Quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại cục cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

DOÃN KỲ ANH

QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO LĨNH VỰC
PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TẠI CỤC CẢNH SÁT
PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

Hà Nội – 2019


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------

DOÃN KỲ ANH

QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO LĨNH VỰC
PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TẠI CỤC CẢNH SÁT
PHÒNG CHÁY CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN CỨU HỘ
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã Số: 60340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN HỒNG SƠN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN

XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn

GS. TS Phan Huy Đƣờng

Hà Nội – 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan luận văn thạc sỹ Quản lý kinh tế với đề tài: "Quản
lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh
sát Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ” là công trình nghiên cứu
khoa học của riêng tác giả và đƣợc hoàn thành dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.
TS Nguyễn Hồng Sơn. Các số liệu, kết quả trong luận văn hoàn toàn trung
thực, có cơ sở và nguồn gốc rõ ràng, những đánh giá kết luận của luận văn
chƣa từng đƣợc công bố dƣới bất kỳ hình thức nào trƣớc khi trình, bảo vệ và
công nhận bởi Hội đồng đánh giá luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Quản lý kinh tế.
Tác giả xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./.
Học viên thực hiện

Doãn Kỳ Anh

LỜI CẢM ƠN
Qua thời gian nghiên cứu lý luận và thực tế, tác giả hoàn thành luận
văn thạc sĩ kinh tế với đề tài: “Quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy và Cứu
nạn cứu hộ”.
Tác giả xin chân thành cảm ơn PGS. TS Nguyễn Hồng Sơn đã quan tâm và
tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn tốt nghiệp đúng hạn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới: Lãnh đạo Cục Cảnh sát
Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã tạo điều kiện cung cấp số liệu của
cơ quan Cục; đồng thời xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới quý thầy cô khoa Sau đại
học Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã ủng hộ, giúp đỡ và
tạo điều kiện cho tác giả hoàn thiện luận văn trong suốt thời gian qua.

Xin trân trọng cảm ơn !


MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................................i
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ..........................................................................iii
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO LĨNH VỰC
PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY....................................................................... 5
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu................................................................ 5
1.2. Phòng cháy, chữa cháy và tầm quan trọng của việc quản lý các nguồn tài
chính cho với lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy.................................................7
1.2.1. Một số vấn đề về phòng cháy, chữa cháy................................................7
1.2.2. Đặc điểm và tầm quan trọng của việc quản lý các nguồn tài chính cho
lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy......................................................................12
1.3. Mục tiêu, nội dung và công cụ quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực

phòng cháy, chữa cháy....................................................................................15
1.3.1. Mục tiêu.................................................................................................15
1.3.2. Nội dung................................................................................................16
1.3.3. Công cụ.................................................................................................18
1.4. Những nhân tố ảnh hƣởng đến việc quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh
vực phòng cháy, chữa cháy Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn,
cứu hộ..............................................................................................................20
1.4.1. Các nguồn tài chính đối với lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục
Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ................................... 20
1.4.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc quản lý các nguồn tài chính đối với
lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và
Cứu nạn, cứu hộ..............................................................................................23


1.5. Kinh nghiệm quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa
cháy của Trung Quốc...................................................................................... 27
1.5.1. Tổng quan kinh nghiệm từ Trung Quốc................................................ 27
1.5.2. Bài học rút ra cho Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn,
cứu hộ từ kinh nghiệm quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy,
chữa cháy........................................................................................................ 30
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................... 34
2.1. Phƣơng pháp thu thập tài liệu, số liệu.....................................................34
2.2. Phƣơng pháp xử lý tài liệu, số liệu..........................................................35
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO
LĨNH VỰC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TẠI CỤC CẢNH SÁT PHÒNG
CHÁY, CHỮA CHÁY VÀ CỨU NẠN, CỨU HỘ.........................................37
3.1. Khái quát về lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam......................37
3.1.1. Tình hình cháy, nổ ở Việt Nam..............................................................37
3.1.2. Lực lượng phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam..................................... 41
3.1.3. Thực trạng về cơ sở vật chất của lực lượng Cảnh sát Phòng cháy cháy

và Cứu nạn, cứu hộ.........................................................................................43
3.1.4. Các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát

Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ trong thời gian qua...................49
3.2. Phân tích thực trạng quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng
cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ
trong thời gian qua.......................................................................................... 62
3.2.1. Mục tiêu quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy

tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ.......................62
3.2.2. Nội dung quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy

tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ.......................63


3.3. Đánh giá về việc quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy,
chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy chữa, cháy và Cứu nạn, cứu hộ trong
thời gian qua....................................................................................................72
3.3.1. Những thành tựu đạt được.................................................................... 72
3.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân tồn tại, hạn chế......................73
CHƢƠNG 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN
CÔNG TÁC QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO LĨNH VỰC
PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TẠI CỤC CẢNH SÁT PHÒNG CHÁY

CHỮA, CHÁY VÀ CỨU NẠN, CỨU HỘ.................................................... 78
4.1. Mục tiêu, phƣơng hƣớng quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng
cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ
78
4.1.1. Mục tiêu.................................................................................................78
4.1.2. Phương hướng.......................................................................................79

4.2. Các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh
vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu
nạn, cứu hộ......................................................................................................87
4.2.1. Các giải pháp tăng cường các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng
cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu
hộ.....................................................................................................................87
4.2.2. Các giải pháp về sử dụng có hiệu quả các nguồn tài chính cho lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn,
cứu hộ..............................................................................................................92
4.2.3. Các giải pháp hỗ trợ...........................................................................101
KẾT LUẬN...................................................................................................106
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................109


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Ký hiệu

1

CNCH

2

ODA

3

PCCC

4

PCCC và CNC

i


DANH MỤC CÁC BẢNG

STT
1

2

3

4

5

6

ii


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
STT

Biểu đồ

1

Biểu 3.1

2

Biểu 3.2

3

Biểu 3.3

4

Biểu 3.4

5

Biểu 3.5

iii


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

STT
1

iv

MỞ ĐẦU

1.

Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, cơ sở vật chất ngày càng đa dạng,
tính chất nguy hiểm của cháy, nổ ngày càng gia tăng, nguy cơ cháy và thiệt
hại do cháy gây ra cũng ngày càng lớn. Trong bối cảnh nƣớc ta đang bƣớc
vào giai đoạn đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, mở cửa, hội nhập kinh
tế quốc tế, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Các khu công nghiệp, khu
công nghệ cao, trung tâm thƣơng mại, tòa nhà cao đƣợc xây dựng ngày càng
nhiều; tốc độ đô thị hóa ở tất cả các địa phƣơng đang diễn ra nhanh chóng;
các ngành sản xuất, kinh doanh, vận chuyển loại các hàng hóa, vật tƣ, nguyên
vật liệu có nhiều nguy hiểm về cháy, nổ sẽ ngày một gia tăng, …. Đi đôi với
đó là sự gia tăng các vụ hỏa hoạn với mức độ thiệt hại về ngƣời, tài sản do
hỏa hoạn gây ra ngày càng lớn. Nhiều vụ cháy không những gây thiệt hại
nghiêm trọng về ngƣời và tài sản, mà còn làm ảnh hƣởng đáng kể đến môi
trƣờng đầu tƣ, môi trƣờng sinh thái, cũng nhƣ gây tác động tiêu cực đến sự
phát triển của kinh tế - xã hội của đất nƣớc trƣớc mắt cũng nhƣ lâu dài,
không dễ gì khắc phục đƣợc.
Dự báo trong những năm tới, tình hình cháy, nổ còn diễn biến phức tạp,
nếu không chủ động phòng cháy, chữa cháy tốt thì thiệt hại do cháy, nổ gây ra
sẽ hết sức nghiêm trọng, khó lƣờng. Để chủ động phòng cháy, chữa cháy, hạn
chế đến mức thấp nhất các vụ cháy và thiệt hại do cháy gây ra, công tác phòng
cháy, chữa cháy luôn đƣợc Đảng, Nhà nƣớc và các cấp chính quyền các địa
phƣơng đặc biệt quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo. Năm 2001, Luật Phòng
cháy và chữa cháy đã đƣợc Quốc hội khoá IX, kỳ họp thứ 9 thông qua và có

hiệu lực thi hành từ ngày 4/10/2001. Ngày 4/4/2003 Chính phủ ban hành Nghị
định số 35/2003/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của

1


Luật PCCC. Ngoài ra còn nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng khác
đƣợc các cấp có thẩm quyền ban hành nhằm tăng cƣờng chức năng quản lý
nhà nƣớc, công tác lãnh đạo, chỉ đạo mọi mặt về công tác PCCC. Tuy nhiên,
trên thực tế công tác phòng cháy, chữa cháy vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại,
chƣa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Thực trạng đó do nhiều
nguyên nhân chủ quan và khách quan gây ra, nhƣng trong đó một nguyên
nhân không kém phần quan trọng, đó là việc thiếu thốn trang thiết bị, phƣơng
tiện PCCC cho lực lƣợng cảnh sát PCCC.
Hàng năm, Bộ Công an tham mƣu đề xuất với Nhà nƣớc lập dự toán kế
hoạch, đầu tƣ từ nguồn ngân sách Nhà nƣớc, ngoài ra còn có các nguồn ngoài
ngân sách nhà nƣớc (nguồn viện trợ phát triển chính thức, nguồn thu từ bảo
hiểm cháy nổ bắt buộc, nguồn thu phí thẩm định phê duyệt thiết kế PCCC, nguồn
thu phí từ kiểm định phƣơng tiện PCCC, ...). Do đó, để hoàn thiện công tác quản
lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC theo kịp thực tiễn đòi hỏi đối với công
tác phòng cháy, chữa cháy hiện nay, luôn là điều trăn trở của các cơ quan hoạch
định chính sách và thực tiễn có liên quan đến PCCC ở Việt Nam.

Từ thực tế trên cho thấy việc nghiên cứu đề tài “Quản lý các nguồn tài
chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy chữa
cháy và Cứu nạn cứu hộ” là một yêu cầu có tính cấp thiết cả về mặt lý luận và
thực tiễn đối với nƣớc ta hiện nay.
Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là Cục Cảnh sát PCCC và CNCH cần thực
hiện những giải pháp gì để có thể hoàn thiện công tác quản lý các nguồn tài
chính cho lĩnh vực PCCC tại cơ quan Cục.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu một số vấn đề cơ bản về quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh
vực PCCC và thực trạng quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC ở Cục

2


Cảnh sát CNCH, từ đó đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản
lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC ở Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Nghiên cứu một số vấn đề có bản về quản lý các nguồn tài chính cho

lĩnh vực PCCC.
-

Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý các nguồn tài chính

cho lĩnh vực PCCC tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.
-

Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý các nguồn

tài chính cho lĩnh vực PCCC tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tƣợng nghiên cứu là việc quản lý các nguồn tài chính đối với lĩnh

vực PCCC tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Về lý luận, luận văn nghiên cứu những vấn đề cơ bản về quản lý các
nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC. Về thực tiễn, luận văn tập trung nghiên
cứu công tác quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC tại Cục Cảnh sát
PCCC và CNCH giai đoạn năm 2015 đến năm 2017. Các giải pháp và đề xuất
hoàn thiện đƣợc nghiên cứu và áp dụng cho những năm tiếp theo tại Cục
Cảnh sát PCCC và CNCH.
4. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về
quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy.
Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu.
Chƣơng 3: Thực trạng quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và Cứu
nạn cứu hộ.

3


Chƣơng 4. Phƣơng hƣớng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác
quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục
Cảnh sát Phòng cháy chữa, cháy và Cứu nạn, cứu hộ.

4


Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ
QUẢN LÝ CÁC NGUỒN TÀI CHÍNH CHO LĨNH VỰC PHÒNG
CHÁY, CHỮA CHÁY

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chƣơng 1 của luận văn sẽ nêu tổng hợp và phân tích cơ sở lý luận về
việc quản lý các nguồn tài chính cho với lĩnh vực PCCC bao gồm: PCCC và
tầm quan trọng của việc quản lý các nguồn tài chính cho với lĩnh vực PCCC;
Mục tiêu, nội dung và công cụ quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực
PCCC. Đây cũng là cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý để đánh giá hoạt động quản
lý tài chính của Cơ quan hành chính Nhà nƣớc nói chung và Cục Cảnh sát
PCCC và CNCH nói riêng. Ngoài ra, chƣơng này còn phân tích các nhân tố
ảnh hƣởng đến công tác quản lý tài chính tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.
Tổng quan tình hình nghiên cứu
Cơ quan nhà nƣớc đƣợc thành lập theo Hiến pháp và pháp luật để thực
hiện quyền lực nhà nƣớc. Hoạt động của Nhà nƣớc trong các lĩnh vực kinh
tế, chính trị, xã hội luôn phải có nguồn lực tài chính để chi tiêu cho những
mục tiêu xác định. Do đó, chi Ngân sách Nhà nƣớc cho cơ quan hành chính
Nhà nƣớc là tất yếu, khách quan, là điều kiện quan trọng bảo đảm duy trì hoạt
động của cơ quan hành chính nhà nƣớc. Tuy nhiên, chi Ngân sách nhƣ thế
nào là phù hợp, bảo đảm mục tiêu kinh tế, chính trị, xã hội đề ra mà không
gây lãng phí, thất thoát, tham nhũng trong quá trình thực hiện luôn là một vấn
đề đƣợc cả xã hội quan tâm.
Tại Việt Nam, theo khảo sát một vài năm trở lại đây, có nhiều công
trình nghiên cứu về công tác quản lý tài chính của cơ quan hành chính dƣới
dạng báo cáo khoa học, báo cáo chuyên đề và khóa luận tốt nghiệp Đại học.

5


Đối với cấp độ luận văn Thạc sĩ, số lƣợng nghiên cứu mảng đề tài quản lý tài
chính tại cơ quan hành chính tƣơng đối nhiều, một số công trình khoa học mà
tác giả có thể tiếp cận nhƣ sau:
Tác giả Văn Tuấn Kiệt với đề tài “ oàn thiện công tác quản lý Ngân

sách tỉnh Kiên Giang” do TS. Phan Mỹ Hạnh hƣớng dẫn năm 2008, tác giả
đƣa ra đƣợc mối quan hệ giữa các cấp ngân sách, việc lập và chấp hành dự
toán ngân sách chƣa gắn kết với kế hoạch phát triển kinh tế xã hội.
Tác giả Đặng Thị Hồng Vân với đề tài “ oàn thiện cơ chế quản lý tài
chính ở Đài truyền hình Việt Nam” do PGS. TS. Trần Anh Tài hƣớng dẫn năm
2015, tác giả đã đƣa ra cơ chế tự chủ tài chính áp dụng đối với đơn vị sự
nghiệp có thu nói chung và đối với Đài truyền hình Việt Nam nói riêng. Vì
vậy, thực hiện cơ chế này lộ ra những bất cập là điều tất yếu, nhƣng những
bất cập này vẫn chƣa phải là tất cả. Tuy nhiên, không phải vì thế mà nói rằng
việc chuyển đổi sang có chế này là không phù hợp.
Tác giả Lê Thị Hằng Nga với đề tài “Quản lý tài chính tại Cục An toàn
Thực phẩm” do TS. Đinh Xuân Cƣờng hƣớng dẫn năm 2015 đƣa ra thực
trạng quản lý tài chính tại cơ quan hành chính nhà nƣớc nói chung và đối với
Cục An toàn Thực phẩm nói riêng, từ đó có các giải pháp nhằm hoàn thiện
công tác quản lý tài chính tại cơ quan Cục.
Tác giả Trịnh Ngọc Bảo Duy với đề tài “Đa dạng nguồn tài chính đối
với lĩnh vực phòng cháy và chữa cháy ở Việt Nam” do PGS. TS Trần Việt Tiến
hƣớng dẫn năm 2011 tập trung thực trạng, đánh giá về đa dạng nguồn tài
chính đối với lĩnh vực PCCC ở Việt Nam, từ đó đƣa ra phƣơng hƣớng và giải
pháp nhằm đẩy mạnh đa dạng nguồn tài chính đối với lĩnh vực PCCC ở Việt
Nam.
Những thông tin tìm hiểu của tác giả đã thực hiện cho thấy, hầu hết các
luận văn đã thực hiện đều nghiên cứu về quản lý ngân sách Nhà nƣớc ở những

6


địa phƣơng cụ thể nhƣ Kiên Giang hoặc cơ quan cụ thể nhƣ Cục An toàn
Thực phẩm, Đài truyền hình Việt Nam có tính đặc thù cao, hoặc cụ thể vào
một hoạt động ngân sách, cụ thể nhƣ thu ngân sách, chi ngân sách, hiện chƣa

có đề tài nghiên cứu nào về quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC
tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH. Cục Cảnh sát PCCC và CNCH là một cơ
quan hành chính nhà nƣớc, đƣợc cấp nguồn kinh phí hàng năm lớn, tƣơng
ứng với các nội dung chi lớn và phức tạp, do đó đề tài về quản lý các nguồn
tài chính cho lĩnh vực PCCC tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH là một khoảng
trống cần đƣợc nghiên cứu, đảm bảo tính thời sự, tính độc lập và không có sự
trùng lặp so với các công trình nghiên cứu đã thực hiện trƣớc đây.
Vì vậy, với cách tiếp cận riêng của mình, đề tài luận văn “Quản lý các
nguồn tài chính cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy tại Cục Cảnh sát
Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ” là công trình đầu tiên nghiên
cứu nhằm hƣớng tới hoàn thiện công tác quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh
vực PCCC tại Cục Cảnh sát PCCC và CNCH.
1.2. Phòng cháy, chữa cháy và tầm quan trọng của việc quản lý các nguồn
tài chính cho với lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy
1.2.1. Một số vấn đề về phòng cháy, chữa cháy
1.2.1.1. Khái niệm về phòng cháy, chữa cháy
Để hiểu đƣợc khái niệm về PCCC trƣớc hết phải hiểu thế nào là cháy.
Theo Từ điển Wikipedia, thì “sự cháy là phản ứng hóa học, có tỏa nhiệt và
phát ra ánh sáng. Để sự cháy xảy ra, phải cần và đủ 3 yếu tố, đó là: chất cháy,
ôxy và nguồn nhiệt. Thiếu một trong các yếu tố trên hoặc các yếu tố trên
không đủ thì sự cháy sẽ không xảy ra”. Theo Luật Phòng cháy và chữa cháy
năm 2011, thì “Cháy đƣợc hiểu là trƣờng hợp xảy ra cháy không kiểm soát
đƣợc có thể gây thiệt hại về ngƣời, tài sản và ảnh hƣởng môi trƣờng”.
Do đó, việc nghiên cứu bản chất, quy luật của quá trình phát sinh, phát

7


triển đám cháy đối với mỗi chất, mỗi quá trình trong công nghệ sản xuất,
trong mọi hoạt động của đời sống xã hội, … là nhằm tìm ra các giải pháp

phòng ngừa có hiệu quả, đó chính là hoạt động phòng cháy. Theo Trƣờng Đại
học PCCC thì khoa học về PCCC chỉ ra rằng: “Phòng cháy là tổng hợp các
biện pháp, giải pháp về tổ chức, kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế các điều
kiện và nguyên nhân gây cháy, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cứu ngƣời,
cứu tài sản, chống cháy lan khi xảy ra cháy và cho việc dập tắt đám cháy”.
Tuy nhiên, sự cháy phát sinh và phát triển thành đám cháy là một quá
trình hết sức phức tạp do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong
đó có những nguyên nhân do bất cẩn hoặc nằm ngoài sự kiểm soát của con
ngƣời đã và sẽ tiếp tục tồn tại, gây nên những vụ cháy có thể gây tổn hại lớn
về ngƣời và tài sản. Vì vậy, phòng cháy phải đi đôi với chữa cháy, hoạt động
chữa cháy tồn tại nhƣ một tất yếu trong các mặt hoạt động chung của xã hội.
Theo khoa học về PCCC thì chữa cháy là tổng hợp các biện pháp về tổ chức,
kỹ thuật và chiến thuật để cứu ngƣời, cứu tài sản, chống cháy lan và dập tắt
đám cháy. Theo Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2011, thì: chữa cháy bao
gồm các công việc huy động, triển khai lực lƣợng, phƣơng tiện chữa cháy, cắt
điện, tổ chức thoát nạn, cứu ngƣời, cứu tài sản, chống cháy lan, dập tắt đám
cháy và các hoạt động khác có liên quan đến chữa cháy.
Nhƣ vậy, PCCC là hai khái niệm có nội hàm khác nhau, nhƣng lại có
quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên một thể thống nhất trong hoạt động PCCC.
Có thể khái quát khái niệm chung về PCCC nhƣ sau: PCCC là tổng hợp các
biện pháp, giải pháp về tổ chức, chiến thuật và kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc
hạn chế nguyên nhân, điều kiện gây cháy; tạo điều kiện thuận lợi cho việc
chủ động cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan và chữa cháy kịp thời, có
hiệu quả khi có cháy xảy ra.

8


Từ khái niệm PCCC, ta thấy:
Thứ nhất, nguyên tắc trong hoạt động PCCC cần phải huy động sức

mạnh tổng hợp của toàn dân; lấy phòng ngừa làm chính, phải tích cực và chủ
động phòng ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất các vụ cháy xảy ra và các thiệt
hại do cháy gây ra; phải chuẩn bị sẵn sàng lực lƣợng, phƣơng tiện, phƣơng
án và các điều kiện khác để khi có cháy xảy ra thì chữa cháy kịp thời, có hiệu
quả; mọi hoạt động PCCC trƣớc hết phải đƣợc thực hiện và giải quyết bằng
lực lƣợng và phƣơng tiện tại chỗ.
Thứ hai, phải quản lý chặt chẽ và sử dụng an toàn các chất cháy, chất
nổ, nguồn lửa, nguồn nhiệt, thiết bị và dụng cụ sinh lửa, sinh nhiệt, chất sinh
lửa, sinh nhiệt; bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng cháy; thƣờng xuyên,
định kỳ kiểm tra phát hiện các sơ hở, thiếu sót về phòng cháy và có biện pháp
khắc phục kịp thời; huy động nhanh nhất các lực lƣợng, phƣơng tiện để dập
tắt ngay đám cháy; tập trung cứu ngƣời, cứu tài sản và chống cháy lan; thống
nhất chỉ huy, điều hành trong chữa cháy.
Thứ ba, PCCC là sự nghiệp của toàn dân, trong đó lực lƣợng đóng vai
trò nòng cốt gồm: lực lƣợng dân phòng, lực lƣợng PCCC cơ sở, lực lƣợng
PCCC chuyên ngành đƣợc tổ chức và hoạt động theo quy định của pháp luật,
lực lƣợng Cảnh sát PCCC.
Thứ tư, quản lý các nguồn tài chính cho lĩnh vực PCCC bao gồm: ngân
sách nhà nƣớc cấp; thu từ bảo hiểm cháy, nổ; đóng góp tự nguyện, tài trợ của
các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc và các nguồn kinh phí hợp
pháp khác theo quy định của pháp luật; Nhà nƣớc Việt Nam khuyến khích cơ
quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nƣớc và tổ chức quốc tế tài trợ cho hoạt
động PCCC và có chính sách ƣu đãi về thuế đối với việc sản xuất, lắp ráp,
xuất khẩu phƣơng tiện PCCC.
Thứ năm, cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tự trang bị phƣơng tiện PCCC

9


cho cơ sở, các loại rừng, phƣơng tiện giao thông cơ giới thuộc phạm vi quản

lý; các cấp chính quyền cơ sở phải trang bị phƣơng tiện PCCC cho đội dân
phòng; các hộ gia đình phải chuẩn bị các điều kiện để PCCC; Nhà nƣớc trang
bị cho lực lƣợng Cảnh sát PCCC các loại phƣơng tiện, thiết bị cần thiết bảo
đảm đồng bộ, từng bƣớc hiện đại, đáp ứng yêu cầu chữa cháy, cứu ngƣời
trong mọi tình huống.
Thứ sáu, nội dung quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực PCCC bao gồm các
nội dung chính nhƣ: xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lƣợc, quy hoạch, kế
hoạch về PCCC; ban hành, hƣớng dẫn và tổ chức thực hiện các văn bản quy
phạm pháp luật về PCCC; Tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, huấn
luyện, bồi dƣỡng nghiệp vụ, kiến thức về phòng cháy và chữa cháy; hƣớng
dẫn xây dựng phong trào quần chúng tham gia hoạt động PCCC; tổ chức đào
tạo, xây dựng lực lƣợng, trang bị và quản lý phƣơng tiện PCCC; bảo đảm
ngân sách cho hoạt động PCCC, tổ chức bảo hiểm cháy, nổ gắn với hoạt động
PCCC; thẩm duyệt các dự án, thiết kế và nghiệm thu công trình xây dựng về
PCCC; chứng nhận kiểm định phƣơng tiện PCCC; tổ chức nghiên cứu, ứng
dụng, phổ biến tiến bộ khoa học và công nghệ về PCCC; thanh tra, kiểm tra,
xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về PCCC; điều tra các vụ cháy; tổ
chức thống kê nhà nƣớc về PCCC; hợp tác quốc tế về PCCC.
1.2.1.2. Khái niệm về quản lý các nguồn tài chính
Tài chính: Theo giáo trình Lý thuyết tài chính của Dƣơng Đăng Chinh
chủ biên (2005, tr.16 ): “Tài chính thể hiện ra là sự vận động của vốn tiền tệ
diễn ra ở mọi chủ thể trong xã hội. Nó phản ánh tổng hợp các mối quan hệ
kinh tế nảy sinh trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập
hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các
chủ thể trong xã hội”.

10


Nguồn tài chính là khả năng tài chính mà các chủ thể trong xã hội có

thể khai thác sử dụng nhằm thực hiện các mục đích của mình. Kết quả của
quá trình phân phối các nguồn tài chính là sự hình thành và sử dụng các quỹ
tiền tệ nhất định.
Tài chính công: “Tài chính công là tổng thể các hoạt động thu, chi
bằng tiền do Nhà nước tiến hành. Nó phản ánh hệ thống các quan hệ kinh tế
nảy sinh trong quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ công nhằm đáp ứng cho
các nhu cầu gắn liền với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà
nước về quản lý kinh tế, xã hội, quốc phòng - an ninh trong từng giai đoạn cụ
thể.” (Học viện tài chính, 2009).
Có thể vận dụng cách tiếp cận khái niệm tài chính công trên một số
giác độ sau:
-

Về mặt sở hữu: Các nguồn tài chính, các quỹ tiền tệ trong tài chính

công thuộc sở hữu công cộng, sở hữu toàn dân mà Nhà nƣớc là đại diện,
thƣờng gọi là sở hữu nhà nƣớc.
-

Về mục đích sử dụng: Các nguồn tài chính, các quỹ tiền tệ trong tài

chính công đƣợc sử dụng vì lợi ích chung của toàn xã hội, của toàn quốc, của
cả cộng đồng, vì các mục tiêu kinh tế vĩ mô, không vì mục tiêu lợi nhuận.
-

Về mặt chủ thể: Các hoạt động thu, chi bằng tiền trong tài chính công

do các chủ thể công tiến hành. Các chủ thể công ở đây là Nhà nƣớc hoặc các
cơ quan, tổ chức của Nhà nƣớc đƣợc Nhà nƣớc giao nhiệm vụ thực hiện các
hoạt động thu, chi đó (gọi chung là Nhà nƣớc).

-

Về mặt pháp luật: Các quan hệ tài chính công chịu sự điều chỉnh bởi

các “luật công”, dựa trên các quy phạm pháp luật mệnh lệnh - quyền uy. Các
quan hệ tài chính công là các quan hệ kinh tế nảy sinh gắn liền với việc tạo
lập và sử dụng các quỹ công mà một bên của quan hệ là các chủ thể công.
Tùy theo các cách tiếp cận khác nhau dựa trên các cách thức khác nhau
có thể có các cách phân loại khác nhau về hệ thống tài chính công.

11


Theo chủ thể quản lý trực tiếp có thể chia tài chính công thành các bộ
phận: Tài chính công tổng hợp; tài chính của các cơ quan hành chính Nhà
nƣớc; tài chính của các đơn vị sự nghiệp Nhà nƣớc.
Theo nội dung quản lý có thể chia tài chính công thành các bộ phận:
Ngân sách Nhà nƣớc; tín dụng Nhà nƣớc; các quỹ tài chính nhà nƣớc ngoài
Ngân sách Nhà nƣớc.
Quản lý tài chính công: “Quản lý tài chính công là hoạt động của các
chủ thể quản lý tài chính công thông qua việc sử dụng có chủ định các
phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều khiển hoạt
động của tài chính công nhằm đạt được các mục tiêu đã định.” (Học viện tài
chính, 2009).
1.2.2. Đặc điểm và tầm quan trọng của việc quản lý các nguồn tài chính
cho lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy
1.2.2.1. Nguồn tài chính và vai trò của nguồn tài chính đối với lĩnh vực
phòng cháy, chữa cháy
Trong lĩnh vực PCCC, tài chính có vai trò đặc biệt quan trọng. Thông
qua hoạt động tài chính sẽ đảm bảo việc tạo lập, phân phối và sử dụng các

nguồn lực tài chính phục vụ cho việc thực hiện các mục tiêu của lĩnh vực
PCCC trong từng thời kỳ. Mặt khác, sự phát triển của các hoạt động tài chính
trong các lĩnh vực PCCC chịu sự chi phối trực tiếp của các chính sách quản lý
tài chính của Nhà nƣớc trong từng thời kỳ.
Thông qua các chính sách quản lý tài chính của Nhà nƣớc với lĩnh vực
PCCC, nó có tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của hoạt động PCCC và
nâng cao hiệu quả vốn đầu tƣ cho công tác PCCC trong toàn xã hội. Trong
các chính sách tài chính kể trên, chính sách chi tiêu ngân sách nhà nƣớc,
chính sách tín dụng, chính sách thuế là những chính sách tài chính tác động
trực tiếp đến công tác PCCC. Nhƣ vậy, tài chính tác động đến quá trình hoạt

12


động của công tác PCCC vì tài chính không chỉ là cơ sở bảo đảm cho sự hoạt
động của công tác PCCC thông qua quá trình tạo lập nguồn tài chính, phân phối
và sử dụng nguồn tài chính đáp ứng yêu cầu công tác PCCC mà tài chính còn có
vai trò kiểm tra, giám sát bảo đảm sử dụng hiệu quả các nguồn tài chính trong
công tác PCCC nhằm thực hiện tốt các mục tiêu, nội dung đã đặt ra.

Nhƣ vậy có thể thấy tài chính có những vai trò chủ yếu sau đối với
công tác PCCC:
Thứ nhất, tạo lập nguồn tài chính đáp ứng yêu cầu hoạt động PCCC.
Cũng nhƣ với mọi hoạt động kinh tế - xã hội khác, vốn đầu tƣ là điều kiện vật
chất cần thiết không thể thiếu đƣợc để đảm bảo yêu cầu hoạt động công tác
PCCC. Trong quá trình hoạt động PCCC, nguồn tài chính và tăng cƣờng các
nguồn tài chính có vai trò quan trọng đối với việc đa dạng hoá nguồn tài chính
trong đầu tƣ hoạt động công tác PCCC nhằm bảo đảm an toàn cháy nổ phục
vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc.
Thứ hai, phân phối và sử dụng nguồn tài chính cho các yêu cầu của công

tác PCCC. Vốn đầu tƣ cho công tác PCCC của một quốc gia luôn có giới hạn. Vì
vậy việc phân phối và sử dụng vốn đầu tƣ cho các mục tiêu của công tác PCCC
phải bảo đảm yêu cầu tiết kiệm, hiệu quả. Vai trò của tài chính đối với phân phối
sử dụng nguồn tài chính cho công tác PCCC thông qua cơ chế quản lý tài chính
đối với công tác PCCC của Nhà nƣớc đƣợc thể hiện ở khía cạnh sau:
-

Bảo đảm phân bổ và sử dụng hợp lý nguồn tài chính chi cho công tác

PCCC theo cả 3 lĩnh vực là chi đầu tƣ phát triển, chi thƣờng xuyên, chi chƣơng
trình mục tiêu nhằm từng bƣớc thực hiện hiện đại hoá công tác PCCC .
-

Ƣu tiên hợp lý trong phân bổ và sử dụng nguồn tài chính ngân sách nhà

nƣớc đầu tƣ phát triển hoạt động PCCC giữa các vùng miền. Đặc biệt, ƣu tiên
hơn trong phân bổ ngân sách nhà nƣớc cho công tác PCCC ở các vùng miền có
điều kiện đặc biệt nhƣ các thành phố lớn, các trung tâm thƣơng mại,

13


các khu công nghiệp, rừng phòng hộ và các khu dân cƣ có nhiều khó khăn,
nhằm đảm bảo thực hiện tốt công tác PCCC.
-

Đảm bảo công bằng, công khai, minh bạch trong phân bổ ngân sách

nhà nƣớc đầu tƣ cho công tác PCCC. Từ đó, lành mạnh hoá các hoạt động tài
chính, đảm bảo kinh phí đầu tƣ cho công tác PCCC đƣợc sử dụng đúng mục

đích, tiết kiệm và hiệu quả cao, ngăn ngừa kịp thời các hiện tƣợng tiêu cực
trong quá trình đầu tƣ cho công tác PCCC.
1.2.2.2. Sự cần thiết quản lý nguồn tài chính đối với lĩnh vực phòng cháy,
chữa cháy
Quản lý các nguồn tài chính là việc sử dụng nhiều nguồn tài chính khác
nhau của các chủ thể khác nhau trong xã hội để nhằm tài trợ cho các một hoặc
một số lĩnh vực nhƣ kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, thể thao, y tế, … theo
định hƣớng mục tiêu, chiến lƣợc phát triển của đất nƣớc trong từng thời kỳ.
Quản lý tài chính tại cơ quan quản lý hành chính nhà nƣớc là cần thiết, xuất
phát từ những lý do cơ bản sau đây:
Thứ nhất, xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ quản lý của cơ quan hành chính
nhà nƣớc là thực hiện chức năng, nhiệm vụ đƣợc giao nhằm quản lý các hoạt động
trong đời sống kinh tế - xã hội. Để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan hành
chính nhà nƣớc phải có nguồn tài chính và nguồn tài chính thì có hạn, do vậy đòi
hỏi tài chính tại các cơ quan hành chính nhà nƣớc phải đƣợc quản lý.

Thứ hai, tài chính của cơ quan hành chính nhà nƣớc là tài sản của Nhà
nƣớc. Về bản chất, đó là tài sản của nhân dân, của cộng đồng, của đất nƣớc
mà Nhà nƣớc là ngƣời đại diện và Nhà nƣớc giao cho cơ quan hành chính
nhà nƣớc quản lý và sử dụng. Nguồn tài sản đó cần đƣợc khai thác triệt để và
sử dụng tiết kiệm có hiệu quả.
Thứ ba, hoạt động và quan hệ tài chính đƣợc thực hiện ở mọi cơ quan
hành chính nhà nƣớc, việc sử dụng và quản lý sử dụng nguồn tài chính ở các

14