Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước ở kho bạc tỉnh ninh bình chính trị

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

ĐINH VĂN HỢP

KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC Ở KHO BẠC TỈNH NINH BÌNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

Hà Nội – Năm 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

ĐINH VĂN HỢP

KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC Ở KHO BẠC TỈNH NINH BÌNH
Chuyên ngành : KINH TẾ CHÍNH TRỊ
Mã số: 60 31 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ THỊ DẬU

Hà Nội – Năm 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình do chính tôi nghiên cứu
và soạn thảo. Tôi không sao chép từ bất kỳ một bài viết nào đã đƣợc công bố
mà không trích dẫn nguồn gốc. Nếu có bất kỳ một sự vi phạm nào, tôi xin
chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Một lần nữa, tôi xin khẳng định về sự trung thực của lời cam kết trên.


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8

i


DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
1
2
3
4

5

6
7

ii


DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
1
2
3
4
5

iii


MỤC LỤC

Danh mục các ký hiệu viết tắt …………………………………………
Danh mục các bảng ……………………………………………………
Danh mục các hình vẽ …………………………………………………
PHẦN MỞ ĐẦU………………………………………………………
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ KIỂM SOÁT CHI
NSNN TẠI KBNN CẤP TỈNH.............................................................................

1.1. Ngân sách nhà nƣớc và chi NSNN..................................................

i
ii
iii
1
8

1.1.1. Ngân sách nhà nước..........................................................

8

1.1.2. Chi ngân sách nhà nước....................................................

8

1.2. Kiểm soát chi NSNN tại hệ thống KBNN cấp tỉnh...........................

10

1.2.1. Bộ máy kiểm soát chi NSNN...............................................

15

1.2.2. Yêu cầu và mục tiêu đối với công tác kiểm soát chi NSNN

15

1.2.3. Nội dung kiểm soát chi NSNN qua KBNN............................

21

1.2.4. Các công cụ kiểm soát chi NSNN qua hệ thống KBNN.......

27

1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng tới công tác kiểm soát chi NSNN...

33

1.3. Kiểm soát chi NSNN ở một số nƣớc và bài học kinh nghiệm..........

35

1.3.1. Kiểm soát chi NSNN ở một số nước...................................
1.3.2. Bài học kinh nghiệm..........................................................
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN
NSNN TẠI KBNN NINH BÌNH..........................................................
2.1.

Giới

thiệu

khái

quát

về

KBNN

Ninh

Bình

.....................................................
2.1.1. Lịch sử ra đời và phát triển.............................................

37
2.1.2.
Các yếu
tố
nguồn
lực........
.............
.............
.............
.......


2.1.3. Bộ máy tổ chức, quản lý và bộ máy kiểm soát chi ngân
sách nhà nước....................................................................................

37

2.2. Thực trạng kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Ninh

41

Bình giai đoạn 2008-2013..................................................................
2.2.1. Tình hình chi NSNN qua KBNN Ninh Bình

2.2.2. Phân tích công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại
KBNN Ninh Bình...............................................................................

44
44

2.3. Đánh giá công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua Kho
bạc Ninh Bình....................................................................................
2.3.1. Những kết quả đạt được...................................................
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân.....................................

44
47

CHƢƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG
CƢỜNG KIỂM SOÁT CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CỦA KBNN

49

NINH BÌNH......................................................................................
3.1. Bối cảnh kinh tế mới và định hƣớng tăng cƣờng kiểm soát chi
thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Ninh Bình trong thời gian tới............

52
52
54
64
64
68

82
82


3.1.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế................................................................ 82
3.1.2. Mục tiêu và định hướng................................................................................. 84
3.2. Giải pháp tăng cƣờng kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN qua
KBNN Ninh Bình đến năm 2020........................................................................................ 86
3.2.1. Hoàn thiện phương thức cấp phát NSNN và chất lượng
kiểm soát chi đối với các đơn vị........................................................................................... 86
3.2.2. Nâng cao chất lượng dự toán chi và cơ cấu chi NSNN

90

3.2.3. Hoàn thiện hệ thống chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi
NSNN.................................................................................................................................................. 92
3.2.4. Hoàn thiện cơ chế một cửa trong kiểm soát chi............................... 93
3.2.5. Hoàn thiện chức năng nhiệm vụ và hiện đại hóa công
nghệ..................................................................................................................................................... 94
3.2.6. Xây dựng đội ngũ cán bộ công chức có phẩm chất đạo
đức tốt, đủ năng lực và trình độ chuyên môn nghiệp vụ kiểm soát chi...........97
3.2.7. Thực hiện công khai, minh bạch trong chi tiêu tài chính
tại đơn vị............................................................................................................................. 98
3.2.8. Tăng cường vai trò và quyền hạn của các cơ quan thanh
tra, kiểm toán nhà nước để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm khi vi
phạm................................................................................................................................................... 99
3.3. Kiến nghị với cấp trên và các ban ngành liên quan........................................ 101
3.3.1. Kiến nghị các cơ quan nhà nước Trung ương.................................. 101
3.3.2. Kiến nghị về cơ chế chính sách đối với Bộ Tài chính..................103
3.3.3. Kiến nghị với Kho bạc Nhà nước............................................................ 108

3.3.4. Kiến nghị đối với UBND tỉnh Ninh Bình............................................. 110
KẾT LUẬN................................................................................................................................... 111
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................................... 113


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
NSNN là một khâu then chốt trong hệ thống tài chính, là công cụ điều
chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Nhà nƣớc tập trung ngân sách, coi ngân sách là công
cụ kinh tế quan trọng để giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội và thị trƣờng.
NSNN cung cấp nguồn kinh phí để đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng, các ngành
kinh tế then chốt, tạo môi trƣờng cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần
kinh tế phát triển; đầu tƣ để chống ô nhiễm môi trƣờng; tài trợ cho các hoạt
động xã hội, chống lạm phát. Hiệu quả chi tiêu ngân sách không chỉ là vấn đề
kinh tế đơn thuần mà còn mang ý nghĩa chính trị, văn hoá, xã hội, một yếu tố
phản ánh chất lƣợng bộ máy Nhà nƣớc và mức độ phát triển ở mỗi quốc gia.
Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam hiện nay, khi nguồn thu ngân sách
còn nhiều hạn chế, bội chi ngân sách tiếp tục diễn ra thì việc kiểm soát chặt
chẽ các khoản chi nhằm đảm bảo các khoản chi ngân sách đƣợc sử dụng đúng
mục đích, chế độ, đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả có ý nghĩa rất quan trọng.
Thực hiện tốt công tác này sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn
lực tài chính, thúc đẩy kinh tế phát triển, đồng thời là biện pháp hữu hiệu
trong việc thực hành tiết kiệm, tập trung nguồn lực tài chính để phát triển kinh
tế - xã hội, chống các hiện tƣợng tiêu cực, chi tiêu lãng phí, góp phần lành
mạnh hoá nền tài chính quốc gia, ổn định tiền tệ, kiềm chế lạm phát; đồng
thời, góp phần nâng cao trách nhiệm và phát huy đƣợc vai trò của các ngành,
các cấp, các cơ quan, đơn vị có liên quan đến công tác quản lý và sử dụng
NSNN.
Luật NSNN Việt Nam đã xác định trách nhiệm và quyền hạn của 4 chủ thể
trong quản lý chi NSNN, gồm: Tài chính; Kho bạc Nhà nƣớc; cơ quan nhà nƣớc

ở Trung ƣơng và địa phƣơng; đơn vị sử dụng ngân sách. Tùy chức năng,

1


nhiệm vụ, quyền hạn của từng chủ thể mà trách nhiệm trong việc quản lý chi
ngân sách có khác nhau.
Tại Điều 56 Luật NSNN (sửa đổi) đã quy định: “Căn cứ vào dự toán
NSNN được giao và yêu cầu nhiệm vụ, thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách
quyết định chi gửi KBNN, KBNN kiểm tra tính hợp pháp của các tài liệu cần
thiết theo quy định của pháp luật và thực hiện chi ngân sách khi có đủ các
điều kiện quy định”.[29]
Từ khi thực hiện Luật NSNN, công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên
NSNN của KBNN đã đạt đƣợc nhiều kết quả. Hiện nay ngành Tài chính nói
chung và KBNN nói riêng, trong đó có KBNN Ninh Bình đang trong quá
trình cải cách thủ tục hành chính mạnh mẽ, từng bƣớc hiện đại hoá cho phù
hợp với yêu cầu của hội nhập quốc tế và khu vực. Tuy nhiên, công tác quản lý
chi thƣờng xuyên NSNN qua KBNN nói chung và qua KBNN Ninh Bình nói
riêng vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định nhƣ: còn nhiều khoản chi sai
chế độ, tiêu chuẩn, định mức, chi chƣa đúng mục đích, hiệu quả sử dụng
chƣa cao, hồ sơ thủ tục chƣa đầy đủ, tạm ứng ngân sách nhƣng không thanh
toán kịp thời, tiết kiệm chƣa triệt để trong điều kiện thắt chặt chi tiêu công
hiện nay,… đó là những vấn đề ảnh hƣởng đến chất lƣợng, hiệu quả sử dụng
NSNN. Nguyên nhân của tồn tại trên có nguyên nhân chủ quan, khách quan,
có cả do đơn vị sử dụng ngân sách và đơn vị đƣợc giao quản lý chi ngân
sách....
Thực tế đó cho thấy cần phải đánh giá công tác quản lý chi thƣờng xuyên
NSNN của KBNN Ninh Bình để tìm ra những giải pháp quản lý hiệu quả chi
NSNN trong lĩnh vực này.
Vậy: KBNN Ninh Bình đã thực hiện kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN

nhƣ thế nào? Những gì là thành công, hạn chế trong công tác này của đơn vị?
2


Cần có những giải pháp nào để tăng cƣờng kiểm soát chi thƣờng xuyên
NSNN ở KBNN Ninh Bình?
Với thời lƣợng, mức độ của luận văn và xuất phát từ những lý do trên, tôi
chọn đề tài nghiên cứu: “Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước ở
Kho bạc tỉnh Ninh Bình” làm luận văn thạc sỹ của mình và nhằm giải đáp câu
hỏi trên.
2. Tình hình nghiên cứu
Liên quan đến công tác kiểm soát chi NSNN, đã có một số công trình, tài
liệu đƣợc công bố nhƣ:
Cuốn sách: “Hiệu quả chi tiêu ngân sách dưới tác động của vấn đề nhóm
lợi ích ở một số nước trên thế giới” của Tiến sĩ Bùi Đại Dũng (2007), Nhà
xuất bản Chính trị quốc gia, Hà nội, đã đƣa ra khung lý thuyết về tài chính và
NSNN. Đó là những vấn đề về quản lý tài chính, NSNN; đặc điểm, vai trò,
bản chất kinh tế của NSNN và chi NSNN; cách phân loại chi NSNN, nhân tố
ảnh hƣởng đến thu, chi NSNN,....
Một số luận văn thạc sỹ kinh tế nghiên cứu về quản lý NSNN nói
chung, quản lý chi NSNN nói riêng, điển hình nhƣ :
Luận văn thạc sĩ: “Tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước tại các
tỉnh Đồng bằng Sông Hồng” của tác giả Trần Quốc Vinh (2009), Học viện
Hành chính. Đề tài nghiên cứu chủ yếu đƣa ra các biện pháp tăng cƣờng quản
lý chi NSNN ở các tỉnh Đồng bằng sông Hồng.
Luận văn thạc sĩ (2008): “Hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi thường xuyên
NSNN qua KBNN Việt Nam (lấy ví dụ tại KBNN tỉnh Nam Định” của Vũ Văn
Yên, Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân, Hà nội. Đề tài nghiên cứu đƣa ra các
nhóm giải pháp để hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi ở tỉnh Nam Định.

3


Luận văn thạc sỹ kinh tế (2012): “Kiểm soát chi NSNN tại Kho bạc tỉnh
Hà Tĩnh” của tác giả Nguyễn Thị Hải Vân, Trƣờng Đại học Đà Nẵng. Luận
văn phân tích và đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi NSNN tại Kho
bạc tỉnh Hà Tĩnh, trên cơ sở đó đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công
tác này tại địa phƣơng.
Một số công trình khoa học nghiên cứu quản lý thu, chi ngân sách, điển
hình nhƣ:
Đề tài: “Hoàn thiện quản lý NSNN trên địa bàn tỉnh Ninh Bình” của tác
giả Dƣơng Đức Quân, Sở Tài chính Ninh Bình, năm 2004. Đề tài đƣa ra các
giải pháp nhằm quản lý thu, chi NSNN trên địa bàn.
Đề tài: “Nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách huyện trên địa bàn tỉnh
Ninh Bình” của KBNN Hoa Lƣ, năm 2009. Là một cán bộ tại Kho bạc cơ sở,
trên cơ sở phân tích những bất cập trong công tác, tác giả đề tài đã đƣa ra
những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN trên địa bàn
huyện Hoa Lƣ, Ninh Bình.
Đề tài: Nâng cao hiệu quả giao quyền tự chủ tài chính đối với đơn vị sự
nghiệp công lập trên địa bàn do địa phương quản lý” do Vũ Xuân Hiệp - Sở
Tài chính tỉnh Ninh Bình làm chủ nhiệm đề tài, năm 2010. Đề tài nghiên cứu
những giải pháp để nâng cao hiệu quả về tự chủ tài chính đối với các đơn vị
công lập ở tỉnh Ninh Bình.
Đề tài “Nâng cao hiệu quả quản lý thu, chi ngân sách tỉnh Ninh Bình” của
Đỗ Thị Xuân, KBNN Hoa Lƣ, năm 2011. Đề tài nêu các biện pháp quản lý
thu, chi NSNN trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.
Việc nghiên cứu và hoàn thiện công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên
NSNN qua KBNN là vấn đề có tính cấp thiết đối với chi NSNN, nhằm mục
tiêu nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, nhƣng hầu hết các đề tài đều nghiên
cứu từ cách tiếp cận các nghiệp vụ tài chính, chƣa có đề tài nào nghiên cứu

4


đầy đủ và sâu sắc hoạt động kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN
Ninh Bình, đặc biệt nghiên cứu đề tài theo cách tiếp cận của khoa học kinh tế
chính trị.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Mục đích nghiên cứu đề tài là làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm
soát chi thƣờng xuyên NSNN của KBNN cấp tỉnh; phân tích, đánh giá thực
trạng kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN của KBNN Ninh Bình từ khi có
Luật NSNN đặc biệt là giai đoạn từ 2008 - 2013; từ đó đề xuất một số giải
pháp nhằm tăng cƣờng kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Ninh
Bình.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về NSNN

nói chung, chi NSNN và quản lý chi thƣờng xuyên NSNN của KBNN nói
riêng.
-

Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN

tại KBNN Ninh Bình trong giai đoạn hiện nay, những hạn chế cần khắc phục.
-

Đề xuất các giải pháp đồng bộ, thiết thực nhằm tăng cƣờng kiểm soát

chi thƣờng xuyên NSNN tại KBNN Ninh Bình đáp ứng đƣợc yêu cầu hiện
đại hóa công tác quản lý, điều hành NSNN, phù hợp với quá trình cải cách tài
chính công, phù hợp với chuẩn mực và thông lệ quốc tế.
4.

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng
Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN ở
KBNN Ninh Bình theo cách tiếp cận khoa học kinh tế chính trị. Vấn đề
nghiên cứu gắn với các công cụ, cơ chế, chính sách của Nhà nƣớc, của Bộ Tài
5


chính, của KBNN trong quá trình quản lý, kiểm soát các khoản chi thƣờng
xuyên NSNN của KBNN Ninh Bình. Bằng các tác động kinh tế, xã hội tới
công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN, công tác này có những đóng góp
quan trọng trong việc sử dụng NSNN và trong quá trình phát triển kinh tế - xã
hội của địa phƣơng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
*

Phạm vi không gian: Quản lý chi NSNN do nhiều cơ quan, chủ thể

khác nhau thực hiện và gồm nhiều nội dung khác nhau nhƣ: chi đầu tƣ xây
dựng cơ bản, chi thƣờng xuyên và các khoản chi khác. Luận văn này không
nghiên cứu tất cả các chủ thể và công tác quản lý tất cả các khoản chi, mà chỉ
nghiên cứu công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN do KBNN Ninh Bình
thực hiện.
*

Phạm vi thời gian: nghiên cứu công tác kiểm soát chi thƣờng xuyên

NSNN tại KBNN Ninh Bình giai đoạn 2008 - 2013, tầm nhìn đến năm 2020.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng phép biện chứng và quan điểm lịch sử cụ thể, kết hợp
giữa lý luận và thực tiễn, sử dụng phƣơng pháp phân tích - tổng hợp, phƣơng
pháp logic - lịch sử, phƣơng pháp thống kê trong nghiên cứu và trình bày nội
dung đề tài.
Phƣơng pháp logic đƣợc sử dụng trong toàn luận văn, thể hiện mối quan
hệ chặt chẽ giữa lý thuyết với phân tích thực tiễn, mối quan hệ giữa vấn đề
đƣợc đặt ra và giải quyết các vấn đề. Đặc biệt phƣơng pháp này đƣợc sử
dụng chủ yếu trong chƣơng 1.
Phƣơng pháp phân tích - tổng hợp đƣợc sử dụng chủ yếu trong chƣơng 2:
phân tích, đánh giá công tác quản lý, kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN tại

6


KBNN Ninh Bình. Phƣơng pháp lịch sử, phƣơng pháp thống kê cũng đƣợc
sử dụng trong việc giải quyết các nhiệm vụ của chƣơng 2.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả luận văn sử dụng các công cụ
phân tích kinh tế nhƣ: mô hình kinh tế, biểu đồ, đồ thị, số liệu và chỉ số... để
phân tích và minh họa các nội dung.
6. Những đóng góp của luận văn
-

Làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về chi NSNN nói chung và kiểm

soát chi thƣờng xuyên NSNN của KBNN nói riêng.

- Phân tích, đánh giá những thành công, những hạn chế và nguyên nhân
trong hoạt động kiểm soát chi thƣờng xuyên NSNN ở KBNN Ninh Bình.

-

Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động kiểm soát chi

thƣờng xuyên NSNN ở KBNN Ninh Bình.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi NSNN của KBNN
cấp tỉnh
Chương 2: Thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN
Ninh Bình
Chương 3: Định hướng và giải pháp nhằm tăng cường kiểm soát chi
thường xuyên NSNN ở KBNN Ninh Bình

7


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ KIỂM SOÁT CHI NSNN TẠI KBNN CẤP TỈNH
1.1. Ngân sách nhà nƣớc và chi NSNN
1.1.1. Ngân sách nhà nước
1.1.1.1. Khái niệm
NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện để bảo đảm thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

NSNN là khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính, là điều kiện vật chất
quan trọng để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc, đồng thời
NSNN là công cụ quan trọng của Nhà nƣớc phân phối các nguồn lực tài chính
quốc gia để điều chỉnh vĩ mô đối với đời sống kinh tế - xã hội, bảo đảm an
toàn xã hội, an ninh quốc gia.
Cơ cấu NSNN bao gồm các khoản thu và các khoản chi.
Các khoản thu NSNN gồm: Thu từ thuế, lệ phí; Thu từ hoạt động kinh tế
của nhà nƣớc; Các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân; Các khoản
viện trợ; Các khoản thu khác theo quy định của Pháp luật.
Các khoản chi NSNN gồm: chi phát triển kinh tế - xã hội; Các khoản đảm
bảo an ninh quốc phòng, hoạt động của bộ máy nhà nƣớc; Chi trả nợ của nhà
nƣớc; Khoản chi dự trữ của nhà nƣớc; Các khoản chi viện trợ và các khoản
chi khác theo quy định của Pháp luật.
Hàng năm đều phải xây dựng dự toán NSNN đó là dự toán thu và dự toán
chi đƣợc cân đối theo nguyên tắc tổng số thu từ thuế, phí, lệ phí phải lớn hơn
tổng số chi thƣờng xuyên và góp phần tích luỹ ngày càng cao vào chi đầu

8


tƣ phát triển; trƣờng hợp còn bội chi, thì số bội chi phải nhỏ hơn số chi đầu
tƣ phát triển, tiến tới cân bằng thu chi ngân sách.
Quỹ ngân sách nhà nƣớc: Quỹ NSNN là toàn bộ các khoản tiền của Nhà
nƣớc, kể cả tiền vay, có trên tài khoản của NSNN các cấp. Quỹ NSNN đƣợc
quản lý tại KBNN.
Xét về bản chất kinh tế, NSNN là quan hệ kinh tế - tài chính giữa Nhà
nƣớc và các tác nhân của nền kinh tế trong quá trình phân bổ, sử dụng các
nguồn lực, phân phối và phân phối lại thu nhập mới sáng tạo ra.
Xét về mặt hình thức, NSNN là một bảng cân đối giữa thu nhập và chi
tiêu của Nhà nƣớc trong một năm tài khoá.

NSNN là tập hợp những quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối, gắn
liền với việc hình thành và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc.
1.1.1.2. Vai trò của NSNN
NSNN có những vai trò cơ bản sau:
Một là, Với chức năng phân phối, NSNN có vai trò huy động nguồn tài
chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nƣớc và thực hiện cân đối thu, chi
tài chính của Nhà nƣớc. Đó là vai trò truyền thống của NSNN trong mọi mô
hình kinh tế, nó gắn chặt với các chi phí của Nhà nƣớc trong quá trình thực
hiện nhiệm vụ của mình.
Hai là, NSNN là công cụ tài chính của Nhà nƣớc góp phần thúc đẩy sự
tăng trƣởng của nền kinh tế, điều chỉnh kinh tế vĩ mô. Nhà nƣớc sử dụng
NSNN nhƣ là công cụ tài chính để kiềm chế lạm phát, ổn định giá cả thị
trƣờng, cũng nhƣ giải quyết những nguy cơ tiềm ẩn bất ổn định về kinh tế xã hội. Muốn thực hiện tốt vai trò này NSNN phải có quy mô đủ lớn để Nhà
nƣớc thực hiện các chính sách tài khoá phù hợp (nới lỏng hay thắt chặt) kích
thích sản xuất, kích cầu để góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế, ổn định xã
9


hội.
Ba là, NSNN là công cụ tài chính góp phần bù đắp những khiếm khuyết
của kinh tế thị trƣờng, đảm bảo công bằng xã hội, bảo vệ môi trƣờng, thúc
đẩy nền kinh tế phát triển bền vững. Trong nền kinh tế thị trƣờng thì mặt trái
của nó là phân hoá giàu nghèo ngày càng tăng trong xã hội, tạo ra sự bất bình
đẳng trong phân phối thu nhập, tiềm ẩn nguy cơ bất ổn định xã hội... Vì vậy,
Nhà nƣớc sử dụng NSNN thông qua công cụ là chính sách thuế khoá và chi
tiêu công để phân phối lại thu nhập giữa các tầng lớp dân cƣ và cung cấp
hàng hoá dịch vụ công cho xã hội,...
1.1.2. Chi ngân sách nhà nước
1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm
Chi NSNN là quá trình Nhà nƣớc sử dụng các nguồn lực tài chính tập

trung vào việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội của
Nhà nƣớc.
Chi NSNN có những đặc điểm nhƣ:
-

Chi NSNN có quy mô rộng và mức độ rộng lớn, bao trùm nhiều lĩnh

vực, nhiều địa phƣơng, nhiều cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp của Nhà
nƣớc.
-

Chi NSNN thể hiện các quan hệ tài chính – tiền tệ đƣợc hình thành

trong quá trình phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm các nhu cầu
chi tiêu của bộ máy nhà nƣớc và thực hiện các chức năng chính trị, kinh tế, xã
hội của Nhà nƣớc.
-

Chi NSNN là sự kết hợp hài hoà giữa quá trình phân phối quỹ NSNN để

hình thành các quỹ tài chính của các cơ quan, đơn vị và quá trình sử dụng các
quỹ tài chính này.

10


-

Chi NSNN là các khoản cấp phát, thanh toán từ quỹ NSNN cho các cơ

quan, đơn vị và cá nhân có tính không hoàn lại. Quy mô của chi NSNN phụ
thuộc vào quy mô các khoản thu của NSNN và những nhiệm vụ chi mà nhà
nƣớc cần phải thực hiện.
-

Chi NSNN gắn chặt với bộ máy quản lý nhà nƣớc và việc triển khai

thực hiện những nhiệm vụ chính trị, kinh tế, xã hội mà nhà nƣớc phải đảm
nhận.
-

Chi NSNN là một quá trình liên tục, gắn bó mật thiết với sự tồn tại và

phát triển của nền kinh tế và đời sống xã hội, việc xây dựng dự toán và quyết
toán chi NSNN đƣợc thực hiện theo đúng niên độ. Cuối năm ngân sách có số
kết dƣ để chuyển sang năm sau, nếu có thâm hụt, phải xác định rõ nguồn bù
đắp và sẽ đƣợc xử lý vào năm ngân sách tiếp theo.
Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nƣớc, là chủ thể duy
nhất có quyền quyết định quy mô, nội dung, cơ cấu chi NSNN; quyết định
tổng dự toán và tổng quyết toán NSNN; quyết định bổ sung, điều chỉnh chi
NSNN giữa các nhiệm kì, kể cả tổng mức chi đối với những công trình lớn,
đặc biệt quan trọng của quốc gia.
Chi NSNN đƣợc phân cấp cho chính quyền địa phƣơng quản lý và điều
hành. Ở Trung ƣơng do Chính phủ trực tiếp quản lý, ở các cấp chính quyền
địa phƣơng do UBND quản lý dƣới sự giám sát của HĐND
Việc bố trí các khoản chi NSNN thƣờng đƣợc xem xét đến tính hiệu quả
ở tầm vĩ mô, có tính đến lợi ích quốc gia, các vùng lãnh thổ, các khu vực, các địa
phƣơng trên cơ sở thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội và
nâng cao đời sống nhân dân đã đƣợc Quốc hội và HĐND các cấp thông

qua.

11


Các khoản chi NSNN nói chung thƣờng không mang tính bồi hoàn trực
tiếp; ngoại trừ một số khoản chi NSNN cho vay hỗ trợ, ƣu đãi thông qua tổ
chức tín dụng đặc biệt của Nhà nƣớc mang tính đặc thù của mỗi quốc gia
trong từng thời kì nhất định.
1.1.2.2. Phân loại chi ngân sách nhà nước
Phân loại chi NSNN là việc sắp xếp các khoản chi NSNN vào các nhóm,
các loại chi khác nhau theo những tiêu chí nhất định. Có nhiều cách phân loại
chi NSNN:
Theo mục đích kinh tế - xã hội của các khoản chi, chi NSNN gồm chi tiêu
dùng và chi đầu tƣ phát triển; Theo tính chất các khoản chi, chi NSNN gồm
chi cho Y tế, chi cho Giáo dục, chi Phúc lợi, chi quản lý Nhà nƣớc, chi đầu tƣ
Kinh tế...; Theo chức năng của Nhà nước, chi NSNN gồm chi nghiệp vụ và
chi phát triển; Theo tính chất pháp lý, Chi NSNN gồm các khoản chi theo luật
định, các khoản chi đã đƣợc cam kết, các khoản chi có thể điều chỉnh;
Theo yếu tố các khoản chi, chi NSNN đƣợc chia thành chi đầu tƣ phát
triển, chi thƣờng xuyên và chi khác.
a)

Chi đầu tƣ phát triển của NSNN

Chi đầu tƣ phát triển của NSNN là quá trình phân phối và sử dụng một
phần vốn tiền tệ từ quỹ NSNN để đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã
hội, phát triển sản xuất và dự trữ vật tƣ, hàng hóa của Nhà nƣớc, nhằm thực
hiện mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế và phát triển
xã hội. Chi đầu tƣ phát triển có một số đặc điểm:

Thứ nhất, Chi đầu tƣ phát triển là khoản chi lớn của NSNN nhƣng không
có tính ổn định: Chi đầu tƣ phát triển là yêu cầu tất yếu nhằm đảm bảo cho sự
phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, cơ cấu chi đầu tƣ phát
triển lại không có tính ổn định giữa các thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội, thứ

12


tự và tỷ trọng chi đầu tƣ phát triển của NSNN cho từng nội dung chi cho từng
lĩnh vực kinh tế - xã hội thƣờng có sự thay đổi giữa các thời kỳ, vì vậy nó có
tính không ổn định.
Thứ hai, Xét theo mục đích kinh tế - xã hội và thời hạn tác động thì chi
đầu tƣ phát triển của NSNN mang tính chất cho tích lũy. Những khoản chi
này tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật, năng lực sản xuất, tăng tích lũy tài sản của
nền kinh tế quốc dân, từ đó đảm bảo cho sự tăng trƣởng kinh tế và phát triển
xã hội, vì vậy chi đầu tƣ phát triến là chi cho tích lũy.
Thứ ba, Phạm vi và mức độ chi đầu tƣ phát triển của NSNN luôn gắn
liền với việc thực hiện mục tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Nhà
nƣớc trong từng thời kỳ: kế hoạch phát triển kinh tế xã hội là nền tảng trong
việc xây dựng kế hoạch chi đầu tƣ phát triển từ NSNN về mức độ và thứ tự
ƣu tiên chi NSNN cho đầu tƣ phát triển.
b)

Chi thƣờng xuyên

Chi thƣờng xuyên bao gồm các khoản chi về: các hoạt động sự nghiệp,
giáo dục, đào tạo, y tế, xã hội, văn hoá, thông tin, văn học, nghệ thuật, thể dục
thể thao, khoa học và công nghệ; các sự nghiệp xã hội khác; các hoạt động sự
nghiệp về kinh tế, quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội; hoạt đông của
các cơ quan Nhà nƣớc; trợ giá theo chính sách của Nhà nƣớc; phần chi

thƣờng xuyên thuộc các chƣơng trình mục tiêu quốc gia, dự án Nhà nƣớc; hỗ
trợ quỹ Bảo hiểm xã hội, trợ cấp cho các đối tƣợng chính sách xã hội các
khoản chi thƣờng xuyên khác theo quy định của pháp luật; trả nợ gốc và lãi
các khoản tiền do Chính phủ vay.
Chi thƣờng xuyên NSNN là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động
thƣờng xuyên của nhà nƣớc với các nội dung chủ yếu: chi tiền công, tiền
lƣơng; chi mua sắm hàng hoá, dịch vụ; chi chuyển giao thƣờng xuyên.
Về thực chất, chi thƣờng xuyên NSNN là quá trình phân phối lại nguồn
13


vốn từ quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc nhằm duy trì hoạt động bình
thƣờng của bộ máy nhà nƣớc gắn với việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ mà
Nhà nƣớc đảm nhiệm.
Chi thƣờng xuyên NSNN có một số đặc điểm cơ bản nhƣ sau:
Một là, đại bộ phận các khoản chi thƣờng xuyên từ NSNN đều mang
tính ổn định và có tính chu kỳ trong một khoảng thời gian hàng tháng, hàng
quý, hàng năm.
Hai là, các khoản chi thƣờng xuyên phần lớn nhằm mục đích tiêu
dùng. Hầu hết các khoản chi thƣờng xuyên nhằm trang trải cho các nhu cầu
về quản lý hành chính, hoạt động sự nghiệp, về an ninh quốc phòng, trật tự an
toàn xã hội và các hoạt động xã hội khác do Nhà nƣớc tổ chức. Các hoạt động
này hầu nhƣ không trực tiếp tạo ra của cải vật chất. Tuy nhiên, những khoản
chi thƣờng xuyên có tác dụng quan trọng đối với phát triển kinh tế vì nó tạo
ra một môi trƣờng kinh tế ổn định, nâng cao chất lƣợng lao động thông qua
các khoản chi cho giáo dục - đào tạo.
Ba là, phạm vi và mức độ chi thƣờng xuyên NSNN gắn liền với cơ cấu
tổ chức bộ máy nhà nƣớc và việc thực hiện các chính sách kinh tế, chính trị,
xã hội của Nhà nƣớc trong từng thời kỳ. Bởi lẽ, phần lớn các khoản chi
thƣờng xuyên nhằm duy trì bảo đảm hoạt động bình thƣờng, hiệu quả của bộ

máy quản lý nhà nƣớc. Hơn nữa, những quan điểm, chủ trƣơng, chính sách
phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nƣớc cũng ảnh hƣởng trục tiếp đến việc
định hƣớng, phạm vi và mức độ chi thƣờng xuyên NSNN.
Chi thƣờng xuyên NSNN có vai trò quan trọng thể hiện trên các mặt:
Thứ nhất, chi thƣờng xuyên có tác động trực tiếp đến việc thực hiện các
chức năng của Nhà nƣớc về quản lý kinh tế, xã hội, là một trong những nhân tố
có ý nghĩa quyết định đến chất lƣợng, hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nƣớc.

Thứ hai, chi thƣờng xuyên là công cụ để Nhà nƣớc thực hiện mục tiêu
14


ổn định và điều chỉnh thu nhập, hỗ trợ ngƣời nghèo, gia đình chính sách, thực
hiện các chính sách xã hội... góp phần thực hiện mục tiêu công bằng xã hội.
Thứ ba, thông qua chi thƣờng xuyên, Nhà nƣớc thực hiện điều tiết,
điều chỉnh thị trƣờng để thực hiện các mục tiêu của Nhà nƣớc. Nói cách
khác, chi thƣờng xuyên đƣợc xem là một trong những công cụ kích thích
phát triển và điều tiết vĩ mô nền kinh tế.
Thứ tư, chi thƣờng xuyên là công cụ ổn định chính trị, xã hội, quốc
phòng, an ninh. Thông qua chi thƣờng xuyên, Nhà nƣớc thực hiện các chính
sách xã hội, đảm bảo ổn định, an toàn xã hội và an ninh, quốc phòng.
c)

Chi khác

Gồm: Chi trả nợ gốc và lãi các khoản tiền do Chính phủ vay; Chi viện
trợ; Chi cho vay theo quy định của pháp luật; Chi bổ sung quỹ dự trữ tài
chính; Chi bổ sung cho ngân sách cấp dƣới.
1.2. Kiểm soát chi NSNN tại hệ thống KBNN cấp tỉnh
1.2.1. Bộ máy kiểm soát chi NSNN

1.2.1.1. Hệ thống KBNN và quản lý chi NSNN
Ở

Việt Nam, từ Đại hội Đại biểu Đảng Cộng sản lần thứ VI, công cuộc

đổi mới do Đảng khởi xƣớng và lãnh đạo đã diễn ra một cách sâu sắc và toàn
diện. Theo đó, Chủ tịch Hội đồng Bộ trƣởng ký Quyết định số 07/HĐBT
ngày 4/01/1990 thành lập hệ thống KBNN trực thuộc Bộ Tài chính với chức
năng chính là giúp Bộ trƣởng Bộ Tài chính thực hiện QLNN về quỹ NSNN.
Ngày 01/4/1990, hệ thống KBNN chính thức đi vào hoạt động trên phạm vi cả
nƣớc. Qua 24 năm, với 3 lần sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện, KBNN đã có
những bƣớc hoàn chỉnh về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy.

15


Hệ thống KBNN đƣợc tổ chức theo sơ đồ (Xem hình 1.1)
Bộ Tài chính

Kho bạc Nhà nƣớc

Vụ

Vụ

ĐV sự nghiệp

Vụ

Tổng

Kế

hợp

toán

pháp

nhà

chế

nƣớc

KTNN

Cục Tạp chí Trƣờng
CNTT Quản Nghiệp
lý vụ Kho
Ngân bạc
quỹ
QG

Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh thành phố

Phòng

Phòng

Tổng
hợp

Kế toán
Nhà nƣớc

Kho bạc Nhà nƣớc quận, huyện

Tổ tổng
hợp