Tổ chức hoạch toán kế toán trong các cơ sở y tế với việc tăng cường quản lý tài chính ngành y tế việt nam

i

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n

!"
! "#$
' ()
() *+,-.,-/,/0

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:

% #&


ii

L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u
c a riêng tôi. Các s li u, k!t qu# nêu trong lu$n án là
trung th%c và chưa t(ng công b trong b*t kỳ m,t công
trình nào.

Tác gi# lu$n án


iii

M CL C
L.i cam ñoan
Danh m0c các ch1 vi!t t2t
Danh m0c b#ng, sơ ñ4

L5I M8 ð:U........................................................................................................................1
CHƯƠNG 1 MBT SD VFN ðG LÝ LUIN VG TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN
TRONG CÁC ðƠN VR SS NGHITP....................................................................................9
1.1. TJNG QUAN VG ðƠN VR SS NGHITP VÀ QUZN LÝ TÀI CHÍNH ðƠN VR SS
NGHITP.............................................................................................................................9
1.2. BZN CHFT C^A KP TOÁN VÀ VAI TRÒ, Ý NGHĨA C^A TJ CHKC HLCH
TOÁN KP TOÁN TRONG QUZN LÝ TÀI CHÍNH CÁC ðƠN VR SS NGHITP.......30
1.3. NGUYÊN TeC TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG ðƠN VR SS
NGHITP...........................................................................................................................37
1.4. NBI DUNG TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG ðƠN VR SS
NGHITP ..........................................................................................................................40
CHƯƠNG 2 THSC TRLNG TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC CƠ S8
Y TP VITT NAM ................................................................................................................64
2.1. TJNG QUAN VG HT THDNG CƠ S8 Y TP VITT NAM HITN NAY ................64
2.2. THSC TRLNG TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC BTNH VITN
VITT NAM HITN NAY..................................................................................................89
2.3. ðÁNH GIÁ THSC TRLNG CƠ CHP QUZN LÝ TÀI CHÍNH VÀ TJ CHKC
HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC CƠ S8 Y TP C^A VITT NAM .................117
CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯjNG VÀ GIZI PHÁP HOÀN THITN TJ CHKC HLCH
TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC CƠ S8 Y TP VjI VITC TĂNG CƯ5NG QUZN LÝ
TÀI CHÍNH NGÀNH Y TP VITT NAM .........................................................................132
3.1. ðRNH HƯjNG PHÁT TRIlN NGÀNH Y TP VITT NAM ðPN NĂM 2020 132
3.2. SS C:N THIPT PHZI HOÀN THITN TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN
TRONG CÁC CƠ S8 Y TP VITT NAM......................................................................134
3.3. QUAN ðIlM ðRNH HƯjNG HOÀN THITN TJ CHKC HLCH TOÁN KP
TOÁN TRONG CÁC CƠ S8 Y TP VITT NAM .........................................................139
3.4. NBI DUNG HOÀN THITN TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC
CƠ S8 Y TP NHmM TĂNG CƯ5NG QUZN LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH Y TP VITT
NAM ..............................................................................................................................141
3.5. ðIGU KITN THSC HITN CÁC GIZI PHÁP........................................................176

KPT LUIN CHUNG ........................................................................................................180
DANH MoC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CKU C^A TÁC GIZ
TÀI LITU THAM KHZO
PHo LoC


iv

DANH M C CÁC CH

VI T T T

ADB

Ngân hàng Phát trirn Châu Á

BHXH

B#o hirm xã h,i

BHYT

B#o hirm y t!

BNV

B, N,i v0

BTC

B, Tài chính

BV

B nh vi n

BVGCP

Ban v$t giá Chính ph

BYT

B, Y t!

CNTT

Công ngh thông tin

HCSN

Hành chính s% nghi p

KBNN

Kho bwc Nhà nưxc

KCB

Khám ch1a b nh

NSNN

Ngân sách Nhà nưxc

SXKD

S#n xu*t kinh doanh

TSCð

Tài s#n c ñznh

XDCB

Xây d%ng cơ b#n

WB

Ngân hàng th! gixi

WHO

T| ch c Y t! th! gixi

WTO

T| ch c thương mwi th! gixi


v

DANH M C B NG, HÌNH V
I. BZNG
B#ng 1.1 – So sánh cơ ch! qu#n lý tài chính theo d% toán năm và...........................20
B#ng 2.1 • T|ng s các lowi hình b nh vi n theo phân c*p qu#n lý năm 2007 .............70
B#ng 2.2 • T|ng s các b nh vi n theo lowi hình công l$p và ngoài công l$p.................71
B#ng 2.3 • T|ng h‚p ngu4n thu ƒ m,t s b nh vi n ti!n hành kh#o sát...................84
B#ng 2.4 – S lư‚ng nhân viên k! toán theo trình ñ, ƒ m,t s b nh vi n kh#o sát
năm 2008 ...................................................................................................................92
B#ng 3.1 • D% toán thu chi ......................................................................................165
II. HÌNH V„
Hình 1.1 – Mô hình phương pháp l$p d% toán trên cơ sƒ quá kh ...........................23
Hình 1.2 – Mô hình phương pháp l$p d% toán không d%a trên cơ sƒ quá kh ................24
Hình 1.3. Quy trình t| ch c luân chuyrn ch ng t( k! toán ......................................42
Hình 1.4 • Mô hình t| ch c b, máy k! toán kiru t$p trung ......................................55
Hình 1.5 • Mô hình t| ch c b, máy k! toán kiru phân tán.......................................57
Hình 1.6 • Mô hình t| ch c b, máy k! toán kiru v(a t$p trung v(a phân tán...58
Hình 2.1 • Mô hình t| ch c h th ng cơ sƒ y t! c a Vi t Nam ................................66
Hình 2.2 – T… l các b nh vi n theo lowi hình công l$p và ngoài công l$p ..............71
Hình 2.3 • Mô hình tr%c tuy!n c a các b nh vi n hi n nay ......................................73
Hình 2.4 – Quy trình qu#n lý tài chính trong các b nh vi n c a Vi t Nam..............78
Hình 2.5 • Quy trình luân chuyrn ch ng t( ƒ các b nh vi n ....................................95
Hình 2.6 – Sơ ñ4 luân chuyrn ch ng t( thu vi n phí ngowi trú ................................99
Hình 2.7 • Quy trình luân chuyrn ch ng t( thu vi n phí n,i trú ............................100
Hình 3.1 • Mô hình t| ch c b, máy k! toán theo hình th c h‡n h‚p k! toán tài
chính và k! toán qu#n trz .........................................................................................144
Hình 3.2 – Trình t% ghi s| theo hình th c k! toán Nh$t ký chung .........................156
Hình 3.3 • Mô hình ñˆ xu*t cho ..............................................................................170
Hình 3.4 – Mô hình nghi p v0 thanh toán vi n phí ................................................175

1

L IM

ð U

1. Tính c#p thi't c(a ñ+ tài lu/n án
Con ngư.i là ngu4n tài nguyên quý báu nh*t quy!t ñznh s% phát trirn
c a ñ*t nưxc trong ñó s c khŠe là v n quý nh*t c a m‡i con ngư.i và c a
toàn xã h,i. Vì v$y ñ‹u tư cho s c khŠe chính là ñ‹u tư cho s% phát trirn
kinh t! xã h,i c a ñ*t nưxc, nâng cao ch*t lư‚ng cu,c s ng c a m‡i cá nhân
và m‡i gia ñình. Tham gia vào howt ñ,ng này có s% ñóng góp c a nhiˆu bên
khác nhau như Nhà nưxc, các cơ sƒ khám ch1a b nh, các t| ch c phi l‚i
nhu$n, ngư.i dân th0 hưƒng… Tuy nhiên các cơ sƒ y t! chính là b, ph$n
trung tâm quy!t ñznh m c ñ, hi u qu# c a công tác này. Chính vì v$y ƒ m•i
qu c gia, howt ñ,ng c a các cơ sƒ y t! luôn là v*n ñˆ ñư‚c quan tâm chú ý
nhŽm ñem lwi nh1ng ñóng góp to lxn cho s% nghi p chăm sóc và b#o v s c
kho• nhân dân.
Trong nh1ng năm qua, Nhà nưxc ñã có nhiˆu chính sách mxi ñ i vxi
howt ñ,ng c a các cơ sƒ y t! nhŽm tăng cư.ng năng l%c howt ñ,ng c a các
ñơn vz. Các ch trương, chính sách này m,t m•t ñã two ra hành lang pháp lý
khá r,ng rãi cho các ñơn vz s% nghi p nói chung và các cơ sƒ y t! nói riêng
trong vi c phát huy quyˆn t% ch , quyˆn t% chzu trách nhi m ñr phát trirn ñơn
vz, tăng thu nh$p cho cán b, ñ4ng th.i khuy!n khích các ñơn vz tăng cư.ng
tính t% ch , gi#m d‹n s% ph0 thu,c vào NSNN cho các howt ñ,ng c a cơ sƒ.
Tuy nhiên, vi c th%c hi n các ch trương mxi di‘n ra trong b i c#nh các chính
sách liên quan hi n hành còn nhiˆu ñirm chưa phù h‚p như chính sách thu h4i
m,t ph‹n vi n phí… ðiˆu này ñã làm cho tính t% ch c a cơ sƒ y t! ñã ph‹n
nào bz gixi hwn.

Khác vxi nh1ng năm trưxc ñây khi còn cơ ch! bao c*p c a Nhà nưxc,
vi c khám ch1a b nh h‹u như không m*t tiˆn, m•i kho#n phí t|n ñˆu do Nhà


2

nưxc ñài th•. Bưxc sang th.i kỳ ñ|i mxi, cơ ch! bao c*p cũ không còn n1a,
xã h,i có nhiˆu thành ph‹n kinh t! khác nhau và các lowi hình khám ch1a
b nh cũng phát trirn ngày càng ña dwng. Các ngu4n tài chính ñư‚c khai thác
d4i dào hơn ch không ch• trông ch. vào ngu4n duy nh*t là NSNN. M•t khác
các cơ sƒ y t! hi n nay ph#i ñ i m•t vxi v*n ñˆ dân s tăng nhanh, nhu c‹u
khám ch1a b nh c a nhân dân ngày càng lxn, yêu c‹u ch*t lư‚ng khám ch1a
b nh ngày càng cao. ðiˆu ñó d–n ñ!n yêu c‹u t| ch c qu#n lý t t ñr s— d0ng
có hi u qu# các ngu4n tài chính twi ñơn vz. Bên cwnh vi c qu#n lý t t công tác
chuyên môn ñr ñ#m b#o ch*t lư‚ng chăm sóc ngư.i b nh, qu#n lý tài chính
cũng là m,t y!u t quy!t ñznh s% thành công hay th*t bwi c a qu#n lý các cơ
sƒ y t! nói chung.
Th%c t! trên ñòi hŠi ngành y t! nói chung và c0 thr là các cơ sƒ y t!
c‹n có cơ ch! qu#n lý tài chính phù h‚p. ðr ñáp ng ñư‚c yêu c‹u ñó, t| ch c
hwch toán k! toán là m,t trong nh1ng y!u t quan tr•ng góp ph‹n qu#n lý có
hi u qu# các ngu4n tài chính trong các ñơn vz. T| ch c hwch toán k! toán
ñư‚c hoàn thi n s˜ giúp cho vi c qu#n lý các ngu4n thu và các n,i dung chi
c a ñơn vz hi u qu# hơn. Th%c t! hi n nay cho th*y công tác t| ch c hwch
toán k! toán ƒ nhiˆu cơ sƒ y t! còn nhiˆu y!u kém. Các ñơn vz thư.ng áp
d0ng c ng nh2c ch! ñ, k! toán nên bz ñ,ng, lúng túng trong ghi nh$n các
nghi p v0 kinh t! mxi phát sinh. Thông tin do k! toán mang lwi ch y!u ch•
mang tính ch*t báo cáo hành chính, ít có tác d0ng thi!t th%c trong vi c phân
tích tình hình tài chính c a ñơn vz, tình hình ti!p nh$n và s— d0ng kinh phí c a
Nhà nưxc. ðiˆu này d–n ñ!n khó khăn cho công tác qu#n lý c a b#n thân các
cơ sƒ y t!, cho công tác qu#n lý tài chính toàn ngành y t! cũng như các cơ

quan qu#n lý Nhà nưxc khác. M•c dù công tác t| ch c hwch toán k! toán
trong các cơ sƒ y t! ñã và ñang t(ng bưxc ñư‚c hoàn thi n. Tuy nhiên ƒ ph‹n
lxn các ñơn vz v–n còn nhiˆu b*t c$p như bš ngš khi chuyrn ñ|i sang cơ ch!


3

tài chính mxi, ch$m c$p nh$t nh1ng thay ñ|i c a ch! ñ, k! toán, lúng túng
trong vi c ng d0ng công ngh thông tin, chưa xây d%ng ñư‚c ñ,i ngũ nhân
viên k! toán chuyên nghi p ñáp ng yêu c‹u c a th%c ti‘n… Do ñó v*n ñˆ
hoàn thi n, ñ|i mxi t| ch c hwch toán k! toán có ý nghĩa thi!t th%c, góp ph‹n
nâng cao hi u qu# công tác qu#n lý tài chính c a ñơn vz.
Bƒi v$y vi c nghiên c u th%c trwng và ñˆ ra gi#i pháp hoàn thi n t|
ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! nhŽm tăng cư.ng qu#n lý tài
chính ngành y t! là yêu c‹u b c xúc, c# trong lý lu$n l–n th%c ti‘n howt ñ,ng
hi n twi và tương lai c a các cơ sƒ y t!. NhŽm ñóng góp thêm cơ sƒ khoa h•c
và th%c ti‘n hoàn thi n công tác qu#n lý tài chính, k! toán trong các cơ sƒ y
t!, tác gi# ch•n ñˆ tài “TJ CHKC HLCH TOÁN KP TOÁN TRONG CÁC
CƠ S8 Y TP VjI VITC TĂNG CƯ5NG QUZN LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH
Y TP VITT NAM” làm ñˆ tài nghiên c u cho Lu$n án ti!n sĩ c a mình.
2. T2ng quan nh5ng nghiên c7u v+ t2 ch7c h9ch toán k' toán trong các
cơ s? y t'
T| ch c hwch toán k! toán có vai trò quan tr•ng trong vi c n i liˆn
gi1a lý thuy!t hwch toán k! toán vxi th%c t! th%c hành công vi c k! toán. Nói
ñ!n t| ch c k! toán là nói ñ!n t| ch c các phương pháp k! toán và t| ch c
nhân s% k! toán theo t(ng ph‹n hành k! toán c0 thr c a m,t ñơn vz c0 thr
nhŽm thu nh$n, x— lý và cung c*p nh1ng thông tin vˆ howt ñ,ng kinh t! tài
chính ƒ ñơn vz m,t cách nhanh nh*t, ñ‹y ñ và trung th%c nh*t.
Trong các nghiên c u trưxc ñây vˆ t| ch c hwch toán k! toán, các tác
gi# ch y!u ñˆ c$p ñ!n nguyên lý và nguyên t2c chung vˆ t| ch c hwch toán

k! toán; ñ•c ñirm t| ch c hwch toán k! toán trong m,t s lowi hình doanh
nghi p ñ•c thù. Riêng lĩnh v%c t| ch c hwch toán k! toán trong các ñơn vz s%
nghi p, trên th! gixi ch• có m,t s ít tác gi# nghiên c u. Ba trong s các tác


4

gi# ñó là Earl R.Wilson, Leon E.Hay, Susan C. Kattelus ñã cùng tham gia m,t
s công trình và vi!t cu n sách n|i ti!ng vxi tiêu ñˆ là “K! toán Nhà nưxc và
các t| ch c phi l‚i nhu$n” (Accounting for Governmental and Nonpofit
Entities). ðây có thr coi là m,t công trình nghiên c u khá công phu vˆ các
khía cwnh khác nhau howt ñ,ng c a các ñơn vz hành chính s% nghi p nói
chung. Các n,i dung nghiên c u trong cu n sách bao g4m: các nguyên t2c k!
toán chung ñư‚c ch*p nh$n, hưxng d–n cách th c ghi nh$n các s% ki n, cách
th c l$p các báo cáo tài chính cu i kỳ. Nghiên c u cũng ñi sâu vào phân tích
ñ•c thù howt ñ,ng c a m,t s lĩnh v%c s% nghi p ñ•c thù như t| ch c k! toán
trong các trư.ng h•c, b nh vi n, các ñơn vz l%c lư‚ng vũ trang…
Riêng trong lĩnh v%c y t!, các tác gi# Bruce R.Neumann, James
D.Suver, Williams N.Zelman ñã tái b#n nhiˆu l‹n nghiên c u vˆ “Qu#n lý tài
chính – Khái ni m và áp d0ng vào cơ sƒ y t!” (Financial Management,
Concepts and Applications for Health Care Providers). Các n,i dung chính
c a công trình này là môi trư.ng y t! và ch c năng c a qu#n lý tài chính; k!
toán tài chính – ngôn ng1 c a qu#n lý tài chính; phân tích báo cáo tài chính;
qu#n lý v n, tài s#n, công n‚ trong các ñơn vz; các n,i dung vˆ k! toán qu#n
trz như chi phí và chi phí hành vi, l$p d% toán, phân b| chi phí, ñznh giá, ra
quy!t ñznh ñ‹u tư… Ngoài ra trong lĩnh v%c này còn ph#i kr ñ!n cu n sách
c a tác gi# Louis C.Gapenski “Tài chính y t! • Gixi thi u vˆ k! toán và qu#n
lý tài chính” (Healthcare Finance – An introduction of Accounting and
Financial Management). Trong tác ph§m này, tác gi# ñã phân tích môi trư.ng
tài chính c a ngành y t!, hưxng d–n vˆ t| ch c k! toán trên c# hai n,i dung k!

toán tài chính và k! toán qu#n trz.
Bên cwnh nh1ng công trình nghiên c u c a các tác gi#, tìm hiru vˆ t|
ch c hwch toán k! toán trong các ñơn vz s% nghi p nói chung và các cơ sƒ y t!
nói riêng c‹n ph#i tìm hiru các nguyên t2c k! toán chung ñư‚c ch*p nh$n


5

(Generally accepted accounting principles • GAAP) áp d0ng cho các b nh
vi n và các t| ch c y t! khác do Hi p h,i các B nh vi n Hoa Kỳ (American
Hospital Association • AHA), Hi p h,i qu#n lý tài chính y t! Hoa Kỳ
(Healthcare Financial Management Association • HFMA) và Vi n k! toán
viên công ch ng Hoa Kỳ (American Institute of Certified Public Accountants
• AICPA). Tuy nhiên nhìn chung các công trình nghiên c u và tài li u này
ch y!u ñư‚c th%c hi n bƒi các giáo sư c a các trư.ng ðwi h•c Hoa Kỳ do ñó
có thr th*y nghiên c u c a các tác gi# là khá toàn di n trong ñiˆu ki n áp
d0ng twi các cơ sƒ y t! c a M¨ và các nưxc phương Tây bƒi M¨ là qu c gia
ñirn hình ñwi di n cho các nưxc có h th ng b nh vi n tư t% hwch toán.
8 Vi t nam, trong nh1ng năm qua ñã có m,t s ñˆ tài khoa h•c c*p
B, nghiên c u vˆ tài chính y t! như các ñˆ tài do V0 Hành chính s% nghi p
– B, Tài chính th%c hi n. ðˆ tài “ð|i mxi cơ ch! qu#n lý tài chính s%
nghi p y t! trong nˆn kinh t! thz trư.ng Vi t Nam” năm 1996, ñˆ tài “ð|i
mxi và hoàn thi n các gi#i pháp tài chính nhŽm thúc ñ§y xã h,i hóa trong
lĩnh v%c giáo d0c, y t!” năm 2002. Các nghiên c u này ch• bàn txi khía
cwnh tài chính y t! và ñ ng trên quan ñirm c a các cơ quan qu#n lý Nhà
nưxc ñr ñưa ra các gi#i pháp hoàn thi n. Riêng v*n ñˆ t| ch c hwch toán k!
toán trong các ñơn vz HCSN, V0 Ch! ñ, k! toán – B, Tài chính ñã ban
hành ch! ñ, c0 thr hưxng d–n th%c hành k! toán ƒ các ñơn vz HCSN nói
chung. Tuy nhiên cho ñ!n nay, các quy ñznh này ñư‚c dùng chung cho m•i
ñơn vz HCSN, không phân bi t lĩnh v%c, không tính ñ!n ñ•c thù c a t(ng

ngành khác nhau. Trên th%c t! nh$n th c ñư‚c s% khác bi t trong t| ch c
howt ñ,ng c a các ngành, lĩnh v%c mà ñã có tác gi# nghiên c u vˆ t| ch c
k! toán ƒ t(ng lowi hình ñơn vz c0 thr. M,t trong s ñó là tác gi# Nguy‘n
Thz Minh Hư.ng vxi công trình Lu$n án ti!n sĩ kinh t! vxi ñˆ tài “T| ch c
k! toán ƒ các trư.ng ðwi h•c tr%c thu,c B, Giáo d0c ðào two”. Trong công


6

trình này tác gi# ch• trình bày nh1ng v*n ñˆ lý lu$n cơ b#n vˆ t| ch c k!
toán nói chung áp d0ng cho m•i ñơn vz k! toán mà không ñi vào tìm hiru
t| ch c k! toán trong các ñơn vz s% nghi p. Các ki!n nghz và gi#i pháp ch
y!u ñˆ c$p ñ!n v*n ñˆ qu#n lý tài chính ch không ñi sâu vào vi c hoàn
thi n và tăng cư.ng vz th! c a t| ch c k! toán.
Xu*t phát t( quá trình tìm hiru vˆ ñˆ tài nghiên c u, Lu$n án s˜ t$p
trung vào các v*n ñˆ chính như vai trò, ý nghĩa c a t| ch c hwch toán k! toán
ñ i vxi các ñơn vz s% nghi p, nh1ng nguyên t2c c‹n tôn tr•ng khi t| ch c
hwch toán k! toán, th%c t! t| ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! c a
Vi t Nam hi n nay, nh1ng ưu ñirm và t4n twi t( ñó xác l$p mô hình t| ch c
hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! phù h‚p nhŽm tăng cư.ng qu#n lý tài
chính ngành y t! Vi t Nam.
3. MBc ñích và ph9m vi nghiên c7u c(a Lu/n án
3.1. M c ñích nghiên c u c a Lu n án
Trên cơ sƒ h th ng hóa và phát trirn các v*n ñˆ lý lu$n và nghiên c u
th%c trwng t| ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! Vi t Nam hi n nay,
Lu$n án ñˆ ra các nguyên t2c, phương hưxng và gi#i pháp hoàn thi n t| ch c
hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! vxi vi c tăng cư.ng qu#n lý tài chính
ngành y t! Vi t nam cũng như ñiˆu ki n th%c hi n các gi#i pháp ñó.
3.2. Ph m vi nghiên c u c a Lu n án
Trong phwm vi nghiên c u c a Lu$n án, tác gi# t$p trung nghiên c u

các cơ sƒ khám ch1a b nh c# công l$p và ngoài công l$p trong ñó ch y!u là
các b nh vi n ña khoa và chuyên khoa thu,c B, Y t! và các Sƒ y t! qu#n lý.
Các cơ sƒ y t! công l$p ñư‚c kh#o sát trong lu$n án là các ñơn vz d% toán c*p
3 trong m i liên h vxi các ñơn vz ƒ các c*p d% toán khác.


7

4. ðEi tưGng và phương pháp nghiên c7u c(a Lu/n án
4.1. ð i tư ng nghiên c u c a Lu n án
G2n liˆn vxi ñˆ tài nghiên c u, Lu$n án có ñ i tư‚ng nghiên c u là t|
ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! c a Vi t Nam hi n nay.
4.2. Phương pháp nghiên c u c a Lu n án
Trên cơ sƒ xem xét các phương pháp ñư‚c s— d0ng trong các công
trình ñã ñư‚c th%c hi n, Lu$n án s— d0ng các phương pháp chung như t|ng
h‚p, phân tích, tư duy logic và các phương pháp k¨ thu$t c0 thr như so sánh,
ñiˆu tra, phŠng v*n… Lu$n án s— d0ng c# phương pháp nghiên c u ñznh tính
và ñznh lư‚ng ñr gi#i quy!t v*n ñˆ nghiên c u. D1 li u s— d0ng ph0c v0 cho
vi c phân tích, ñánh giá bao g4m c# d1 li u sơ c*p và th c*p. D1 li u sơ c*p
ñư‚c thu th$p bŽng cách phát phi!u ñiˆu tra, phŠng v*n các chuyên gia c a
V0 K! howch Tài chính – B, Y t!, Vi n Chi!n lư‚c và chính sách y t! • B, Y
t! và các cán b, k! toán c a các cơ sƒ y t! ch y!u ƒ Hà N,i, thành ph H4
Chí Minh, các t•nh Yên Bái, Lâm ð4ng… D1 li u th c*p bao g4m các ch!
ñ, tài chính; nh1ng quy ñznh vˆ t| ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y
t!, ch ng t(, s| sách, báo cáo tài chính c a các cơ sƒ y t!.
5. Nh5ng ñóng góp c(a Lu/n án
Nh1ng ñóng góp c a Lu$n án g4m có:
• Vˆ lý lu$n: Lu$n án trình bày h th ng và toàn di n vˆ t| ch c hwch
toán k! toán trong các ñơn vz s% nghi p. Trong ñó tác gi# ñưa ra v*n ñˆ t|
ch c hwch toán k! toán ph#i phù h‚p vxi cơ ch! t% ch tài chính trong các ñơn

vz s% nghi p.
• Vˆ th%c ti‘n: Lu$n án mô t# và phân tích th%c trwng công tác qu#n lý
tài chính cũng như t| ch c hwch toán k! toán trong các cơ sƒ y t! m,t cách có


8

h th ng. Trên cơ sƒ ñó, tác gi# phân tích, ñánh giá và xem xét các nguyên
nhân ch quan và khách quan c a nh1ng k!t qu# và t4n twi theo các n,i dung
trên. Lu$n án trình bày các quan ñirm ñznh hưxng và ñˆ xu*t mô hình t| ch c
hwch toán k! toán áp d0ng trong các cơ sƒ y t! hoàn ch•nh bao g4m c# t| ch c
b, máy và t| ch c các ph‹n hành công vi c c0 thr. Mô hình ñư‚c xây d%ng
phù h‚p vxi ñiˆu ki n lu$t pháp và nh1ng ñiˆu ki n ràng bu,c khác ƒ Vi t
Nam. Mô hình ñư‚c xác ñznh rõ ràng và có s% phát trirn theo hưxng mƒ ñr áp
d0ng cho các cơ sƒ y t! ƒ các quy mô và hình th c sƒ h1u khác nhau. ð•c
bi t Lu$n án cũng ñˆ c$p txi v*n ñˆ ng d0ng công ngh thông tin toàn di n
nhŽm tăng cư.ng thông tin ph0c v0 cho công tác qu#n lý tài chính ngành y t!
Vi t Nam.
6. BE cBc c(a lu/n án
N,i dung c a lu$n án g4m 3 chương ngoài l.i mƒ ñ‹u, k!t lu$n và các
ph‹n k!t c*u khác.
Chương 1: MKT SM VNN ðO LÝ LUQN VO TR CHSC HTCH TOÁN K TOÁN
TRONG CÁC ðƠN VX SY NGHIZP

Chương 2: THYC TRTNG TR CHSC HTCH TOÁN K TOÁN TRONG CÁC CƠ
S

Y T VIZT NAM

Chương 3: PHƯƠNG HƯ^NG VÀ GI I PHÁP HOÀN THIZN TR CHSC HTCH

TOÁN K

TOÁN TRONG CÁC CƠ S

YT

LÝ TÀI CHÍNH NGÀNH Y T VIZT NAM

V^I VIZC TĂNG CƯ NG QU N


9

CHƯƠNG 1
MKT SM VNN ðO LÝ LUQN VO TR CHSC HTCH TOÁN
K TOÁN TRONG CÁC ðƠN VX SY NGHIZP
1.1. TJNG QUAN VG ðƠN VR SS NGHITP VÀ QUZN LÝ TÀI CHÍNH
ðƠN VR SS NGHITP
1.1.1. T2ng quan v+ ñơn vc sd nghiep
8 m•i qu c gia, Nhà nưxc luôn ñóng vai trò quan tr•ng trong t|
ch c, qu#n lý và ñiˆu hành các m•t c a ñ.i s ng kinh t! xã h,i. ðr th%c thi
vai trò này, Nhà nưxc ti!n hành t| ch c b, máy các cơ quan tr%c thu,c bao
g4m các cơ quan l$p pháp, cơ quan hành pháp và cơ quan tư pháp cùng vxi
các ñơn vz s% nghi p.
Tuy nhiên theo quan ñirm trưxc ñây các cơ quan này ñư‚c g•i chung
là ñơn vz hành chính s% nghi p. Trong nhiˆu văn b#n quy phwm pháp lu$t c a
Nhà nưxc, c0m t( “ñơn vz hành chính s% nghi p” ñư‚c hiru là t( g•i t2t cho
các cơ quan hành chính, ñơn vz s% nghi p, các ñoàn thr, h,i qu‹n chúng. Theo
quan ñirm này, ñơn vz hành chính s% nghi p thư.ng ñư‚c ñznh nghĩa khá
gi ng nhau như:

Theo Giáo trình K! toán công trong ñơn vz hành chính s% nghi p c a
Trư.ng ðwi h•c Kinh t! Qu c dân thì ñơn vz s% nghi p là:
ðơn vz do Nhà nưxc quy!t ñznh thành l$p nhŽm th%c hi n m,t nhi m
v0 chuyên môn nh*t ñznh hay qu#n lý Nhà nưxc vˆ m,t howt ñ,ng nào
ñó. ð•c trưng cơ b#n c a các ñơn vz s% nghi p là ñư‚c trang tr#i các
chi phí howt ñ,ng và th%c hi n nhi m v0 chính trz ñư‚c giao bŽng
ngu4n kinh phí t( ngân qu¨ Nhà nưxc ho•c t( qu¨ công theo nguyên
t2c không b4i hoàn tr%c ti!p [47, tr12].


10

Theo Giáo trình K! toán tài chính Nhà nưxc c a Trư.ng ðwi h•c Tài
chính K! toán Hà n,i (nay là H•c vi n Tài chính) năm 1997 thì:
ðơn vz s% nghi p là m,t lowi hình ñơn vz do Nhà nưxc quy!t ñznh
thành l$p, giao th%c hi n m,t nhi m v0 chuyên môn nh*t ñznh hay
qu#n lý Nhà nưxc vˆ m,t howt ñ,ng nào ñó. Ngu4n kinh phí ñr ñáp
ng nhu c‹u chi tiêu c a các ñơn vz s% nghi p do NSNN c*p và ñư‚c
b| sung t( các ngu4n khác [59, tr419].
Theo Giáo trình Qu#n trz tài chính ñơn vz hành chính s% nghi p thì
ñơn vz s% nghi p là “ñơn vz ñư‚c Nhà nưxc thành l$p ñr th%c hi n các nhi m
v0 qu#n lý hành chính, ñ#m b#o an ninh qu c phòng, phát trirn kinh t! xã
h,i… Các ñơn vz này ñư‚c Nhà nưxc c*p kinh phí và howt ñ,ng theo nguyên
t2c không b4i hoàn tr%c ti!p” [68, tr29].
Theo ch! ñ, k! toán Vi t Nam thì ñơn vz s% nghi p là:
ðơn vz do Nhà nưxc quy!t ñznh thành l$p nhŽm th%c hi n m,t nhi m
v0 chuyên môn nh*t ñznh hay qu#n lý Nhà nưxc vˆ m,t lĩnh v%c nào
ñó, howt ñ,ng bŽng ngu4n kinh phí NSNN c*p, c*p trên c*p toàn b,
ho•c c*p m,t ph‹n kinh phí và các ngu4n khác ñ#m b#o theo nguyên
t2c không b4i hoàn tr%c ti!p nhŽm th%c hi n nhi m v0 c a ð#ng và

Nhà nưxc giao cho t(ng giai ñown [8, tr11].
Như v$y vi c g•i t2t như trên xu*t phát t( b#n ch*t howt ñ,ng các ñơn
vz HCSN nói chung là hoàn toàn khác bi t so vxi doanh nghi p. Các ñơn vz
HCSN nh*t thi!t ph#i do Nhà nưxc ra quy!t ñznh thành l$p, ngu4n tài chính
ñr ñ#m b#o howt ñ,ng do NSNN c*p ho•c có ngu4n g c t( ngân sách. Các
howt ñ,ng này có giá trz tinh th‹n vô hwn, ch y!u ñư‚c t| ch c ñr ph0c v0 xã
h,i do ñó chi phí chi ra không ñư‚c tr# lwi tr%c ti!p bŽng hi u qu# kinh t! nào
ñó mà ñư‚c thr hi n bŽng hi u qu# xã h,i nhŽm ñwt ñư‚c các m0c tiêu kinh


11

t! vĩ mô. Trong khi ñó, các doanh nghi p có thr thu,c nhiˆu thành ph‹n kinh
t! khác nhau và ñr t4n twi trong nˆn kinh t! thz trư.ng, các doanh nghi p ph#i
howt ñ,ng theo nguyên t2c l*y thu bù chi ñ#m b#o có lãi. N!u không tuân th
nguyên t2c này, doanh nghi p s˜ rơi vào tình trwng phá s#n.
Tuy nhiên theo chúng tôi, các quan ñirm trên ñây ñã ñ4ng nh*t các cơ
quan hành chính Nhà nưxc và các ñơn vz s% nghi p. Vˆ b#n ch*t, theo chúng
tôi c‹n hiru ñơn vz hành chính s% nghi p là m,t t( ghép ñr ph#n ánh hai lowi
t| ch c khác bi t nhau: cơ quan hành chính Nhà nưxc và ñơn vz s% nghi p.
Theo T ñi n Bách khoa Vi#t Nam, hành chính là “howt ñ,ng qu#n lý
chuyên nghi p c a Nhà nưxc ñ i vxi xã h,i. Howt ñ,ng này ñư‚c th%c hi n
bƒi m,t b, máy chuyên nghi p”. Do ñó cơ quan hành chính là các t| ch c
cung c*p tr%c ti!p các dzch v0 hành chính công cho ngư.i dân khi th%c hi n
ch c năng qu#n lý nhà nưxc c a mình. Cơ quan hành chính Nhà nưxc là các
cơ quan qu#n lý Nhà nưxc t( Trung ương ñ!n ñza phương, thu,c các c*p
chính quyˆn, các ngành, các lĩnh v%c (g4m các cơ quan quyˆn l%c Nhà nưxc
như Qu c h,i, HðND các c*p, Các c*p chính quyˆn như Chính ph , UBND
các c*p, Các cơ quan qu#n lý Nhà nưxc như các B,, Ban, Ngành ƒ Trung
ương, các Sƒ, ban, ngành ƒ c*p T•nh, Thành ph tr%c thu,c Trung ương, các

phòng ban ƒ c*p huy n và các cơ quan tư pháp như Tòa án nhân dân, Vi n
Kirm sát nhân dân các c*p). Cơ quan hành chính Nhà nưxc howt ñ,ng bŽng
ngu4n kinh phí NSNN c*p, c*p trên c*p ho•c các ngu4n khác theo nguyên t2c
không b4i hoàn tr%c ti!p ñr th%c hi n nhi m v0 Nhà nưxc giao.
Trong khi ñó, các ñơn vz s% nghi p không ph#i là cơ quan qu#n lý Nhà
nưxc mà là các t| ch c cung c*p các dzch v0 công vˆ y t!, giáo d0c ñào two,
văn hóa, thr thao, khoa h•c công ngh … ñáp ng nhu c‹u vˆ phát trirn ngu4n
nhân l%c, chăm sóc s c khŠe, nâng cao thr l%c cho nhân dân, ñáp ng yêu c‹u
vˆ ñ|i mxi, phát trirn kinh t! xã h,i c a ñ*t nưxc.


12

Xu*t phát t( s% khác bi t ñó, theo chúng tôi vi c phân ñznh rõ cơ quan
hành chính Nhà nưxc và ñơn vz s% nghi p là h!t s c c‹n thi!t, ñ•c bi t trong
quá trình ñ|i mxi cơ ch! qu#n lý tài chính Nhà nưxc ñr nâng cao hi u qu#
howt ñ,ng c a b#n thân các t| ch c và ñem lwi l‚i ích cho c,ng ñ4ng xã h,i.
ð i vxi các cơ quan hành chính Nhà nưxc, nhi m v0 c0 thr ñ•t ra là ph#i ñ|i
mxi nhŽm ti!t ki m chi hành chính, tinh gi#n b, máy biên ch! ñr nâng cao
ch*t lư‚ng công v0, ñơn gi#n hóa th t0c, gi#m cơ ch! “xin•cho” và nâng cao
ch*t lư‚ng, trình ñ, công tác chuyên môn c a ñ,i ngũ công ch c Nhà nưxc.
ð i vxi các ñơn vz s% nghi p, bŽng vi c two quyˆn ch ñ,ng, t% quy!t, t% chzu
trách nhi m s˜ thúc ñ§y hi u qu# howt ñ,ng, s2p x!p b, máy t| ch c và lao
ñ,ng h‚p lý ñ4ng th.i góp ph‹n tăng thu nh$p, phúc l‚i cho ngư.i lao ñ,ng.
ðr ph0c v0 ñˆ tài nghiên c u c a Lu$n án ƒ các n,i dung ti!p theo, chúng
tôi xin ñi sâu tìm hiru nh1ng n,i dung liên quan ñ!n các ñơn vz s% nghi p.
Như trên ñã xác ñznh, ñơn vz s% nghi p là các t| ch c th%c hi n cung
c*p các dzch v0 xã h,i công c,ng và các dzch v0 nhŽm duy trì s% howt ñ,ng
bình thư.ng c a các ngành kinh t! qu c dân. Do ñó theo chúng tôi, các ñơn vz
s% nghi p dù howt ñ,ng ƒ các lĩnh v%c khác nhau nhưng ñˆu mang nh1ng ñ•c

ñirm cơ b#n như sau:
Th% nh&t, Howt ñ,ng c a các ñơn vz s% nghi p không nhŽm m0c ñích
l‚i nhu$n tr%c ti!p. Trong nˆn kinh t! thz trư.ng, các s#n ph§m, dzch v0 do ñơn
vz s% nghi p two ra ñˆu có thr trƒ thành hàng hoá cung ng cho m•i thành ph‹n
trong xã h,i. Tuy nhiên vi c cung ng nh1ng hàng hoá này cho thz trư.ng ch
y!u không vì m0c ñích l‚i nhu$n như doanh nghi p. Nhà nưxc t| ch c, duy trì
và tài tr‚ cho các howt ñ,ng s% nghi p ñr cung c*p nh1ng s#n ph§m, dzch v0
cho ngư.i dân nhŽm thr hi n vai trò c a Nhà nưxc khi can thi p vào thz trư.ng.
Thông qua ñó Nhà nưxc h‡ tr‚ các ngành kinh t! howt ñ,ng bình thư.ng, two


13

ñiˆu ki n nâng cao dân trí, b4i dưšng nhân tài, ñ#m b#o nhân l%c, thúc ñ§y howt
ñ,ng kinh t! phát trirn và ngày càng ñwt hi u qu# cao hơn.
Th% hai, Howt ñ,ng c a các ñơn vz s% nghi p là cung c*p nh1ng s#n
ph§m mang lwi l‚i ích chung, lâu dài và bˆn v1ng cho xã h,i. K!t qu# c a
howt ñ,ng s% nghi p là two ra nh1ng s#n ph§m, dzch v0 có giá trz vˆ s c kho•,
tri th c, văn hoá, khoa h•c, xã h,i… do ñó có thr dùng chung cho nhiˆu
ngư.i, cho nhiˆu ñ i tư‚ng trên phwm vi r,ng. ðây chính là nh1ng “hàng hoá
công c,ng” ph0c v0 tr%c ti!p ho•c gián ti!p quá trình tái s#n xu*t xã h,i. Nh.
s— d0ng nh1ng hàng hoá công c,ng do các ñơn vz s% nghi p two ra mà quá
trình s#n xu*t c a c#i v$t ch*t ñư‚c thu$n l‚i và ngày càng ñwt hi u qu# cao.
Vì v$y howt ñ,ng c a các ñơn vz s% nghi p luôn g2n bó ch•t ch˜ và tác ñ,ng
tích c%c ñ!n quá trình tái s#n xu*t xã h,i.
Th% ba, Howt ñ,ng c a các ñơn vz s% nghi p luôn g2n liˆn và bz chi
ph i bƒi các chương trình phát trirn kinh t! xã h,i c a Nhà nưxc. ðr th%c
hi n nh1ng m0c tiêu kinh t! xã h,i nh*t ñznh, Chính ph t| ch c th%c hi n
các chương trình, m0c tiêu qu c gia như: chương trình chăm sóc s c kho•
c,ng ñ4ng, chương trình xoá mù ch1, chương trình dân s k! howch hoá gia

ñình… Nh1ng chương trình, m0c tiêu qu c gia này ch• có Nhà nưxc vxi vai
trò c a mình thông qua các ñơn vz s% nghi p th%c hi n m,t cách tri t ñr và có
hi u qu#. Xã h,i s˜ không thr phát trirn cân ñ i ñư‚c n!u nh1ng howt ñ,ng
này do tư nhân th%c hi n s˜ vì m0c tiêu l‚i nhu$n mà hwn ch! tiêu dùng, t( ñó
xã h,i s˜ không ñư‚c phát trirn cân ñ i.
Như v$y các ñơn vz s% nghi p có vai trò h!t s c quan tr•ng trong vi c
th%c hi n nh1ng công vi c có l‚i ích chung và lâu dài cho c,ng ñ4ng xã h,i.
Howt ñ,ng c a các ñơn vz này m•c dù không tr%c ti!p s#n xu*t ra c a c#i v$t
ch*t nhưng tác ñ,ng ñ!n l%c lư‚ng s#n xu*t và quan h s#n xu*t. K!t qu# c a


14

các howt ñ,ng ñó có #nh hưƒng tr%c ti!p ñ!n năng su*t lao ñ,ng xã h,i do ñó
có liên quan ñ!n toàn b, howt ñ,ng c a xã h,i.
ðr ñ#m b#o hi u qu# qu#n lý nhà nưxc, theo chúng tôi c‹n có s% phân
lowi các ñơn vz s% nghi p. Tùy thu,c quan ñirm, cách ti!p c$n ho•c do các
yêu c‹u c a qu#n lý nhà nưxc… mà các ñơn vz s% nghi p ñư‚c phân chia theo
các tiêu th c khác nhau. Các cách phân lowi tuy khác nhau vˆ hình th c ñôi
khi không có ranh gixi rwch ròi song t%u trung lwi ñˆu nhŽm m0c ñích nâng
cao hi u qu# qu#n lý nhà nưxc ñ i vxi các ñơn vz s% nghi p trên cơ sƒ nghiên
c u, phân tích, ñánh giá ñưa ra các ñznh hưxng, m0c tiêu phát trirn c a m‡i
lowi hình ñơn vz phù h‚p vxi t(ng th.i kỳ.
Theo tính ch*t công c,ng hay cá nhân c a dzch v0 cung c*p thì ñơn vz
s% nghi p bao g4m: ðơn vz s% nghi p cung c*p các dzch v0 công c,ng thu‹n
túy và ðơn vz s% nghi p cung c*p các dzch v0 công c,ng có tính ch*t cá nhân.
Theo tính ch*t xã h,i nhân văn hay kinh t! k¨ thu$t c a dzch v0 thì
ñơn vz s% nghi p bao g4m:
• ðơn vz s% nghi p th%c hi n cung c*p dzch v0 xã h,i liên quan ñ!n
nhu c‹u và quyˆn l‚i cơ b#n ñ i vxi s% phát trirn c a con ngư.i vˆ thr l%c, trí

l%c như các ñơn vz s% nghi p y t!, giáo d0c, văn hóa thông tin…
• ðơn vz s% nghi p th%c hi n cung c*p dzch v0 kinh t! k¨ thu$t liên quan
ñ!n các nhu c‹u v$t ch*t, ph0c v0 l‚i ích chung c a xã h,i như ñơn vz cung ng
ñi n, nưxc, giao thông v$n t#i, bưu chính vi‘n thông, v sinh môi trư.ng…
Theo phương th c thu tiˆn c a ngư.i s— d0ng dzch v0 thì ñơn vz s%
nghi p ñư‚c phân chia thành:
• ðơn vz s% nghi p th%c hi n các dzch v0 công không thu tiˆn tr%c
ti!p t( ngư.i s— d0ng.


15

• ðơn vz s% nghi p th%c hi n các dzch v0 công mà ngư.i s— d0ng ph#i
tr# m,t ph‹n tiˆn.
• ðơn vz s% nghi p th%c hi n các dzch v0 công mà ngư.i s— d0ng ph#i
tr# toàn b, tiˆn.
Theo lĩnh v%c howt ñ,ng thì ñơn vz s% nghi p ñư‚c phân chia thành:
• ðơn vz s% nghi p thu,c lĩnh v%c y t!: g4m các cơ sƒ khám ch1a b nh
như các b nh vi n, phòng khám, trung tâm y t! thu,c các b,, ngành và ñza
phương; cơ sƒ khám ch1a b nh thu,c các vi n nghiên c u, trư.ng ñào two y dư‚c;
các cơ sƒ ñiˆu dưšng, ph0c h4i ch c năng, các trung tâm truyˆn thông giáo d0c
s c kho•, các ñơn vz có ch c năng kirm ñznh v2c xin, sinh ph§m y t!, trang thi!t
bz y t!, kirm nghi m thu c, hóa m¨ ph§m, th%c ph§m, kirm dzch y t! thu,c các
b,, ngành, ñza phương, các cơ sƒ s#n xu*t v2c xin, sinh ph§m y t!, máu và các ch!
ph§m vˆ máu, dzch truyˆn ho•c các s#n ph§m khác thu,c ngành y t!…
• ðơn vz s% nghi p thu,c lĩnh v%c giáo d0c ñào two: g4m các cơ sƒ
giáo d0c công l$p thu,c h th ng giáo d0c qu c dân như các trư.ng m‹m non,
tiru h•c, trung h•c, các trung tâm k¨ thu$t t|ng h‚p hưxng nghi p, trung tâm
giáo d0c thư.ng xuyên, các trư.ng dwy nghˆ, trư.ng trung h•c chuyên
nghi p, trư.ng cao ñ¬ng, ñwi h•c, h•c vi n…

• ðơn vz s% nghi p thu,c lĩnh v%c văn hoá thông tin ngh thu$t: g4m các
ñoàn ngh thu$t, trung tâm chi!u phim, nhà văn hoá thông tin, thư vi n công c,ng,
b#o tàng, trung tâm thông tin trirn lãm, ñài phát thanh, truyˆn hình…
• ðơn vz s% nghi p thu,c lĩnh v%c thr d0c thr thao: g4m các trung
tâm hu*n luy n thr d0c thr thao, các câu lwc b, thr d0c thr thao…
• ðơn vz s% nghi p thu,c lĩnh v%c kinh t!: g4m các vi n tư v*n, thi!t
k!, quy howch ñô thz, nông thôn; các trung tâm nghiên c u khoa h•c và ng
d0ng vˆ nông, lâm, ngư nghi p, giao thông, công nghi p, ñza chính…


16

Theo quan ñirm tài chính c a Nhà nưxc ta hi n nay, quy ñznh twi Nghz ñznh
43/2006/Nð•CP ngày 25/4/2006 c a Chính ph , các ñơn vz s% nghi p ñư‚c phân
lowi ñr th%c hi n quyˆn t% ch , t% chzu trách nhi m vˆ tài chính bao g4m:
• ðơn vz có ngu4n thu s% nghi p t% b#o ñ#m toàn b, chi phí howt ñ,ng
thư.ng xuyên (g•i t2t là ñơn vz s% nghi p t% b#o ñ#m chi phí howt ñ,ng) là
các ñơn vz có ngu4n thu t( howt ñ,ng s% nghi p luôn |n ñznh nên b#o ñ#m
ñư‚c toàn b, chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên. NSNN không ph#i c*p kinh
phí cho howt ñ,ng thư.ng xuyên c a ñơn vz.
• ðơn vz có ngu4n thu s% nghi p t% b#o ñ#m m,t ph‹n chi phí howt
ñ,ng thư.ng xuyên (g•i t2t là ñơn vz s% nghi p t% b#o ñ#m m,t ph‹n chi phí
howt ñ,ng). ðây là nh1ng ñơn vz có ngu4n thu t( howt ñ,ng s% nghi p nhưng
chưa t% trang tr#i toàn b, chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên, ngân sách nhà
nưxc ph#i c*p m,t ph‹n chi phí cho howt ñ,ng thư.ng xuyên c a ñơn vz.
• ðơn vz có ngu4n thu s% nghi p th*p, ñơn vz s% nghi p không có
ngu4n thu, kinh phí howt ñ,ng thư.ng xuyên theo ch c năng, nhi m v0 do
ngân sách nhà nưxc b#o ñ#m toàn b, kinh phí howt ñ,ng (g•i t2t là ñơn vz s%
nghi p do ngân sách nhà nưxc b#o ñ#m toàn b, chi phí howt ñ,ng).
Theo quan ñirm trên, tiêu chí ñr phân lowi ñơn vz s% nghi p là m c ñ,

t% ñ#m b#o chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên c a ñơn vz s% nghi p, ñư‚c xác
ñznh bŽng công th c 1.1 dưxi ñây:
T|ng s thu s% nghi p
M c t% ñ#m b#o chi phí howt
=
ñ,ng thư.ng xuyên
T|ng s chi howt ñ,ng thư.ng
c a ñơn vz s% nghi p
xuyên

X 100%

(1.1)

ð ng trên góc ñ, qu#n lý tài chính nhà nưxc, theo chúng tôi c‹n quan

tâm txi cách phân lowi theo ngu4n tài chính cung c*p cho các howt ñ,ng s%
nghi p trên ñây. Trong cách phân lowi trên, có thr chia thành hai nhóm chính là


17

nhóm các ñơn vz s% nghi p ñư‚c NSNN ñ#m b#o toàn b, và nhóm các ñơn vz s%
nghi p t% ñ#m b#o toàn b, ho•c m,t ph‹n chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên.
ð i vxi nhóm th nh*t, các ñơn vz s% nghi p có ngu4n thu th*p ho•c
không có ngu4n thu là ñơn vz ñư‚c Nhà nưxc c*p toàn b, kinh phí ñr ñ#m
b#o howt ñ,ng cho ñơn vz và kinh phí ñư‚c c*p theo nguyên t2c không b4i
hoàn tr%c ti!p. ðơn vz ñư‚c ñ#m b#o toàn b, kinh phí cho howt ñ,ng c a mình
nhŽm th%c hi n các ch c năng, nhi m v0 ñư‚c giao bŽng ngân qu¨ nhà nưxc
ho•c t( qu¨ công tương ng vxi kh i lư‚ng công vi c ñư‚c giao ñã hoàn

thành. ðiˆu ñó ñòi hŠi ph#i qu#n lý chi tiêu ñúng ch! ñ,, ñúng m0c ñích và
trong phwm vi d% toán c a t(ng ngu4n kinh phí, t(ng n,i dung chi theo tiêu
chu§n, ñznh m c quy ñznh c a Nhà nưxc. Kinh phí c*p cho các ñơn vz ph#i
cân ñ i vxi nhi m v0 thu c a Ngân sách Nhà nưxc hàng năm. Kinh phí ch•
ñư‚c s— d0ng cho m0c ñích ñã howch ñznh trưxc nghĩa là kinh phí ñư‚c c*p
và chi tiêu theo d% toán ñư‚c duy t, theo t(ng m0c ñích chi c0 thr và ñư‚c
duy t quy!t toán chi ngân sách hàng năm. ð•c ñirm n|i b$t trong công tác
qu#n lý các ngu4n kinh phí c a ñơn vz s% nghi p là coi tr•ng công tác d% toán.
D% toán ngân sách c a ñơn vz là cơ sƒ cho quá trình ch*p hành và quy!t toán
ngân sách. Luôn coi tr•ng vi c so sánh gi1a th%c t! và d% toán ñr tăng cư.ng
kirm tra ñ i vxi quá trình thu, chi, s— d0ng ngu4n kinh phí ngân sách nhà
nưxc. ðiˆu này ñư‚c thr hi n các ngu4n chi ngân sách nhà nưxc ch• ñư‚c
th%c hi n khi có trong d% toán ñư‚c duy t. M•i kho#n chi tiêu không ñư‚c
nŽm ngoài các m0c chi theo quy ñznh c a m0c l0c ngân sách Nhà nưxc.
ð i vxi nhóm th hai, các ñơn vz s% nghi p t% b#o ñ#m toàn b, ho•c
m,t ph‹n chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên là ñơn vz s% nghi p mà ngoài ngu4n
kinh phí ñư‚c ngân sách nhà nưxc c*p còn ñư‚c Nhà nưxc cho phép thu m,t s
kho#n phí, l phí ho•c m,t s kho#n thu khác ñr ph0c v0 cho quá trình howt
ñ,ng c a mình. Như v$y có thr th*y ñơn vz s% nghi p t% b#o ñ#m toàn b, ho•c


18

m,t ph‹n chi phí howt ñ,ng thư.ng xuyên thu,c sƒ h1u Nhà nưxc, do cơ quan
có th§m quyˆn c a Nhà nưxc thành l$p ñr th%c hi n các m0c tiêu vˆ kinh t!,
chính trz, xã h,i do Nhà nưxc giao. Howt ñ,ng c a ñơn vz s% nghi p có ngu4n
thu luôn g2n liˆn vxi nh1ng lĩnh v%c s% nghi p như giáo d0c, y t!, khoa h•c
công ngh … ñr cung c*p các s#n ph§m, dzch v0 ñáp ng nhu c‹u và l‚i ích
chung thi!t y!u c a xã h,i. Các s#n ph§m, dzch v0 này mang tính ch*t phúc l‚i
xã h,i và th%c hi n theo ñơn giá quy ñznh c a Nhà nưxc. Nhà nưxc b#o ñ#m

nhŽm duy trì s% công bŽng trong phân ph i các s#n ph§m, dzch v0 trên cơ sƒ
chú tr•ng ñ!n l‚i ích c,ng ñ4ng xã h,i, kh2c ph0c các khi!m khuy!t c a thz
trư.ng. Kho#n thu c a các ñơn vz s% nghi p không vì m0c ñích l‚i nhu$n. Tuỳ
theo tính ch*t và ñ•c ñirm howt ñ,ng, Nhà nưxc cho phép ñơn vz s% nghi p ƒ
m,t s lĩnh v%c ñư‚c thu m,t s kho#n như phí, l phí… Ngu4n thu t( howt
ñ,ng s% nghi p là m,t n,i dung thu c a ngân sách nhà nưxc và ñư‚c quy ñznh
trong Lu$t Ngân sách. M0c ñích c a các kho#n thu này là nhŽm xoá bŠ d‹n
tình trwng bao c*p qua ngân sách, gi#m ngu4n kinh phí c*p phát t( ngân sách
nhà nưxc, trang tr#i thêm cho các howt ñ,ng c a ñơn vz.
T( nh1ng phân tích trên cho th*y các ñơn vz s% nghi p có ch c năng
chính là two ra nh1ng s#n ph§m ch y!u ph0c v0 xã h,i ñ4ng th.i t$n d0ng
kh# năng vˆ nhân l%c, v$t l%c c a ñơn vz ñr khai thác ngu4n thu. Do ñó các
ñơn vz này không th%c hi n cơ ch! qu#n lý tài chính như doanh nghi p mà ñòi
hŠi m,t cơ ch! qu#n lý thích h‚p ñr làm t t c# hai ch c năng ph0c v0 nhân
dân và khai thác ngu4n thu ñr phát trirn.
1.1.2. Qufn lý tài chính ñơn vc sd nghiep
Theo Bách khoa toàn thư Vi#t Nam, qu#n lý là “ch c năng và howt
ñ,ng c a h th ng có t| ch c, b#o ñ#m gi1 gìn m,t cơ c*u |n ñznh nh*t ñznh,
duy trì s% howt ñ,ng t i ưu và b#o ñ#m th%c hi n nh1ng chương trình và m0c
tiêu c a h th ng ñó”.


19

Như v$y theo chúng tôi, qu#n lý là yêu c‹u t*t y!u ñr ñ#m b#o s% howt
ñ,ng bình thư.ng c a m•i quá trình và m•i howt ñ,ng kinh t! xã h,i. Qu#n lý
th%c ch*t là thi!t l$p và th%c hi n h th ng các phương pháp và bi n pháp
khác nhau c a ch thr qu#n lý tác ñ,ng m,t cách có ý th c txi ñ i tư‚ng qu#n
lý nhŽm ñwt ñư‚c k!t qu# nh*t ñznh.
Trong ñơn vz s% nghi p, quan h gi1a ch thr và ñ i tư‚ng trong qu#n

lý tài chính ñư‚c xác ñznh như sau:
Nhà nưxc là ch thr qu#n lý. Tùy theo t| ch c b, máy t(ng qu c gia có
ch• ñznh cơ quan Nhà nưxc tr%c ti!p qu#n lý tài chính ñơn vz s% nghi p phù h‚p.
ð i tư‚ng qu#n lý là tài chính ñơn vz s% nghi p. Tài chính ñơn vz s%
nghi p bao g4m các howt ñ,ng và quan h tài chính liên quan ñ!n qu#n lý,
ñiˆu hành c a Nhà nưxc trong lĩnh v%c s% nghi p.
Là ch thr qu#n lý, Nhà nưxc có thr s— d0ng t|ng thr các phương pháp,
các hình th c và công c0 ñr qu#n lý howt ñ,ng tài chính c a các ñơn vz s% nghi p
trong nh1ng ñiˆu ki n c0 thr nhŽm ñwt ñư‚c nh1ng m0c tiêu nh*t ñznh. Qu#n lý
tài chính là m,t b, ph$n, m,t khâu c a qu#n lý kinh t! xã h,i và là khâu qu#n lý
mang tính t|ng h‚p. Qu#n lý tài chính ñư‚c coi là h‚p lý, có hi u qu# n!u nó two
ra ñư‚c m,t cơ ch! qu#n lý thích h‚p, có tác ñ,ng tích c%c txi các quá trình kinh
t! xã h,i theo các phương hưxng phát trirn ñã ñư‚c howch ñznh. Vi c qu#n lý, s—
d0ng ngu4n tài chính ƒ các ñơn vz s% nghi p có liên quan tr%c ti!p ñ!n hi u qu#
kinh t! xã h,i do ñó ph#i có s% qu#n lý, giám sát, kirm tra nhŽm hwn ch!, ngăn
ng(a các hi n tư‚ng tiêu c%c, tham nhũng trong khai thác và s— d0ng ngu4n l%c
tài chính ñ4ng th.i nâng cao hi u qu# vi c s— d0ng các ngu4n tài chính. Thông
thư.ng Nhà nưxc có thr l%a ch•n m,t trong hai cơ ch! qu#n lý tài chính ñơn vz s%
nghi p là cơ ch! qu#n lý tài chính theo d% toán năm và cơ ch! t% ch tài chính.
ðirm khác bi t chính gi1a hai cơ ch! này là:


20

Bfng 1.1 – So sánh cơ ch' qufn lý tài chính theo dd toán năm và
cơ ch' td ch( tài chính
Tiêu chí

Cơ ch' qufn lý tài chính
theo dd toán năm

Kỳ l$p d% toán • Hàng năm

Cơ ch' td ch( tài chính
• L$p cho 3 năm liên t0c

Căn c l$p d% • Ch c năng, nhi m v0 ñư‚c • Ch c năng, nhi m v0 ñư‚c
toán
giao
giao
• Các tiêu chu§n, ñznh m c • Nhi m v0 c a năm k!
c a Nhà nưxc
howch
• Ch! ñ, chi tiêu tài chính
hi n hành, quy ch! chi tiêu
n,i b, ñư‚c phê duy t
• K!t qu# howt ñ,ng s%
nghi p, tình hình thu, chi tài
chính c a năm trưxc liˆn kˆ
Th%c hi n d% • Tuy t ñ i tuân th các tiêu • Th%c hi n theo quy ch! chi
toán
chu§n, ñznh m c chi tiêu c a tiêu n,i b,
Nhà nưxc trong phwm vi d%
• ðư‚c ñiˆu ch•nh các n,i
toán ñư‚c duy t
dung chi, các nhóm m0c chi
trong d% toán chi cho phù
h‚p vxi tình hình th%c t! c a
ñơn vz
Quy!t toán

• Theo các m0c chi c a m0c • Theo các m0c chi c a m0c
l0c NSNN tương ng vxi l0c NSNN tương ng vxi
t(ng n,i dung chi
t(ng n,i dung chi
• Các kho#n kinh phí chưa s— • Các kho#n kinh phí chưa s—
d0ng h!t ph#i n,p vào ngân d0ng h!t ñư‚c chuyrn sang
sách nhà nưxc ho•c gi#m tr( năm sau ñr ti!p t0c s— d0ng
d% toán năm sau tr( trư.ng
h‚p ñ•c bi t