Chiến tranh Lê - Mạc 2

Chiến tranh Lê-Mạc
Chiến sự giằng co
Chiến sự 1551
Có lực lượng của Lê Bá Ly và Nguyễn Thiến, nhà Lê tổ
chức tấn công ra bắc. Tháng 6 năm 1551, Trịnh Kiểm làm
tổng chỉ huy, sai Lê Bá Ly và Vũ Văn Mật ra quân tấn
công Thăng Long.
Trịnh Kiểm qua đò sông Thao đến An Lạc, cùng Vũ Văn
Mật tấn công núi Hy, đánh thắng Mạc Kính Điển vài trận
rồi tiến tới Xuân Canh, Lâm Hạ. Lê Bá Ly, Nguyễn Khải
Khang và Vũ Văn Mật chia 3 đường tiến đánh. Mạc Tuyên
Tông bèn chạy đi Kim Thành, ủy thác cho chú Mạc Kính
Điển làm Đô tổng súy, ở lại cầm quân ở Bồ Đề bảo vệ
kinh đô.
Từ Bồ Đề về phía bắc, Mạc Kính Điển đắp lũy đất, đặt
thuyền chiến, quân thủy và quân bộ xen kẽ nhau, phòng
thủ rất nghiêm ngặt
[8]
. Quân Lê tiến vào dải tây nam gồm
Thường Tín, Ứng Thiên, Quốc Oai và Quảng Oai. Các
tướng Lê định rước vua Lê ra Thăng Long, nhưng Trịnh
Kiểm cho rằng lực lượng nhà Mạc còn nhiều nên cùng Lê
Bá Ly rút về Thanh Hóa, Vũ Văn Mật cũng trở về Tuyên
Quang.
Quân Lê rút lui, Mạc Kính Điển chia quân đi chiếm lại
những vùng bị mất, bộ binh đóng tại Yên Mô (Ninh Bình),
thủy binh đóng ở cửa Thần Phù.
Chiến sự 1554
Năm 1554, Trịnh Kiểm lập hành dinh tại quê hương Biện
Thượng
[9]

, sau đó điều quân đánh Thuận Hóa.
Khi quân Lê tiến vào nam, các quan lại nhà Mạc và các
hào trưởng địa phương phần lớn đi theo. Tướng Mạc ở
Thuận Hóa là Hoàng Bôi mang quân ra đánh bị tử trận.
Quân Mạc bị đánh tan, nhà Lê lấy lại được Thuận Hóa và
Quảng Nam.
Toàn bộ lãnh thổ Đại Việt chính thức chia làm 2 nửa: từ
Ninh Bình trở ra trong tay nhà Mạc, từ Thanh Hóa trở vào
trong tay nhà Lê.
Chiến sự 1555
Sau khi ổn định tình hình, Mạc Kính Điển bắt đầu tổ chức
tiến công vào Thanh Hóa.
Tháng 8 năm đó, Mạc Kính Điển sai Thọ quận công đem
hơn 100 chiếc thuyền làm tiên phong, tiến đến cửa biển
Thần Phù đóng dinh. Hôm sau, Kính Điển đem quân đến
hội ở sông Đại Lại
[10]
, sai Thọ quận công đốc suất quân bản
bộ đi trước, đóng dinh ở núi Kim Sơn.
Trịnh Kiểm sai Lê Bá Ly, Nguyễn Khải Khang, Nguyễn
Thiến, Lê Khắc Thận cùng mai phục sẵn ở phía nam sông,
còn Trịnh Kiểm đích thân đốc suất đại quân mai phục ở
phía bắc sông, chọn 50 con voi phục ở chân núi Kim Sơn;
sai Phạm Đốc đem thuỷ quân cùng Nguyễn Quyện đem
hơn 10 chiếc thuyền chiến chiếm cứ mạn thượng lưu từ
sông Hữu Chấp đến sông Kim Bôi.
Trưa hôm sau, thuyền quân Mạc qua Kim Sơn, đến chợ
Ông Cung. Trịnh Kiểm lệnh các đạo quân mai phục đổ ra
đánh. Quân Mạc thua chạy. Thọ quận công nhảy xuống
sông trốn, bị tướng Lê là Vũ Sư Thước bắt sống và sau đó

bị chém. Quân Mạc bị bắt rất nhiều, quân Lê thu được
nhiều khí giới. Mạc Kính Điển rút quân quay về kinh
thành.
Chiến sự 1557
Trận tháng 7
Năm 1556, Lê Trung Tông mất, Trịnh Kiểm định thay làm
vua nhưng sau nghe theo lời Trạng Trình Nguyễn Bỉnh
Khiêm đã lập người trong họ Lê là Duy Bang lên ngôi, tức
là vua Anh Tông (xem chi tiết bài chúa Trịnh).
Tháng 7 năm 1557, Mạc Tuyên Tông sai Mạc Kính Điển
đem quân đánh Thanh Hóa, Phạm Quỳnh và Phạm Dao
vào đánh Nghệ An.
Mạc Kính Điển chia ra đóng ở sông Thần Phù và vùng
Tống Sơn, Nga Sơn, đốt phá cầu phao. Trịnh Kiểm sai
Thanh quận công ra giữ Nga Sơn, Hà Thọ Tường giữ Tống
Sơn, quân Mạc không tiến lên được.
Trịnh Kiểm lại đích thân chỉ huy tượng binh, ngầm tiến
đến chân núi Yên Mô thẳng tới cửa biển, rồi chia làm 2
cánh đánh úp quân Mạc. Tướng Lê là Vũ Lăng hầu nhảy
lên thuyền Mạc Kinh Điển, chém chết người cầm dù. Mạc
Kính Điển trở tay không kịp, vội nhảy xuống sông trốn
thoát. Quân Mạc đại bại, bỏ thuyền chạy trốn vào núi rừng.
Mạc Kính Điển chạy trốn vào hang núi ẩn náu 3 ngày, ban
đêm thấy cây chuối trôi qua cửa hang, liền ôm chuối trôi
theo dòng để tìm đường về.
Trịnh Kiểm phá tan quân của Mạc Kính Điển, tước lấy
chiến thuyền, giả làm quân Mạc kéo vào đánh quân Phạm
Quỳnh, Phạm Dao ở Nghệ An. Phạm Quỳnh, Phạm Dao
không đề phòng, bị quân Lê đánh bại phải rút về.
Trận tháng 9

Tháng 4 năm 1557, Lê Bá Ly qua đời. Tháng 9 năm đó,
Nguyễn Thiến cũng qua đời. Hai con Nguyễn Thiến là
Nguyễn Quyện, Nguyễn Miễn trốn về với nhà Mạc. Mạc
Tuyên Tông phong Nguyễn Quyện làm Văn Phái hầu,
Nguyễn Miễn làm Phù Hưng hầu và gả con gái tông thất
cho.
Trịnh Kiểm đem 5 vạn quân thuỷ bộ đánh ra Sơn Nam.
Quân Lê qua sông Phụng Xí
[11]
phá tan quân Mạc, bắt sống
tướng Mạc là Khánh quốc công. Sau đó Trịnh Kiểm tự
mình chỉ huy bộ binh, sai Phạm Đốc chỉ huy thuỷ quân
cùng tiến, sai Vũ Lăng hầu làm Tiền Thuỷ đội.
Mạc Tuyên Tông sai Nguyễn Quyện mang quân ra chống
giữ ở sông Giao Thuỷ, đánh nhau to với Vũ Lăng hầu. Vũ
Lăng hầu nhảy sang mui thuyền của Nguyễn Quyện.
Nguyễn Quyện cầm gươm chém, Vũ Lăng hầu nhảy xuống
sông lặn đi. Nguyễn Quyện lại nhảy sang thuyền của Vũ
Lăng hầu, chém được đầu của người cầm dù rồi hô lớn:
Đầu Vũ Lăng hầu đây, lũ chúng mày địch sao nổi ta!
Quân Lê nghe nói sợ hãi, không kịp ngoảnh lại nhìn, nhảy
cả xuống sông. Toàn quân Lê tan vỡ, bỏ thuyền nhảy lên
bờ tháo chạy. Quân Mạc thừa thắng đuổi đánh. Nhân dân
các huyện đều hưởng ứng theo quân Mạc. Trịnh Kiểm vội
rút quân.
Mạc Kính Điển sai tướng đem quân chặn lối về của Trịnh
Kiểm, giết rất nhiều quân Lê. Chiến tướng nhà Lê trung
hưng bị giết đến vài chục viên, thuyền bè, khí giới phải vứt
bỏ hết. Trịnh Kiểm chạy thoát về chỉ còn non nửa số
quân

[5]
.