(Luận án tiến sĩ) Kế toán chi phí sản xuất kinh doanh trong các công ty sản xuất thép Việt Nam trên địa bàn các tỉnh miền Trung

B GIÁO D C VẨ ẨO T O
TR

NG

I H C TH

NG M I

--------------------------

D

NG TH M HOÀNG

K TOÁN CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH
TRONG CÁC CÔNG TY S N XU T THÉP VI T
NAM TRểN A BÀN CÁC T NH MI N TRUNG

LU N ÁN TI N S KINH T

Hà N i ậ 2020


B GIÁO D C VẨ ẨO T O
TR

NG

I H C TH

NG M I

--------------------------

D

NG TH M HOÀNG

K TOÁN CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH
TRONG CÁC CÔNG TY S N XU T THÉP VI T
NAM TRểN A BÀN CÁC T NH MI N TRUNG
Chuyên ngành: K TOÁN
Mã s : 934.03.01

LU N ÁN TI N S KINH T

Ng

ih

ng d n khoa h c: 1. PGS.TS.

Minh Thành

2. PGS.TS. Hà Th Thúy Vân

HƠ N i ậ 2020


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u
phân tích, đánh giá trong lu n án là trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c c a
lu n án ch a t ng đ c công b trong b t k công trình nào khác.
TÁC GI

D

ng Th M HoƠng


L IC M

N

Tác gi lu n án xin chơn thƠnh c m n T p th lưnh đ o, th y cô giáo Khoa Sau đ i
h c, Khoa K toán - Ki m toán tr ng i h c Th ng m i đư t o đi u ki n đ tác gi
h c t p, nghiên c u trong su t th i gian qua.
Tác gi đ c bi t g i l i c m n chơn thƠnh vƠ sơu s c đ n t p th cán b h ng d n
khoa h c PGS.TS.
Minh ThƠnh vƠ PGS.TS. HƠ Th Thúy Vơn đư nhi t tình giúp đ
vƠ đ ng viên tác gi hoƠn thƠnh lu n án.
Tác gi xin chơn thƠnh c m n lưnh đ o, nhơn viên t i t i các công ty s n xu t thép
Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung đư h tr vƠ t o đi u ki n cho tác gi trong
quá trình thu th p d li u, nghiên c u vƠ hoƠn thƠnh lu n án.
Tác gi xin c m n b n bè, đ ng nghi p vƠ nh ng ng i thơn trong gia đình đư t o
đi u ki n, chia s khó kh n vƠ luôn đ ng viên tác gi trong quá trình h c t p vƠ th c hi n
lu n án.
Xin chơn thƠnh c m n!
TÁC GI

D

ng Th M HoƠng


i

M CL C

M C L C ........................................................................................................................i
DANH M C KÝ HI U CH VI T T T......................................................................v
DANH M C S
......................................................................................................vi
DANH M C BI U
.............................................................................................. viii
DANH M C CÁC B NG .............................................................................................ix
M
U .........................................................................................................................1
1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u .................................................................................. 1
2. T ng quan tình hình nghiên c u liên quan đ n đ tài ..................................................... 2
2.1. Các công trình nghiên c u v k toán CPSXKD d

i góc đ KTTC ................2

2.2. Các công trình nghiên c u v k toán CPSXKD d

i góc đ KTQT ................6

2.3. Các công trình nghiên c u v l nh v c thép .....................................................12
2.4. Kho ng tr ng nghiên c u c a lu n án ..............................................................14

3. M c tiêu và nhi m v nghiên c u ................................................................................... 15
4. Các câu h i nghiên c u c a lu n án ................................................................................ 16
5.

it

ng và ph m vi nghiên c u ................................................................................... 16

5.1.

it

ng nghiên c u .......................................................................................16

5.2. Ph m vi nghiên c u...........................................................................................16
6. Ph

ng pháp nghiên c u .................................................................................................. 17

6.1. Ph

ng pháp nghiên c u ..................................................................................17

6.2. Quy trình nghiên c u ........................................................................................20
7. Nh ng đóng góp m i c a lu n án .................................................................................... 21
7.1. Nh ng đóng góp m i v m t h c thu t, lý lu n ...............................................21
7.2. Nh ng đóng góp m i v m t th c ti n .............................................................21
8. K t c u c a đ tài ............................................................................................................... 21
CH
NG 1. Lụ LU N CHUNG V K TOÁN CHI PHÍ S N XU T KINH

DOANH TRONG CÁC DOANH NGHI P S N XU T .........................................23
1.1. Khái ni m, b n ch t, phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh trong các doanh
nghi p s n xu t ..................................................................................................................... 23
1.1.1. Khái ni m, b n ch t chi phí s n xu t kinh doanh ..........................................23
1.1.2. Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh ...........................................................26


ii

1.1.3. Yêu c u qu n lý chi phí s n xu t kinh doanh ................................................33
1.2. K toán chi phí s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p s n xu t theo
quan đi m k toán tài .......................................................................................................... 34
1.2.1. Nguyên t c k toán chi ph i k toán chi phí s n xu t kinh doanh.................34
1.2.2. Xác đ nh chi phí s n xu t kinh doanh ............................................................35
Xác đ nh chi phí s n xu t kinh doanh đ i v i s n ph m d dang ...........................39
1.2.3. Ghi nh n chi phí s n xu t kinh doanh ............................................................41
1.2.4. Trình bày thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ...........................................45
1.3. K toán chi phí s n xu t kinh doanh trong các doanh nghi p s n xu t theo
quan đi m k toán qu n tr .........................................................................................46
1.3.1. Xây d ng các đ nh m c, l p d toán chi phí s n xu t kinh doanh ................46
1.3.2. Thu th p thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu c u qu n tr ....51

1.3.3. Phân tích các thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu c u qu n
tr ....................................................................................................................................64
1.4. K toán chi phí s n xu t kinh doanh các n c và bài h c kinh nghi p cho
các doanh nghi p s n xu t t i Vi t Nam......................................................................... 68
1.4.1. K toán chi phí s n xu t kinh doanh

các n

c ...........................................68

1.4.2. BƠ h c k nh ngh m k toán chi phí s n xu t kinh doanh ch các doanh
nghi p s n xu t t V t N m ........................................................................................72
K T LU N CH

NG 1 ............................................................................................74

CH
NG 2. TH C TR NG K TOÁN CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH
TRONG CÁC CÔNG TY S N XU T THÉP VI T NAM TRểN A BÀN CÁC
T NH MI N TRUNG..................................................................................................75
2.1. T ng quan v các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n
Trung ...................................................................................................................................... 75
2.1.1. c đi m t ch c ho t đ ng s n xu t kinh doanh t i các công ty s n xu t
thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ..........................................................75
2.1.2. c đi m t ch c qu n lý t i các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn
các t nh mi n Trung ............................................................................................... 83
2.1.3. c đi m t ch c công tác k toán t i các công ty s n xu t thép Vi t Nam
trên đ a bàn các t nh mi n Trung ...................................................................................86
2.1.3.1. T ch c b máy k toán ........................................................................86
2.1.3.2. Các chính sách k toán áp d ng ............................................................87
2.2. Th c tr ng k toán chi phí s n xu t kinh doanh trong các công ty s n xu t
thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ......................................................... 90


iii

2.2.1. Th c tr ng k toán chi phí s n xu t kinh doanh theo quan đi m k toán tài
chính trong các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung .....90

2.2.1.1. Các nguyên t c k toán chi phí chi ph i k toán chi phí s n xu t kinh
doanh ..................................................................................................................91
2.2.1.2. Xác đ nh chi phí s n xu t kinh doanh ...................................................91
2.2.1.3. Ghi nh n chi phí s n xu t kinh doanh ...................................................94
2.2.1.4. Trình bày thông tin chi phí s n xu t kinh doanh .................................103
2.2.2. Th c tr ng k toán chi phí s n xu t kinh doanh theo quan đi m k toán qu n
tr trong các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ....... 103
2.2.2.1. Xây d ng đ nh m c chi phí s n xu t kinh doanh ................................103
2.2.2.2. L p d toán chi phí s n xu t kinh doanh.............................................107
2.2.2.3. Thu th p thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu c u qu n tr
..........................................................................................................................112
2.2.2.4. Phân tích thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu c u qu n
tr .......................................................................................................................117
2.3. ánh giá th c tr ng k toán chi phí s n xu t kinh doanh trong các công ty
s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ...................................... 119
2.3.1. Nh ng k t qu đ t đ

c ...............................................................................119

2.3.2. Nh ng h n ch .............................................................................................121
2.3.3. Nh ng nguyên nhân c a h n ch .................................................................125
K T LU N CH

NG 2 ..........................................................................................127

CH
NG 3. HOẨN THI N K TOÁN CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH
T I CÁC CÔNG TY S N XU T THÉP VI T NAM TRểN A BÀN CÁC
T NH MI N TRUNG ................................................................................................128
3.1. nh h ng phát tri n và yêu c u hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh

doanh trong các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n
Trung .................................................................................................................................... 128
3.1.1. nh h ng phát tri n c a các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn
các t nh mi n Trung .....................................................................................................128
3.1.2. Nh ng yêu c u c b n c a vi c hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh
doanh trong các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ..129
3.2. Các gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh doanh trong các công
ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ................................. 130
3.2.1. Hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh doanh theo quan đi m k toán tài
chính t i các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ...... 130
3.2.1.1. Hoàn thi n ghi nh n chi phí s n xu t kinh doanh ...............................130


iv

3.2.1.2. Hoàn thi n thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ...............................133
3.2.2. Hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh doanh theo quan đi m k toán qu n
tr t i các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung ........... 133
3.2.2.1. Hoàn thi n phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh ..............................133
3.2.2.2. Hoàn thi n xây d ng đ nh m c chi phí s n xu t kinh doanh ..............134
3.2.2.3. Hoàn thi n l p d toán chi phí s n xu t kinh doanh ...........................135
3.2.2.4. Hoàn thi n thu th p thông tin chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu
c u qu n tr .......................................................................................................137
3.2.2.5. Hoàn thi n phân tích chi phí s n xu t kinh doanh ph c v yêu c u qu n
tr .......................................................................................................................139
3.2.2.6. Hoàn thi n phân tích bi n đ ng chi phí s n xu t kinh doanh gi a th c t
và d toán nh m t ng c ng ki m soát chi phí ................................................142
3.2.2.7. Hoàn thi n h th ng k toán qu n tr chi phí môi tr ng ...................147
3.3. i u ki n th c hi n các gi i pháp hoàn thi n k toán chi phí s n xu t kinh
doanh trong các công ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n

Trung ..........................................................................................................................148
3.3.1. V phía NhƠ n

c ........................................................................................148

3.3.2. V phía các công ty ......................................................................................149
K T LU N CH
NG 3 ..........................................................................................151
K T LU N ................................................................................................................152
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


v

DANH M C KÝ HI U CH
Kí hi u

Ch vi t đ y đ

VI T T T

Kí
hi u

Ch vi t đ y đ

KTQT

K toán qu n tr

BCTC

Báo cáo tài chính

KTTC

K toán tài chính

CT

Công th c

DN

Doanh nghi p

GTGT

Giá tr gia t ng

CP

Chi phí

PX

Phơn x

TSC

Tài s n c đ nh

TNHH Trách nhi m h u h n

KKTX

Kê khai th

KK K Ki m kê đ nh kì

NVL

Nguyên v t li u

H

H p đ ng

NVLTT

Nguyên v t li u tr c ti p

TLH

Thanh lý h p đ ng

SXC

S n xu t chung

PNK

Phi u nh p kho

NCTT

Nhân công tr c ti p

TKKT

Tài kho n k toán

SX

S n xu t

DNCN Doanh nghi p ch n nuôi

KD

Kinh doanh

DNXL Doanh nghi p xây l p

SP

S n ph m

VN

Vi t Nam

BHXH

B o hi m xã h i

TTCP

Trung tâm chi phí

BHYT

B o hi m y t

GTSP

Giá thành s n ph m

BHTN

B o hi m th t nghi p

MFCA

ánh giá chi phí môi tr
dòng v t li u

ng theo

KPC

Kinh phí công đoƠn

EMA

K toán qu n tr môi tr

ng

ng xuyên

CNTTSX Công nhân tr c ti p s n xu t ECMA
QLPX

Qu n lỦ phơn x

PX

Phơn x

CCDC

K toán qu n tr chi phí môi
tr ng

ERP

Enterprise Resource Planning

ABC

Activity ậ based costing

Công c d ng c

IF

Lò c m ng

CPBH

Chi phí bán hàng

EAF

Công ngh lò đi n

QLDN

Qu n lý công ty

BOF

Công ngh lò th i oxy

TP

Thành ph m

JIT

Just ậ In - Time

NV

Nhân viên

FDI

Foreign Direct Investment

TK

Tài kho n

CVP

Chi phí ậ kh i l

PXK

Phi u xu t kho

SCM

Standard Costing Method

ng

ng

ng

ng ậ l i nhu n


vi

DANH M C S
Tên s đ

S hi u

Trang

S đ i.1

Quy trình nghiên c u đ tài

20

S đ 1.1

Quá trình s n xu t s n ph m

25

S đ 1.2

Mô hình v n đ ng CPSXKD trong các DNSX

29

S đ 1.3

S đ k toán CPSXKD d dang trong các DNSX

45

S đ 1.4

S đ k toán CPBH trong các DNSX

45

S đ 1.5

S đ k toán CPQLDN trong các DNSX

45

S đ 1.6

Quy trình l p d toán

48

S đ 1.7

H th ng d toán ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a DN
s n xu t

49

S đ 1.8

Mô hình trình t thông tin 2 xu ng 1 lên

50

S đ 1.9

Quá trình luân chuy n CPSXKD theo ph
đ nh chi phí theo công vi c

S đ 1.10

Ph

ng pháp xác đ nh chi phí theo quá trình s n xu t

53

S đ 1.11

Ph

ng pháp chi phí thông th

54

S đ 1.12

Phân tích chênh l ch chi phí

56

S đ 1.13

Ph

60

S đ 1.14

ng

ng pháp xác đ nh chi phí theo chu k s ng c a SP

M i quan h gi a ph
ph

ng pháp xác

ng pháp chi phí m c tiêu và

ng pháp qu n lý chi phí Kaizen

52

61

S đ 2.1.

Quy trình công ngh s n xu t ng n hay còn g i lƠ quy trình
s n xu t h

79

S đ 2.2.

Quy trình s n xu t thép khép kín t th
trình công ngh s n xu t dƠi)

79

S đ 2.3.

Quy trình công ngh s n xu t s n ph m thép t i Công ty
C ph n Thép DANA - Ý

79

S đ 2.4.

S đ t ch c qu n lỦ t i Công ty C ph n Thép Ơ N ng

84

S đ 2.5.

S đ t ch c qu n lỦ Công ty C ph n Dana ậ Ý

84

S đ 2.6.

S đ t ch c qu n lỦ Công ty TNHH s t x p Kobelco
Vi t Nam

85

ng ngu n (quy


vii

S hi u

Tên s đ

Trang

S đ 2.7.

S đ mô hình t ch c k toán t p trung t i công ty TNHH
Thép Vi t Quang

87

S đ 2.8.

S đ mô hình t ch c k toán k t h p t i Công ty C
ph n Thép ông Nam Á

87

S đ 2.9.

Quy trình ghi s vƠ l p báo cáo chi phí s n xu t kinh doanh
theo ph ng pháp chi phí tiêu chu n

114

S đ 3.1

Mô hình t ng quát đ phân tích bi n phí

142


viii

DANH M C BI U
Tên bi u đ

S hi u

Trang

Bi u đ 2.1

C c u tiêu th thép n m 2007 vƠ d đoán 2025

76

Bi u đ 2.2

S nl

ng s n xu t và tiêu th thép xây d ng t 2008 - 2018

76

Bi u đ 2.3

S nl

ng s n xu t và tiêu th thép ng t 2013 - 2018

77

Bi u đ 2.4

S nl

ng s n xu t và tiêu th tôn m t 2013 - 2018

77

Bi u đ 2.5

Các lo i hình doanh nghi p t i các công ty s n xu t thép
Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

78

Bi u đ 2.6

C c u chi phí lò BOF và lò EAF

79

Bi u đ 2.7

Mô hình t ch c qu n lý t i các công ty s n xu t thép Vi t
Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

84

Bi u đ 2.8

Mô hình t ch c b máy k toán t i các công ty s n xu t
thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

87

Bi u đ 2.9

Tiêu th c phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh t i các công
ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

92

Bi u đ 2.10

Mô hình đ i t ng t p h p chi phí t i các công ty s n xu t
thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

96

Bi u đ 2.11

Th ng kê k t qu xây d ng đ nh m c CPSXKD t i các công
ty s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

105

Bi u đ 2.12

Th ng kê k t qu l p d toán CPSXKD t i các công ty s n
xu t thép Vi t Nam trên đ a bàn các t nh mi n Trung

108

Bi u đ 2.13 Th ng kê t l áp d ng các ph
Bi u đ 2.14

ng pháp xác đ nh chi phí

H th ng báo cáo k toán qu n tr CPSXKD t i các công ty
s n xu t thép Vi t Nam trên đ a bƠn các t nh mi n Trung

113
116