Thiết kế bài giảng địa lí lớp 11 (ban cơ bản) theo công thức GIPO có sử dụng công nghệ thông tin

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRUNG TÂM GDTX TỈNH
=====***=====

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

Tên sáng kiến: “THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ LỚP 11
(BAN CƠ BẢN) THEO CÔNG THỨC GIPO CÓ SỬ DỤNG
CÔNG NGHỆ THÔNG TIN”

Tác giả sáng kiến: Nguyễn Thị Thanh Hải
* Mã sáng kiến: 40.58.01

0


BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
Chúng ta đang sống trong thời đại đang diễn ra hai cuộc cách mạng lớn, đó
là cuộc cách mạng xã hội (CMXH) và cách mạng khoa học - kĩ thuật - công
nghệ (CMKH-KT-CN). Trong điều kiện đó đòi hỏi trung tâm GDTX phải hoàn
thiện quá trình dạy học, phải góp phần đào tạo ra những “con người lao động tự
chủ, năng động, sáng tạo, có năng lực giải quyết những vấn đề thực tế”. Hay nói
một cách khác thời đại ngày nay đòi hỏi giáo dục phải đảm bảo công bằng, dân
chủ; chất lượng và hiệu quả.
Hiện nay, trong lí luận dạy học nói nhiều đến vấn đề đổi mới toàn diện và
đồng bộ trong giáo dục, đổi mới từ khâu thiết kế bài học đến tổ chức bài học và
đến đổi mới kiểm tra, đánh giá. Nhất là vấn đề đổi mới thiết kế bài giảng
(TKBG) Địa lí - Đây là khâu khởi đầu quan trọng của quá trình dạy học Địa lí.

Đặc biệt hiện nay khi chương trình và sách giáo khoa (SGK) được đổi mới thì
việc đổi mới TKBH là một tất yếu, nó tạo cở vững chắc cho sự thành công của
việc đổi mới quá trình dạy học Địa lí ở các trung tâm giáo dục thường xuyên
(GDTX). Hiện nay, có rất nhiều cách thiết kế bài học Địa lí khác nhau, mỗi cách
thiết kế lại có những ưu, nhược điểm riêng, xong trong thời đại ngày nay việc
TKBH theo quan điểm công nghệ dạy học (CNDH) mà đặc biệt là theo công
thức GIPO có sử dụng công nghệ thông tin (CNTT) là kiểu thiết kế tối ưu nhất
với nhiều nét nổi trội hơn so với các kiểu thiết kế khác. Đây cũng là một xu
hướng, một tiếp cận và một công cụ quan trọng để đổi mới quá trình dạy học
Địa lý. GIPO là công thức thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học,
nghĩa là coi dạy học như một quá trình công nghệ để thiết kế những bài giảng
sao cho hiệu quả, phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh, trình độ của giáo
viên và phù hợp với cả điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật trường, lớp học. Khi
thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng CNTT thì không chỉ mục
tiêu của các hoạt động của thầy và trò được đặt ra mà còn xác định rõ đầu vào
cho những hoạt động đó là gì?, sản phẩm đạt được là gì? (đầu ra), và những quá
trình tương tác nào giữa Thày - Trò và giữa Trò - Trò cần được diễn ra để biến
đầu vào thành đầu ra. Đổi mới thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT nhằm tạo ra một chương trình phối hợp hoạt động dạy của Thày và
học của Trò sao cho mối liên hệ giữa Mục tiêu - Nội dung - Phương pháp và
điều kiện học tập được thể hiện một cách sinh động. Thiết kế bài giảng theo
1


công thức GIPO có sử dụng CNTT đảm bảo tính khoa học và khuyến khích sử
dụng nhiều phương tiện kĩ thuật hiện đại, nhiều phương pháp mới vào trong
giảng dạy nên TKBG theo công thức GIPO còn có tính hiện đại, làm mới và “trẻ
hoá” cho môn học.
Như vậy, TKBG theo công thức GIPO có sử dụng CNTT có ưu điểm hơn hẳn
cách thiết kế truyền thống, đó là việc quy trình hoá hoạt động dạy học một cách cụ

thể và khoa học, xác định cụ thể, chính xác mục tiêu dạy học, dự kiến sản phẩm đạt
được, xác định điều kiện dạy học cụ thể và cách kiểm tra đánh giá.
Tuy nhiên, có một điều phải nhận thấy rằng, trong các trung tâm GDTX
hiện nay việc đổi mới dạy học khó khăn hơn nhiều so với THPT, thiết kế bài
giảng theo công thức GIPO và thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT chưa nhiều và chưa phát huy được tính hiệu quả, tiện ích mà những
phương tiện này có thể mang lại. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này:
sự thiếu thốn về cơ sở vật chất như phòng học chức năng, phương tiện...Song
điều đáng quan tâm là sự chuyển biến về nhận thức cũng như hành động của đội
ngũ giáo viên trong việc thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học.
Đây là một hướng nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn, góp phần đẩy nhanh quá
trình đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy Địa lí ở trung tâm GDTX,
nhằm đạt hiệu quả cao trong giáo dục và đào tạo.
Trong hệ thống chương trình Địa lí phổ thông nói chung, nội dung chương
trình Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) nói riêng rất phong phú, đa dạng. Đó là những
điều kiện thuận lợi để thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học góp
phần nâng cao hiệu quả dạy học.
Với mong muốn tìm ra con đường TKBG một cách có hiệu quả nhằm
nâng cao chất lượng của quá trình dạy học ở trung tâm GDTX , tôi đã lựa chọn đề
tài: “Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO có sử
dụng công nghệ thông tin”.
2. Tên sáng kiến
“Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO
có sử dụng công nghệ thông tin”.
3. Tác giả sáng kiến
- Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Hải.
- Địa chỉ: Trung tâm GDTX Tỉnh Vĩnh Phúc.
2

- Số điện thoại: 0378375197. E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
Tác giả cùng với sự hỗ trợ của Trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc về kinh
phí, đầu tư cơ sở vật chất - kĩ thuật trong quá trình viết sáng kiến và dạy thực
nghiệm sáng kiến.
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
Lĩnh vực có thể áp dụng sáng kiến: Môn Địa lý chương trình THPT.
Vấn đề mà sáng kiến giải quyết: Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ
bản) theo công thức GIPO có sử dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu
quả trong dạy học Địa lý ở trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc.
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu
Sáng kiến này được dạy thực nghiệm lần đầu ngày 11 tháng 12 năm 2018
tại trung tâm GDTX tỉnh Vĩnh Phúc.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến
7.1.Về nội dung của sáng kiến
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA THIẾT KẾ
BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ LỚP 11 (BAN CƠ BẢN) THEO CÔNG THỨC GIPO
CÓ SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
1. Một số khái niệm có liên quan đến thiết kế bài giảng
1.1. Bài học Địa lí
Bài học là một đơn vị của nội dung dạy học, có vị trí xác định trong hệ
thống một giáo trình (hay một cuốn sách giáo khoa) và có liên quan chặt chẽ với
các bài học khác trong toàn bộ giáo trình (sách giáo khoa).
1.2. Tiết học Địa lí
Tiết học của các môn học trong đó có môn Địa lí là hình thức cơ bản của
hình thức tổ chức dạy học theo trường, theo lớp như hiện nay. Cũng trong tiết
học, các nhiệm vụ chủ yếu của nhà trường phổ thông đều được thực hiện.
1.3. Giáo án là bản thiết kế bài giảng
Bản thiết kế bài giảng tức là giáo án mà trong đó nêu rõ kế hoạch làm việc
của thầy và trò trong suốt tiết học như: các bước chủ yếu, các hoạt động của giáo

viên, các hoạt động của học sinh, đồng thời cũng nêu lên được những điểm cơ
3


bản về nội dung và phương pháp của giáo viên, học sinh nhằm đạt được mục
đích cụ thể mà người giáo viên đã xác định theo yêu cầu của chương trình học.
1.4. Khái niệm bài giảng
Bài giảng là bản thiết kế (giáo án) đã được người giáo viên thực hiện trên
lớp. Bài giảng là nơi thể hiện một cách tập trung và sinh động nhất những quan
điểm, những xu hướng khác nhau - nơi đối lập những quan điểm cũ và mới,
quan điểm truyền thống và hiện đại, giữa sự rập khuôn và sáng tạo của người
giáo viên.
2. Quan niệm về công nghệ dạy học
Vào khoảng cuối những năm 60 của thế kỷ XX thuật ngữ "Công nghệ dạy
học", trong đó TKBG theo công thức GIPO là một cách tiếp cận để TKBG theo
quan điểm công nghệ dạy học. Từ đó đến nay đã có nhiều nhà khoa học quan
tâm và bàn đến vấn đề này.
Tổ chức giáo dục của Unesco ở Hội thảo Giơ-ne-vơ từ ngày 10 đến 16
tháng 5 năm 1970 đã đưa ra định nghĩa: "CNDH là khoa học về giáo dục, nó xác
lập các nguyên tắc hợp lí của công tác dạy học và những điều kiện thuận nhất để
tiến hành quá trình dạy học, cũng như xác lập các phương pháp và phương tiện
có kết quả nhất để đạt được mục đích đề ra, đồng thời tiết kiệm được sức lực của
thầy và trò".
Theo Jankieviz (Ba Lan 1971): "CNDH là hệ thống các chỉ dẫn sử dụng
các phương pháp, phương tiện hoạt động mà kết quả là phải đào tạo được những
người tốt nghiệp theo mong muốn trong thời gian ngắn nhất có thể được với sự
chi phí phương tiện một cách tối ưu nhất".
Theo quan điểm của công nghệ dạy học, trong quá trình thiết kế bài học
không chỉ mục tiêu của các hoạt động của thầy và trò được quan tâm mà điều
rất quan trọng là phải định rõ đầu vào cho những hoạt động đó là gì?, sản phẩm

đạt được là gì? (đầu ra) và những quá trình tương tác nào giữa Thầy - Trò và
giữa Trò - Trò cần được diễn ra để biến đầu vào thành đầu ra. Cách thiết kế bài
giảng như vậy được các nhà nghiên cứu nước ngoài về lí luận dạy học gọi là
thiết kế bài giảng theo công thức GIPO. GIPO là chữ viết tắt gồm 4 chữ cái đầu
của tiếng Anh (Goal, Input, Process và Output).
3. Đặc điểm chương trình, nội dung Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) ở hệ BTVH

4


Theo thiết kế chung, có hai chương trình Địa lí 11: chương trình cơ bản
và nâng cao. Chương trình Địa lí 11 (Ban cơ bản) bao gồm hai phần:
* Phần I: Khái quát chung về nền KT - XH thế giới
- Về mặt lí thuyết, phần này gồm có 4 nội dung:
+ Sự tương phản về trình độ phát triển KT - XH của các nhóm nước trên
thế giới.
+ Xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá.
+ Một số vấn đề mang tính toàn cầu.
+ Một số vấn đề kinh tế của châu lục và khu vực.
- Về mặt thực hành: do thời lượng hạn chế nên chỉ tập trung vào việc thảo
luận nhóm, kĩ năng chủ yếu là phân tích tư liệu và viết báo cáo ngắn.
* Phần II: Địa lí khu vực và quốc gia
- Về mặt lí thuyết, Chương trình Địa lí đã lựa chọn một số khu vực và
quốc gia tiêu biểu trên thế giới.
Đối với khu vực (Liên minh Châu Âu, Đông Nam Á), các nội dung chính
được trình bày bao gồm quá trình hình thành, mục tiêu, hoạt động và một số
thành tựu cụ thể.
Trên nền tảng đó, đối với mỗi khu vực hoặc quốc gia được lựa chọn,
chương trình chỉ nhấn mạnh đến một vài khía cạnh đặc thù, cụ thể như sau:
+ Hoa Kì.

+ Liên minh Châu Âu.
+ Liên Bang Nga.
+ Nhật Bản.
+ Trung Quốc.
+ Khu vực Đông Nam Á.
+ Ôxtrâylia.
- Về mặt thực hành: Nội dung của phần này tiếp tục tập trung vào việc
luyện kĩ năng phân tích số liệu thống kê, xây dựng biểu đồ, nhận xét, giải thích
một hiện tượng địa lí KT - XH trên bản đồ (lược đồ) cũng như việc tập viết báo

5


cáo và trình bày một vấn đề liên quan đến một quốc gia cụ thể trên cơ sở tư liệu
cho trước.
4. Đặc điểm về điều kiện giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh bổ
túc văn hóa
4.1. Giáo viên
- Có trình độ chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, gương
mẫu, nhiệt tình, có trách nhiệm, tâm huyết với nghề.
- Có các phương tiện phục vụ cho việc dạy học: SGK, SGV, phương tiện trực
quan, máy chiếu,...tuy nhiên chưa có các phòng học bộ môn.
4.2. Học sinh
- Học sinh (HS) bổ túc văn hóa đã có sự trưởng thành về mặt nhận thức, tư duy,
tình cảm, giao tiếp.
- Học sinh có động cơ và thái độ học tập rõ ràng, có khuynh hướng học tập phù
hợp với mục đích lựa chọn nghề nghiệp.
- Có các học sinh lớn tuổi, lỗ hổng kiến thức lớn. HS vừa học vừa làm nên thời
gian cho học tập hạn chế. Một số HS ý thức học tập, tổ chức kỉ luật chưa cao.
- Trong lớp học, HS ở các độ tuổi khác nhau, trình độ nhận thức, tâm lí lứa tuổi

khác nhau khó khăn cho giáo viên trong việc lựa chọn phương pháp dạy học phù
hợp.
Điều này đòi hỏi phải đổi mới PPDH, TKBG nói riêng để thực hiện được
nhiệm vụ tối thiểu đó mà TKBG theo công thức GIPO có sử dụng CNTT sẽ giải
quyết được khó khăn trên.
5. Thực trạng việc thiết kế bài giảng theo công thức GIPO và thiết kế bài
giảng theo công thức GIPO có sử dụng công nghệ thông tin ở các trung tâm
GDTX
Khi chương trình sách giáo khoa được đổi mới, Nhà nước đã có kế hoạch
bồi dưỡng các giáo viên thực hiện chương trình trong đó có đề cập đến định
hướng đổi mới thiết kế bài giảng theo quan điểm công nghệ dạy học đặc biệt là
thiết kế bài giảng địa lí theo công thức GIPO và tăng cường ứng dụng CNTT và
truyền thông trong thiết kế bài học. Tuy nhiên, trên thực tế dạy học hiện nay,
chúng tôi nhận thấy việc ứng dụng cách thiết kế bài giảng mới theo công thức
6


GIPO cũng như việc ứng dụng CNTT và truyền thông vào giảng dạy và học tập
chưa nhiều và chưa phát huy hết được tính hiệu quả, tiện ích mà những phương
tiện này có thể mang lại.
Mặc dù gần đây các tác giả và các giáo viên địa lí đã tích cực ứng dụng
CNTT và truyền thông vào khâu thiết kế bài giảng, sản phẩm là những giáo án
điện tử ra đời. Tuy nhiên, việc thiết kế bài giảng điện tử mới mang tính chất thử
nghiệm, cách thiết kế đơn giản, không lôgic. Các slide hình ảnh, video clip, bản
đồ, biểu đồ...mang tính chất minh hoạ nhiều hơn. Nói cách khác, các giáo án
điện tử này chưa được soi sáng bởi những quan niệm, phương pháp và qui trình
chặt chẽ về mặt lí thuyết. Thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng
CNTT chưa được đề cập đến.
CHƯƠNG II: THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ LỚP 11 (BAN CƠ BẢN)
THEO CÔNG THỨC GIPO CÓ SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

I. GIỚI THIỆU MỘT SỐ TRANG WED VÀ PHẦN MỀM CÓ KHẢ NĂNG
KHAI THÁC VÀ THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ THEO CÔNG THỨC
GIPO
1. Internet
Để nội dung của bản TKBG Địa lí lớp 11 - THPT (Ban cơ bản) theo công
thức GIPO có sử dụng công nghệ thông tin thêm đa dạng và phong phú thì bên
cạnh việc khai thác tư liệu từ sách báo, tạp chí, từ các phần mềm thì Internet
cũng là một phương tiện tìm kiếm, khai thác thông tin một cách hữu hiệu. Hiện
nay, mạng Internet cung cấp cho chúng ta rất nhiều công cụ hữu ích để tìm kiếm
và một số trang Web còn cho phép tải các chương trình, phần mềm miễn phí.
Mạng Internet còn là nơi để ta giao lưu, trao đổi và cập nhật thông tin hàng
ngày.
* Tìm kiếm thông tin
Các trang Web tìm kiếm có hiệu quả và thường được sử dụng:
+
+
+ www.nationalgeographic.com
7


+ www.vinasek.com
+ www.gso.gov.vn
+ www.vietrade.gov.vn
+ www.fao.org.vn
* Down load
- Văn bản: Nhấn Menu File/Save as (ghi cả trang đang xem) sau đó chọn
thư mục cần ghi vào trong hộp thoại hiện lên, ghi tên tương ứng.
- Hình ảnh: Nhấn chuột phải vào hình ảnh và ghi vào máy, chọn Save
Picture As, các thao tác chọn thư mục và ghi tên tương tự như ghi văn bản.
- Video, Flash: Chọn đoạn Video, Flash cần tải, nhấn chọn Download (tải

xuống)/ chọn Save/ chọn đường dẫn để ghi vào/ OK.
Để tạo ảnh đưa vào Web, có thể sử dụng ảnh chụp, quét ảnh đưa về dạng
số bằng scanner sau đó sử dụng các phần mềm xử lý ảnh.
2. Phần mềm Microsoft Encarta Encylopedia 2007
Encarta 2007 là một kho tài nguyên kiến thức lớn để tra cứu những loại
thông tin dưới hình thức truyền thông đa phương tiện: từ phim video, hình ảnh
động animation, hình ảnh tĩnh (picture) đến bản đồ (Map – có cả bản đồ tĩnh và
bản đồ động). Encarta thực sự kết hợp được những thông tin mới và trọn vẹn với
những công cụ mạnh mẽ mang tính đầy đủ sáng tạo cho phép tiết kiệm thời gian
cho việc tìm kiếm thông tin và dành nhiều thời gian cho học tập.
Khởi động chương trình: nhấn Start / Program. Microsoft / Reference /
Encarta
Các thao tác tìm kiếm, lưu trữ :
* Khai thác các bản đồ và hình ảnh
Sau khi tìm kiếm được các hình ảnh, bản đồ, chúng ta có thể chuyển
chúng thành các file ảnh và lưu trữ lại, sau đó có thể sử dụng các file ảnh này
thiết kế bài giảng, trình chiếu trên Powerpoint. Cách tiến hành như sau:

8


- Khởi động Encarta
- Gõ tên địa danh vào Find và nhấn Enter
- Chọn địa danh trong danh sách phía dưới
- Nhấn chuột phải vào vùng trên bản đồ và chọn copy Map
* Khai thác các Video Clip
Trong đĩa CD chứa nhiều Video Clip, có thể sao chụp để đưa vào các
chương trình khác phục vụ giảng dạy. Muốn lấy được các file video trên đĩa,
thực hiện như sau:
- Nhấn chuột phải trên nút Start, chọn Explore

Trên cửa sổ của

Explore, chọn ổ C / Program / Microsoft / Encarta / 2007 contents / LO4
ADXRC / DSC chọn lấy các File và Copy
* Khai thác các bảng số liệu
Để khai thác các bảng dữ liệu thống kê Chọn Statistics - Country
Statistics. Chương trình xuất hiện như sau:
Bước 1: Chọn Chosse Statistics, xuất hiện bảng số liệu thống kê.
Bước 2: Chọn một chỉ tiêu thống kê tại cửa sổ bên phải chọn một bảng
thống kê bên trái bằng cách nháy đúp chuột xuất hiện bảng chỉ tiêu thống kê.

9


Bước 3: Muốn Copy bảng thống kê này sang Excel để lưu làm cơ sở dữ
liệu hoặc xây dựng các biểu đồ, bản đồ ta thực hiện các bước sau:
Kích chuột phải, chọn Whole table / nhấn Ok.
Từ Start chọn Programs / Microsoft Excel vào Edit / Paste.
Bước 4: Làm sạch bảng số liệu.
Vào Edit / nhấn Copy và tiếp tục vào Edit / chọn Pase Special, xuất hiện
hộp thoại, kích chọn vào Values / nhấn Ok, ta sẽ được bảng số liệu như mong
muốn. Từ bảng số liệu này giáo viên có thể vẽ các biểu đồ cho những mục đích
giảng dạy của mình.
3. Khai thác và xây dựng bản đồ bằng phần mềm MapInfo
MapInfo là công cụ khá hữu hiệu để tạo ra và quản lý một cơ sở dữ liệu
địa lý trên máy tính cá nhân, là một phần mềm tương đối gọn nhẹ và dễ sử dụng.
Đặc biệt, dùng cho mục đích giảng dạy và thành lập các bản đồ chuyên đề và
phân tích trong địa lý.
* Các bước thành lập bản đồ MapInfo

Cũng giống như phương pháp truyền thống, quá trình biên tập và thành
lập bản đồ bằng máy tính nói chung và phần mềm MapInfo nói riêng đều trải
qua các bước sau đây :
- Bước 1: Lập kế hoạch biên tập bản đồ
- Bước 2: Xây dựng cơ sở dữ liệu
- Bước 3: Liên kết dữ liệu và kiểm tra
10


- Bc 4: Phõn tớch v x lý
- Bc 5: Trỡnh by cỏc kt qu

4. Xõy dng biu trờn Microsoft Excel
Chng trỡnh Microsoft Excel giỳp giỏo viờn d dng thnh lp cỏc
loi biu biu hin mt cỏch trc quan cỏc s liu thng kờ v s vt, hin
tng, quỏ trỡnh kinh t xó hi.
Xõy dng cỏc biu phc v ging dy a lý
BIểU Đ ồ THể HIệN TƯ Ơ NG QUAN NHIệT ẩM
Củ A KHíHậU Hà Nộ I
t

p

80

400

70

300

60

200

50

100

40

80

30

60

20

40

10

20

0

0
I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII IX

X

XI

XII

Nhiệt đ
ột

Tháng m a P >100 mm

L ợ ng m a p

Tháng khô P < 2t

11

5. Phần mềm SID 1.0
Đặc điểm của phần mềm SID 1.0 là hệ rỗng, các câu hỏi do giáo viên đưa
vào trong thư mục “Tri thức” và lưu vào bộ nhớ máy tính. Giáo viên tự lập thang
điểm cho các cách trả lời. Vì vậy phần mềm này là một cơ sở cho môn học sử
dụng nhiều mục đích khác nhau tuỳ yêu cầu cụ thể của người sử dụng. Giáo viên
có thể sử dụng trong công tác kiểm tra đánh giá học sinh.
6. Ứng dụng phần mềm Adobe Photoshop để chỉnh sửa ảnh
Các tranh ảnh sưu tầm có thể có những nội dung không hoàn toàn sát với
yêu cầu của bài học. Ví dụ: Các bản đồ lấy từ Internet có quá nhiều địa danh
bằng tiếng Anh, hay mức độ chi tiết quá cao. Chúng ta có thể sử dụng chương
trình Photoshop để chỉnh sửa lại ảnh cho phù hợp với nội dung bài học bao gồm:
cắt một phần của ảnh, chỉnh sửa độ sáng của ảnh, tạo độ nét của ảnh, thay đổi
các màu trong ảnh, quay ảnh.
12


7. Ứng dụng HTvideo Editor biên tập các đoạn Video clip
HTvideo Editor là phần mềm cho phép cắt, ghép, lồng tiếng, nhập chữ
biên tập những đoạn phim phù hợp với nội dung bài học, đồng thời có thể biên
tập những hình ảnh tĩnh thành các đoạn video cho bài học trở nên sinh động và
hiệu quả hơn.
8. Khai thác phần mềm PowerPoint kết hợp với nguồn tư liệu thiết kế bài
giảng Địa lý lớp 11 - THPT (Ban cơ bản)
PowerPoint là phần mềm trình diễn linh hoạt trong bộ Microsoft Office,
cho phép thực hiện hầu hết các yêu cầu minh hoạ trong giảng dạy Địa lý và rất
dễ sử dụng.
Trong PowerPoint giáo viên có thể tạo ra một tập tin trình diễn đa
phương tiện – nghĩa là có thể đưa vào bài giảng các tranh ảnh, bản đồ, biểu đồ,

sơ đồ, lát cắt, hình vẽ, phim phù hợp để tạo được hiệu quả cao cho bài giảng.
Đồng thời, với việc áp dụng các dạng minh hoạ động cho các nội dung trình
chiếu làm cho bài giảng thêm sinh động, thu hút người học.
Với ưu thế này, việc sử dụng PowerPoint để thiết kế bài giảng Địa lý sẽ
mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy, một điều mà không phải bất cứ phần
mềm nào cũng có thể thực hiện được.
8.1. Những yêu cầu cơ bản khi thiết kế bài giảng Địa lý bằng PowerPoint và
các phần mềm có liên quan
Để đạt hiệu quả cao khi thiết kế bài giảng Địa lý bằng PowerPoint phải
đảm bảo một số yêu cầu sau:
Khi thiết kế các bài giảng địa lý bằng Powerpoint phải chú ý một số các
yêu cầu sau:


Các trang trình diễn phải đơn giản, rõ ràng không nên sao chép nguyên

văn bài giảng vào các Slide mà trình bày theo hướng tinh giảm và biểu tượng
hoá nội dung, tận dụng các lợi thế của Powerpoint.


Không nên đổi màu cho mỗi trang trình diễn nếu không thay đổi mục

tiêu bài giảng bởi vì nếu chúng ta sử dụng những màu sắc rực rỡ, đồ hoạ vui
nhộn sẽ làm học sinh mất tập trung vào bài giảng.
13




Sử dụng các phông nền, phông chữ tương tự nhau trong suốt bài giảng,

không nên dùng các kiểu chữ rườm rà, khó đọc hay quá nhiều font chữ trong
một trang trình bày.


Chỉ nên đưa ý chính vào mỗi trang trình diễn, các dạng đồ họa cần

phải được lựa chọn cẩn thận, nếu không chúng sẽ gây phân tán sự chú ý hoặc tạo
nên những quá trình tư duy lệch lạc cho học sinh.
8.2. Những tiện ích của PowerPoint trong thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 THPT (Ban cơ bản) theo công thức GIPO
a. Khởi động PowerPoint
Nhấn nút Start / Chọn Programs / Chọn PowerPoint (hoặc kích đúp chuột
vào biểu tượng PowerPoint trên màn hình).
b. Nhập văn bản, định dạng, hiệu chỉnh văn bản
- Cách nhập văn bản: Có 2 cách nhập văn bản:
+ Nhập văn bản vào các mẫu có sẵn, ta chọn File / New / Design
Template và nhập văn bản vào phần mặc định trong trang mẫu.
+ Nếu lựa chọn trang trắng, chọn Slide Layout từ phần trình bày trắng.
- Định dạng Font chữ: Chọn đoạn văn bản cần định dạng, tô đen đoạn
văn bản, mở thực đơn Format, chọn Font.
- Chọn Font chữ trong danh sách Font, kiểu chữ trong Font Style, chọn
cỡ chữ trong Size, chọn màu trong color, nhấn OK.
- Định dạng màu nền cho các Slide: Mở thực đơn Format / Background /
chọn màu nền tại ô Background Fill. Nếu nhấn nút Apply to all, màu nền được
chọn sẽ áp dụng cho tất cả các Slide trong file trình chiếu.
c. Chèn các đối tượng đồ hoạ
* Chèn hình ảnh minh hoạ: Chọn Insert / Picture / From file / chọn file
ảnh cần chèn / nhấn Insert.
* Chèn một sơ đồ:
- Từ lệnh Insert / New Slide / Slide Layout / Orgraniation / OK.

- Gõ tiều đề vào phần giữ chỗ trong trang chiếu. Nhấn chuột vào biểu
tượng sơ đồ tổ chức để nhập nội dung, sau khi xong nhấp Yes.
14


* Chèn một bản đồ: Từ các bản đồ được thành lập từ các chương trình
(MapInfo, Db - Map) hay các bản đồ có sẵn trong các phần mềm tra cứu, có thể
bằng cách Copy từ các chương trình này và dán trực tiếp vào PowerPoint.
* Chèn các biểu đồ, bảng biểu:
Các biểu đồ bảng biểu có thể lấy từ Excel hoặc thành lập trực tiếp từ
PowerPoint. Đối với các biểu đồ được lấy từ Excel, ta thực hiện lệnh Copy thông
thường và khi đưa sang PowerPoint chọn Edit / Pase hoặc nhấn tổ hợp phím Ctrl – V.
* Chèn các đoạn Video Clip và âm thanh vào trang trình chiếu:
- Chọn Insert / Object / Video clip / OK.
- Từ Insert clip (sau khi có biểu tượng camera), chọn Video for Windows,
xuất hiện hộp thoại Open / chọn thư mục chèn và file chèn.
Khi trình bày bài giảng có chèn Video clip thì phim đó phải được coi là
file liên quan, nếu copy file trình diễn thì phải copy file phim kèm theo.
- Cách chèn âm thanh cũng tương tự như trên: Insert / Movies and
Sounds / Sound from file / chọn thư mục chèn và file chèn.
* Tạo hiệu ứng chuyển động:
- Chọn đối tượng muốn tạo hiệu ứng chuyển động, vào menu slide show,
kích chuột chọn Custom animation. Trong khung cửa sổ Custom animation nằm
bên phải màn hình chọn Entrance hoặc Emphasic và chọn thể loại hiệu ứng.
- Tạo các hiệu ứng đặc biệt: Các hiệu ứng đặc biệt ở đây là các hiệu ứng
hoạt hình, âm thanh, hiệu ứng chuyển tiếp Slide. Hiệu ứng hoạt hình bổ sung
cho Text và đồ hoạ sao cho chúng có thể chuyển động xung quanh màn hình và
kết hợp với các hiệu ứng khác. Để tạo hiệu ứng chuyển tiếp cho các trang trình
diễn, ta thực hiện như sau:
+ Nhấn nút Slide Sorter view để xem ở kiểu trình bày tổng quát rồi chọn

trang trình chiếu muốn áp dụng hiệu ứng chuyển tiếp.
+ Chọn hiệu ứng chuyển tiếp từ Slide show trên thanh lệnh, chọn Slide
Transition và lựa chọn kiểu hiệu ứng trong hộp liệt kê Slide Transition.
* Tạo các liên kết:

15


Đây là một tính năng rất tiện ích của PowerPoint. Khi tạo các nút liên kết
trong các Slide, ta có thể rẽ nhánh sang một Slide khác hay tới một file bất kỳ
trong chương trình khác được lưu trong máy.
- Chọn đoạn văn bản hoặc tạo nút liên kết, mở Menu Start (hoặc nhấn
chuột phải) / Hyperlink / chọn thư mục và file liên kết tới.
* Trình chiếu:
Tiến hành thực hiện trình chiếu bằng việc chọn lệnh Setup show từ lệnh
Slide show, thiết lập thời gian trình bày bằng lệnh Recherse timing hoặc từ hộp
Slide Transition.
II. Thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT
1. GIPO - Một cách tiếp cận TKBG theo quan điểm công nghệ dạy học
Theo quan điểm của CNDH, khi TKBG không chỉ quan tâm mục tiêu của
các hoạt động của thầy và trò được quan tâm mà còn phải định rõ đầu vào cho
những hoạt động đó là gì?, sản phẩm đạt được là gì? và những quá trình tương
tác nào giữa Thầy - Trò và giữa Trò - Trò cần được diễn ra để biến đầu vào thành
đầu ra. Cách TKBG như vậy được các nhà nghiên cứu về LLDH gọi là TKBG
theo công thức GIPO. GIPO là chữ viết tắt gồm 4 chữ cái đầu của tiếng Anh, cụ
thể là:
* G (Goal): được hiểu là mục tiêu của bài học (mục tiêu hoạt động của thầy trò).
* I (Input): đầu vào bao gồm các yếu tố sau HS (trình độ, khả năng, nhận
thức…), phương tiện như các loại thiết bị, máy móc (phần cứng) và SGK, tài

liệu in ấn (phần mềm), thời gian dạy học.
* P (Process): quy trình tác động: tương tác Thầy - Trò, Trò - Trò đạt mục tiêu.
* O (Output - đầu ra): Sản phẩm cuối cùng của bài học. Đó có thể là sơ đồ, biểu
đồ, lời giải của một bài tập nhận thức…Sản phẩm có thể được thể hiện bằng bài
viết, có thể là lời của các thao tác tư duy hành động, có thể là thao tác tư duy
hành động hoặc cả hai.
2. Quy trình TKBG Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT
2.1.Quy trình TKBG Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO
16


Về tổng thể, TKBG Địa lí 11 theo công thức GIPO được tiến hành theo 4
bước:
QUY TRÌNH TKBG ĐỊA LÍ 11
THEO CÔNG THỨC GIPO
B1: Xác định mục tiêu (sản phẩm) bài học
B2: Lựa chọn và xác định đầu vào (Input)
B3: Thiết kế quy trình các quá trình các hoạt động dạy học của thầy và trò

B4: Xác định cách thức kiểm tra và đánh giá sản phẩm

2.2.Quy trình thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng CNTT
Thiết kế một giáo án có sử dụng CNTT có nhiều điểm khác so với thiết kế
một giáo án bình thường thể hiện trên giấy. Nói chung, việc thiết kế giáo án có
sử dụng CNTT là một quá trình tương đối phức tạp, tốn nhiều công sức của giáo
viên, đòi hỏi người giáo viên không chỉ có chuyên môn vững vàng mà còn phải
am hiểu về các kĩ thuật sử dụng máy tính và các phần mềm liên quan. Thiết kế
bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng CNTT còn yêu cầu cao hơn ngoài
những đòi hỏi trên thì giáo viên cần nắm rõ qui trình, kĩ thuật thiết kế bài giảng

theo công thức GIPO và ứng dụng ICT để thiết kế giáo án theo quy trình trên
chú ý đến đầu vào, quá trình tác động, đầu ra nên chia nhỏ nội dung bài học
thành các môđun.
Quy trình thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng CNTT như
sau:

17


QUY TRÌNH TKBG ĐỊA LÍ THEO CÔNG THỨC GIPO
CÓ SỬ DỤNG CNTT

Giai đoạn 1: Tìm hiểu khả năng thiết kế giáo án theo công thức GIPO
có sử dụng CNTT

Giai đoạn 2: Tiến hành thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT

Giai đoạn 3: Thử nghiệm, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh

Trong đó giai đoạn 2: Tiến hành thiết kế bài giảng theo công thức GIPO
có sử dụng CNTT là giai đoạn quan trọng nhất gồm 5 bước sau:

18


TIẾN HÀNH THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐỊA LÍ THEO CÔNG THỨC
GIPO CÓ SỬ DỤNG CNTT

Bước 1: Xác định mục tiêu của việc thiết kế

Bước 2: Lựa chọn thông tin và cách biểu hiện.

Bước 3: Chuẩn bị các tài nguyên

Bước 4: Thiết kế giáo án theo công thức GIPO với sự trợ giúp của
Power Point

Bước 5: Viết hướng dẫn sử dụng giáo án có sử dụng CNTT

Trong từng giai đoạn, chúng ta cần thực hiện
- Bước 1: Xác định mục tiêu của việc thiết kế
Trong giai đoạn đầu tiên này nhiệm vụ là phải trả lời được những câu hỏi
sau đây:
+ Có thể tạo ra một giáo án nhưng thiết kế theo công thức GIPO có sử
dụng CNTT cho bài học đã chọn?
+ Thiết kế bài giảng theo công thức GIPO có sử dụng CNTT sẽ khác với
thiết kế bài giảng thông thường như thế nào?
+ Phần mềm nào đơn giản và có nhiều tiện ích nhất để thực hiện được
mục đích này?
+ Bài giảng có thể có những tiện ích cơ bản như cho phép giáo viên dùng
làm công cụ để trình chiếu nội dung bài giảng, vừa điều khiển các hoạt động của
học sinh mà không cần sử dụng đến phấn và bảng không? Và liệu giáo án này có
thể là công cụ để học sinh tự học trên máy tính mà không có sự tham gia giảng
dạy trực tiếp của giáo viên.
19


- Bước 2: Lựa chọn thông tin và cách biểu hiện. Trong bước này cần chia
nhỏ nội dung thành các môđun, mỗi môđun thông tin sẽ hiện thị trong một tập

hợp các slide, lựa chọn tối đa đối tượng multimedia có thể dùng minh hoạ cho
nội dung thông tin của mỗi slide.
- Bước 3: Chuẩn bị các tài nguyên. Ngoài nội dung trong sách giáo khoa cần
bổ sung thêm các thông tin văn bản, hình ảnh tĩnh và động, sơ đồ, mô hình, âm
thanh…có liên quan trực tiếp đến bài học
- Bước 4: Thiết kế giáo án theo công thức GIPO với sự trợ giúp của Power
Point.
Đây là bước quan trọng nhất trong cách thiết kế bài giảng theo công thức
GIPO có sử dụng CNTT, quyết định đến sự thành công, hiệu quả của bài giảng.
Trong bước này cần TKBG đó theo công thức GIPO cụ thể như sau:
MẪU GIÁO ÁN
Trường THPT.............Tiết ......Bài....................
Ngày ......tháng.........năm...........
Người soạn:...................

Lớp:........

I. Mục tiêu: Chỉ rõ sau khi học xong bài, HS cần phải đạt cái gì về các mặt:
1. Kiến thức
2. Kĩ năng
3. Thái độ
II. Phương pháp - Phương tiện dạy học
1. Phương pháp chủ yếu
2. Phương tiện dạy học
III. Tổ chức các hoạt động dạy học
1. Ổn định lớp và kiểm tra bài cũ
2. Định hướng bài học, tạo nhu cầu học tập cho HS
3. Bài mới: Tổ chức các hoạt động dạy học

Hoạt động của thầy - trò

Hoạt động 1. (Thời gian)
Hành động 1.

Nội dung kiến thức đã học
I. Kiến thức cơ bản 1
1.
20


1.
2.
3.
Hành động 2.

2.

1.
2.
3.
Hoạt động 2. (Thời gian)

I. Kiến thức cơ bản 2

Hành động 1.

1.

1.
2.
Hành động 2.

1.

2.

2.
Có thể sơ đồ hoá tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học theo công thức
GIPO cụ thể như sau:

Tiến
trình
tổ
chức
các
hoạt
động

Hoạt
động 1

Hoạt
động 2

GOAL

INPUT

PROCESS

OUTPUT

- Mục tiêu
theo hướng
lấy HS làm
trung tâm
- Biểu đạt
chính xác,
tường minh
- Có thể
kiểm chứng
được

- Thờigian
- Công cụ
- Phương
pháp, hình
thức hoạt
động

- Quá trình
tương tác
giữa ThầyTrò, TròTrò để đạt
được mục
tiêu
- Cụ thể:
GV
GV - HS
GV - Lớp
HS
Nhóm HS
HS - HS

Lớp

- Xác định
cách thức
kiểm tra,
đánh giá.
- Sản phẩm
cuối cùng
của bài
học. Đó là:
sơ đồ, biểu
đồ, lời giải
của BTNT,
bài viết,...

4. Củng cố, kiểm tra, đánh giá

Sau đó dưới sự trợ giúp của Power Point thiết kế các giao diện, tích hợp
các nội dung vào các slide, thiết kế các animation, các hyperlink, quy định các
hình thức chuyển đổi của các slide.

21


- Bước 5: Viết hướng dẫn sử dụng giáo án. Hướng dẫn cụ thể về mặt kĩ thuật
và phương pháp.
3. Yêu cầu thiết kế bài giảng Địa lí 11 (Ban cơ bản) theo công thức GIPO
3.1. Xác định và biểu đạt một cách chính xác, tường minh, khả thi và có thể
đo lường được các mục tiêu cụ thể của bài học
Nhằm mục đích này người giáo viên cần:

* Chỉ ra chính xác và cụ thể những gì HS cần phải làm được.
* Mục tiêu đưa ra cần phải cụ thể để có thể kiểm chứng được và phù hợp
với điều kiện nguồn lực, giáo viên và trình độ HS . Bảng phân loại dưới đây của
Bloom về các mức độ khó dễ của mục tiêu sẽ giúp giáo viên có thể biểu đạt chính xác và cụ
thể các mục tiêu của bài học.

BẢNG PHÂN LOẠI CÁC MỤC TIÊU THEO BLOOM
1. Lĩnh vực nhận thức
Biết. Có khả năng:
Trình bày, nhớ lại, lập danh sách, nhận dạng, lựa chọn, làm lại...
Ví dụ: Trình bày những đặc trưng của nền kinh tế tri thức.
Hiểu. Có khả năng:
Giải thích, nêu lí do, xác định nguyên nhân, chứng minh, minh hoạ...
Ví dụ: Giải thích hiện tượng bùng nổ dân số ở các nước đang phát triển.
Áp dụng. Có khả năng:
Sử dụng, áp dụng, giải quyết, lựa chọn...
Ví dụ: Sử dụng các chỉ số về GDP, GDP/người, cơ cấu các ngành kinh tế, trình
độ phát triển KH - KT để đánh giá trình độ phát triển kinh tế của một nước.
Tổng hợp. Có khả năng:
Tóm tắt, khái quát hoá, lập luận, sắp xếp, giải thích lí do.
Ví dụ: Vì sao nói phát triển bền vững là mục tiêu tối cao của thế giới hiện đại.
Phân tích. Có khả năng:
Phân chia, so sánh, đối chiếu, tìm sự khác nhau giữa các đối tượng.

22


Ví dụ: Phân biệt các quá trình toàn cầu hoá và khu vực hoá.
Đánh giá. Có khả năng: Phân xử, đánh giá, phê bình.
Ví dụ: Phê phán sự sai lầm của thuyết Mantuyt về dân số.

2. Lĩnh vực cảm xúc: Lĩnh vực này chủ yếu liên quan đến sự chú ý, mối quan
tâm, sự nhận biết, đánh giá về thẩm mĩ, đạo đức, cảm nhận hoặc các giá trị.
Ví dụ: Có khả năng lắng nghe, đánh giá hết tầm quan trọng của..., ý thức được
về..., cam kết với...,đánh giá giá trị về...
3. Lĩnh vực tâm vận: Lĩnh vực này bao gồm các kĩ năng vận động. Có khả
năng quan sát, vẽ...
Ví dụ: Có khả năng vẽ biểu đồ về năng suất lúa, sản lượng lúa...
Ví dụ: Tiết 1. Sự tương phản về trình độ phát triển KT-XH của các
nhóm nước. Cuộc cách mạng KH và công nghệ hiện đại.
Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Nêu sự tương phản về trình độ phát triển KT-XH của các nhóm nước: phát
triển, đang phát triển, nước công nghiệp mới (NIC).
- Trình bày được đặc điểm nổi bật và tác động của cuộc cách mạng khoa
học và công nghệ hiện đại tới sự phát triển kinh tế.
2. Kĩ năng: Đọc bản đồ, phân tích bảng số liệu
3. Thái độ: Có ý thức học tập để thích ứng với cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ hiện đại.
3.2. Xác định đầu vào - điều kiện dạy học
Đầu vào (điều kiện dạy học) của quá trình công nghệ (quá trình dạy học)
bao gồm trình độ ban đầu và đặc điểm tâm sinh lý của HS, các phương tiện, kỹ
thuật dạy học và nội dung kiến thức bài học.
Việc xác định đầu vào một cách chính xác, cụ thể so với đầu ra là một yêu
cầu quan trọng, đảm bảo thành công cho quá trình dạy học Địa lý theo quan
điểm CNDH.
* Xác định trình độ ban đầu và đặc điểm tâm sinh lý của HS.

23

GV cần tìm hiểu HS một cách tổng thể các đặc điểm tâm, sinh lý và trình độ
của HS. Một điều lưu ý là trong quá trình dạy học, GVcần giúp HS biết rõ mục
tiêu họ cần đạt được và giúp họ tự so sánh trình độ của họ so với đầu ra của bài
học, môn học. Từ đó giúp HS tự lực và chủ động tiến hành các mối liên hệ
ngược trong, qua đó vạch ra kế hoạch cụ thể cho mình để phấn đấu, điều chỉnh
quá trình học tập.
Để có thể làm được điều đó, GV có thể tìm hiểu HS qua trò chuyện trực
tiếp, qua lý lịch, qua tiến hành kiểm tra đầu vào. Đồng thời nó cũng đòi hỏi GV
phải có năng lực chuyên môn, phải sáng tạo, nhạy bén, linh động và hết sức
nhiệt tình trong quá trình giảng dạy.
* Xác định các phương tiện kĩ thuật dạy học.
Để xác định các phương tiện kĩ thuật phù hợp với bài học Địa lý, người giáo
viên cần căn cứ vào các yếu tố sau đây:
+ Nội dung kiến thức bài học.
+ Phương pháp dạy học.
+ Đặc điểm tâm, sinh lý và trình độ nhận thức của HS.
+ Điều kiện thực tế.
+ Thái độ và kĩ năng của giáo viên.
+ Các yếu tố ảnh hưởng khác như: không gian, ánh sáng hay cơ sở vật
chất của lớp học.
Để giúp giáo viên có cơ sở trong việc sử dụng hiệu quả các phương tiện
dạy học sau khi đã lựa chọn được hệ thống các phương tiện phù hợp nhất, đề tài
xin đưa ra ba nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học như sau:
Sử dụng phương tiện dạy học đúng lúc.
Sử dụng phương tiện dạy học đúng chỗ.
Sử dụng phương tiện dạy học đúng cường độ.
* Xác định nội dung kiến thức cơ bản
Để xác định nội dung kiến thức cơ bản cho bài học, người giáo viên phải
căn cứ vào các yếu tố sau:
+ Chương trình và nội dung SGK.

+ Điều kiện dạy học cụ thể.
24