Bài giảng Siêu âm não qua thóp các tổn thương não trẻ sơ sinh (Không bao gồm dị dạng não) - BS. Nguyễn Công Quỳnh

SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
CÁC TỔN THƯƠNG NÃO TRẺ SƠ SINH
(không bao gồm dị dạng não)
Bs. Nguyễn Công Quỳnh
Bộ môn - Khoa Chẩn đoán Hình ảnh
Trường - Bệnh viện ĐHYD Huế


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
CÁC TỔN THƯƠNG NÃO TRẺ SƠ SINH
TRONG BÀI NÀY
✓ GIÃN NÃO THẤT
✓ XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
• Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non:
Độ I: Xuất huyết dưới màng nội tủy
Độ III: Xuất huyết trong não thất +Giãn não thất
• Xuất huyết thùy não
• Xuất huyết tiểu não - hố sau
✓
•
•
•
•
•

Độ II: Xuất huyết trong não thất
Độ IV: Xuất huyết trong não thất + Xuất huyết nhu mô

THIẾU TƯỚI OXY - MÁU NÃO TRẺ SƠ SINH
Nhuyễn chất trắng quanh não thất (đặc trưng ở trẻ sinh non)
Hoại tử neuron: +Thiếu tưới máu vỏ não +Thiếu tưới máu hạch nền - đồi thị

Thiếu tưới máu cận dọc giữa
Thiếu tưới máu dưới vỏ và vỏ-dưới vỏ lan tỏa
Nhồi máu động mạch trẻ sơ sinh

✓ NHIỄM TRÙNG NỘI SỌ (TRẺ SƠ SINH, TRẺ BÚ MẸ)
• Viêm màng não nhiễm khuẩn: +Dày màng não
+Viêm não thất
+Tổn thương thiếu tưới máu
• Bệnh nhiễm trùng thai

+Tụ dịch ngoài nhu mô não (*)
+Áp-xe não
+ Huyết khối xoang tĩnh mạch (*)

✓ HUYẾT KHỐI XOANG TĨNH MẠCH (TRẺ SƠ SINH, TRẺ BÚ MẸ)
✓ TỤ DỊCH NGOÀI NHU MÔ NÃO (TRẺ SƠ SINH, TRẺ BÚ MẸ)
+Tụ máu dưới màng nhện +Tụ máu dưới màng cứng
+Chấn thương (sản khoa, ngược đãi trẻ) + Đầu to


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Bao gồm:
✓Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
→ TFUS tầm soát trẻ sinh non (VSUM-2018.........)
✓Xuất huyết thùy não,
Xuất huyết tiểu não - hố sau,...
Nguyên nhân: Sau đẻ khó, nguồn gốc «chấn thương»
Rối loạn đông máu,...
Nguy cơ chèn ép

TFUS thóp trước + các thóp và khe khớp sọ khác
Trường hợp khó chẩn đoán trên TFUS: → CT, MRI


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
•
Bệnh nguyên
+ Dễ tổn thương của vùng nền mầm (germinal matrix) ở rãnh nhân
đuôi-đồi thị (sàn não thất bên), được tưới máu bởi nhánh Heubner.
+ Yếu tố mạch máu
•

•

Xảy ra: Thường gặp nhất ở trẻ sinh non, 23-40% trẻ <1500g
Thường trong 48 giờ đầu
Thể trước sinh
Thể muộn
Vị trí ban đầu: Xuất huyết vùng nền mầm dưới màng nội tủy
(subependymal germinal matrix hemorrhage),
1 hoặc 2 bên.
Tiến triển: → Hấp thụ hoàn toàn, hốc dịch hóa (ổn định): Tiên lượng tốt
→ Trong khoang não thất: Theo dõi →+/- Giãn não thất
→ Nhu mô não: Tiên lượng xấu.

GM: 30-32 tuần

Đám rối màng mạch

SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Phân độ PAPILE (1978)
•Độ I = Xuất huyết dưới màng nội tủy đơn thuần
→ Vị trí: phía trước lỗ Monro và đám rối màng mạch
Ổ tăng hồi âm lồi vào não thất, kích thước và mức độ thay đổi
Tiến triển tốt: Hấp thụ hoàn toàn, hốc dịch hóa (biến mất, ổn định).

•Độ II = Xuất huyết trong não thất (chưa kèm giãn não thất)
→ Tăng hồi âm trong não thất: lắng đọng
Tiến triển: → Tổ chức hóa cục máu đông
→ Nguy cơ não úng thủy => Theo dõi

•Độ III = Xuất huyết trong não thất + Giãn não thất
15-25% độ II,III → IV
•Độ IV = Xuất huyết trong não thất + Xuất huyết nhu mô não
Xuất huyết nhu mô não = Nhồi máu xuất huyết:
Đám tăng hồi âm, kích thước và mức độ thay đổi +/- Nguy cơ chèn ép
Tiến triển hốc dịch hóa: hốc khuyết não (porencephalia).
TFUS khó → CT, MRI


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Một bên

Hai bên

∆≠ Đám rối màng mạch:
Vị trí
=> Doppler

Hai bên
cũ + mới

Độ I:
Xuất huyết
dưới màng
nội tủy


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Độ I:
Xuất huyết
dưới màng
nội tủy

Theo dõi:
→ Tiến triển tốt
Ngày thứ 15:
Tổn thương hốc dịch hóa


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP

XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Độ II:
Xuất huyết
trong não thất

Xuất huyết 1 bên
Độ I ?
Độ II ?

Xuất huyết hai bên
Độ II
/>

SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Độ I ?
Độ II ?
Độ III ?


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non

Xuất huyết trong não thất
→Độ III:
Lượng nhiều
Cục máu đông > 1/2 sừng
Cục máu đông trong não thất III
Giãn não thất


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non

Độ II ?
Độ III ?

Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Cục máu đông
Chỉ số
não thất


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Độ III hai bên:
→ Cục máu đông tổ chức hóa (hồi âm giảm trung tâm-tăng ngoại vi)
(não thất trong não thất: ventricle within a ventricle, vành đai: cerclé).
→ Thành não thất tăng hồi âm.


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Ngày 5

Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Độ IV
Độ IV: Xuất huyết nhu mô: một hoặc hai bên
∆≠:
Nhuyễn chất trắng quanh não thất: luôn hai bên
Hình thái,...

Ngày 20

Xuất huyết trong não thất
+ Xuất huyết nhu mô (trên lều)
Hốc dịch hóa:
Khuyết não

SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Xuất huyết rộng trong nhu mô não → Tiến triển hốc dịch hóa: Khuyết não rộng
Độ IV rất nặng


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Theo dõi:
Tiến triển
nặng dần

Độ IV

Xuất huyết trong não thất
+ Xuất huyết nhu mô (trên lều)


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Nhồi máu tĩnh mạch xuất huyết
✓ Nhồi máu tĩnh mạch xuất huyết
quanh não thất (độ IV)

✓ Chèn ép / huyết khối các tĩnh mạch
tủy và tĩnh mạch tận của chất trắng
✓ Phối hợp xuất huyết dưới màng nội
tủy (độ I) hoặc xuất huyết trong não
thất, thường gặp độ III (15-25%)

Takashima S et al. Brain Dev 1986

✓ Thường xảy ra ngày đầu sau sinh
✓ Quanh não thất, thường một bên
quanh sừng trán
✓ Tổn thương hình tam giác, hình quạt
ngày 2

27 tuần
→

ngày 6


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Nhồi máu tĩnh mạch xuất huyết

MRI:
Xác định lan rộng?
nhồi máu
+ xuất huyết
Bán cầu đối diện?

Tiến triển
hốc dịch hóa
nhu mô não

Lahutte M,
J Radiol 2010


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết não đặc trưng ở trẻ sinh non
Xuất huyết dưới màng nội tủy
Xuất huyết trong não thất
Xuất huyết trong nhu mô

Xuất huyết dưới màng nội tủy
Xuất huyết trong não thất

Vai trò CT, MRI

T1

T2

Xuất huyết dưới màng nội tủy
Xuất huyết trong nhu mô
T2*

SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não
➢ Trẻ sinh non hoặc trẻ đủ tháng.
➢ Do sang chấn, bệnh lý đông máu, ngạt, dị
dạng mạch máu, …
➢ Xuất huyết trong nhu mô não không kèm
theo xuất huyết trong não thất.
➢ Ngoại vi và dạng ổ, trong vỏ não hoặc chất
trắng cận-dưới vỏ, liên tục với xuất huyết
dưới màng nuôi hoặc dưới màng nhện.

➢ Lâm sàng thường tiềm ẩn và khởi phát bởi
co giật.

Trẻ sơ sinh đủ tháng
Xuất huyết trong nhu mô thùy thái dương
➢ Vỡ hoặc huyết khối mạch máu nhỏ màng
(choán chỗ +)
não hoặc / và vỏ não gây ra hoại tử xuất
huyết nhu mô kế cận.


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não
Kéo đứt các tĩnh mạch
→Vỡ hoặc huyết khối
mạch máu nhỏ màng não
hoặc / và vỏ não gây ra

hoại tử xuất huyết nhu mô
kế cận.


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não

Trẻ sơ sinh đủ tháng,
forceps, co giật 1/2 người
Xuất huyết trong nhu mô
thùy trán trái (không xuất
huyết trong não thất)

(A) Ngày 3: Xuất huyết trong nhu mô dưới màng nuôi

(B) Ngày 20: Tạo vỏ bao bọc, hóa lỏng phần
vỏ não ngoại vi, không đồng nhất phần sâu.


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não

Sơ sinh đẻ khó
→ Xuất huyết dưới vỏ thùy trán phải,
giai đoạn hóa lỏng


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP

XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não

Xuất huyết dưới vỏ não thùy trán cận giữa hai bên
Ngày 2
→
Ngày 10: hóa lỏng


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết thùy não

CT
MRI

Sơ sinh đẻ khó → Xuất huyết dưới vỏ hồi trán trên hai bên


SIÊU ÂM NÃO QUA THÓP
XUẤT HUYẾT NỘI SỌ TRẺ SƠ SINH
Xuất huyết tiểu não - hố sau
➢ Trẻ sinh non hoặc trẻ đủ tháng.
➢ Do sang chấn, bệnh lý đông máu, ngạt, dị dạng mạch
máu,…Gặp 3% trẻ sinh non (xuất huyết không đặc trưng): Khả
năng do rối loạn huyết động chu sinh.
➢ Lâm sàng thường thầm lặng.
➢ Thường ở bán cầu tiểu não, phối hợp các tổn thương dưới lều
và xuất huyết dưới màng cứng.
➢ Biểu hiện: Đám tăng hồi âm dưới lều về phía bên, đôi khi chèn

ép não thất IV.
Đường cắt bổ sung (thóp và khe khớp phía sau).
➢ Tiến triển theo hướng teo bán cầu tiểu não bị xuất huyết.
Trẻ sinh non 32 tuần, không triệu chứng, TFUS thường quy