Tiêu chí xác định DNNVV của ngân hàng thế giới
Loại hình
doanh nghiệp
Số lao động
( Người)
Doanh thu
hàng năm
(triệu USD)
Tổng tài sản
( triệuUSD)
Doanh nghiệp siêu nhỏ 1- 9 < 0,1 < 0,1
Doanh nghiệp nhỏ 10- 49 < 3,0 < 3,0
Doanh nghiệp vừa 50- 300 < 15,0 < 15,0

“Nguồn: http:// World bank. Org”
Đây là cách phân loại chung đáng tin cậy được ngân hàng thế giới đưa ra sau
khi đã thu thập số liệu về các DNNVV của hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Tuy nhiên do có sự chênh lệch về tiềm năng và trình độ phát triển giữa các nền
kinh tế trên thế giới, nên cách phân loại này chỉ mang tính chất tham khảo đối
với các quốc gia.
Ở nước ta từ trước năm 1998 chưa có một văn bản pháp luật chính thức nào
quy định tiêu chí cụ thể của DNNVV, do đó mỗi tổ chức đưa ra một quan niệm
về DNNVV, nhằm định hướng mục tiêu phát triển và chính sách hỗ trợ của tổ
chức mình.
Tổ chức UNDIO ( Tổ chức phát triển công nghiệp của Liên hợp quốc tại
Việt Nam) đưa ra tiêu thức xác định DN nhỏ là DN ít hơn 50 lao động, tổng vốn

và doanh thu dưới 1 tỷ đồng, DN vừa là các DN có số lao động từ 50 đến 200
người, có tổng vốn và doanh thu từ 1 tỷ đến dưới 5 tỷ đồng.
Thời kỳ 1998 - 2001 tại công văn số 681/CV- CP ngày 20/06/1998 của Thủ
tướng Chính Phủ, quy định tạm thời về tiêu chí xác định DNNVV như sau: Các
DN có vốn điều lệ dưới 5 tỷ và có số lao động bình quân dưới 200 người được
xếp vào loại DNNVV.
Từ năm 2001 đến nay để khuyến khích và tạo thuận lợi cho các DNNVV
phát triển, ngày 23/11/2001 Chính Phủ đã có Nghị định số 90/NĐ-CP của Chính
phủ về trợ giúp phát triển DNNVV: Theo đó “DNNVV là các cơ sở sản xuất,
kinh doanh độc lập đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có số vốn
đăng ký không quá 10 tỷ đồng hoặc có số lao động bình quân hàng năm không
quá 300 người”.
Theo Nghị định này tất cả các DN; Hợp tác xã; Cơ sở sản xuất thuộc mọi
thành phần kinh tế có đăng ký kinh doanh, thoả mãn một trong hai tiêu chí về
vốn hoặc lao động đều được coi là DNNVV.
Các tiêu chí này tương đối phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của Việt
Nam , nhưng vẫn chưa được cụ thể và sát thực tế, như chỉ tiêu về vốn đăng ký
ban đầu khi đăng ký kinh doanh thường khác xa so với vốn thực tế đưa vào kinh
doanh vì hàng năm DN thường bổ xung thêm vốn nhưng rất ít DN đăng ký bổ
xưng tại cơ quan đăng ký kinh doanh. Còn chỉ tiêu lao động bình quân cũng
chưa có sự thống nhất, là số lao động thường xuyên, lao động thời vụ hay lao
động có đóng bảo hiểm xã hội.

1.1.1.2. Phân loại DNNVV

Từ các quan niệm và tiêu chí xác định DNNVV, ta thấy nó không đơn thuần
phản ánh quy mô của DN mà nó còn bao hàm cả nội dung kinh tế, tổ chức sản
xuất và quản lý, khoa học và công nghệ. Tuỳ theo trình độ và xu thế phát triển
mà các nước có nhiều tiêu thức khác nhau để phân loại DNNVV, dưới đây là
một số cách phân loại phổ biến hiện nay.

Phân theo hình thức sở hữu
Doanh nghiệp thành lập và hoạt động theo luật Doanh nghiệp
Doanh nghiệp thành lập và hoạt động theo luật Doanh nghiệp nhà nước
Các hợp tác xã hoạt động theo luật Hợp tác xã
Các hộ kinh doanh cá thể đăng ký kinh doanh theo nghị định số 02NĐ-CP
ngày 03/02/2000 của Chính phủ về đăng ký kinh doanh, Nghị định 109/NĐ
-CP ngày 02/04/2004, và nghị định 88 ngày 29/08/2006 của Chính Phủ sửa
đổi nghị định 02/NĐ - CP về đăng ký kinh doanh.
Phân theo ngành nghề
Doanh nghiệp hoạt động ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp
Doanh nghiệp hoạt động ngành thương mại và dịch vụ
Doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông, lâm, ngư, diêm nghiệp
Doanh nghiệp hoạt động ngành vận tải, xây dựng
Doanh nghiệp hoạt động khác
Phân theo quy mô
Doanh nghiệp vừa
Doanh nghiệp nhỏ
Doanh nghiệp siêu nhỏ
1.1.1.3. Đặc điểm của DNNVV
Các DNNVV là một thực thể kinh tế, với những đặc điểm riêng biệt đó là
quy mô hoạt động nhỏ, sử dụng nhiều lao động, vốn tự có thấp, khả năng tiếp
cận các nguồn vốn thương mại khó khăn... nhưng cũng chính từ những đặc điểm
này đã mang lại cho DNNVV những lợi thế và khó khăn sau:
Lợi thế:
* Quy mô nhỏ so với các DN lớn, giúp cho các DNNVV phát triển năng
động, linh hoạt, thích ứng kịp thời với những biến động của thị trường, có khả
năng tiếp cận và đáp ứng những nhu cầu nhỏ lẻ mang tính khu vực, đa dạng hoá
về mặt hàng phù hợp nhu cầu của thị trường.
* Bộ máy quản lý đơn giản gọn nhẹ, có tính tự chủ cao trong sản xuất kinh
doanh.

* Vốn đầu tư ít, thời gian thu hồi vốn nhanh, vì vậy đẩy nhanh tốc độ vòng
quay vốn, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động, giúp DNNVV nhanh
chóng đổi mới thiết bị, công nghệ phù hợp.
Khó khăn
Bên cạnh các lợi thế các DNNVV, xuất phát từ chính những đặc điểm của
loại hình DN này đã làm cho các DNNVV còn gặp nhiều khó khăn:
* Vốn chủ sở hữu thấp, lợi nhuận giữ lại tái đầu tư ít, hạn chế khả năng mở
rộng sản xuất kinh doanh.
* Khả năng tiếp cận các nguồn vốn thương mại gặp khó khăn:
Các DNNVV khó tiếp cận nguồn vốn tín dụng NHTM do tài sản thế chấp ít
hoặc chưa đủ điều kiện thế chấp, không có người bảo lãnh, chưa đủ uy tín để
ngân hàng cho vay tín chấp.
Huy động vốn qua thị trường chứng khoán cũng rất khó thực hiện, do tâm lý
các nhà đầu tư còn ngần ngaị khi bỏ vốn đầu tư.
Vì vậy các DNNVV thường huy động vốn thông qua các hình thức như;
vay vốn từ bạn bè, người thân, hoặc từ chính những người lao động trong DN
để tổ chức sản xuất kinh doanh.
* Nguồn nhân lực trong các DNNVV có trình độ, tay nghề thấp, do điều kiện
làm việc cũng như các ưu đãi khác còn hạn chế, nên khó thu hút lao động có
trình độ, tay nghề cao dẫn đến năng suất lao động còn thấp, chất lượng sản
phẩm không cao, hạn chế khả năng cạnh tranh.
* Trình độ quản trị doanh nghiệp của các chủ DNNVV còn thấp, nhiều chủ
DN tư nhân thiếu năng lực quản lý, trình độ chuyên môn rất hạn chế, chủ yếu
dựa vào kinh nghiệm, không đủ khả năng để xây dựng dự án, phương án sản
xuất kinh doanh, hạch toán kinh tế mang nặng kiểu gia đình, thiếu minh bạch,
chưa tuân thủ theo đúng quy định của pháp luật.
1.1.1.4: Vai trò của DNNVV trong nền kinh tế thị trường
DNNVV có vai trò quan trọng trong hoạt động tín dụng của NHTM góp
phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
* Vai trò của DNNVV đối với nền kinh tế:

* Đóng góp vào kết quả hoạt động của nền kinh tế, tạo ra sự cạnh tranh lành
mạnh thúc đẩy nền kinh tế phát triển ổn định và hiệu quả .
DNNVV của Việt Nam cung cấp cho thị trường một khối lượng lớn hàng
hoá, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của sản xuất và tiêu dùng trong nước cũng như
xuất khẩu.
DNNVV rất phù hợp trong việc hỗ trợ các DN lớn, như làm đầu mối tiêu thụ
sản phẩm, cung cấp nguyên nhiên liệu đầu vào…
DNNVV nhờ hoạt động với quy mô nhỏ lên rất linh hoạt trong việc trong
việc chuyển hướng kinh doanh từ những ngành nghề kém hiệu quả sang ngành
nghề hiệu quả hơn.
* Thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tăng cường phát triển các mối
quan hệ kinh tế, đặc biết là mở rộng quan hệ kinh tế với nước ngoài thông qua
các DN xuất, nhập khẩu hàng hoá.
Phát triển DNNVV sẽ dẫn đến sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo tất cả các
khía cạnh vùng kinh tế, ngành kinh tế, thành phần kinh tế.
Các doanh nghiệp hình thành và phát triển trong những ngành nghề khác
nhau, nhưng có mối quan hệ mật thiết và liên kết với nhau, chia sẻ rủi ro làm
tăng hiệu quả nền kinh tế.
* Thu hút vốn và khai thác các nguồn lực sẵn có trong dân cư, tạo cơ sở để
hình thành nên các DN lớn.
Vốn là yếu tố cơ bản của quá trình xản xuất, kinh doanh có vai trò quyết
định đến việc đầu tư trang thiết bị, cải tiến công nghệ, đào tạo nâng cao tay nghề
cho công nhân cũng như nâng cao trình độ quản lý của chủ DN. Các DNNVV
đã huy động được vốn trong dân cư bằng cách tiếp xúc trực tiếp người dân để
huy động vốn, hoặc chính bản thân những người có vốn đã đứng ra thành lập
DNNVV để thực hiện sản xuất kinh doanh. Khi các DNNVV tích luỹ đủ vốn và
kinh nghiệm họ sẽ mở rộng và phát triển thành các DN lớn.
* Vai trò của DNNVV đối với xã hội
* Tạo nhiều việc làm cho người lao động, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp
trong xã hội.

Đặc điểm chung của DNNVV là hoạt động chủ yếu trong các ngành sử dụng
nhiều lao động, do đó đã tạo việc làm cho người lao động, giải quyết tốt các vấn
đề xã hội, mang lại lợi ích cho cộng đồng dân cư.
* Nâng cao thu nhập của dân cư, góp phần xoá đói giảm nghèo, thực hiện
công bằng xã hội.
Phát triển DNNVV tại thành thị cũng như các vùng nông thôn sẽ phát huy
được lợi thế của từng vùng và đều góp phần tăng thu nhập của các tầng lớp dân
cư, rút ngắn sự khác biệt về thu nhập giữa các vùng.
* Tạo môi trường thuận lợi để phát triển các tài năng kinh doanh.
DNNVV làm xuất hiện nhiều tài năng trong kinh doanh, một bộ phận cán bộ
trong các DNNVV đã qua thử thách và được đào tạo, chọn lọc trở thành các
doanh nhân tiêu biểu biết cách làm giầu cho bản thân và xã hội.
*Vai trò của DNNVV đối với hoạt động tín dụng của NHTM
DNNVV phát triển sẽ tạo ra thị trường rộng lớn, đầy tiềm năng cho hoạt
động của các NHTM.
Trong nền kinh tế thị trường cạch tranh giữa các NHTM để mở rộng thị
phần tín dụng, bằng cách giữ chân khách hàng truyền thống và thu hút khách
hàng mới diễn ra quyết liệt. DNNVV đã và đang là đối tượng khách hàng mục
tiêu, mang lại nhiều tiềm năng về doanh thu cho các NHTM từ hoạt động cấp
tín dụng và hoạt động cung cấp các dịch vụ ngân hàng khác cho các DNNVV
như bảo lãnh, tư vấn, thanh toán, chuyển tiền…
Hiện nay các DNNVV đang phát triển nhanh về số lượng và chất lượng , để
thuận tiện cho hoạt động sản xuất kinh doanh, nhất là trong khâu thanh toán, các
DNNVV đều mở tài khoản tiền gửi thanh toán tại hệ thống NHTM, do có sự
chênh lệch về thời gian gửi và thời gian thanh toán nên trên tài khoản tiền gửi
của khách hàng thường có số dư và được NHTM trả lãi xuất không kỳ hạn,
ngân hàng được phép sử dụng nguồn vốn này, vì vậy đã tạo nên một nguồn vốn
rẻ cho NHTM hoạt động, làm gia tăng lợi nhuận.
1.1.4.5. Vốn của Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Vốn là một trong những nhân tố quan trọng và quyết định hoạt động của

DN nói chung và DNNVV nói riêng. Các DNNVV nếu chỉ dựa vào nguồn vốn
chủ sở hữu thì không thể đáp ứng được nhu cầu mở rộng sản xuất kinh doanh,
vì vậy các DNNVV phải tìm tài trợ từ các nguồn khác nhau gồm:
* Vốn chủ sở hữu:
Vốn chủ sở hữu là do đóng góp của Cổ đông đối với Công ty cổ phần;
Thành viên đối với Công ty trách nhiệm hữu hạn và Công ty hợp danh; Xã viên
đối với Hợp tác xã; Chủ DN đối với DN tư nhân; Cá nhân đối với Hộ kinh
doanh. Tăng nguồn vốn này là biện pháp đơn giản, không tạo ra chi phí đối với
chủ sở hữu, tuy nhiên nguồn vốn này bị hạn chế bởi khả năng tài chính của các
chủ sở hữu có hạn.
*Vốn vay ngân hàng:
Đây là nguồn vốn bổ xung chủ yếu và đóng vai trò quan trọng cho hoạt động
sản xuất kinh doanh của DNNVV, vay ngân hàng là biện pháp tài trợ truyền
thống. Tuy nhiên hiện nay các DNNVV đang gặp phải khó khăn trong việc vay
vốn NHTM, xuất phát từ đặc thù hoạt động của DNNVV, chưa đủ tín nhiệm và
điều kiện vay vốn .
*Thuê tài chính:
Thuê tài chính là phương thức thường được các DNNVV áp dụng chủ yếu
để tài trợ cho tài sản cố định như máy móc thiết bị, phương tiện vận tải , dây
truyền công nghệ.
* Vốn huy động khác:
Là nguồn vốn được huy động từ thị trường tài chính như phát hành trái phiếu
công ty hoặc huy động từ anh em, bạn bè, những người thân trong gia đình và
cộng đồng dân cư.
1.1.2. Tín dụng ngân hàng đối với DNNVV.
1.1.2.1. Khái niệm và các hình thức tín dụng DNNVV.
* Khái niệm về tín dụng ngân hàng:
- Khái niệm về tín dụng:
Trong thực tế thuật ngữ tín dụng được hiểu theo nhiều cách khác nhau, hiểu
theo cách đơn giản thì tín dụng là sự vay mượn, hiểu theo cách cao hơn thì tín

dụng là sự chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị từ người sở hữu sang
người sử dụng, để sau một thời gian thu về một lượng giá trị lớn hơn lượng giá
trị ban đầu. Như vậy khó có thể đưa ra một khái niệm cụ thể về tín dụng. Song
tuỳ thuộc vào góc độ nghiên cứu mà ta có thể xác định nội dung của thuật ngữ
này.
Tín dụng không chỉ là hình thức vận động của vốn tiền tệ mà còn là một loại
quan hệ xã hội mà trước hết là lòng tin, sau đó là sự bảo trợ bằng pháp luật của
Nhà nước. Nhưng không phải tín dụng phản ánh mọi quan hệ xã hội mà nó chỉ
phản ánh các quan hệ xã hội biểu hiện các quan hệ vay mượn. Tín dụng biểu
hiện các quan hệ kinh tế gắn liền với quá trình phân phối lọai vốn tiền tệ theo
nguyên tắc hoàn trả và có lãi.
- Khái niệm về tín dụng ngân hàng
Tín dụng ngân hàng là quan hệ vay muợn giữa ngân hàng và các tổ chức,
doanh nghiệp và cá nhân theo nguyên tắc sử dụng vốn đúng mục đích, hoàn trả
đúng hạn cả gốc và lãi.
Các chủ thể trong nền kinh tế thị trường luôn ở một trong hai trạng thái, hoặc
là tạm thời thừa vốn, hoặc là tạm thời thiếu vốn, vì vậy để nâng cao hiệu quả sử
dụng vốn trong toàn xã hội, tín dụng ngân hàng là hình thức phổ biến và có vai
trò là kênh dẫn vốn hiệu quả từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn của nền kinh tế.
* Các hình thức tín dụng ngân hàng ngân hàng
Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động tín dụng ngân hàng rất đa dạng và
phong phú, được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, tuỳ theo mục đích
nghiên cứu và quản lý, người ta có thể căn cứ vào các tiêu thức khác nhau để
phân loại.
Căn cứ vào thời hạn tín dụng, tín dụng được chia thành 3 loại
Tín dụng ngắn hạn: Là loại tín dụng có thời hạn cho vay đến 12 tháng. Tín
dụng ngắn hạn để cho vay bổ sung vốn lưu động cho các DN, cũng như nhu cầu
sản xuất, chi tiêu ngắn hạn của các tổ chức, hộ gia đình và cá nhân.
Tín dụng trung hạn: Là loại tín dụng có thời hạn cho vay trên 12 tháng đến 60
tháng. Tín dụng trung hạn chủ yếu được sử dụng để đầu tư mua sắm tài sản cố

định, cải tiến hoặc đổi mới thiết bị công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh,
xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ và thời gian thu vốn nhanh. Bên cạnh
đầu tư cho tài sản cố định, tín dụng trung hạn còn là nguồn hình thành vốn lưu
động thường xuyên của các doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp mới
thành lập.
Tín dụng dài hạn: Là loại tín dụng có thời hạn cho vay trên 60 tháng. Tín
dụng dài hạn được cung cấp để đáp ứng các nhu cầu dài hạn như xây dựng nhà
xưởng các thiết bị, phương tiện vận tải có quy mô lớn, xây dựng các xí nghiệp
mới.
Nghiệp vụ truyền thống của các NHTM là cho vay ngắn hạn, nhưng ngày
nay trong nền kinh tế thị trường, nhiều thành phần kinh tế cùng tồn tại và phát
triển, nhu cầu vốn trung dài hạn tăng lên, dẫn tới nghiệp vụ tín dụng trung dài
hạn phát triển theo. Nâng cao tỷ trọng cho vay trung, dài hạn trong tổng số dư
nợ của ngân hàng đã góp phần quan trọng vào việc đổi mới, hiện đại hoá tài sản
cố định tạo ra năng lực sản xuất cho nền kinh tế.
Căn cứ và hình thức cấp tín dụng, tín dụng được chia là 4 loại.
Cho vay: Là hình thức cấp tín dụng theo đó các tổ chức tín dụng giao
cho khách hàng sử dụng một khoản tiền dùng vào mục đích riêng của khách
hàng trong một thời hạn nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc hoàn trả cả
gốc cả lãi. Đây là hình thức truyền thống chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các hình
thức cấp tín dụng.