Quản lý ngân sách cấp phường trên địa bàn quận ba đình thành phố hà nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (769.28 KB, 144 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
BẠCH THÙY DƢƠNG
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP
PHƢỜNG TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA
ĐÌNH THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
Hà Nội – 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
---------------------
BẠCH THÙY DƢƠNG
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP PHƢỜNG
TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN BA ĐÌNH THÀNH
PHỐ HÀ NỘI
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRỊNH THỊ HOA MAI
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
Hà Nội - 2015
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các kết quả
nghiên cứu trong luận văn là xác thực và chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công
trình nào khác trƣớc đó.
Tác giả
Bạch Thùy Dƣơng
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập tại Trƣờng đại học kinh tế Đại học
Quốc Gia Hà Nội, dƣới sự hƣớng dẫn tận tình của các thầy cô, em đã nghiên cứu và
tiếp thu đƣợc nhiều kiến thức bổ ích để vận dụng vào công việc hiện tại nhằm nâng
cao trình độ năng lực năng lực của bản thân.
Luận văn thạc sĩ “Quản lý thu chi ngân sách cấp phường trên địa bàn quận
Ba Đình thành phố Hà Nội” là kết quả của quá trình nghiên cứu trong những năm học
vừa qua.
Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới PGS.TS. Trịnh Thị Hoa Mai - ngƣời
đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ em về mọi mặt trong quá trình thực hiện luận văn.
Em cũng xin cảm ơn các thầy cô đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ em trong suốt
quá trình học tập.
Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên, tạo điều
kiện cho em trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này.
Dù đã có nhiều cố gắng nhƣng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn về
tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận đƣợc sự góp
ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những ngƣời quan tâm.
Hà Nội, ngày 31 tháng 03 năm 2015
Tác giả
Bạch Thùy Dƣơng
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT..................................................i
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ....................................................................ii
PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ
LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP PHƢỜNG.................4
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài.....................................................4
1.1.1. Các công trình nghiên cứu những vấn đề chung về QLNS
....................................................................................................................
4
1.1.2. Các công trình nghiên cứu quản lý ngân sách cấp quận (huyện) ở
một số địa phương cụ thể
....................................................................................................................
6
1.1.3. Kết luận chung
....................................................................................................................
8
1.2. Ngân sách phƣờng trong hệ thống ngân sách nhà nƣớc......................... 9
1.2.1. Khái niệm ngân sách phường
....................................................................................................................
9
1.2.2. Lịch sử hình thành ngân sách phường
....................................................................................................................
9
1.2.3. Vị trí và vai trò của ngân sách phường trong hệ thống ngân sách
nhà nước...................................................................................................11
1.3. Quản lý ngân sách cấp phƣờng..............................................................16
1.3.1. Khái niệm quản lý ngân sách phường............................................16
1.3.2 Nội dung quản lý ngân sách phường...............................................18
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU......................27
2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................27
2.1.1. Cách tiếp cận..................................................................................27
2.1.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................... 27
2.2. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu.................................................................... 28
2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu..........................................30
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP PHƢỜNG CỦA
QUẬN BA ĐÌNH GIAI ĐOẠN 2011 – 2015.....................................................31
3.1. Đặc điểm tình hình của khối phƣờng trên địa bàn Quận Ba Đình........31
3.1.1 Đặc điểm tự nhiên của quận Ba Đình.............................................31
3.1.2. Đặc điểm dân cư.............................................................................31
3.1.3. Điều kiện kinh tế xã hội..................................................................32
3.1.4. Đặc điểm quản lý thu chi ngân sách cấp Phường..........................33
3.2. Những nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý ngân sách phƣờng trên địa bàn
quận Ba Đình................................................................................................ 35
3.2.1. Nhận thức của địa phương về quản lý ngân sách cấp phường......35
3.2.2. Tổ chức bộ máy và trình độ đội ngũ cán bộ quản lý cấp phường36
3.2.4. Cơ chế quản lý tài chính.................................................................38
3.3. Thực trạng quản lý ngân sách phƣờng của quận Ba Đình thành phố Hà
Nội.................................................................................................................39
3.3.1 Lập dự toán ngân sách phường:.....................................................39
3.3.2. Chấp hành dự toán ngân sách phường.......................................... 43
3.3.3. Quyết toán ngân sách phường:...................................................... 58
3.3.4. Công tác Thanh tra kiểm tra.......................................................... 61
3.4. Đánh giá chung công tác quản lý ngân sách phƣờng trên địa bàn quận
Ba Đình......................................................................................................... 66
3.4.1. Những mặt đã đạt được..................................................................66
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân.................................................... 71
CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
QUẢN LÝ NGÂN SÁCH PHƢỜNG CỦA QUẬN BA ĐÌNH......................... 76
4.1. Quan điểm và định hƣớng chung về hoàn thiện quản lý ngân sách nhà
nƣớc cấp phƣờng trên địa bàn Quận Ba Đình..............................................76
4.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách phƣờng của Quận Ba
Đình hƣớng tới năm 2020.............................................................................77
4.2.1. Đổi mới việc lập, phân bổ dự toán, quyết toán thu chi ngân sách77
4.2.2. Cải tiến nội dung, phương thức chấp hành dự toán và phê duyệt
quyết toán ngân sách................................................................................79
4.2.3. Cải tiến công tác thanh tra, kiểm toán, nâng cao hiệu quả các
hình thức giám sát thu chi ngân sách.......................................................80
4.2.4. Phân định trách nhiệm, quyền hạn của từng cơ quan trong chu
trình Ngân sách........................................................................................ 82
4.3 Kiến nghị bộ tài chính.............................................................................85
KẾT LUẬN......................................................................................................... 88
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................90
PHỤ LỤC BẢNG BIỂU..................................................................................... 93
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
i
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
Bảng biểu
TT
Số h
1
Bản
2
Bản
3
Bản
4
Bản
5
Bản
6
Bản
7
Bản
8
Bản
9
Bản
10
Bảng
11
Phụ
12
Phụ
13
Phụ
Sơ đồ, biểu đồ
TT
Số hiệ
1
Sơ đồ
2
Biểu đồ
3
Biểu đồ
4
Biểu đồ
5
Biểu đồ
6
Biểu đồ
iii
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Quản lý ngân sách Nhà nƣớc (NSNN) có vị trị quan trọng đặc biệt trong
nền kinh tế quốc dân. Thời gian qua, các cơ quan đơn vị sử dụng ngân sách nhà
nƣớc từ trung ƣơng tới địa phƣơng đã có nhiều đóng góp cho sự ổn định và phát
triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Chƣơng trình đổi mới cơ chế quản lý tài chính
đối với các cơ quan hành chính công là một trong những chƣơng trình hành
động trọng điểm từ 2011 đến 2015, xác định: phân bổ ngân sách cho cơ quan
hành chính công (HCC) theo kết quả đầu ra và chất lƣợng hoạt động, mức độ
hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao; thực hiện chế độ khoán chi trong cơ quan HCC;
xây dựng cơ chế tài chính phù hợp với các tổ chức thực hiện chức năng dịch vụ
công, tạo tính chủ động của các tổ chức này, giảm dần chi từ ngân sách nhà nƣớc
(NSNN) tiến tới thực hiện chế độ tự quản tài chính.
Ngân sách Phƣờng nằm trong một tổng thể thống nhất của ngân sách
Nhà nƣớc. Nếu nhƣ nguồn thu ngân sách phƣờng bị hạn hẹp và việc phân bổ
dự toán thu, chi không phù hợp sẽ làm giảm cơ hội và khả năng phát triển
kinh tế - xã hội của cấp chính quyền cơ sở.
Ba Đình - 1 quận trung tâm hành chính, chính trị của Thủ Đô, nhiệm vụ
phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh – chính trị là một yêu cầu trọng
yếu của Thủ Đô. Dựa trên tinh thần đó, Ba Đình đã không ngừng cải cách và
đổi mới cơ chế điều hành hệ thống tài chính công trên địa bàn với mục tiêu đề
ra tăng tính bền vững trong thu ngân sách của từng Phƣờng, mặt khác tạo mối
quan hệ chặt chẽ giữa nguồn thu ngân sách với sự phát triển kinh tế của từng
Phƣờng trên địa bàn Quận và những mục tiêu phát triển KT-XH khác do
Đảng và Nhà nƣớc đề ra.
Trong những năm qua, Ba Đình đã đạt đƣợc những chuyển biến tích cực
1
trong phƣơng thức quản lý chi tiêu, đƣợc Thành phố Hà Nội đánh giá cao về
phƣơng thức khoán chi theo định mức, cải tiến mạnh mẽ hệ thống tài chính
công của cấp phƣờng. Tuy nhiên, cấp phƣờng cũng còn hạn chế trong khâu tổ
chức lập, phân bổ dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách; vƣợt thu
không cao, chỉ mang tính chất hoàn thành chỉ tiêu, chi tiêu ngân sách còn sai
chế độ, chƣa bám sát quy chế chi tiêu nội bộ cho phép; ý thức trách nhiệm
của ngƣời đứng đầu trong các cơ quan hành chính (CQHC), sử dụng kinh phí
ngân sách chƣa cao, còn mang tính bao cấp. Chính vì vậy muốn nâng cao
hiệu quả quản lý tài chính công đối với cấp phƣờng, tác giả lựa chon vấn đề
“Quản lý ngân sách cấp phƣờng trên địa bàn quận Ba Đình thành phố
Hà Nội” làm đối tƣợng nghiên cứu luận văn thạc sỹ của mình.
2.
Mục tiêu và nhiệm vụ của luận văn
2.1. Mục tiêu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm những giải pháp phù hợp nhằm
hoàn thiện công tác quản lý NS cấp Phƣờng của Quận Ba Đình – Thành phố
Hà Nội hƣớng tới năm 2020.
2.2.Nhiệm vụ
-
Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý ngân sách cấp
- Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách khối Phƣờng trên
địa bàn quận Ba Đình, chỉ rõ những ƣu khuyết điểm trong quá trình thực hiện
-
Đề xuất một số giải pháp thiết thực góp phần hoàn thiện hơn nữa công
tác quản lý ngân sách khối Phƣờng trên địa bàn Quận Ba Đình
3.
Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn:
3.1. Đối tượng
Luận văn nghiên cứu công tác quản lý ngân sách Phƣờng trên địa bàn
Quận Ba Đình, bao gồm các vấn đề về quản lý thu chi ngân sách khối Phƣờng
2
trên địa bàn Quận Ba Đình giai đoạn 5 năm ổn định ngân sách (2011-2015).
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu việc phân bổ dự toán, chấp hành dự toán,
quyết toán thu, chi, công tác thanh tra, giám sát của NSP trên địa bàn quận Ba
Đình, số liệu tập trung phân tích chủ yếu của Quận Ba Đình trong thời kỳ từ
năm 2011 đến 2013
4.
Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn bao gồm 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và những vấn đề cơ bản về
ngân sách Phƣờng.
Chƣơng 2: Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu
Chƣơng 3: Thực trạng quản lý ngân sách cấp Phƣờng trên địa bàn Quận
Ba Đình giai đoạn 2011 -2015.
Chƣơng 4: Định hƣớng và một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý
ngân sách Phƣờng trên địa bàn Quận Ba Đình thành phố Hà Nội.
3
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG
VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP
PHƢỜNG 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Qua tiếp cận một số các công trình nghiên cứu về ngân sách phƣờng
liên quan đến đề tài, tác giả nhận thấy có hai nhóm nghiên cứu sau.
1.1.1. Các công trình nghiên cứu những vấn đề chung về QLNS
Tác phẩm "Chính sách tài chính của Việt Nam trong điều kiện hội nhập
kinh tế" do PGS.TS Vũ Thu Giang làm chủ biên, NXB Chính trị quốc gia, xuất
bản năm 2000. Nội dung cơ bản của tác phẩm này đề cập tới những thuận lợi
và thách thức đối với Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế khu vực và
quốc tế; thực trạng chính sách tài chính của nƣớc ta trong quá trình hội nhập,
bao gồm: chính sách thuế, chính sách đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài, chính sách
tỷ giá hối đoái và chính sách lãi suất trong tiến trình hội nhập, mặt tích cực và
những hạn chế của chính sách; những yêu cầu đặt ra với chính sách tài chính
trong quá trình hội nhập; những kiến nghị và những giải pháp chính trong cải
cách chính sách tài chính để Việt Nam tham gia hội nhập thành công, đồng
thời đặt ra những điều kiện chủ yếu để hội nhập thành công. Tác phẩm này
phần nào làm rõ thêm về sự ảnh hƣởng tới nguồn thu và nhu cầu chi tiêu ngân
sách nhà nƣớc khi nƣớc ta tham gia hội nhập kinh tế quốc tế.
Theo Tiến sĩ Lê Văn Hoạt – Phó chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội đã có
bài viết “ Phân cấp ngân sách dưới góc nhìn từ quản lý ngân sách địa phương”
Định hƣớng sửa đổi luật ngân sách – Kinh nghiệm quốc tế, ỏ đó tác giả đã nhận
định một số kết quả đã đạt đƣợc nhƣ : (i)Việc trao quyền nhiều hơn cho chính
quyền địa phƣơng trong quyết định các vấn đề về ngân sách cũng đòi hỏi địa
phƣơng phải tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thực hiện ngân
sách. Qua đó, tính công khai minh bạch trong quản lý, điều hành ngân sách nhà
nƣớc đƣợc tăng cƣờng, hạn chế một bƣớc tình trạng
4
“ xin – cho” trong phân bổ dự toán ngân sách nhà nƣớc. (ii) tăng cƣờng kỷ
luật tài chính, từng bƣớc tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Việc
quy định cụ thể nguồn thu, nhiệm vụ chi và thẩm quyền ban hành các chính
sách chế độ thu đã góp phần xóa bỏ tình trạng địa phƣơng quy định các khoản
thu trái với quy định pháp luật. (iii) cần hoàn thiện việc phân cấp quản lý ngân
sách theo hƣớng giảm tính lồng ghép ngân sách, quy định rõ ràng, cụ thể
phạm vi nhiệm vụ các cấp đảm nhận, tăng cƣờng tính chủ động của địa
phƣơng trong việc phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cho cấp dƣới… Việc
đổi mới phân cấp ngân sách là một trong những yêu cầu quan trọng trong quá
trình đổi mới thể chế quản lý tài chính công hiện nay của Việt Nam.
Thành uỷ Hà Nội (2002) “Đề án Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5
(khóa IX) về đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở xã,
phường, thị trấn” (16-ĐA/TU), Hà Nội, Căn cứ vào 06 nội dung mà Nghị
quyết đã đề ra, có thể nêu lên một số kết quả chủ yếu sau: (i) Đổi mới và nâng
cao hiệu lực quản lý của chính quyền cơ sở, Hoạt động của UBND xã,
phƣờng, thị trấn phát huy hiệu quả công tác quản lý, điều hành theo pháp luật
có nhiều tiến bộ. Hầu hết UBND các xã, phƣờng, thị trấn đã ban hành quy
chế làm việc. Phong cách, ý thức trách nhiệm, lề lối làm việc của cán bộ, đảng
viên, nhất là cán bộ chủ chốt chuyển biến theo hƣớng sát dân, có trách nhiệm,
từng bƣớc khắc phục tình trạng sách nhiễu, phiền hà nhân dân. Công tác tiếp
công dân và giải quyết đơn thƣ khiếu nại, tố cáo của công dân đạt tỷ lệ 80%
số vụ việc mỗi năm. Việc thực hiện pháp lệnh, quy chế dân chủ ở cơ sở đã
đem lại kết quả tốt. 5 năm trở lại đây, thanh tra nhân dân các phƣờng đã kiến
nghị với chính quyền giải quyết đƣợc 76.766 đơn khiếu nại (80,2%) và 8.290
đơn tố cáo (63,9%); khoảng 95% thôn, bản xây dựng đƣợc quy ƣớc, hƣơng
ƣớc; nhiều tỉnh, thành phố có 100% số xã, phƣờng, thị trấn đã bầu ban giám
sát đầu tƣ cộng đồng. (ii) Nghị quyết của Trung ƣơng về đổi mới và nâng cao
5
chất lƣợng hệ thống chính trị ở cơ sở xã, phƣờng, thị trấn là chủ trƣơng đúng
đắn, đáp ứng đƣợc yêu cầu đòi hỏi của cơ sở. Cán bộ, đảng viên và nhân dân
đồng tình hƣởng ứng, tích cực tham gia, tạo sự thống nhất về nhận thức, hành
động trong tổ chức thực hiện. Đƣợc sự quan tâm chỉ đạo thƣờng xuyên của
các cấp ủy, chính quyền, MTTQ và các đoàn thể đội ngũ cán bộ, công chức cơ
sở từng bƣớc đƣợc củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lƣợng. Chế độ, chính
sách đối với cán bộ, công chức, ngƣời hoạt động không chuyên trách ngày
một nâng lên. Cơ sở vật chất và điều kiện làm việc từng bƣớc đƣợc cải thiện.
Luận văn thạc sĩ “Hoàn thiện thanh kiểm tra thuế theo cơ chế tự khai tự
nộp ” của tác giả Hòang Đông Phƣơng, năm 2009. Nội dung cơ bản của tác
phẩm này là nghiên cứu và hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về thuế; giới
thiệu một số hệ thống thuế của nƣớc ngoài để làm cơ sở tham khảo khi
nghiên cứu đổi mới và hoàn thiện hệ thống chính sách thuế ở Việt Nam; đề
xuất phƣơng hƣớng và giải pháp tiếp tục đổi mới nhằm phát huy vai trò công
cụ thuế trong điều tiết vĩ mô kinh tế. Các giải pháp này có ảnh hƣởng tác
động đến nguồn thu của ngân sách nhà nƣớc và ngân sách địa phƣơng khi
thực hiện và đƣợc nghiên cứu ở tầm vĩ mô.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu quản lý ngân sách cấp quận (huyện) ở
một số địa phương cụ thể
Cuốn sách “Hệ thống văn bản liên quan đến công tác quản lý, điều hành
ngân sách thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 – 2015” ( Lƣu hành nội bộ), Hà nôi,
7-2011 của sở tài chính thành phố Hà Nội là hệ thống 27 văn bản của thành phố
Hà Nội hƣớng dẫn việc thực thi quản lý điều hành, điều hành các cấp ngân sách
trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 5 năm ổn định ( 2011 – 2015). Trong đó,
quyết định 732/QĐ-UBND ngày 11/02/2011 của Ủy ban Nhân dân thành phố Hà
Nội về việc công khai số liệu dự toán ngân sách thành phố Hà Nôi 2011, là cơ sở
tiền đề phấn đấu giai đoạn phát triển 5 năm ổn định tiếp theo.
6
Quản lý điều hành ngân sách phƣờng, đã có nhiều bài viết, nhiều công
trình nghiên cứu của các tác giả ở các góc độ khác nhau nhƣ: luận văn thạc sỹ
kinh tế “ Tăng cường quản ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Thanh
Trì”, kinh tế tài chính – ngân hàng, năm 2013 của tác giả Hoàng Thị Minh
Nguyệt đã nêu rất rõ thực trạng công tác quản lý ngân sách cấp huyện trên địa
bàn huyện Thanh Trì trong thời gian qua, chỉ rõ những kết quả đạt đƣợc, hạn
chế và nguyên nhân của những hạn chế đó và đề xuất những giải pháp phù
hợp nhằm tăng cƣờng công tác quản lý ngân sách cấp huyện trên địa bàn
huyện Thanh Trì trong thời gian tới, góp phần hoàn thiện công tác quản lý
ngân sách Nhà nƣớc của Việt nam trong tiến trình hội nhập quốc tế.
Luận văn thạc sỹ của tác giả Đỗ Thị Lan Hƣơng, “ Ngân sách Phường
của TP.Hà Nội trong thời kỳ đổi mới”, Kinh tế chính trị năm 2006 tác giả cũng
đã nhận định vai trò của NSP của thành phố Hà Nội và đề xuất những giải
pháp có tính khả thi nhằm đảm bảo thu, chi NSP trên địa bàn Hà Nội đúng,
đủ, kịp thời, công khai, minh bạch góp phần ổn định tình hình kinh tế-chính
trị-xã hội của Thủ đô. Những kết quả của luận văn sẽ góp phần làm cơ sở cho
việc xây dựng dự toán NSP ở thành phố Hà Nội. Đồng thời, có thể sử dụng
làm tài liệu tham khảo cho một số sở, ngành, quận của Hà Nội trong việc quản
lý các nguồn thu, chi NSP.
Luận văn thạc sỹ Đào Công Thanh “ Nghiên cứu giải pháp nhằm tăng thu
ngân sách giai đoạn 2011 – 2015 của huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên”, Quản
trị kinh doanh năm 2011; đề tài “Quản lý thu ngân sách trên địa bàn huyện Di
Linh tỉnh Lâm Đồng” của tác giả Đặng Đức Hiệp, Tài chính – ngân hàng năm
2012; các tác giả đều vận dụng lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc để phân
tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc, từ đó đề ra
quan điểm, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nƣớc
trên địa bàn nghiên cứu và cũng đã nhận định quan điểm: (i) hoàn thiện quản lý
7
thu ngân sách trên địa bàn nghiên cứu phải dựa trên cơ sở quán triệt đƣờng
lối, chính sách phát triển KT-XH của địa phƣơng, (ii) đa dạng hóa nguồn thu
tạo ra sự đóng góp của các thành phần kinh tế trên địa bàn làm cho nguồn thu
ngày càng tăng lên, đảm bảo ổn định lâu dài. Khắc phục tình trạng hiện nay
chỉ tập trung quản lý thu vào các lĩnh vực chủ yếu, chƣa quan tâm đến các
lĩnh vực liên quan khác. Đồng thời phải mở rộng nguồn thu trên địa bàn trên
cơ sở chuyển dịch cơ cấu kinh tế một cách phù hợp, (iii) hoàn thiện công tác
quản lý thu ngân sách phải đi liền với hoàn thiện bộ máy, tăng cƣờng chức
năng, quyền hạn của bộ máy quản lý thu, chi ngân sách, nâng cao trình độ,
năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý thu, chi ngân sách.
“ Hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã, phường trên địa bàn
TP.Hội An”, Luận văn thạc sỹ Võ Minh Nhật Phƣơng, Kế toán, năm 2012,
điểm nổi bật của công trình nghiên cứu này là: chuẩn hóa hệ thống tài chính
kế toán của cấp ngân sách phƣờng.
1.1.3. Kết luận chung
Các công trình nghiên cứu trên mới chỉ tập trung nghiên cứu về một số
nội dung nhất định của hoạt động quản lý điều hành, xây dựng chính quyền
của cấp quận (huyện) ảnh hƣởng tới ngân sách cấp xã (phƣờng) theo cơ chế
đơn vị dự toán, phân tích các chính sách tài chính vĩ mô và quản lý NSNN nói
chung hoặc quản lý NSNN gắn với điều kiện cụ thể của từng địa phƣơng, do
đó chƣa mang tính toàn diện đầy đủ về nhiệm vụ quản lý ngân sách của cấp
phƣờng. Vì vậy tác giả đã lựa chọn đề tài này với mong muốn bổ sung, hoàn
thiện một số tồn tại trong quá trình quản lý và điều hành ngân sách phƣờng
trên địa bàn quận Ba Đình thành phố Hà Nội mà các công trình trên chƣa đề
cập đến. Tuy nhiên, các bài viết, công trình khoa học trên là nguồn tƣ liệu
tham khảo vô cùng quan trọng giúp cho tác giả nghiên cứu và hoàn thiện tốt
hơn đề tài của mình.
8
Từ những phân tích trên, tôi đã lựa chọn đề tài luận văn thạc sĩ “Quản lý
ngân sách cấp phường trên địa bàn Quận Ba Đình Thành phố Hà Nội” với
mong muốn chỉ rõ những mặt đã làm đƣợc và những còn hạn chế, từ đó đề
xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp phƣờng.
1.2. Ngân sách phƣờng trong hệ thống ngân sách nhà nƣớc
1.2.1. Khái niệm ngân sách phường
Phƣờng là đơn vị hành chính nhỏ nhất ở đô thị, là cấp chính quyền hoàn
chỉnh đƣợc tổ chức ở các thành phố, thị xã ở nƣớc ta. Chức năng chủ yếu của
bộ máy chính quyền cấp phƣờng là quản lý hành chính Nhà nƣớc, quản lý xã
hội và chăm lo phục vụ đời sống dân cƣ. Do vậy có thể định nghĩa:
NSP là một bộ phận của NSNN do UBND phƣờng xây dựng, quản lý và
HĐND phƣờng quyết định, giám sát thực hiện. Đó là một quỹ tiền tệ tập
trung lớn nhất của chính quyền cấp phƣờng để đảm bảo cho các hoạt động
quản lý nhà nƣớc và góp phần thực hiện mục tiêu phát triển KT-XH tại địa
bàn; hoạt động của quỹ này thể hiện trên hai phƣơng diện: nguồn thu vào quỹ
và phân phối sử dụng các khoản vốn quỹ đó.
1.2.2. Lịch sử hình thành ngân sách phường
Ban đầu, khi chƣa đƣợc coi là một cấp hành chính độc lập, phƣờng
thành lập một quỹ riêng nhằm phục vụ việc chung, vì phƣờng đƣợc thành lập
với ý nghĩa là phƣờng hội, chứ chƣa phải là một đơn vị hành chính độc lập ,
do vậy, quỹ đó đƣợc dùng để giải quyết những việc có liên quan đến đời
sống, sinh hoạt, sản xuất của nhân dân trong phƣờng, đồng thời, thực hiện
quan hệ với các cộng đồng khác và với chính quyền nhà nƣớc.
Ngay khi đơn vị hành chính phƣờng đƣợc thành lập, cùng với việc xây
dựng và củng cố chính quyền cấp phƣờng, vấn đề NSP đƣợc Đảng và Nhà
nƣớc ta đặc biệt quan tâm, nhờ đó, NSP trở thành công cụ, phƣơng tiện vật
chất bằng tiền có tác dụng to lớn trong sự nghiệp xây dựng đất nƣớc. NSP
9
đƣợc thành lập đã đáp ứng nhu cầu vật chất, giúp củng cố chính quyền, đồng
thời chấn chỉnh công tác tài chính ở phƣờng, tránh việc huy động tuỳ tiện và
sử dụng lãng phí tài sản của nhân dân.
Tuy nhiên, trƣớc năm 1983, do chƣa có cấp ngân sách quận nên NSP
hoạt động theo những quy định của “Điều lệ ngân sách xã ” đƣợc Hội đồng
Chính phủ ban hành tại Nghị định 64/CP ngày 08-4-1972 của Bộ Tài Chính,
Thông tƣ số 14-TC/TDT về hƣớng dẫn thi hành Điều lệ ngân sách xã, Quy
định số 13-TC/TDT ban hành chế độ kế toán ngân sách xã. Vì mới đƣợc công
nhận là một cấp hành chính độc lập, nên NSP đã hoạt động dựa vào các văn
bản trên. Những văn bản này giúp hoàn thiện chế độ quản lý NSP theo một
luật lệ thống nhất, NSP thực sự trở thành công cụ huy động tài lực, vật lực cho
sự nghiệp phát triển kinh tế. Mặc dù vậy, trong giai đoạn đầu này, NSP chƣa
phát huy hết đƣợc những tác dụng, vai trò của mình, chƣa phát huy đầy đủ
tính chủ động, sáng tạo của địa phƣơng trong quản lý tài chính và ngân sách.
Trƣớc yêu cầu cải cách nền kinh tế kế hoạch hoá, quản lý kinh tế để khắc
phục tình trạng tập trung, quan liêu, bao cấp và phân tán, tuỳ tiện trong cơ chế
quản lý ngân sách hiện hành, Hội đồng Bộ trƣởng đã ban hành Nghị quyết số
138-HĐBT, ngày 19-11-1983 về cải tiến chế độ phân cấp quản lý ngân sách
cho địa phƣơng, tổ chức quản lý và cơ cấu NSĐP bao gồm 3 cấp: ngân sách
cấp tỉnh, ngân sách cấp quận (huyện), ngân sách cấp phƣờng (xã, thị trấn).
NSP là một bộ phận cấu thành ngân sách quận, ngân sách quận là một bộ phận
cấu thành ngân sách thành phố. Toàn bộ NSĐP là một bộ phận của NSNN.
Nhƣ vậy, trƣớc đây, NSP nằm ngoài NSNN, nay đƣợc tổng hợp vào NSNN.
Tuy nhiên, do tính chất phức tạp của NSP và cần có thời gian để tổ chức lại
công tác kế toán, việc đƣa NSP vào hệ thống NSNN phải tiến hành từng
bƣớc. Trƣớc mắt, đƣa vào dự toán và quyết toán NSNN các khoản thu, chi
của NSP theo đúng chế độ, chính sách nhà nƣớc quy định. Đối với cấp
10
phƣờng, mặc dù Nghị quyết trên đã xác định NSP là một cấp ngân sách nằm
trong hệ thống 4 cấp NSNN.
1.2.3. Vị trí và vai trò của ngân sách phường trong hệ thống ngân sách
nhà nước
Hệ thống NSNN ở đây đƣợc hiểu là tổng thể các cấp ngân sách có mối
quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp
ngân sách. Ở nƣớc ta, tổ chức hệ thống NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức
bộ máy Nhà nƣớc và vị trí, vai trò của bộ máy trong qúa trình phát triển KT-XH.
Theo Hiến pháp nƣớc ta, mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách riêng cung
cấp phƣơng tiện vật chất cho cấp chính quyền thực hiện chức năng, nhiệm vụ
của mình trên vùng lãnh thổ. Phù hợp với mô hình tổ chức hệ thống chính quyền
Nhà nƣớc, hiện nay hệ thống NSNN ở nƣớc ta bao gồm: NSTW và ngân sách
các cấp chính quyền địa phƣơng, bao gồm: Ngân sách cấp tỉnh và thành phố trực
thuộc TW; Ngân sách cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và ngân sách
cấp phƣờng, xã, thị trấn. Trong đó, NSTW phản ánh nhiệm vụ thu chi theo
ngành và giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống NSNN. Ngân sách tỉnh, thành phố
phản ánh nhiệm vụ thu chi theo lãnh thổ đảm bảo thực hiện tổ chức quản lý toàn
diện KT-XH của chính quyền cấp thành phố và tỉnh trực thuộc Trung ƣơng.
Ngân sách quận là một bộ phận của NSĐP do UBND quận xây dựng quản lý và
HĐND quận quyết định, giám sát thực hiện. Và NSP là cấp ngân sách cơ sở có
tầm quan trọng đặc biệt và có tính đặc thù riêng.
Tính đặc thù riêng được thể hiện: NSP vừa là một cấp ngân sách do Luật
NSNN quy định, vừa là một đơn vị dự toán NSNN. Là đơn vị dự toán NSNN
nghĩa là các đơn vị đƣợc quyền chi nguồn của NSNN, nhƣng lại là một đơn vị
dự toán NSNN đặc thù vì dƣới nó không có đơn vị dự toán trực thuộc, nó vừa
phải tạo nguồn kinh phí thông qua các khoản thu ngân sách cấp phƣờng đƣợc
phân định, vừa duyệt cấp, chi trực tiếp, tổng hợp các khoản chi trực tiếp vào
11
chi ngân sách cấp phƣờng. Nguồn thu của NSP đƣợc khai thác trực tiếp trên
địa bàn và nhiệm vụ chi cũng đƣợc bố trí để phục vụ cho cộng đồng dân cƣ
trong phƣờng mà không qua khâu trung gian nào. Trong hệ thống NSNN,
NSP là cấp ngân sách cơ sở ( ngân sách cấp 4) đảm bảo điều kiện tài chính để
chính quyền phƣờng chủ động khai thác các thế mạnh về đất đai, phát triển
KT-XH, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn. Cụ thể hơn, NSP vừa quản lý
ngân sách thông qua các nghiệp vụ thuế, tài vụ, quỹ NSP lại vừa quản lý tiền
mặt, vật tƣ, tài sản và các hoạt động KT-XH khác thuộc địa bàn phƣờng; ở
phƣờng có những khoản phải chuẩn chi và thực hiện kiểm soát theo đúng quy
định của pháp luật, cũng có những khoản phải thuận chi theo yêu cầu nhiệm
vụ công việc của phƣờng. Vì vậy, NSP vừa phải quản lý các nguồn thu theo
luật định, vừa quản lý các khoản thu, chi từ các hoạt động KT-XH khác trên
địa bàn phƣờng.
NSP là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất, là kế hoạch tài chính cơ
bản, tổng hợp của cấp chính quyền cơ sở. Nó giữ vai trò quyết định sự phát
triển của nền KT-XH của địa phƣơng. Vai trò của NSP đƣợc xác lập trên cơ
sở chức năng và nhiệm vụ cụ thể của nó trong từng giai đoạn cụ thể. Phát huy
vai trò của NSP nhƣ thế nào là thƣớc đo đánh giá hiệu quả điều hành, lãnh
đạo của cấp chính quyền phƣờng. Ngân sách phƣờng có những vai trò quan
trọng sau:
1.2.3.1. Ngân sách phường giúp đảm bảo hoạt động của bộ máy quản lý nhà
nước cấp phường
Bộ máy quản lý nhà nƣớc ở cấp phƣờng có chức năng rất quan trọng về
quản lý đô thị, quản lý KT-XH v.v.. trên địa bàn, để có nguồn kinh phí trang
trải cho các nhiệm vụ trên rất cần một nguồn ngân sách đảm bảo. Trong điều
kiện hình thành chính quyền cấp phƣờng và ngân sách cấp phƣờng thì chi phí
cho hoạt động của bộ máy quản lý nhà nƣớc do NSP đảm bảo; nó có vai trò
12
