Văn 8- Tuần 15 - cực hay chuẩn mới

Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
S: 20/ 11/ 10
D: 22/ 11/ 10
Tiết 57:
VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC
(Phan Bội Châu)

A/ Mục đích yêu cầu: Giúp học sinh nắm:
- Thấy được nét mới mẻ về nội dung trong một số tác phẩ thơ Nôm viết theo thể thất ngô bát cú Đường luật
của văn học yêu nước và cách mạng đầu thế kỷ XX qua một số tác phẩm tiêu biểu của Phân Bội Châu .
- Cảm nhận đượcvẻ đẹp và tư thế của người chí sĩ yêu nước, nghệ thuật truyền cảm, lôi cuốn trong tác phẩm
1. Kiến thức:
- Khí phách kiên cường, phong thái ung dung của nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu trong hoàn cảnh ngục tù
.
- Cảm hừng hào hùng, lãng mạn, giọng thơ mạnh mẽ, khoáng đạt được thể hiện trong bài thơ .
2. Kĩ năng:
- Đọc – hiểu văn bản thơ thất ngôn bát cú Đường luật đầu thế kỷ XX .
- Cảm nhận được giọng thơ, hình ảnh thơ ở các văn bản .
3. Thái độ:
- Giáo dục tình cảm yêu mến, cảm phục những chí sĩ yêu nước mà đặt biệt là Phan Bội Châu.
B/ Chuẩn bị:
- Giáo viên: Nghiên cứu SGK, SGV, chuẩn kiến thức và tài liệu có liên quan, bảng phụ, phiếu học tập, tranh
ảnh. Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài
- Học sinh: Đọc SGK, soạn bài theo đinh hướng SGK và sự hướng dẫn của GV. Sưu tầm các bài thơ, hình
ảnh về Phan Bội Châu. Đọc, tham khảo các tài liệu về lịch sử.
C/ Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học:
* Hoạt động 1: Khởi động:
1. Ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
? Giáo viên kiểm tra phần soạn bài của học sinh ở nhà + Chuẩn bị bài mới.
3. Bài mới:

Phan Bội Châu đã từng bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt năm 1912, cho nên khi bị bọn quân phiệt
Quảng Đông bắt giam  chúng có ý định trao trả cho Pháp ..... ngay những ngày đầu vào ngục , Phan Bội
Năm học: 2010 - 2011
TUẦN 15:
- Tiết 57: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
- Tiết 58: Đập đá ở Côn Lôn
- Tiết 59: Ôn luyện về dấu câu
- Tiết 60: Ôn tập Tiếng Việt
Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
Châu viết tác phẩm “Ngục trung thư” , Bài thơ “Vào ngục Quảng Đông cảm tác” là bài thể hiện khẩu khí lớn
của tác giả . Chúng ta đi tìm hiểu tác phẩm này thì sẽ rõ .
Hoạt động của thầy cô giáo
Nội dung cần đạt
* Hoạt động 2: : Giáo viên hướng dẫn học sinh đọc, tìm
hiểu chú thích:
? Đọc chú thích trong Sgk/146 và giới thiệu đôi nét về tiểu sử
Phan Bội Châu.
* Giáo viên giới thiệu thêm: Từ nhỏ đã nổi tiếng thông minh, có
tài văn chương, 1900 thi đỗ nhưng không làm quan, đến năm 1905
sang Nhật tổ chức phong trào Đông Du, 1909 sang Trung Quốc
vận động phong trào kháng Nhật, 1914 bị bọn quân phiệt tỉnh
Quảng Đông (Trung Quốc) bắt giam, 1925 bị bắt tại Thượng Hải
và bị kết án chung thân  Nhân dân phải kháng, buộc Pháp phải
xóa án nhưng chúng giam lỏng tại Huế 15 năm, đến năm
(29.10.1940) ông qua đời.
? Cho biết bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào? Nêu xuất xứ
của nó?
GV: Ông đã từng bị thực dân Pháp kết án tử hình vắng mặt
(1912). Khi bị quân phiệt Quảng Đông bắt có ý trao trả cho
Pháp cho nên ông nghĩ mình khó mà thoát chết. Bởi vậy, ngay

từ những ngày đầu trong ngục ông đã viết tác phẩm “Ngục
trung thư”. Ông muốn “thấm giọt lệ còn lưu lại mấy chục năm
nay, gom góp lịch sử đời ta hòa với máy mà viết ra tập sách
này”, “coi như là 1 bức thư tuyệt mệnh”. Cứ viết để an ủi
mình nhưng đồng thời cho đời sau thấy được hình ảnh đẹp và
tư thế của người cách mạng lúc sa cơ, rơi vào vòng tù ngục.
Kể lại rằng khi làm xong ông đã “Ngâm ngang lớn tiếng rồi cả
cười vang động cả 4 vách hầu như không biết thân mình đang
bị nhốt trong ngục”.
? Bài thơ được sáng tác theo thể thơ gì? Nhắc lại đặc điểm của
thể thơ ấy?
(Thể TNBCĐL: Đề, thực, luận, kết…)
? Kể tên những bài thơ đã được sáng tác theo thể thơ này?
(“Bạn đến chơi nhà” và “Qua đèo ngang”).
? Hãy nêu nội dung chính của bài thơ?
(Tên gọi của tác phẩm văn học, tờ báo…)
? Đọc văn bản với giọng tâm tình thể hiện phong thái ung dung, lại
quan cách mạng của tác giả.
- GV hướng dẫn HS cách đọc: Đọc với giọng hào hùng, khẩu
khí ngang tàng, chú ý ngắt nhịp 4 / 3, riêng câu 2 ngắt nhịp 3 /
4. Câu cuối đọc với giọng cảm khái, thách thức, ung dung nhẹ
nhàng .
- GV đọc mẫu 1 lần .
- Gọi 2 HS đọc lại -> Nhận xét cách đọc .
- GV cho HS nhắc lại ngắn gọn thể thơ thất ngôn bát cú
đường luật đã học ở lớp 7 .
I. Đoc, tìm hiểu chú thích:
1. Tác giả:
- Phan Bội Châu (1867 - 1940) quê ở Nghệ
An.

- Ông là nhà yêu nước, nhà cách mạng, nhà
văn, nhà thơ lớn đầu thế kỷ XX.
2. Tác phẩm::
- Sáng tác năm 1914 khi tác giả đang bị bắt
giam ở Quảng Đông (Trung Quốc).
- Trích trong “Ngục trung thư”.
- Thể thơ: TNBCĐL.
- ND: Bản lĩnh, ý chí, hoài bão của người
chiến sỹ yêu nước trong cảnh ngục tù.
3. Đọc:
Năm học: 2010 - 2011
Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
- GV giảng : Tác phẩm của PBC chưa có đổi mới về thể loại
nhưng đều có thể hiện tinh thần thời đại mới mẻ rất cao (tinh
thần cách mạng) .
* Hoạt động 3: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn
bản:
? Đọc hai câu đề xét từ ngữ và nguồn gốc thì từ “hào kiệt” và
“phong lưu” là lớp từ nào? Có nguồn gốc từ đâu?
? Em hiểu nghĩa của từ “hào kiệt”, “phong lưu” là gì? (HS đọc
chú thích (1) và (2) – Sgk/147).
? Hãy nhật xét về giọng thơ ở 2 câu này?
(Giọng đùa vui, tự trào làm tan biến đi cảm giác của 1
người tù, chỉ thấy 1 tư thế cao ngạo, xem thường hiểm nguy).
? Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? Tác dụng của biện
pháp nghệ thuật ấy?
(Động từ “vẫn” nhắc lại 2 lần dẫn dắt 2 danh từ gốc Hán
“hào kiệt” “phong lưu” nó nhấn mạnh bản lĩnh không lay
chuyển trước sau như 1 của người anh hùng phủ nhận hoàn
toàn cảnh sống trong tù).

? Hai câu để tự giới thiệu hoàn cảnh sống thực tại của mình là
gì? Tại sao bị kẻ thù nhốt vào ngục mà tác giả vẫn xem mình
là “hào kiệt” là vẫn “phong lưu”?
? Em hiểu nghĩa của từ “hào kiệt”, “phong lưu” là gì? (HS đọc
chú thíc (1) và (2) – Sgk/147).
Hình ảnh sống thực tại tối tăm (tù) nhưng thái độ người tù
trước thực tại là vượt lên trên gông cùm, xiềng xích của kẻ
thù.
(Bị tù là bị giam hãm, tra tấn, đói khát, đánh đập, đày ải và
mất tự do. Tất cả đều là khó khăn gian khổ và thử thách nhưng
tác giả vẫn khẳng định tư thế và tinh thần ý chí của người tù
cách mạng: Dù trong hoàn cảnh nào thì ý chí của người cộng
sản cách mạng vẫn không đổi).
? Quan niệm: “Chạy mỏi… tù” thể hiện phong thái và bản lĩnh
gì ở Phan Bội Châu?
GV: Án chém đã kề cổ, vậy mà người tù vẫn hóm hỉnh coi
nhà tù là chốn nghỉ chân trên chặng đường bôn tẩu dài dặc.
Con người đã bị biến động thành chủ động, không bao giờ để
hoàn cảnh đè bẹp mình ⇒ Kẻ tài chí hơn người, phong thái
ung dung, đàng hoàng, khí phách hiên ngang, bản lĩnh phi
thường. Đây là giọng điệu quen thuộc của thơ khẩu khí khá
phổ biến trong thơ ca dân tộc.
* Chúng ta sẽ đọc khẩu khí ấy trong bài “Đập…” của
Phan Bội Châu và sau này chính HCM, người kế tục sự
nghiệp anh hình của cụ Phan với những vần thơ khẩu khí
tương tự. “Ăn cơm nhà nước ở nhà công… làm trai thế nào
cũng hào hùng”.
* Hai câu đầu là truyện ngôn về nhân cách; bản lĩnh vừa
ung dung tự tại, vừa hóm hỉnh lạc quan, tự động viên giữ
II. Tìm hi ểu văn bản :

1/ Hai câu đề :
“ Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu
Chạy mỏi chân thì hãy ở tù”.
-> Giọng điệu đùa cợt.
-> Điệp ngữ .
-> Phong thái ung dung, khí phách hiên
ngang .
=> Bản lĩnh phi thường .
Năm học: 2010 - 2011
Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
vững lí tưởng, suy ngẫm cuộc đời. Tác giả trực tiếp giải bày
những suy ngẫm về lý tưởng, cuộc đời như thế nào… hai câu
thực.
? Đọc 2 câu thực và nhận xét về giọng thơ?
(Vẫn cái giọng thơ trầm lắng hào sáng tiếp nối âm điệu 2
câu đề nhưng đến 2 câu thực, nhạc thơ có chút chùng xuống,
xót xa.
? Đọc 2 câu thơ trên, em hình dung cuộc đời cách mạng của
cụ Phan như thế nào?
(Cuộc đời hoạt động cách mạng đầy sóng gió và bất trắc,
từ 1905 cho đến khi bị bắt là gần 10 năm, (10 năm lưu lạc khi
Trung Quốc, sanh Nhật, vòng về Thái Lan rồi trở lại Trung
Quốc,… cuộc đời ấy gian nan vất vả biết bao nhiêu, thêm vào
đó còn sự săn đuổi của kẻ thù).
? Nói về cuộc đời mình phải chăng là để than thảnh hay vì
một lý do nào khác? (không phải để than thản mà đằng sau bi
kịch cá nhân là nỗi đau chung của cả dân tộc). (thảo luận).
? Hai câu thực trong thơ đường luật thường sử dụng biện
pháp nghệ thuật nổi bật nhất là gì? Cụ thể như thế nào?
? Em hiểu gì về hình ảnh “Khách không nhà”, “người có tội”?

(Đó là chặng đường người cộng sản đã trải qua gần 10
năm từ lúc xuất dương đến khi bị cầm tù. Cuộc đời phiêu bạt
ấy không nhà cửa, không người thân thích, mang phong thái
của anh hùng bốn biển, đáng tự hào, nhưng giờ đây người anh
ấy đang trong thân phận “người có tội”. Thật nghịch lí và phi
lí, đọc lên nghe phảng phất âm điệu hài hước, giễu cợt bản án
phi chính nghĩa, phản công lý của kẻ thù. Đồng thời cũng pha
chút chua chát tự cảm nhận mình có lỗi, sơ xuất để rơi và tay
giặc. Tiếp sau từ “có tội” là cụm từ “giữa năm châu” như
hàm 1 ý sâu sắc rằng: mình có tội với đồng bào, đồng chí, với
bạn bè năm châu vì giữa đường bị đứt gánh. Đó là nỗi đau lớn
lao của anh hùng cứu nước của 1 thời khổ nhục nhưng vĩ đại.
? Với việc sử dụng nghệ thuật đối, em hiểu gì về nỗi lòng của
người tù cách mạng lúc này?
GV: Từng cặp từ ngữ đối nhau, từng ý đối nhau hài hòa
vẽ lên hình ảnh 1 con người đã từng trải qua cuộc đồi lưu li
chìm nổi nhưng đáng tự hào. Đó là nét đẹp thứ nhất của bức
chân dung người anh hùng hào kiệt. Phan Bội Châu: Tấm
lòng yêu nước, thương dân… lao”
* Chuyển ý: Nét đẹp cụ thể thứ 2 của cụ được thể hiện như
thế nào?
? Đọc 2 câu luận, giải thích nghĩa của các từ “bủa tay”, “kinh
tế”? (Học sinh đọc chú thích 5 và 6 Sgk).
? Nhận xét giọng đọc thơ của 2 câu luận này? Và cho biết tác
giả sử dụng nghệ thuật gì?
(Giọng thơ hào sáng, âm điệu ngân vang, nghệ thuật đối
tiếp tục vận dụng).
- Hình ảnh “bồ kinh tế” đối chọi với “cuộc oán thù” 
2/ Hai câu thực :
“ Đã / khách không nhà / trong / bốn biển

Lại / người có tội / giữa / năm châu”.
-> Giọng thơ ngậm ngùi, xót xa .
-> Nghệ thuật đối .
=> Tấm lòng yêu nước thiết tha, tầm vóc
lớn lao phi thường của người tù CM .
Năm học: 2010 - 2011
Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
Giải thích rõ đối tượng mà người anh hùng “ôm chặt” và
“cười tan”.
- “Bồ kinh tế” nghĩa gốc là “Kinh bang tế thế”, tác giả
muốn nói lý tưởng trị nước cứu đời mà mình đang theo đuổi.
? Bằng giọng điệu hào sảng và ngân vang cùng phép đối chặt
chẽ, hai câu luận đã thể hiện hoài bão và thái độ gì của tác
giả?
Gợi ý: Động từ “Ôm chặt” là loại từ khoa trương, tác giả
sử dụng nó có tác dụng gì trong việc thể hiện hình ảnh người
anh hùng hào kiệt và lý tưởng sống của Phan Bội Châu?
(Tác giải dặn mình không bao giờ xa rời con đường mình
đã đi, lí tưởng mình đã chọn).
Còn “Cuộc oán thù”: Là cuộc đấu tranh ngoan cường của
nhân dân Việt Nam chống thực phân Pháp xâm lược ⇒ Hai
câu thơ kết tinh cao độ cảm xúc lãn mạn, hào hùng của tác
giả.
? Đọc 2 kết? Câu thơ thứ 7, tác giả sử dụng từ ngữ có gì đáng
chú ý? Âm điệu của câu thơ như thế nào?
- Cách lặp lạu từ “còn” ở giữa câu thơ, kết hợp dấu phẩy
có tác dụng làm người đọc phải ngắt nhịp 1 cách mạnh mẽ 
Lời nói trở nên dõng dạc, dứt khoát, tăng ý khẳng định cho
đoạn thơ.
- Từ “còn” lặp lại 2 lần gắn kết 2 hình ảnh “thân ấy” với

“sự nghiệp” vừa nhấn mạnh quyết tâm, niềm tinh của cuộc
sống vừa ngân vang, vừa dõng dạc, dứt khoát nhưng vẫn có
nét gân guốc, bướng bỉnh, muốn thách thức tất cả.
? Hai câu cuối, tác giả khẳng định điều gì?
GV: Khẳng định tư thế hiên ngang của con người đứng
cao hơn cái chết, khẳng định niềm tin sắt đá của mình vào
thành công của sự nghiệp. Còn thân thì còn sự nghiệp – lối
diễn đạt thật giản dị kết hợp với điệp từ  Khẳng định ý chí
gang thép không kẻ thù nào bẻ gãy được. Ông còn sống trái
tim còn nhịp đập, ông vẫn tiếp tục sự nghiệp “Kinh bang tế
thế” của mình. Đó là bản lĩnh, đó là khí phách, đó là niềm tin,
đó cũng là tinh thần lạc quan. Tất cả hội tụ để làm nên 1 nhân
cách vĩ đại – nhân cách nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu.
* Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết
? Nêu nét nghệ thuật tiêu biểu nhất của bài thơ?
? Theo em, cảm hứng bao trùm toàn bộ bài thơ là gì?
(Phong thái ung dung, đường hoàng và khí phách kiên cường,
bất khuất vượt lên trên cảnh tù ngục khốc liệt để tự an ủi
mình, giữ vững lý tưởng, niềm tin và khát vọng cứu nước, cứu
dân)
- Học sinh đọc ghi nhớ SGK/ 148.
* Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh luyện tập:
? Qua văn bản em hiểu gì về cụ Phan Bội Châu và những
người chí sĩ yêu nước đầu thế kỷ XX?
3/ Hai câu luận :
“ Bủa tay / ôm chặt / bồ kinh tế ,/
Mở miệng /cười tan/ cuộc oán thù /”.
-> Giọng thơ hùng hồn.
-> Đối, khoa trương .
=> Khẩu khí của bậc anh hùng hào kiệt, thể

hiện hoài bão lớn lao, thái độ ngạo nghễ
trước kẻ thù .
4/ Hai câu kết :
“ Thân ấy vẫn còn, còn sự nghiệp,
Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu”.
-> Điệp ngữ .
=> Khẳng định tư thế hiên ngang, ý chí sắt
gang, niềm tin vào sự nghiệp CM xem
thường cảnh lao tù .
III. T ổng kết :
Ghi nhớ (Sgk/148)
Năm học: 2010 - 2011
Giáo án: Ngữ văn 8 Giáo viên: Nguyễn Thị Diễm
? So sánh giọng thơ, cách gieo vần của bài thơ này với 2 bài
thơ “BĐCN” và “QĐN”?
- “BĐCN” – N.K: Giọng thân mật, vui đùa, hóm hỉnh.
- “QĐN” – BHTQ: Giọng trầm buồn.
- “VNNQĐCT”: Giọng hào hùng mạnh mẽ, trở thành 1 phong
cách thơ trự tình cách mạng có sức lôi cuốn.
IV. Luy ện tập:
Phụ chú phần luyện tập:
VD: Các cặp câu 3-4 (thực) và 5-6 (luận) bắt buộc phải đối ý, đối lời với nhau:
Câu 3-4 Đã khách không nhà trong bốn biển
Lại người có tội giữa năm châu
Câu 5-6 Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế
Mở miệng cười tan cuộc oán thù
- Số câu : 8 câu, số chữ của mỗi câu là 7 chữ
- Luật bằng, trắc .
- Còn phải đối ý, đối lời :
Ba vuơng phấp phới cờ bay dọc

Một bức tung hoành vy xắn ngang
(Nguyễn Khuyến)
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng Cái gia gia
(Bà Huyện Thanh Quan)
4. C ủng cố :
? Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
5. Hướng dẫn học bài, soạn bài ở nhà:
- Học bài:
+ Về học bài (chú ý phần phân tích bài thơ theo cấu trúc của bài thơ), làm bài tập.
+ Học thuộc lòng bài thơ
+ Đọc thêm tài liệu về cuộc đời hoạt động cách mạng của Phan Bội Châu.
+ Nắm được giá trị nghệ thuật và nội dung của bài thơ.
Chuẩn bị cho bài: Đập đá ở Côn Lôn.
+ Đọc; Trả lời những câu hỏi SGK.
+Tìm hiểu giá trị về nội dung và nghệ thuật của bài thơ và so sánh với tác phẩm Vào nhà ngục Quảng
Đông cảm tác.
+ Tìm hiểu và sơ lược về tác giả và tác phẩm; phần phân tích cần đi vào từng phần : 4 câu thơ đầu và 4
câu thơ cuối .
* Rút kinh nghiệm: ………………………………………………………………………………………..

S: 22/ 11/ 10
D: 24/ 11/ 10
Tiết 57:
Năm học: 2010 - 2011