Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại ngân hàng TMCP sài gòn
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.3 MB, 165 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
------------------------------------
TRẦN THÁI PHƯƠNG TRANG
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ
DỤNG THẺ TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
TP.Hồ Chí Minh, Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
------------------------------------
TRẦN THÁI PHƯƠNG TRANG
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG THẺ TÍN DỤNG TẠI
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN
Chuyên ngành : Tài chính ngân hàng
Mã số
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS. TS TRƯƠNG THỊ HỒNG
TP.Hồ Chí Minh - Năm 2013
LỜI CAM ĐOAN
Để thực hiện luận văn “Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín
dụng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn”, tác giả đã tự mình nghiên cứu,
tìm hiểu vấn đề, vận dụng kiến thức đã học và trao đổi với giáo viên hướng dẫn,
đồng nghiệp và bạn bè….
Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả, các số liệu
và kết quả trong luận văn này là trung thực.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 09 năm 2013
Người thực hiện luận văn
Trần Thái Phương Trang
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỀ TÀI
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................................................... 1
1. Lý do lựa chọn đề tài...................................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................................................ 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................................. 2
4. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................................................. 2
5. Những đóng góp mới của luận văn........................................................................................... 3
6. Kết cấu của luận văn....................................................................................................................... 3
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THẺ TÍN DỤNG VÀ MÔ HÌNH
NGHIÊN CỨU............................................................................................................................................. 4
1.1 Khái quát về thẻ tín dụng............................................................................................................ 4
1.1.1 Khái niệm thẻ tín dụng....................................................................................................... 4
1.1.2 Phân loại thẻ tín dụng.......................................................................................................... 5
1.1.2.1 Phân loại theo phạm vi sử dụng thẻ..................................................................... 5
1.1.2.2 Phân loại theo đối tượng sử dụng......................................................................... 5
1.1.2.3 Phân loại theo hạn mức tín dụng........................................................................... 6
1.1.2.4 Phân loại theo công nghệ sản xuất....................................................................... 6
1.1.3 Tiện ích và rủi ro của thẻ................................................................................................... 6
1.1.3.1 Tiện ích............................................................................................................................ 6
1.1.3.2 Rủi ro................................................................................................................................ 9
1.1.4 Vấn đề phát triển thẻ tín dụng....................................................................................... 10
1.1.4.1 Khái quát về việc phát triển thẻ tín dụng......................................................... 10
1.1.4.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển thẻ tín dụng...........................11
1.2 Lý thuyết hành vi tiêu dùng và các mô hình nghiên cứu.............................................. 13
1.2.1 Các khái niệm...................................................................................................................... 13
1.2.2 Mô hình hành vi mua người tiêu dùng....................................................................... 13
1.2.2.1 Mô hình hành vi mua người tiêu dùng.............................................................. 13
1.2.2.2 Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến hành vi người tiêu dùng..................14
1.3 Các mô hình nghiên cứu trước............................................................................................... 16
1.3.1 Mô hình tiếp nhận công nghệ TAM............................................................................ 16
1.3.2 Mô hình TAM ứng dụng tại một số quốc gia........................................................... 18
1.3.3 Mô hình nghiên cứu về thẻ tín dụng........................................................................... 19
1.4 Mô hình nghiên cứu đề xuất.................................................................................................... 21
1.4.1 Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết....................................................................... 21
1.4.1.1 Thành phần nhân khẩu học................................................................................... 23
1.4.1.2 Lợi ích (ký hiệu LOIICH) và quyết định sử dụng.......................................... 24
1.4.1.3 Sự thuận tiện (ký hiệu TTIEN) và quyết định sử dụng................................ 24
1.4.1.4 Tính an toàn, bảo mật (ký hiệu ATBM) và quyết định sử dụng...............25
1.4.1.5 Tính dễ sử dụng (ký hiệu DESD) và quyết định sử dụng........................... 26
1.4.1.6 Chi phí (ký hiệu CHIPHI) và quyết định sử dụng......................................... 26
1.4.1.7 Chính sách Marketing (ký hiệu MAR) và quyết định sử dụng..................26
1.4.1.8 Hình ảnh ngân hàng (ký hiệu HANH) và quyết định sử dụng..................27
1.4.2 Các kiểm định và mô hình hồi quy.............................................................................. 27
1.4.2.1 Các kiểm định............................................................................................................. 27
1.4.2.2 Mô hình hồi quy......................................................................................................... 28
CHƯƠNG 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH SỬ DỤNG
THẺ TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN................29
2.1 Giới thiệu khái quát về SCB.................................................................................................... 29
2.1.1 Giới thiệu chung................................................................................................................. 29
2.1.2 Giới thiệu về khối thẻ và ngân hàng điện tử............................................................ 30
2.1.3 Giới thiệu về thẻ tín dụng quốc tế SCB MasterCard............................................ 31
2.1.3.1 Thực trạng thị trường thẻ tín dụng tại Việt Nam........................................... 31
2.1.3.2 Thẻ tín dụng quốc tế SCB MasterCard và quá trình triển khai...............32
2.1.3.3 Đánh giá về thẻ tín dụng quốc tế SCB MasterCard..................................... 34
2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại SCB....................39
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu........................................................................................................... 39
2.2.1.1 Nghiên cứu sơ bộ....................................................................................................... 40
2.2.1.2 Nghiên cứu chính thức............................................................................................ 41
2.2.2 Xây dựng thang đo............................................................................................................. 42
2.2.3 Phân tích kết quả nghiên cứu......................................................................................... 43
2.2.3.1 Thông tin mẫu nghiên cứu..................................................................................... 43
2.2.3.2 Kiểm định thang đo.................................................................................................. 44
2.2.3.3 Kiểm định các giả thuyết và mô hình nghiên cứu......................................... 50
2.2.3.4 Kiểm định T-test và Anova..................................................................................... 57
2.2.3.5 Ý nghĩa và kết luận mô hình nghiên cứu.......................................................... 61
CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THẺ TÍN
DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN.................................... 64
3.1 Định hướng phát triển thẻ tín dụng tại SCB đến năm 2020........................................ 64
3.1.1 Định hướng phát triển....................................................................................................... 64
3.1.2 Kế hoạch phát hành thẻ tín dụng SCB MasterCard ra thị trường....................65
3.2 Giải pháp phát triển thẻ tín dụng tại SCB.......................................................................... 68
3.2.1 Nhóm giải pháp về điều kiện triển khai và phát triển thẻ tín dụng..................68
3.2.1.1 Giải pháp về hạ tầng công nghệ.......................................................................... 68
3.2.1.2 Giải pháp về nguồn nhân lực................................................................................ 70
3.2.1.3 Xây dựng và hoàn thiện quy trình nghiệp vụ thanh toán thẻ tín dụng . 72
3.2.2 Nhóm giải pháp về lợi ích khi sử dụng thẻ tín dụng............................................. 73
3.2.3 Nhóm giải pháp về sự thuận tiện khi sử dụng thẻ.................................................. 74
3.2.4 Nhóm giải pháp về chi phí dịch vụ.............................................................................. 75
3.2.5 Giải pháp về chính sách Marketing............................................................................. 76
3.2.6 Nhóm giải pháp về phát triển hệ thống phân phối................................................. 77
3.2.7 Giải pháp về hình ảnh Ngân hàng................................................................................ 78
3.3 Một số kiến nghị đối với cơ quan các cấp.......................................................................... 79
3.3.1 Đối với chính phủ............................................................................................................... 79
3.3.1.1 Tạo môi trường kinh tế - xã hội ổn định và phát triển................................ 79
3.3.1.2 Hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động thẻ......................................... 79
3.3.1.3 Hoàn thiện hành lang kỹ thuật............................................................................. 80
3.3.2 Đối với Ngân hàng nhà nước......................................................................................... 81
3.3.2.1 Hoàn thiện các văn bản pháp quy về thanh toán thẻ................................... 81
3.3.2.2 Hoàn thiện hành lang kỹ thuật............................................................................. 82
KẾT LUẬN................................................................................................................................................. 83
TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu
ACB
CBVN
ĐVCNT
NC
NHNH
NHPH
NHTM
PGD
QTK
SCB
Sacom
TCTD
TCTTQT
THPT
TMCP
Tp. HCM
TNDN
TTKDTM
VCB
VNBC
Từ viết tắt
ATM
IC
OLS
POS
PIN
SMS
SPSS
TAM
TPB
TRA
4Ps
VIP
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỀ TÀI
Bảng 1.1: Các biến thành phần, tham số của mô hình hồi quy.............................................. 28
Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu hoạt động của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau hợp nhất......30
Bảng 2.2: Số liệu thống kê đăng ký và sử dụng thẻ..................................................................... 34
Bảng 2.3: Số liệu thống kê theo loại giao dịch.............................................................................. 35
Bảng 2.4: Số lượng các thiết bị chấp nhận thẻ giai đoạn 2012-2013.................................. 35
Bảng 2.5: Đặc điểm mẫu nghiên cứu................................................................................................ 43
Bảng 2.6: Kết quả kiểm định Cronbach Anpha các thang đo.................................................. 45
Bảng 2.7: Kiểm định KMO biến độc lập.......................................................................................... 48
Bảng 2.8: Kết quả phân tích nhân tố EFA đối với các thang đo biến độc lập...................48
Bảng 2.9: Kiểm định KMO biến phụ thuộc..................................................................................... 49
Bảng 2.10: Kết quả phân tích nhân tố EFA đối với các thang đo biến phụ thuộc...........49
Bảng 2.11: Kết quả phân tích hồi quy lần một.............................................................................. 51
Bảng 2.12: Kết quả phân tích hồi quy lần hai............................................................................... 53
Bảng 2.13: Giá trị trung bình của các yếu tố ảnh hưởng thành phần.................................. 57
Bảng 2.14: Giá trị trung bình của thang đo quyết định sử dụng............................................ 58
Bảng 2.15: Kết quả kiểm định Independent sample T-test........................................................ 59
Bảng 2.16: Kết quả kiểm định Independent sample T-test........................................................ 60
Bảng 2.17: Kiểm định One way - ANOVA....................................................................................... 60
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1: Mô hình chi tiết hành vi mua của người tiêu dùng.................................................. 13
Hình 1.2: Mô hình tiếp nhận công nghệ TAM lý thuyết............................................................. 17
Hình 1.3: Mô hình nghiên cứu ngân hàng điện tử ở Việt Nam............................................... 19
Hình 1.4: Kết quả khảo sát các yếu tố lựa chọn thương hiệu thẻ tín dụng của người
tiêu dùng Việt Nam................................................................................................................................... 21
Hình 1.5: Mô hình nghiên cứu đề xuất............................................................................................. 22
Hình 2.1: Số lượng thẻ tín dụng trên thị trường Việt Nam 2012-2013................................. 31
Hình 2.2: Quy trình nghiên cứu.......................................................................................................... 40
Hình 2.3: Kết quả mô hình nghiên cứu sau hiệu chỉnh.............................................................. 56
Hình 2.4: Đồ thị biểu hiện giá trị trung bình của các thang đo............................................. 58
Hình 2.5: Đồ thị biểu hiện giá trị trung bình của thang đo quyết định sử dụng..............58
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Những năm gần đây xu hướng tiêu dùng tại các siêu thị, trung tâm mua sắm lớn
ngày càng gia tăng. Theo đó, các phương tiện thanh toán hiện đại như thẻ thanh
toán, thanh toán trực tuyến cũng phát tiển mạnh mẽ. Thay vì phải mang theo số
lượng lớn tiền mặt vừa bất tiện, vừa rủi ro, chỉ với chiếc thẻ nhỏ gọn, người tiêu
dùng không chỉ thuận tiện khi thanh toán mà còn hưởng nhiều ưu đãi, giá trị gia
tăng từ ngân hàng.
Nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng đó và hưởng ứng chủ trương thanh toán
không dùng tiền mặt của chính phủ, tạo chuyển biến rõ rệt về tập quán thanh toán
trong xã hội giai đoạn mới, các NHTM chủ động đầu tư nghiên cứu cho ra đời nhiều
sản phẩm - dịch vụ thẻ thanh toán hiện đại. Trong đó, thẻ tín dụng là một trong
những phương tiện thanh toán rất tiện lợi.
Có nguồn gốc xuất phát từ Mỹ, thẻ tín dụng phát triển lan nhanh ra toàn thế giới,
vượt ra khỏi rào cản khác biệt về tiền mặt. Điều đặc biệt là thẻ tín dụng cho phép
chủ thẻ không cần có tiền trong tài khoản vẫn có thể mua hàng, thậm chí có thể rút
tiền mặt dùng trước rồi thanh toán sau. Thẻ tín dụng sẽ đáp ứng kịp thời những nhu
cầu chi tiêu ứng trước khi người tiêu dùng chưa nhận được nguồn thu nhập, mang
lại nhiều thuận tiện và thỏa mãn lợi ích cho người tiêu dùng. Bên cạnh đó, đây là
một sản phẩm - dịch vụ tài chính mang lại nguồn thu nhập tương đối ít rủi ro cho
ngân hàng, phù hợp với xu hướng phát triển các sản phẩm tài chính hiện đại trên thế
giới.
Trong điều kiện cạnh tranh ngày càng khó khăn và gây gắt trong lĩnh vực kinh
doanh thẻ tín dụng, đòi hỏi các ngân hàng phải đầu tư nghiên cứu triển khai và
không ngừng gia tăng các tiện ích thẻ tín dụng, để đáp ứng nhu cầu ngày càng gia
tăng của khách hàng về một dịch vụ thanh toán thẻ tín dụng tiện ích và hiện đại.
2
Xuất phát từ những nhu cầu thực tiễn trên đã đưa tác giả đến quyết định chọn đề
tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại Ngân hàng
Thương mại cổ phần Sài Gòn” làm luận văn thạc sĩ. Với mục tiêu xác định các nhân
tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn.Từ
đó, đề xuất một số giải pháp phát triển thẻ tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn.
2.
Mục tiêu nghiên cứu
Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Sài Gòn và ước lượng mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố.
Đề tài đưa ra định hướng và đề xuất một số giải pháp phát triển thẻ tín
dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn.
Các nhân tố nào ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại SCB và
mức độ ảnh hưởng như thế nào?
Có sự khác biệt trong tác động của các nhân tố thuộc thành phần nhân khẩu
học lên quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại SCB hay không?
Giải pháp nào để phát triển thẻ tín dụng tại SCB.
3.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: là thẻ tín dụng tại SCB và các nhân tố ảnh hưởng
đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại SCB.
Phạm vi nghiên cứu: thực trạng hoạt động dịch vụ thẻ tín dụng tại SCB giai
đoạn 2012-2013 và đối tượng khảo sát là những khách hàng tiêu dùng tại khu
vực Tp.HCM hiện đang có ý định sử dụng, sử dụng thêm hoặc thay thế thẻ tín
dụng đang sử dụng trong thời gian tới. Trong đó, phần lớn là khách hàng hiện
đang sử dụng dịch vụ tại SCB (chiếm khoảng 70%).
4.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện thông qua 2 giai đoạn: (1) Nghiên cứu sơ bộ: được
thực hiện bằng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng với quy mô mẫu
nhỏ nhằm xây dựng và hoàn chỉnh bảng câu hỏi thăm dò ý kiến khách hàng và (2)
Nghiên cứu chính thức: được thực hiện bằng phương pháp nghiên cứu định lượng
nhằm thu thập, phân tích dữ liệu khảo sát, xây dựng và kiểm định mô hình hồi quy
OLS trên chương trình SPSS.
3
Nghiên cứu sơ bộ: sử dụng phương pháp phỏng vấn các chuyên gia về lĩnh
vực thẻ thanh toán tại SCB, đồng thời sử dụng kỹ thuật thảo luận nhóm với
thành phần gồm 10 khách hàng thân thiết của SCB nhằm nhận dạng những
yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng SCB của khách hàng.
Thông qua việc phỏng vấn, thăm dò ý kiến, bảng câu hỏi khảo sát được xây
dựng và được hiệu chỉnh thông qua cuộc khảo sát thử với quy mô mẫu 100
khách hàng cho phù hợp với việc nghiên cứu của đề tài.
Nghiên cứu định lượng: tiến hành thu thập dữ liệu thông qua cuộc khảo sát
trực tiếp bằng phiếu khảo sát đã được thiết kế sẵn. Mẫu được chọn theo
phương pháp phi xác suất, thuận tiện để giúp tiết kiệm thời gian, chi phí thực
hiện và phân bố theo những đặc điểm thành phần về nhân khẩu học. Từ số
phiếu khảo sát phát ra và thu về, tiến hành nhập dữ liệu để phân tích ước
lượng và kiểm định mô hình hồi quy.
Ngoài ra đề tài còn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu, thống kê, mô tả,
tổng hợp và so sánh thực tế về thực trạng phát triển dịch vụ thẻ tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Sài Gòn.
5.
Những đóng góp mới của luận văn
Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ xác định một cách đầy đủ và chính xác hơn
các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại Ngân hàng TMCP
Sài Gòn, cũng như mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố. Từ đây, ngân hàng có thể
xây dựng được các định hướng phát triển thẻ tín dụng theo từng phân khúc thị
trường và có những giải pháp thích hợp để phát triển thẻ tín dụng cho ngân hàng
mình. Đây là một trong những yếu tố để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân
hàng trong nền kinh tế phát triển và hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 03 chương
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về thẻ tín dụng và mô hình nghiên cứu.
Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định sử dụng thẻ tín dụng tại
Ngân hàng TMCP Sài Gòn.
Chuơng 3: Định hướng và giải pháp phát triển thẻ tín dụng tại Ngân hàng
TMCP Sài Gòn.
4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THẺ TÍN DỤNG VÀ
MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1 Khái quát về thẻ tín dụng
1.1.1 Khái niệm thẻ tín dụng
Tại Điều 24 của Thể lệ thanh toán không dùng tiền mặt, được ban hành kèm theo
Quyết định số 22/QĐNH1 ngày 21/02/1994 của Thống đốc NHNN, thẻ tín dụng
được đề cập đến là một trong những hình thức của thẻ thanh toán và đã được mô tả
như sau: “Thẻ tín dụng áp dụng đối với khách hàng có đủ điều kiện được ngân hàng
đồng ý cho vay tiền. Khách hàng chỉ được thanh toán số tiền trong phạm vi hạn mức
tín dụng đã được ngân hàng chấp thuận bằng văn bản”.
Năm 2007, khái niệm về các loại thẻ đã được sửa đổi lại trong Quy chế phát
hành, thanh toán, sử dụng và cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động thẻ ngân hàng, được
ban hành kèm theo Quyết định số 20/2007/QĐ NHNN ngày 15/05/2007 của Thống
đốc NHNN. Theo đó, không sử dụng khái niệm thẻ thanh toán mà sử dụng khái
niệm thẻ ngân hàng và thẻ ngân hàng sẽ bao gồm thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng và thẻ trả
trước. Khoản 5 Điều 2 Quy chế này có định nghĩa “Thẻ tín dụng là thẻ cho phép chủ
thẻ thực hiện giao dịch thẻ trong phạm vi hạn mức tín dụng được cấp theo thỏa
thuận với tổ chức phát hành thẻ”. Trong đó, khái niệm “giao dịch thẻ” được hiểu là
“việc sử dụng thẻ để gửi, nạp, rút tiền mặt, thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ, sử
dụng các dịch vụ khác do tổ chức phát hành thẻ, tổ chức thanh toán thẻ cung ứng”.
Như vậy, hiện vẫn chưa có một định nghĩa chính thức nào về thẻ tín dụng. Do đó,
sẽ tùy theo mục đích của từng nghiên cứu và cách tiếp cận của mỗi tác giả mà họ
đưa ra những định nghĩa khác nhau về thẻ tín dụng. Tuy nhiên, nội dung những khái
niệm này về cơ bản vẫn thể hiện được bản chất của thẻ tín dụng. Trong nghiên cứu
này, căn cứ vào những thuộc tính cơ bản của thẻ tín dụng và tham khảo về khái
niệm thẻ tín dụng mà các tác giả trước đã nêu ra, đề tài đưa ra khái niệm về thẻ tín
dụng như sau:
5
“Thẻ tín dụng là công cụ thanh toán không dùng tiền mặt, được phát hành bởi
một tổ chức (là ngân hàng hoặc TCTD), cung cấp cho khách hàng khả năng chi tiêu
trước trả tiền sau thông qua việc cấp một hạn mức tín dụng. Các tổ chức phát hành
thẻ tín dụng cho khách hàng dựa trên uy tín và khả năng đảm bảo chi trả của từng
khách hàng. Do đó, mỗi khách hàng có những hạn mức tín dụng khác nhau. Theo
đó, tổ chức phát hành sẽ ứng tiền trước cho người bán và chủ thẻ sẽ thanh toán lại
sau cho tổ chức phát hành. Thẻ tín dụng cho phép khách hàng trả dần số tiền thanh
toán trong tài khoản, bằng cách thanh toán một số dư tối thiểu trước ngày đáo hạn
ghi rõ trên bảng sao kê giao dịch hàng tháng mà không phải thanh toán toàn bộ số
dư. Nếu chủ thẻ thanh toán toàn bộ số dư nợ vào ngày đến hạn sẽ được miễn lãi
hoàn toàn. Ngược lại, nếu khách hàng không thanh toán hết số dư sẽ phải chịu trả
lãi tính cho số dư nợ cuối kỳ. Khi toàn bộ số tiền phát sinh được hoàn trả cho ngân
hàng, hạn mức tín dụng của chủ thẻ được khôi phục như ban đầu. Đây là tính chất
“tuần hoàn” của thẻ tín dụng”.
1.1.2 Phân loại thẻ tín dụng
1.1.2.1 Phân loại theo phạm vi sử dụng thẻ
-
Thẻ tín dụng trong nước: là loại thẻ có phạm vi sử dụng và thanh toán trong
một nước, ngân hàng phát hành và cơ sở chấp nhận thẻ cùng trong một nước.
Đồng tiền của thẻ duy nhất là đồng nội tệ.
-
Thẻ tín dụng quốc tế: là các loại thẻ do các ngân hàng, tổ chức tài chính
trong nước và quốc tế (là thành viên của của tổ chức thẻ quốc tế) phát hành. Thẻ
này có thể thanh toán ở tất cả các đơn vị chấp nhận thẻ trên thế giới.
1.1.2.2 Phân loại theo đối tượng sử dụng
-
Thẻ cá nhân: là thẻ được phát hành cho cá nhân có nhu cầu và đáp ứng các
điều kiện phát hành thẻ. Thẻ cá nhân có hai loại là thẻ chính và thẻ phụ.
Thẻ chính: do cá nhân đứng tên xin phát hành thẻ cho chính mình sử dụng
và cá nhân đó là chủ thẻ chính.
Thẻ phụ: chủ thẻ chính xin phát hành thẻ phụ cho người khác sử dụng (chủ
thẻ phụ). Chủ thẻ chính chịu trách nhiệm toàn bộ chi tiêu của chủ thẻ phụ.
6
-
Thẻ công ty: là loại thẻ dùng cho công ty để thanh toán cho hoạt động kinh
doanh của mình. Công ty đứng tên ký hợp đồng sử dụng thẻ và ủy quyền cho
người đứng tên trong thẻ tín dụng để sử dụng, đồng thời mọi thanh toán liên quan
đến thẻ đều do công ty thanh toán với ngân hàng phát hành.
1.1.2.3 Phân loại theo hạn mức tín dụng
-
Thẻ vàng: có hạn mức tín dụng từ 50.000.000 - 90.000.000 VND
-
Thẻ chuẩn: có hạn mức tín dụng từ 10.000.000 - dưới 50.000.000 VND
Trong đó, hạn mức tín dụng là mức dư nợ tối đa mà chủ thẻ được phép sử dụng
trong một chu kỳ tín dụng.
1.1.2.4 Phân loại theo công nghệ sản xuất
-
Thẻ dập nổi (Embossed Card): hiện giờ hầu như không còn sử dụng.
-
Thẻ từ tính (Magnetic Card): các thông tin thẻ nằm trên một giải băng từ.
-
Thẻ thông minh (IC/Smard Card): các thông tin được lưu trữ bằng các vi
mạch. Thẻ này được sử dụng phổ biến hiện nay và trong tương lai..
1.1.3 Tiện ích và rủi ro của thẻ
1.1.3.1 Tiện ích
Tiện ích dành cho khách hàng
-
Ngày nay thẻ tín dụng đã trở thành một phương tiện thanh toán hiệu quả, an
toàn và tiện lợi, hơn hẳn so với các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt
khác. Nó cho phép người sử dụng có thể mua hàng hoá, dịch vụ tại bất cứ
ĐVCNT nào.
-
Được cấp một hạn mức tín dụng để “chi tiêu trước trả tiền sau”. Khi đến
hạn thanh toán chủ thẻ có thể chỉ thanh toán cho ngân hàng một phần số dư tối
thiểu. Đặc biệt chủ thẻ có thể sẽ không phải trả một khoản lãi nào nếu thanh toán
toàn bộ số dư sao kê trong thời hạn 10- 45 ngày. Tuy nhiên, trên thực tế có rất ít
khách hàng thanh toán toàn bộ số dư mà chỉ thanh toán một khoản lớn hơn hoặc
bằng số tiền tối thiểu và chấp nhận trả lãi cho số dư còn lại. Bên cạnh lãi suất thì
khi sử dụng thẻ tín dụng khách hàng phải chịu một số loại phí như: phí phát hành,
phí thường niên, phí gia hạn, phí cấp lại thẻ, PIN…Tuy nhiên, các mức phí này
cũng không quá cao.
7
-
Ngoài ra, sử dụng thẻ tín dụng để thanh toán cho hàng hóa, dịch vụ khách
hàng sẽ được hưởng các ưu đãi, giảm giá đặc biệt.
Tiện ích dành cho các điểm chấp nhận thẻ (ĐVCNT)
Thông qua dịch vụ “bán hàng qua ngân hàng” này, lợi ích của các ĐVCNT sẽ
là mở rộng thị trường và doanh số. Điều này thoả mãn được mục tiêu của các
ĐVCNT là tối đa hóa lượng hàng hoá, dịch vụ cung cấp được vì mỗi điểm tiếp
nhận thẻ là một cơ sở kinh doanh. Đa số các doanh số thanh toán thẻ ở Việt Nam
đều là của khách nước ngoài. Nó như một biện pháp xuất khẩu tại chỗ và là cơ
hội để các ĐVCNT mở rộng thị trường tiêu thụ hàng hoá, dịch vụ ra thị trường
nước ngoài.
Tiện ích đối với ngân hàng
-
Tác động đến lợi nhuận
Dịch vụ thẻ tín dụng giúp ngân hàng cân đối về cơ cấu lợi nhuận với việc
mang lại nhiều nguồn thu nhập khác nhau và có tính chất ổn định. Bên cạnh lãi
suất tín dụng tiêu dùng, thu nhập các ngân hàng còn đến từ các khoản phí dịch vụ
như: phí thường niên, phí giao dịch rút tiền mặt, phí chậm trả,…và nguồn thu cố
định từ khoản phí do ĐVCNT trả (thông thường là 3% cho mọi giao dịch).
Đối với các ngân hàng đại lý, khi thực hiện thanh toán hộ cho ngân hàng phát
hành sẽ được hưởng một phần chiết khấu thương mại. Trên 95% doanh số sử
dụng thẻ tín dụng ở Việt nam đều là các thẻ tín dụng do các ngân hàng nước
ngoài phát hành. Bởi vậy, các ngân hàng ở Việt Nam đều thu được một khoản phí
không nhỏ khi làm đại lý thanh toán cho các loại thẻ này.
-
Tác động đến công tác thanh toán
Theo nhận xét và đánh giá của một số chuyên gia nước ngoài, Việt Nam là một
quốc gia đang sử dụng quá nhiều tiền mặt. Thẻ thanh toán ra đời mang lại một
bước nhảy vọt trong thanh toán, tạo điều kiện thanh toán tiền hàng hoá, dịch vụ
một cách an toàn, hiệu quả, chính xác, tin cậy và tiết kiệm thời gian.
8
-
Tác động đến công tác huy động vốn
Quá trình nghiên cứu quy trình phát hành và thanh toán thẻ tín dụng cho thấy
một điều: “thẻ tín dụng làm tăng trưởng lượng vốn huy động của ngân hàng”. Để
thuận tiện trong thanh toán, các ĐVCNT thẻ khi ký hợp đồng tiếp nhận thẻ
thường mở tài khoản tại ngân hàng thanh toán. Khi có giao dịch phát sinh ngân
hàng sẽ căn cứ vào hóa đơn do ĐVCNT cung cấp để ghi có vào tài khoản của
ĐVCNT. Điều đó làm cho số dư tài khoản tiền gửi tăng lên. Sự gia tăng vốn quỹ
được nhân lên gấp đôi khi chủ thẻ thanh toán nợ cho ngân hàng. Ở đây ta xét giới
hạn trong trường hợp ngân hàng thanh toán cũng là ngân hàng phát hành.
-
Tác động đến công tác tín dụng
Tín dụng thẻ rất an toàn so với các hình thức tín dụng khác. Nó thường được
phát hành dựa trên cơ sở thế chấp hoặc dựa trên theo dõi thu nhập định kỳ của
khách hàng. Ngân hàng có thể can thiệp ngừng các giao dịch thẻ ngay nếu có
nguy cơ rủi ro phát sinh, do đó có thể hạn chế tối đa mức thiệt hại. Một ưu điểm
lớn nữa của thẻ tín dụng là góp phần quan trọng tạo ra những khách hàng lâu dài
khi hợp đồng thẻ tín dụng được ký kết. Bên cạnh đó, quan hệ giữa ngân hàng và
các ĐVCNT cũng được gắn kết tương tự bằng các giao dịch kinh tế.
Tiện ích đối với nền kinh tế
Thẻ tín dụng giúp tăng cường hoạt động lưu thông tiền tệ trong nền kinh tế,
tăng cường vòng quay của đồng tiền, khơi thông các luồng vốn khác nhau, tạo
điều kiện cho việc kiểm soát khối lượng giao dịch thanh toán trong dân cư và của
cả nền kinh tế. Hạn chế các hoạt động kinh tế ngầm, kiểm soát các hoạt động
giao dịch kinh tế, giảm thiểu các tiêu cực và tăng cường tính chủ đạo của nhà
nước trong việc điều tiết nền kinh tế và điều hành các chính sách kinh tế tài chính
quốc gia. Việc tăng tốc độ thanh toán không dùng tiền mặt trong lưu thông sẽ làm
giảm tỷ trọng của số lượng tiền mặt trong lưu thông, từ đó làm giảm những chi
phí cần thiết lưu thông trong xã hội (in ấn, bảo quản tiền mặt, kiểm đếm...). Hơn
nữa, việc thanh toán bằng thẻ qua việc sử dụng các tiến bộ khoa học - kỹ thuật và
công nghệ hiện đại tạo điều kiện hết sức thuận lợi cho việc hội nhập với nền kinh
tế thế giới.
9
1.1.3.2 Rủi ro
Đối với tổ chức phát hành
Đối với tổ chức phát hành thì thẻ tín dụng có độ an toàn cao hơn nhiều các
dạng đầu tư và cho vay khác. Tuy nhiên, với hình thức phát hành theo tín chấp
cũng chứa đựng nhiều rủi rokhi chủ thẻ không thể thanh toán được do nguyên
nhân chủ quan hay khách quan ảnh hưởng đến việc trả nợ của chủ thẻ.
-
Rủi ro tín dụng: loại rủi ro này phát sinh khi ngân hàng không có khả năng
thu hồi nợ từ các khoản cho vay sử dụng thẻ.
-
Rủi ro sử dụng thẻ, bao gồm:
Ngân hàng phát hành thẻ dựa trên đơn phát hành giả mạo do không thẩm
định kỹ các thông tin của khách hàng trên hồ sơ xin phát hành thẻ. Điều này
có thể dẫn đến những rủi ro tổn thất tín dụng cho ngân hàng khi chủ thẻ không
thanh toán hoặc không có khả năng thanh toán.
Chủ thẻ không nhận được thẻ đã phát hành: thẻ bị đánh cắp trên đường gửi
từ NHPH đến chủ thẻ và thẻ đã được sử dụng bởi người không phải chủ thẻ.
Rủi ro này ngân hàng phát hành phải chịu.
Thẻ giả: thẻ do các tổ chức tội phạm hoặc cá nhân làm giả căn cứ từ những
thông tin có được từ các chứng từ giao dịch thẻ, lấy cắp thông tin trên băng từ
của thẻ thật hoặc thẻ mất cắp, thất lạc. Các giao dịch từ thẻ giả mạo sẽ gây tổn
thất cho NHPH, ngân hàng chịu hoàn toàn trách nhiệm với mọi giao dịch có
mã số (PIN) do ngân hàng phát hành.
Đối với thẻ tín dụng quốc tế: do tính chất của thẻ là được sử dụng để thanh
toán các giao dịch ở các nước. Chủ thẻ có thể thông đồng với người khác, giao
thẻ cho người đó sử dụng tại các đơn ĐVCNT trên các quốc gia không phải
nơi chủ thẻ cư trú, để lừa gạt NHPH thẻ.
Các giao dịch giả mạo thực hiện thanh toán qua thư, điện thoại, internet và
các trường hợp giả mạo khác.
-
Rủi ro trong hệ thống: khi hệ thống vi tính không hoạt động hoặc có lỗi
trong xử lý dữ liệu hoặc do thao tác của cán bộ nghiệp vụ.
10
Đối với ngân hàng thanh toán
-
Ngân hàng thanh toán có sai sót trong việc cấp phép như chuẩn chi với giá
trị thanh toán lớn hơn giá trị cấp phép.
-
Ngân hàng thanh toán không cung cấp kịp thời danh sách đen cho các
ĐVCNT và trong thời gian đó ĐVCNT lại thanh toán cho danh sách này.
Tổn thất khi bị đòi bồi hoàn đối với các giao dịch đã thực hiện không đúng
quy
định của các tổ chức thanh toán.
Đối với ĐVCNT: là rủi ro khi bị NHPH từ chối thanh toán toàn bộ số tiền
hàng hóa dịch vụ đã cung ứng do:
-
Hóa đơn hết thời hạn hiệu lực mà ĐVCNT không phát hiện ra;
-
ĐVCNT thanh toán vượt hạn mức;
-
Tổn thất do thanh toán các giao dịch qua thư, điện thoại giả mạo.
Đối với khách hàng
-
Giao dịch giả trên thẻ đã mất: khi khách hàng làm thất lạc, mất hay bị đánh
đắp sẽ dẫn đến rủi ro bị người khác sử dụng để giao dịch nếu không thông báo
kịp thời cho tổ chức phát hành khóa thẻ.
-
Nhân viên tại ĐVCNT in nhiều hoá đơn thanh toán cho một thẻ: khi thực
hiện giao dịch nhân viên của ĐVCNT cố tình in nhiều bộ hoá đơn thanh toán
nhưng chỉ cho chủ thẻ ký một bộ hoá đơn để hoàn thành giao dịch. Sau đó anh ta
sẽ giả mạo chữ ký chủ thẻ để nộp hoá đơn thanh toán cho ngân hàng.
-
Một nhược điểm nữa của chủ thẻ tín dụng là nó kích thích sự tiêu dùng quá
mức của khách hàng. Nếu sử dụng tiền mặt để mua hàng, khách hàng ý thức
được số tiền mang theo là giới hạn, nhưng nếu sử dụng thẻ để mua hàng hoá dịch vụ, vì số tiền trên thẻ có giá trị rất lớn nên bạn dễ dàng lâm vào tình trạng
mua lãng phí.
1.1.4 Vấn đề phát triển thẻ tín dụng
1.1.4.1 Khái quát về việc phát triển thẻ tín dụng
Theo nguyên lý về sự phát triển của triết học Mac - Lenin có thể khái quát về
việc phát triển thẻ tín dụng như sau: “Phát triển thẻ tín dụng là quá trình bắt đầu
từ việc triển khai thẻ tín dụng, sau đó là sự gia tăng về mặt số lượng thẻ, chất
lượng dịch vụ thẻ để ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu sử dụng thẻ tín dụng của
khách hàng. Từ đó có thể gia tăng về thị phần dich vụ thẻ tín dụng.
11
Các tiêu chí đo lường sự phát triển thẻ tín dụng: số lượng thẻ phát hành, doanh
số giao dịch thẻ, doanh thu thẻ mang lại và thị phần khách hàng trên thị trường.
1.1.4.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển thẻ tín dụng
Nhóm nhân tố chủ quan
-
Vốn: việc phát hành và thanh toán thẻ tín dụng đòi hỏi một chi phí đầu tư
cao cho việc lắp đặt những thiết bị và công nghệ hiện đại như các kết nối đầu
cuối, máy rút tiền tự động ATM hay máy thanh toán thẻ tại các điểm bán hàng
(POS). Vì vậy, vốn đầu tư là điều kiện đầu tiên và quan trọng nhất đối với các
ngân hàng trong bước triển khai thẻ tín dụng trên thị trường.
-
Trình độ kỹ thuật công nghệ của ngân hàng: để cung cấp thẻ tín dụng ngân
hàng phải đảm bảo có một hệ thống kỹ thuật công nghệ hiện đại theo kịp yêu cầu
hiện nay để đảm sẽ không gây ách tắc cho hệ thống thanh toán.
-
Nhân lực: thẻ tín dụng là một phương tiện thanh toán hiện đại, mang tính
chuẩn hóa cao độ và có quy trình thống nhất nên nó đòi hỏi có một đội ngũ nhân
lực có khả năng, trình độ và kinh nghiệm tiếp cận, đảm bảo cho quy trình phát
hành, sử
dụng thẻ tín dụng diễn ra một cách thông suốt, an toàn và hiệu quả, phát huy
được những tiện ích vốn có của thẻ tín dụng.
Nhóm nhân tố khách quan
-
Các điều kiện về mặt xã hội
Thoái quen sử dụng tiền mặt của người dân: thẻ tín dụng sẽ rất khó phát
triển trong xã hội mà chi tiêu bằng tiền mặt đã trở thành một thói quen cố hữu,
khó thay đổi. Đối với việt nam, đây thực sự là một thách thức lớn mà các ngân
hàng phải đối mặt khi triển khai thẻ tín dụng tại thị trường trong nước.
Thoái quen giao dịch qua ngân hàng: đây là một nhân tố đặc biệt quan
trọng tác động đến sự phát triển của thẻ tín dụng tại mỗi quốc gia. Thẻ tín
dụng là một sản phẩm dịch vụ do ngân hàng cung cấp, do đó việc nó có được
người tiêu dùng chấp nhận hay không phụ thuộc vào thoái quen giao dịch và
niềm tin của họ đối với hệ thống ngân hàng.
Trình độ dân trí: là một phương tiện thanh toán hiện đại, sự phát triển của
thẻ tín dụng phụ thuộc rất nhiều vào mức độ am hiểu của người dân về thẻ.
Trình
12
độ dân trí ở đây được xem như là các kiến thức về dịch vụ ngân hàng, khả
năng tiếp cận và sử dụng thẻ tín dụng, cũng như việc nhận được những tiện ích
mà nó mang lại.
Sự ổn định chính trị - xã hội: đây là điều kiện quan trọng và cần thiết của
tất cả các ngành kinh tế nói chung và ngành ngân hàng nói riêng, trong đó có
hoạt động kinh doanh thẻ tín dụng.
-
Các điều kiện về kinh tế
Tiền tệ ổn định: đây là điều kiện cơ bản cho việc mở rộng sử dụng thẻ tín
dụng đối với bất kỳ một quốc gia nào. Ngược lại việc mở rộng sử dụng thẻ tín
dụng cũng sẽ tạo điều kiện cho sự ổn định tiền tệ.
Sự phát triển ổn định của nền kinh tế: sự phát triển của thẻ tín dụng phụ
thuộc chủ yếu vào sự phát triển của nền kinh tế, vì phát triển kinh tế luôn gắn
liền với thu nhập dân cư mà việc sử dụng thẻ lại phụ thuộc vào thu nhập. Khi
thu nhập cao, nhu cầu mua sắm, du lịch, giải trí của con người cũng cao hơn
rất nhiều và sản phẩm thẻ tín dụng sẽ đáp ứng nhu cầu này.
-
Điều kiện về khoa học công nghệ: sự phát triển thẻ tín dụng gắn liền với sự
phát triển các công nghệ chip điện tử, dải băng từ, cũng như hệ thống các thiết bị
đọc thẻ và hệ thống mạng máy tính kết nối các trung tâm phát hành và thanh
toán.
-
Điều kiện về môi trường pháp lý: hoạt động phát hành và thanh toán thẻ tín
dụng của các ngân hàng phụ thuộc rất nhiều vào môi trường pháp lý của mỗi
quốc gia. Một hành lang pháp lý thống nhất sẽ tạo cho các ngân hàng sự chủ
động và an toàn khi tham gia thị trường thẻ cũng như trong việc đề ra những
chiến lược kinh doanh của mình, củng cố nền tảng vững chắc cho việc phát triển
thẻ trong tương lai.
-
Điều kiện cạnh tranh: sự cạnh tranh buộc các ngân hàng phải có suy nghĩ
nghiêm túc cho việc đầu tư phát triển loại hình thanh toán hiện đại này, chủ động,
sáng tạo trong việc cung cấp những sản phẩm thẻ chất lượng tốt nhất, đem lại lợi
ích cao nhất cho khách hàng để thu lợi nhuận tối ưu.
