Luận văn quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở các trường tiểu học thành phố

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI, đặc biệt
Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp
hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Để phát triển toàn
diện nhân cách cho học sinh trong môi trường giáo dục thì vai trò của bậc giáo
dục tiểu học đặc biệt quan trọng, “Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình
thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học
cơ sở” (Điều 27 - Luật Giáo dục 2005). Chính vì vậy, việc lựa chọn các nội dung
giáo dục tiểu học, có vai trò rất quan trọng trong quá trình xây dựng và định hình
những nét nhân cách cơ bản của trẻ. “Giáo dục tiểu học phải bảo đảm cho học
sinh có hiểu biết đơn giản, cần thiết về tự nhiên, xã hội và con người... " (Điều
28 - Luật Giáo dục 2005) [25].
Xuất phát từ những quan điểm trên nội dung giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương được xác định là rất cần thiết, đặc biệt đối với bậc tiểu học bởi:
Hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương nhằm mục đích cung
cấp những kiến thức về lịch sử đấu tranh và xây dựng vùng đất quê hương, giúp
học sinh hiểu biết về văn hoá, phong tục tập quán, con người bản địa. Từ đó,
hình thành tình yêu gia đình, yêu quê hương, phát triển lòng tự hào và định hình
lối sống có trách nhiệm cho các em. Nói cách khác, nội dung giáo dục truyền
thống lịch sử địa phương có vai trò duy trì và phát huy “cốt cách dân tộc" của
mỗi cá nhân. Ngược lại, chính những nét tính cách dân tộc đó đã tạo nên những
trang sử vẻ vang, bất khuất của tổ quốc và vẫn mãi còn giá trị đối với công cuộc
bảo vệ và phát triển đất nước trong tương lai.
1


Nội dung giáo dục lịch sử truyền thống địa phương cần phải được đưa

vào bậc tiểu học bởi đây là giai đoạn phát triển nền tảng của nhân cách, có nghĩa
nếu hình thành cho học sinh một nền tảng tri thức và đạo đức vững vàng, đúng
đắn thì quá trình phát triển tiếp theo của các em sẽ thuận lợi cũng như giúp các
em biết đánh giá, nhìn nhận những quan điểm, tư tưởng, hành vi trong những
hoàn cảnh khác nhau để xác định thái độ và hành vi phù hợp.
Bên cạnh đó, đưa nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương vào
giảng dạy cho học sinh tiểu học không chỉ phù hợp với mục tiêu giáo dục mà
còn là một công cụ hữu hiệu để thực hiện quan điểm của Đảng, Nhà nước về
“phát triển nền giáo dục tiên tiến mang đậm đà bản sắc dân tộc”.
Trong những năm qua việc giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho
học sinh tiểu học ở thành phố Hải Dương đã được quán triệt và thực hiện, nhưng
thực tế hoạt động này vẫn chưa được quan tâm và thực hiện một cách đầy đủ
trong các nhà trường tiểu học. Nội dung kiến thức của hoạt động còn sơ sài, giáo
viên chưa có sự đầu tư thích đáng cho hoạt động này, vì vậy, hiệu quả giáo dục
chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Xuất phát từ những lý do nêu trên tô chọn lựa
đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở các
trường Tiểu học Thành phố Hải Dương ” cho công trình nghiên cứu của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương ở các trường tiểu học Thành phố Hải Dương, đề
tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa
phương, nhằm giáo dục học sinh có hiểu biết về truyền thống quê hương đất
nước, từ đó giáo dục lòng yêu nước cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng
giáo dục tiểu học Thành phố Hải Dương.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể: Hoạt động giáo dục học sinh tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục truyền thống

2

lịch sử địa phương ở các trường Tiểu học Thành phố Hải Dương.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lý luận về QL hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương ở trường tiểu học.
- Thực trạng QL hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở
các trường tiểu học Thành phố Hải Dương.
- Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương ở các trường tiểu học Thành phố Hải Dương.
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở các trường tiểu học
Thành phố Hải Dương trong những năm qua đã được quan tâm thực hiện nhưng
vẫn còn tồn tại hạn chế, bất cập, nhiều học sinh hoàn thành chương trình tiểu học
nhưng chưa có được những hiểu biết căn bản về truyền thống lịch sử địa phương
mình, điều này do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân từ công tác QL.
Nếu nghiên cứu đề xuất được các biện pháp QL hoạt động giáo dục truyền thống
lịch sử địa phương một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tiễn các
trường tiểu học thành phố Hải Dương thì sẽ nâng cao chất lượng giáo dục truyền
thống lịch sử địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở
các trường tiểu học Thành phố Hải Dương.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
6.1.

Giới hạn về nội dung

Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất các biện pháp QL hoạt động giáo
dục truyền thống lịch sử địa phương ở các trường tiểu học Thành phố Hải
Dương từ năm học 2013-2014 đến nay.
6.2.

Giới hạn đối tượng khảo sát

Đề tài tiến khảo sát tại 10 trường tiểu học bao gồm:
- Trường Tiểu học Lý Tự Trọng.
- Trường TH Nguyễn Trãi.
3


- Trường TH Bạch Đằng.
- Trường TH Bình Minh.
- Trường TH Trần Quốc Tuấn.
- Trường TH Chu Văn An.
- Trường TH Tô Hiệu.
- Trường TH Tứ Minh.
- Trường TH Nhị Châu.
- Trường TH Kim Đồng.
Với 50 cán bộ quản lý (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên
môn) và 100 giáo viên, 300 Học sinh lớp 4, 5.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1.

Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, suy luận, so sánh, hệ thống
hóa, khái quát hóa các tài liệu, văn bản, vận dụng các quan điểm, khái niệm
nhằm xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương trường tiểu học.
7.2.

Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7.2.1.

Phương pháp điều tra

Sử dụng các phiếu điều tra để tìm hiểu ý kiến đánh giá của của CBQL,
GV, HS để thu thập thông tin về thực trạng công tác quản lý hoạt động giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương ở các trường Tiểu học Thành phố Hải Dương.
7.2.2.

Phương pháp quan sát

Quan sát hoạt động giáo dục của các giáo viên và học sinh các trường tiểu
học thành phố Hải Dương nhằm thu thập thông tin liên quan đến đề tài.
7.2.3.

Phương pháp nghiên cứu sản pham hoạt động

Nghiên cứu hồ sơ, giáo án của giáo viên; nghiên cứu kế hoạch tổ chức
hoạt động GD truyền thống lịch sử địa phương theo chương trình của nhà
4


trường; tổ chuyên môn,... từ đó, rút ra được những nhận xét về thực trạng quản
lý hoạt động của các trường.
7.2.4.

Phương pháp phỏng vấn

Trực tiếp phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và những người có liên

quan đến hoạt động ở trường để thu thập thông tin phù hợp với nội dung nghiên
cứu.
7.2.5.

Phương pháp chuyên gia

Lấy ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý hoạt động giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương ở bậc tiểu học để làm sáng tỏ những thêm
những những vấn đề lý luận và thực tiễn của đề tài.
7.3.

Nhóm các phương pháp bổ trợ

Sử dụng thống kê toán học và một số phần mềm tin học để xử lý các kết
quả điều tra, khảo sát thu được.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham
khảo, Phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch
sử địa phương ở trường Tiểu học.
Chương 2. Thực trạng QL hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa
phương ở các trường tiểu học Thành phố Hải Dương.
Chương 3. Biện pháp QL hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa
phương ở các trường tiểu học tại Thành phố Hải Dương.
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề

5

Các nghiên cứu trên thế giới
Ở các nước phát triển, công tác nghiên cứu lịch sử địa phương rất được
chú trọng và là cơ sở đáng tin cậy để hoạch định những chính sách phát triển
kinh tế - xã hội của từng địa phương trong chiến lược tổng thể của quốc gia. Ở
nhiều nước, đặc biệt các nước Đông Nam á, việc nghiên cứu lịch sử địa phương
gắn chặt với sự phát triển của ngành du lịch. Sau đó, nhiều tổ chức, cơ quan
quản lí, nghiên cứu, phổ biến LSĐP lần lượt ra đời, như “Hội bảo tàng địa
phương”, “Hội bảo vệ các di tích lịch sử và văn hóa” [25]. Vào những năm 80
của thế kỷ XX, có các công trình: “Lịch sử địa phương” do G.N Matixin chủ
biên (1980), “Phương pháp công tác lịch sử địa phương” do N.X. Bôrixôp chủ
biên (1982)... Trong các công trình nghiên này, các tác giả đã chỉ rõ tầm quan
trọng của việc nghiên cứu, biên soạn và dạy học lịch sử địa phương, trong đó
đặc biệt nhấn mạnh “phải làm cho học sinh hứng thú trong quá trình nhận thức
lịch sử địa phương mình” [dẫn theo 26].
Ở một số nước thuộc Đông Âu trước đây, công tác nghiên cứu và giảng
dạy địa phương cũng được chú trọng. Tại Hungary, nhà trường kết hợp với các
cơ quan chuyên môn tổ chức cho học sinh sưu tầm tài liệu, hiện vật, thành lập
“làng bảo tàng”. Năm 1996, nghị viện Châu Âu thông qua bản “Khuyến nghị số
1283, liên quan đến lịch sử và việc học tập lịch sử ở Châu Âu " trong đó có nêu:
Lịch sử địa phương cũng như lịch sử dân tộc (nhưng không phải là lịch sử theo
quan điểm dân tộc chủ nghĩa) phải được giảng dạy, cũng như lịch sử các tộc
người thiểu số [dẫn theo 26]. Năm 2009, dự án: "Kết nối trung tâm châu Âu
thông qua dạy học lịch sử địa phương” - một cách tiếp cận mới trong giáo dục
lịch sử, đã được thực hiện bởi các nhà giáo dục, các nhà khoa học tới từ Ba Lan,
Đức, Cộng hòa Séc - Slovakia, Hungary và Ucraina. Dự án thực hiện trong thời
gian từ tháng 9/2009 đến tháng 8 năm 2010. Mục tiêu của dự án nhằm phát triển
các tài liệu giáo dục lịch sử về những chủ đề phổ biến trong lịch sử Trung Âu
thông qua cách tiếp cận từ những tư liệu lịch sử địa phương như: lịch sử cuộc

6


sống hàng ngày của người dân, lễ kỉ niệm, không gian công cộng và di tích... từ
đó các nhà giáo dục chia sẻ kinh nghiệm và tìm tiếng nói chung trong việc lựa
chọn tư liệu giảng dạy LSĐP trong nhà trường phổ thông [38].
Ở nước Anh, công tác nghiên cứu và giảng dạy LSĐP được quan tâm,
phát triển. Năm 1908, Hội đồng giáo dục Anh đã kêu gọi các trường học nên chú
ý tới “lịch sử của thị trấn và huyện trên địa bàn của trường học”. Năm 1952, Bộ
Giáo dục Anh đề nghị các trường học nên sử dụng những tư liệu địa phương để
minh họa cho các chủ đề giáo dục quốc gia. Ngày 30/9/1982, Hiệp hội LSĐP
nước Anh (BALH) được thành lập nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của giáo dục cộng
đồng thông qua nghiên cứu LSĐP. Hiệp hội cũng tích cực vận động Hội đồng
chương trình Quốc gia tăng số tiết giảng dạy LSĐP trong trường học, chuẩn bị
các khóa học, ấn phẩm về LSĐP dành cho GV [36].
Ở Mĩ và Canada, việc dạy học về địa phương đặc biệt được chú trọng,
học sinh ngay từ tiểu học đã được học về lịch sử và địa lí của bang, của tỉnh
mình đang sống. Trong chương trình giảng dạy của các cấp học phổ thông ở Mỹ
và Canada, môn Lịch sử được đưa vào giảng dạy từ khá sớm, thậm chí từ các
lớp học tiền phổ thông (các lớp mẫu giáo). Những yêu cầu đặt ra đối với mỗi cấp
học được quy định rõ ràng trong Chuẩn quốc gia môn Lịch sử. Ngay từ các lớp
mẫu giáo, những kiến thức lịch sử đã được lồng ghép trong các bài giảng của
giáo viên theo phương pháp “chơi mà học”, “học mà chơi”. Theo đó, HS các lớp
mẫu giáo được bước đầu làm quen với những kiến thức sơ đẳng về lịch sử và địa
lý, về mối quan hệ giữa thế giới hôm nay với thế giới ngày xưa thông qua các
câu chuyện lịch sử, các nhân vật lịch sử, địa danh lịch sử... ở cộng đồng, địa
phương mình đang sống. Đối với HS Tiểu học (Elementary School), yêu cầu đặt
ra đối với bộ môn Lịch sử là cho HS bước đầu làm quen với những nhân vật lịch
sử, những tấm gương yêu nước của lịch sử nước Mỹ và thế giới thông qua
những câu chuyện lịch sử, truyền thuyết dân gian... Từ đó xây dựng cho HS

niềm tin vào tính cách, bản lĩnh của những nhân vật lịch sử, của những con
7


người có thật trong lịch sử, bước đầu hiểu được tác động và ảnh hưởng của họ
đối với lịch sử phát triển của dân tộc, của bang và địa phương. Đồng thời, HS
nhận biết và giải thích được những biểu tượng của lịch sử dân tộc, lịch sử của
bang, của địa phương như quốc huy, cờ liên bang, cờ của bang, cờ của cộng
đồng [38].
Ở Nhật Bản, LSĐP trước đây được dạy học trong bộ môn “Hương thổ
học”, về sau bộ môn này được mở rộng thành “Lịch sử khu vực”, trong đó học
sinh được học lịch sử, địa lí, lịch sử các thành phố, làng mạc nơi mình đang
sống. Phương pháp dạy học LSĐP ở Nhật cũng rất đa dạng, phong phú, chủ yếu
hướng tới phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, để các em được hoạt
động, được trải nghiệm. Giáo sư Kimata Kiyohiro đã nghiên cứu vấn đề này một
cách hệ thống và năm 2007 đã xuất bản cuốn sách “Cơ sở của việc xây dựng
trường học gắn liền địa phương. Giáo dục hương thổ ở trường tiểu học Shima,
tỉnh Shiga”. Tác giả đã đề cập về sự ra đời và phát triển của giáo dục hương thổ,
tài liệu học tập, thực tiễn việc giáo dục hương thổ, nội dung giáo dục và các
phương pháp giáo dục hương thổ qua một trường hợp cụ thể là trường tiểu học
Shima, tỉnh Shiga, đồng thời có đối chiếu với một số địa phương khác [dẫn theo
1]. Điều đáng chú ý ở đây là việc giáo dục hương thổ rất được coi trọng, nội
dung giáo dục đa dạng, từ lịch sử, địa lý, kinh tế nông nghiệp, giáo dục công
việc gia đình... mang đặc trưng của địa phương. Điều mà Việt Nam có thể học
tập được là nội dung giáo dục địa phương đa dạng, phong phú, phương pháp dạy
học rất tích cực, chú trọng tới hứng thú, cảm nhận và tính tích cực chủ động của
học sinh, đồng thời phương châm “học đi đôi với hành” được thể hiện rất rõ.
Các nghiên cứu ở Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, vấn đề làm thế nào để gìn giữ và
phát huy những truyền thống tốt đẹp của con người và dân tộc Việt Nam trở nên

vô cùng cấp bách. Nhiều tác giả đã tìm ra mối liên hệ trực tiếp giữa hoạt động
giáo dục truyền thống lịch sử với việc duy trì, kế thừa và phát triển bản sắc văn
8


hóa dân tộc.
Nguyễn Cảnh Minh chủ biên cuốn “Giáo trình lịch sử địa phương” cung
cấp cơ sở lý luận và nguyên tắc biên soạn bài học lịch sử địa phương bằng cả
hình thức nội khóa và ngoại khóa cũng như phương pháp hướng dẫn thực hành
cho học sinh [26].
Trong tác phẩm “Phương pháp giảng dạy lịch sử”; “Công tác ngoại khóa
lịch sử ở Trường phổ thông cấp II, III” của Phan Ngọc Liên, Trần Văn Trị đã
nhấn mạnh vai trò của việc giảng dạy lịch sử địa phương cũng như nghiên cứu
các phương pháp tổ chức hoạt động dạy và học lịch sử địa phương cho học sinh
THCS và THPT [22].
Tác giả Đào Tố Uyên và Nguyễn Công Khanh (1993) có bài “Góp thêm ý
kiến về việc nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy lịch sử địa phương” trong đó,
các tác giả nêu bật những thành tựu và khó khăn trong việc giảng dạy lịch sử địa
phương. Từ đó, đề xuất giải pháp phải đổi mới nhận thức về phương pháp luận
nghiên cứu và giảng dạy để nâng cao chất lượng dạy và học lịch sử địa phương
[31].
Năm 2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức một Hội nghị tập huấn về
“Đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập Lịch sử và
giảng dạy lịch sử địa phương ở trường phổ thông ” với sự tham gia của các nhà
giáo dục lịch sử có uy tín trong nước như Nguyễn Hải Châu, Nghiêm Đình Vỳ,
Phan Ngọc Liên, Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi, Nguyễn Xuân Trường...
Vấn đề nghiên cứu biên soạn bài giảng LSĐP cũng như hình thức tổ chức dạy
học LSĐP đã được nhiều nhà giáo dục đề cập tới trong khi giảng dạy LSĐP, như
tăng cường sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT, nâng cao năng lực
nghiên cứu khoa học, nghiên cứu LSĐP của giáo viên lịch sử [5].

Năm 2012, tác giả Nguyễn Thị Côi và Vũ Ngọc Anh đã cho ra mắt cuốn
“Tài liệu hướng dân địa phương biên soạn tài liệu nội dung địa phương môn

9


Lịch sử”. Các tác giả đã đi từ tầm quan trọng của việc dạy học LSĐP đến hướng
dẫn lựa chọn nội dung lịch sử để biên soạn và dạy học LSĐP, đồng thời cũng
giới thiệu những hình thức, phương pháp tiến hành dạy học LSĐP ở trường
THCS [12].
Gần đây nhất, năm 2013, Đại học Vinh đã tổ chức Hội thảo khoa học
“Nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy lịch sử, văn hóa địa phương”. Các báo cáo
tại Hội thảo tập trung vào hai mảng chính: một là, công bố các kết quả nghiên
cứu mới về lịch sử, văn hóa địa phương; hai là, làm rõ thực trạng và đề xuất các
giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy lịch sử, văn hóa địa phương. Hội thảo
đã góp phần khẳng định vai trò, ý nghĩa của công tác dạy học LSĐP, đồng thời
cũng đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng dạy học LSĐP trong nhà
trường [32].
Bên cạnh đó, các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học
lịch sử địa phương ở trường phổ thông nói chung và trường tiểu học nói riêng
cũng được bàn đến qua hai bài báo của tác giả Nguyễn Thị Côi: “Nâng cao hiệu
quả việc dạy học lịch sử địa phương ở trường phổ thông”, (Tạp chí khoa học,
trường ĐHSP Hà Nội, (Số 6), 2002) và “Các con đường, biện pháp nâng cao
hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông” (Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội,
2006).
Năm 2008, đề tài nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Bộ “Những giải
pháp chủ yếu nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử Việt Nam ở trường phổ
thông hiện nay" do Nguyễn Thị Côi chủ trì đã hoàn thành. Công trình nghiên
cứu đã chỉ ra thực trạng của việc dạy học Lịch sử hiện nay trong các trường phổ
thông trên cả nước chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra là nâng cao ý thức gìn giữ và

phát huy truyền thống lịch sử của dân tộc. Trước thực tế đó, nhóm tác giả đã đề
xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học lịch sử Việt Nam ở trường phổ
thông. Những nhóm giải pháp mà công trình nghiên cứu đưa ra có tính khả thi
10


cao, có khả năng vận dụng để nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử Việt Nam
[12].
Năm 2012, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội thoả khoa học Quốc gia
về dạy học lịch sử ở trường phổ thông Việt Nam, trong đó, thực trạng và các
biện pháp quản lý hoạt động dạy học lịch sử được bàn đến một cách sâu sắc.
Tác giả Trần Vân Anh cũng phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp
quản lý dạy lịch sử địa phương trong luận án tiến sỹ “Nâng cao chất lượng dạy
lịch sử địa phương ở các trường THPT Tỉnh Phú Thọ” thực hiện năm 2013.
Các công trình nghiên cứu nói trên đã khái quát quá trình hình thành và
phát triển của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương qua các thời
kì lịch sử. Bên cạnh đó, các tác phẩm cũng đề cập đến những khía cạnh khác
nhau về lý luận cũng như thực trạng hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa
phương ở các trường phổ thông nói chung.
Tuy nhiên, hiện nay chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lý hoạt động
giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở các trường tiểu học gắn với một địa
bàn cụ thể, xuất phát từ lý do đó chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài này.
Một số khái niệm cơ bản của đề tài
Quản lý
QL là một hiện tượng xã hội, là yếu tố cấu thành sự tồn tại và phát của
loài người. Loài người đã trải qua nhiều thời kỳ phát triển với nhiều hình thái xã
hội khác nhau nên cũng trải qua nhiều hình thức QL khác nhau. Các triết gia, các
nhà chính trị từ thời cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trò của QL trong sự ổn
định và phát triển của xã hội. QL là một phạm trù khách quan là một tất yếu lịch
sử. Nhiều nhà nghiên cứu đã đưa ra khái niệm về QL dưới góc độ khác nhau.

Theo C.Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ
đạo để điều hòa những HĐ cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát

11


sinh từ vận động của toàn bộ cơ thể khác với sự vận động của những khí quan
độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm tự điều khiển lấy mình, còn một dàn
nhạc thì cần phải có một nhạc trường ” [dẫn theo 15].
F.W. Taylor được coi là cha đẻ của thuyết QL khoa học đã cho rằng cốt
lõi trong QL là: “Mỗi loại công việc dù nhỏ nhất đều phải chuyên môn hóa và
phải QL chặt chẽ”, “QL là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và
cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất" [dẫn theo 8].
Henri Fayol thì xuất phát từ các loại hình HĐ QL khi cho rằng: “QL là
quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các HĐ (chức năng)
kế hoạch hóa, tổ chức. chỉ đạo, và kiểm tra” [dẫn theo 8].
Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: HĐ QL là:
“Tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể QL (người QL) đến khách thể
QL (người bị QL) - trong một tổ chức - nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích của tổ chức ” [8].
Từ các quan niệm trên, ta thấy bản chất chung của khái niệm QL là một
quá trình tác động có ý thức, có định hướng và có tổ chức của chủ thể QL đến
khách thể QL nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra một cách hiệu quả nhất trong
điều kiện biến động của môi trường. QL tồn tại trong mọi quá trình HĐ của xã
hội và là điều kiện quan trọng để tổ chức XH vận hành và phát triển trong khái
niệm QL, ta cần chú ý các yếu tố sau:
Chủ thể QL: là một cá nhân, một nhóm người hay một tổ chức tạo ra
những tác động QL. Nó trả lời câu hỏi: Ai QL
Khách thể QL: là những đối tượng tiếp nhận các tác động QL.

+ Khách thể QL có thể người, trả lời câu hỏi: QL ai?
+ Khách thể QL có thể là vật, trả lời câu hỏi: QL cái gì?
+ Khách thể thể QL là việc, trả lời câu hỏi: QL việc gì?
Mục tiêu QL: là căn cứ để chủ thể tạo ra những tác động QL lên đối tượng
QL.
12


Quá trình QL mang tính tổng hợp, không tuân theo những quy định cứng
nhắc mà phải mềm dẻo linh hoạt.
Quản lý hoạt động giáo dục
Trước khi định nghĩa được quản lý hoạt động giáo dục là gì cần phải làm
rõ nội hàm của khái niệm “Hoạt động giáo dục”.
Hoạt động giáo dục thường được hiểu theo hai nghĩa. Theo nghĩa rộng, đó
là quá trình hình thành nhân cách một cách có mục đích, có tổ chức thông qua
các hoạt động và các mối quan hệ giữa nhà giáo dục và người được giáo dục
nhằm giúp người được giáo dục chiếm lĩnh các kinh nghiệm xã hội loại người.
Như vậy, hoạt động giáo dục sẽ giúp con người phát triển cả về sinh lý, tâm lý
và xã hội.
Theo nghĩa hẹp, hoạt động giáo dục là một bộ phận của quá trình sư
phạm, là quá trình hình thành những cơ sở khoa học của thế giới quan, niệm tin,
lý tưởng, tình cảm, thái độ, những hành vi ứng xử, thói quen đúng đắn phù hợp
với chuẩn mực xã hội. Nói cách khác, nếu nhân cách con người được hiểu theo
nghĩa bao gồm hai phần: năng lực và phẩm chất thì hoạt động giáo dục theo
nghĩa hẹp chú trọng quá trình hình thành và phát triển các phẩm chất nhân cách
của con người. Những phẩm chất nhân cách ấy được bộc lộ qua tình cảm, thái
độ, hành vi và thói quen của cá nhân.
Trong phạm vi của đề tài, tôi sử dụng khái niệm hoạt động giáo dục theo
nghĩa hẹp làm cơ sở để nghiên cứu.
Từ phân tích nêu trên, quản lý hoạt động giáo dục là quá trình tác động có

tổ chức có mục đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đảm bảo
các hoạt động giáo dục được triển khai đúng kế hoạch, qua đó, hình thành cho
học sinh hệ thống thái độ, hành vi và thói quen phù hợp với chuẩn mực xã hội.
Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương
Truyền thống lịch sử địa phương
Muốn hiểu đúng khái niệm “truyền thống lịch sử địa phương” trước hết ta
cần hiểu thuật ngữ “địa phương”. Địa phương là những vùng đất nhất định nằm
13


trong quốc gia có những sắc thái đặc thù riêng để phân biệt với những vùng đất
khác, là bộ phận cấu thành của đất nước. Địa phương hiểu theo nghĩa cụ thể là
những đơn vị hành chính của một quốc gia, đó là những tỉnh, thành phố, huyện,
xã, thôn, bản, làng, buôn, ấp,... Vì vậy, truyền thống lịch sử địa phương là biểu
hiện cụ thể, sinh động, đa dạng của truyền thống lịch sử dân tộc. Nói cách khác,
truyền thống lịch sử địa phương là bộ phận cấu thành của truyền thống lịch sử
dân tộc. Từ sự phân tích trên, tác giả xác định khái niệm truyền thống lịch sử địa
phương như sau:
Truyền thống lịch sử địa phương là bản sắc văn hóa, là các sự kiện, biểu
tượng lịch sử của quá trình hình thành, xây dựng và phát triển một vùng đất gắn
một địa danh hành chính nhất định. Truyền thống lịch sử địa phương vận động
theo những biến đổi của lịch sử dân tộc và không tách rời lịch sử dân tộc.
Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương
Để thực hiện mục tiêu giáo dục, Luật Giáo dục năm 2005 đã quy định
nguyên lý giáo dục là: "Hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo nguyên lý
học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với
thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội"
[25]. Căn cứ vào nguyên lý giáo dục và công văn số 5982/BGDĐT-GDTH ban
hành ngày 28 tháng 7 năm 2008 về hướng dẫn thực hiện nội dung giáo dục địa
phương ở bậc Tiểu học, các trường tiểu học trong cả nước đồng loạt xây dựng

nội dung chương trình giáo dục truyền thống lịch sử địa phương được dạy lồng
ghép trong một số môn học như: tiếng Việt, Khoa học xã hội, mỹ thuật, âm nhạc.
Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương là hoạt động truyền thụ các tri
thức về truyền thống lịch sử địa phương thông qua các phương pháp, hình thức
giáo dục khác nhau nhằm nâng cao hiểu biết về bản sắc văn hóa, ý thức tự hào
dân tộc, lòng yêu nước của học sinh. Từ đó, có thể thấy giáo dục truyền thống
lịch sử địa phương là hoạt động giáo dục hết sức linh hoạt, đa dạng cả về nội
14


dung và hình thức tổ chức.
Hiện nay, các quan điểm và định nghĩa về giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương chưa có sự thống nhất. Tuy nhiên, dựa vào sự phân tích, khái quát
các quan điểm, tác giả xác định: Giáo dục truyền thống lịch sử địa phương là
quá trình sư phạm được tổ chức có mục đích, có kế hoạch trong đó, dưới vai trò
chủ đạo của nhà giáo dục, đối tượng giáo dục (học sinh) tự giác, tích cực, chủ
động tham gia và các hoạt động giáo dục nhằm lĩnh hội những tri thức về lịch sử
địa phương, về văn hoá địa phương nhằm củng cố lòng yêu nước, tự hào dân
tộc; hình thành và rèn luyện hành vi, thói quen phù hợp với yêu cầu xã hội.
Trong nhiều năm qua, giáo dục truyền thống lịch sử địa phương đã trở
thành một hoạt động ngày càng có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành
và phát triển nhân cách của học sinh. Hơn nữa, hoạt động giáo dục truyền thống
lịch sử địa phương đã tạo ra tính sinh động, thiết thực và hấp dẫn cho chương
trình giáo dục tiểu học.
Quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở trường tiểu học
Hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở trường tiểu học
mặc dù đã được hướng dẫn triển khai từ năm 2008, nhưng đến nay đó vẫn là một
nội dung khá mới mẻ đối với các trường bởi tính đa dạng, linh hoạt, đặc thù về
nội dung và phương pháp giáo dục. Chính vì vậy, để tổ chức hoạt động hiệu quả
thì cần có sự quản lý thường xuyên, sát sao của Hiệu trưởng và cán bộ quản lý

nhà trường.
Từ việc phân tích nội hàm hai khái niệm quản lý và quản lý hoạt động
giáo dục như đã trình bày ở trên, tác giả rút ra khái niệm QL HĐGD truyền
thống lịch sử địa phương như sau: “Quản lý hoạt động giáo dục truyền thống
lịch sử địa phương thực chất là quá trình định hướng, tổ chức, chỉ đạo và kiểm
tra của đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường đối với giáo viên trong việc xây dựng,
tổ chức, triển khai thực hiện và đánh giá kết quả chương trình giáo dục thông
15


qua các mức độ biểu hiện về tình cảm, thái độ và hành vi của học sinh đối với
các nhân vật anh hùng, các di tích lịch sử, kho tàng văn hóa, thể thao... của địa
phương sau khi tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trường ”.
Quản lý hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cần bám sát
vào mục tiêu giáo dục tiểu học do Bộ GDĐT quy định. Bên cạnh đó, khác với
các hoạt động giáo dục khác trong chương trình tiểu học, hoạt động GD truyền
thống lịch sử địa phương lại mang tính đặc thù vùng miền rõ rệt. Điều này có
nghĩa, việc lựa chọn nội dung, hình thức, phương pháp, thời gian, địa điểm...
hoàn toàn phụ thuộc vào điều kiện, hoàn cảnh của mỗi nhà trường trên một địa
bàn hành chính nhất định. Đây vừa là một thuận lợi, đồng thời cũng là một khó
khăn đối với công tác quản lý. Thuận lợi ở chỗ, nhà quản lý có thể vận dụng sự
sáng tạo, linh hoạt trong chỉ đạo tổ chức hoạt động giáo dục và tránh được các
quy định kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục một cách hình thức, cứng nhắc
đang được áp dụng hiện nay. Tuy nhiên, khó khăn đặt ra cho công tác quản lý
xuất phát từ sự thiếu đồng bộ và nghèo nàn về tài liệu giáo dục địa phương, trình
độ tổ chức hoạt động của giáo viên hay nguồn kinh phí, phương tiện vật chất
phục vụ các hoạt động... Bởi HĐ GD truyền thống lịch sử địa phương, đặc biệt
với đối tượng là học sinh tiểu học không thể đạt hiệu quả nếu chỉ thuyết trình
hoặc “dạy chay” giáo điều trên lớp mà cần tạo điều kiện cho học sinh được trải
nghiệm thực tế.

Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở
trường Tiểu học
Vị trí, nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc
dân
Theo Điều lệ Trường tiểu học (Ban hành kèm theo Thông tư số
41/2010/TT-BGDĐT ngày 30 tháng 12 năm 2010 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo), Trường tiểu học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục
16


quốc dân, có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng [dẫn theo 5].
Trường Tiểu học có nhiệm vụ và quyền hạn như sau:
Tổ chức giảng dạy, học tập và hoạt động giáo dục đạt chất lượng theo
mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông cấp Tiểu học do Bộ trưởng Bộ Giáo
dục và Đào tạo ban hành.
Huy động trẻ em đi học đúng độ tuổi, vận động trẻ em khuyết tật, trẻ em
đã bỏ học đến trường, thực hiện phổ cập giáo dục và chống mù chữ trong cộng
đồng. Nhận bảo trợ và giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lí các hoạt động
giáo dục của các cơ sở giáo dục khác thực hiện chương trình giáo dục tiểu học
theo sự phân công của cấp có thẩm quyền. Tổ chức kiểm tra và công nhận hoàn
thành chương trình tiểu học cho học sinh trong nhà trường và trẻ em trong địa
bàn trường được phân công phụ trách.
Xây dựng, phát triển nhà trường theo các quy định của Bộ Giáo dục và
Đào tạo và nhiệm vụ phát triển giáo dục của địa phương.
Thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục.
Quản lí cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh.
Quản lí, sử dụng đất đai, cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài chính theo
quy định của pháp luật.
Phối hợp với gia đình, các tổ chức và cá nhân trong cộng đồng thực hiện
hoạt động giáo dục.

Tổ chức cho cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên và học sinh tham gia các
hoạt động xã hội trong cộng đồng.
Thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
Các nguyên tắc tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho
học sinh tiểu học
Đảm bảo tính tư tưởng
Tính tư tưởng là nguyên tắc hàng đầu của dạy học nói chung và dạy học
lịch sử nói riêng. Trong dạy học lịch sử, giáo dục phải khơi dậy lòng tự hào dân
tộc, yêu hoà bình, ghét sự bất công, tàn bạo và chiến tranh... Từ đó, các em thấy
17


được trách nhiệm của bản thân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện
nay.
Lịch sử là những gì thuộc về quá khứ và gắn liền với xã hội loài người.
Vì vậy, khi tổ chức hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương giáo
viên cần tôn trọng lịch sử, tức là phản ánh đúng những gì đã xảy ra chứ không
được dựa vào cảm tính và quan điểm cá nhân mà cung cấp những thông tin sai
lệch cho học sinh.
Đảm bảo tính hệ thống
Quá trình phát triển của lịch sử có tính lô gic và thống nhất. Bởi vậy, giáo
viên cần đảm bảo tính hệ thống, tính lô gic của các sự kiện lịch sử theo không
gian và thời gian. Truyền thống lịch sử địa phương gắn liền với truyền thống lịch
sử dân tộc. Nếu không phản ánh được lô gic và sự thống nhất đó thì coi như mục
tiêu giáo dục của hoạt động này không được hoàn thành.
Đảm bảo tính khoa học
Lịch sử là bản thân cuộc sống mà loài người và nhân loại trải qua. Hiện
thực lịch sử là khách quan do vậy, các sự kiện lịch sử và các hoạt động giáo dục
được tổ chức phải chính xác về thông tin và phương pháp truyền tải, tránh trùng
hợp, xuyên tạc, bóp méo lịch sử.

Đảm bảo tính vừa sức
Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức hết quan trọng đối với học sinh tiểu
học. Bởi ở lứa tuổi này, quá trình phát triển nhận thức và tư duy của các em chưa
hoàn thiện. Chính vì vậy, hiệu quả của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương phụ thuộc lớn vào việc lựa chọn các nội dung phù hợp với khả năng
nhận thức cũng như hứng thú và nhu cầu của học sinh.
Mục tiêu của hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở trường tiểu
học
Căn cứ vào Luật giáo dục 2005, Luật giáo dục sử đổi 2009; Chỉ thị

18


1537.CT-BGDĐT ban hành ngày 5/5/2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về tăng
cường hiệu quả của một số hoạt động giáo dục học sinh, sinh viên trong các cơ
sở giáo dục, đào tạo; Thông tư số 04.2014/TT-BGDĐT ngày 28/2/2014 ban hành
quy định về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khoá hoạt động giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương ở trường tiểu học nhằm thực hiện mục tiêu như
sau [25]:
- Nhằm thực hiện nguyên lý giáo dục gắn nhà trường với thực tiễn cuộc
sống, học đi đôi với hành.
- Góp phần vào việc giáo dục tư tưởng, chính trị, lao động, đạo đức, thẩm
mỹ cho học sinh và cho giáo viên cũng như góp phần gìn giữ và phát huy bản
sắc văn hóa dân tộc.
- Giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, truyền thống cách
mạng đối với học sinh, từ đó khơi dậy trong thế hệ trẻ lòng tự hào dân tộc và ý
thức trách nhiệm xây dựng quê hương, đất nước ngày một giàu đẹp, văn minh.
Nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương ở trường tiểu học
Tri thức lịch sử địa phương là biểu hiện cụ thể,sinh động, đa dạng của tri
thức lịch sử dân tộc. Lịch sử địa phương là bộ phận cấu thành của lịch sử dân

tộc. Bất cứ một sự kiện, hiện tượng nào xảy ra trong lịch sử đều mang tính chất
địa phương, bởi nó gắn với một vị trí không gian cụ thể ở một hoặc một số địa
phương nhất định. Chính vì vậy có những sự kiện lịch sử địa phương gắn liền
với lịch sử dân tộc hoặc rộng hơn là lịch sử thế giới. Sự hiểu biết cần thiết về
lịch sử địa phương, hiểu biết về lịch sử của chính quê hương, xứ sở, nơi chôn
nhau cắt rốn của mình, hiểu rõ mối quan hệ của lịch sử địa phương với lịch sử
của dân tộc là điều rất cần thiết.
Theo công văn số 4323/BGDĐR-GDTH ban hành ngày 25 tháng 8 năm
2015 về Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ GDTH năm học 2015-2016 đã nhấn
mạnh một trong những nội dung giáo dục trọng tâm đối với bậc tiểu học là:
“Đưa các nội dung giáo dục văn hóa truyền thống, giáo dục thông qua di sản
19


vào nhà trường...” nhằm “Giáo dục đạo đức, kĩ năng sống cho học sinh thông
qua các môn học, hoạt động giáo dục và xây dựng các quy tắc ứng xử văn hóa
”. Chính vì vậy, nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương được giảng
dạy lồng ghép trong một số môn học như Lịch sử và Địa lý, Tiếng Việt, Tự nhiên
- Xã hội, Mỹ thuật, Âm nhạc,... [dẫn theo 4]
Cụ thể hơn, nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cần tập
trung cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về các danh nhân, di tích
lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh, truyền thống đấu tranh kiên cường, nơi
sinh ra những vị anh hùng đã có công với đất nước đồng thời giáo dục truyền
thống yêu nước, yêu quê hương, truyền thống cách mạng đối với học sinh, từ đó
khơi dậy trong thế hệ trẻ lòng tự hào và ý thức trách nhiệm xây dựng quê hương,
đất nước ngày một giàu đẹp, văn minh.
Tuy nhiên, mặc dù nội dung giáo dục truyền thống lịch sử địa phương có
sự khác biệt rõ nét giữa các vùng miền nhưng việc lựa chọn các nội dung giáo
dục luôn phải tuân theo những nguyên tắc nhất định, đó là:
- Nội dung giáo dục tính gần gũi, dễ nhớ mang tính cụ thể, phù hợp với

trình độ nhận thức của học sinh.
- Nội dung giáo dục phù hợp với mục tiêu chương trình giáo dục tiểu học
- Nội dung đa dạng, phong phú không nhàm chán
Nội dung giáo dục phải phản ánh được bản sắc truyền thống văn hóa của
địa phương nơi học sinh đang tham gia học tập.
Nội dung giáo dục được lựa chọn cần đặc sắc, cô đọng, súc tích, không
dàn trải.
Nội dung đưa ra giảng dạy đảm bảo tính chính xác về thông tin, không sai
lệch.
Phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho học sinh các trường
tiểu học
Giáo dục truyền thống LSĐP cho học sinh các trường tiểu học được thực
20


hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau cụ thể:
Phương pháp giảng giải
Giảng giải là phương pháp giáo dục trong đó giáo viên dùng lời nói để
giải thích, chứng minh về một truyền thống lịch sử địa phương đã được ghi
nhận, nhằm giúp cho học sinh hiểu và nắm được ý nghĩa, nội dung của truyền
thống lịch sử đó.
Giảng giải có vai trò rất quan trọng nhằm giúp HS có cơ hội lĩnh hội một
cách tự giác các truyền thống lịch sử địa phương trên cơ sở đó hình thành tình
cảm và lòng yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc.
Phương pháp kể chuyện
Phương pháp kể chuyện là phương pháp GV sử dụng lời nói, cử chỉ, điệu
bộ, nét mặt để thuật lại một cách sinh động một câu chuyện có ý nghĩa giáo dục
truyền thống lịch sử địa phương.
Phương pháp kể chuyện góp phần hình thành và phát triển những xúc
cảm, tình cảm tích cực và niềm tin đúng đắn ở HS thông qua nội dung kể chuyện

giáo dục HS học tập những gương tốt, tránh những gương phản diện, hình thành
và phát triển ở HS năng lực nhận xét, năng lực phê phán, năng lực đánh giá hành
vi và thái độ của người khác và của chính bản thân mình.
Để kể chuyện có hiệu quả GV cần phải xác định nội dung giáo dục truyền
thống lịch sử gì? danh nhân hay truyền thống đấu tranh, hay danh lam thắng
cảnh, di tích lịch sử... Trên cơ sở đó lựa chọn chuyện để kể. Nội dung kể chuyện
phải phù hợp với chủ đề, mục tiêu đã định hướng, đồng thời phải chứa đựng
những tình huống hấp dẫn và phong phú.
Khi kể chuyện GV phải kết hợp giữa việc sử dụng lời nói sinh động với
việc thay đổi cử chỉ, điệu bộ, nét mặt sao cho phù hợp với những tình tiết trong
nội dung của chuyện kể.
Sau khi kết thúc câu chuyện GV nên yêu cầu HS kể lại tự rút ra kết luận
và đặt ra một hệ thống những câu hỏi để HS trả lời qua đó giáo dục những
21


truyền thống lịch sử địa phương, đồng thời giúp HS liên hệ với thực tiễn cuộc
sống.
Phương pháp nêu gương
Nêu gương là phương pháp GV dùng những tấm gương sáng của cá nhân
hoặc tập thể ở địa phương để kích thích HS học tập và làm theo. Bên cạnh đó
GV cũng có thể sử dụng những tấm gương xấu - gương phản diện để giúp HS
phân tích, đánh giá và tránh những hành vi tương tự.
Nêu gương là phương pháp có vai trò rất quan trọng trong công tác giáo
dục nhằm giúp HS phát triển được năng lực phê phán và năng lực đánh giá
những hành vi của người khác, từ đó rút ra những kết luận thiết thực đối với bản
thân.
Thông qua phương pháp giáo dục nêu gương giúp HS học và làm theo
những gương tốt, tránh những gương xấu. Đồng thời giúp HS hình thành được
thái độ, niềm tin và tình cảm tích cực đối với truyền thống lịch sử của địa

phương.
Phương pháp làm việc nhóm
Thực chất của phương pháp này giáo viên tổ chức cho HS tham gia trao
đổi, giải quyết về một vấn đề hoặc nội dung kiến thức về truyền thống LSĐP
theo nhóm, giáo viên kích thích HS tự giác, tích cực hợp tác để giải quyết nhiệm
vụ đặt ra, trên cơ sở đó rút ra nhận xét, kết luận.
Phương pháp làm việc nhóm được chia ra làm hai loại: nhóm nhỏ và
nhóm lớn. Nhóm nhỏ được sử dụng phổ biết trong quá trình dạy học, do phương
pháp này nó đáp ứng rất tốt mục tiêu cải cánh - phát huy cao độ tính tích cực học
tập của HS. Làm việc nhóm còn là phương tiện học hỏi có tính chất dân chủ,
mọi cá nhân được tự do bày tỏ quan điểm, tạo thói quen sinh hoạt bình đẳng,
biết đón nhận quan điểm bất đồng, hình thành quan điểm cá nhân giúp HS rèn
luyện kĩ năng sống trong tập thể, kĩ năng nói và biết lắng nghe người khác nói,
kĩ năng giải quyết, kĩ năng hợp tác, kĩ năng phát biểu trước đám đông - điều mà
22


đa số HS tiểu học còn hạn chế.
Phương pháp nêu vấn đề
Phương pháp nêu vấn đề là GV tạo ra tình huống có vấn đề, HS thì tự lực
suy nghĩ, thảo luận, giải đáp dưới sự định hướng của GV. Quá trình suy nghĩ,
thảo luận, giải đáp là điều kiện tốt để kích thích tính năng động sáng tạo, sự độc
lập suy nghĩ, HS dần dần tiếp thu kinh nghiệm hoạt động sáng tạo hình thành
phong cách học tập và làm việc mới.
Trong quá trình đó, GV vừa là người cung cấp thông tin, truyền đạt kiến
thức (bằng cách nêu vấn đề) để HV lĩnh hội, vừa là người kích thích tự giác, tích
cực suy nghĩ sáng tạo của HS trong học tập đồng thời tạo ra bầu không khí dân
chủ giữa thầy và trò để đạt hiệu quả cao trong học tập.
Phương pháp tự trải nghiệm
Tự trải nghiệm dưới sự định hướng, tư vấn của GV sẽ giúp HS rèn luyện

khả năng tự tin trước người khác, kĩ năng giải quyết vấn đề. Bên cạnh đó, tự trải
nghiệm còn góp phần nâng cao hoạt động trí tuệ của HS trong việc tiếp thu và
hiểu tri thức về truyền thống lịch sử địa phương, rèn luyện cho HS kĩ năng độc
lập suy nghĩ, độc lập giải quyết các vấn đề khó khăn trong quá trình học, giúp
HS tự tin hơn trong cuộc sống của mình, thích ứng và bắt nhịp nhanh với những
tình huống mới lạ mà cuộc sống hiện đại mang đến. Tự trải nghiệm của HS cần
phải được tăng cường trong học tập trên lớp, trong hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp và tự rèn luyện của mỗi cá nhân HS.
Phương pháp đóng vai

23


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

Đóng vai là phương pháp tổ chức cho HS thực hành, “làm thử” một số
cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm
giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ
thể mà các em vừa thực hiện hoặc quan sát được. Việc “diễn” không phải là
phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần
diễn ấy.
* Phương pháp giao công việc
Là phương pháp lôi cuốn HS vào các hoạt động đa dạng với những công
việc cụ thể, với nghĩa vụ xã hội nhất định.
Tác dụng của phương pháp giao việc là HS có cơ hội vận dụng những tri
thức đã học của công việc cụ thể, với những yêu cầu nhất định. Nhờ đó HS được
thể hiện những kinh nghiệm ứng xử trong các mối quan hệ đa dạng và hình
thành được hành vi ứng xử phù hợp với những yêu cầu của công việc được giao.
Khi giao việc cho HS cần chú ý:
+ Chọn công việc phù hợp với mục đích, yêu cầu giáo dục.

+ Công việc phải phù hợp với đặc điểm lứa tuổi HS tiểu học.
+ Đưa ra những yêu cầu cụ thể, giúp họ có thể định hướng đúng đắn cho
toàn bộ chuỗi hoạt động của họ nhằm thực hiện công việc được giao.
+ Phải tính đến hứng thú, năng khiếu của người được giáo dục nhằm phát
huy được thế mạnh của họ trong hoạt động.
+ Để tập thể giao việc cho cá nhân với những yêu cầu rõ ràng nhằm tạo cơ
hội cho HS phát huy ý thức, năng lực tự quản và tính tích cực đối với việc được
giao.
+ Theo dõi và giúp đỡ để HS hoàn thành mọi yêu cầu của công việc được
giao.
+ Kiểm tra, đánh giá công khai kết quả hoàn thành công việc của cá nhân,
tập thể.

2
4


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

Các con đường giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho học sinh ở trường
tiểu học
Quá trình giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho học sinh ở trường
tiểu học bằng các con đường chủ yếu sau:
* Tổ chức dạy học trên lớp theo hướng lồng ghép, tích hợp nội dung giáo
dục truyền thống lịch sử địa phương trong chương trình dạy học thông qua các
môn học chiếm ưu thế
Hoạt động dạy học trên lớp là hoạt động giữ vai trò chủ đạo, định hướng
cố vấn cho sự phát triển của HS tiểu học. Tùy theo nội dung, chương trình của
từng môn học mà GV lựa chọn các phương pháp dạy học phù hợp nhằm phát
triển tri thức, kĩ năng, thái độ. GV có thể lựa chọn lồng ghép, tích hợp nội dung

giáo dục truyền thống lịch sử địa phương cho học sinh ở trường tiểu học trong
chương trình dạy học thông qua các môn học chiếm ưu thế như: Lịch sử và Địa
lý; Tự nhiên và xã hội, Đạo đức; Mỹ thuật; Tiếng việt...
GV cần nghiên cứu nội dung dạy học từ đó thiết kế các tình huống dạy
học sinh động, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để tạo dựng được sự
liên kết giữa HS với nhau, chia sẻ, hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau bàn bạc,
trao đổi thông tin, trao đổi những quan điểm cá nhân, xây dựng bầu không khí
học tập thoải mái, không căng thẳng, mệt mỏi từ đó cuốn hút HS tham gia vào
hoạt động nhóm, lớp,. Như vậy, thông qua dạy học lồng ghép, tích hợp không
những đảm bảo được mục tiêu môn học mà còn giáo dục truyền thống lịch sử
địa phương cho học sinh.
Để tổ chức dạy học trên lớp theo hướng lồng ghép, tích hợp nội dung giáo
dục truyền thống lịch sử địa phương trong chương trình dạy học thông qua các
môn học chiếm ưu thế. Về phía GV phải có trình độ hiểu biết sâu và năng lực
thiết kế, tổ chức và kiểm tra đánh giá theo hướng lồng ghép, tích hợp nội dung
giáo dục truyền thống lịch sử địa phương. Về phía HS phải chủ động, tích cực,

25