Vai Trò Của Ủy Ban Nhân Dân Các Cấp Trong Quá Trình Triển Khai Thực Hiện Dự Án Thu Hồi Đất

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT HÀNH CHÍNH

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA HỌC 2007 - 2011

ĐỀ TÀI

VAI TRÒ CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CÁC CẤP
TRONG QUÁ TRÌNH TRIỂN KHAI THỰC
HIỆN DỰ ÁN THU HỒI ĐẤT, BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ

Giảng viên hướng dẫn
Ts. Phan Trung Hiền

Sinh viên thực hiện
Hà Thanh Tùng
MSSV: 5075313
LỚP: LK 0763A1.

Cần Thơ
Tháng 4/2011


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam ñoan ñề tài “Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình
triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư” do chính
tôi thực hiện, ñề tài không trùng với bất kỳ ñề tài nào trước ñó.
Ngày tháng năm 2011

Sinh viên thực hiện

Hà Thanh Tùng


CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

Cần thơ, ngày tháng

năm 2011

Giảng viên hướng dẫn

TS. Phan Trung Hiền


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HỘI ĐỒNG

....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................

....................................................................................................................

Cần thơ, ngày tháng

năm 2011

Giảng viên hội ñồng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn ñề tài
Cùng với việc phát huy truyền thống văn hóa, ổn ñịnh xã hội, giữ vững an
ninh quốc phòng, nước ta ñang từng bước hội nhập vào nền kinh tế thế giới và
hướng dần ñến mục tiêu công nghiệp hóa, hiện ñại hóa ñất nước. Một trong những
tiêu chí quan trọng ñể ñẩy mạnh quá trình phát triển công nghiệp hóa, hiện ñại hóa
ñất nước là phải xây dựng kết cấu hạ tầng, xã hội vững mạnh. Xác ñịnh ñược vấn
ñề này Nhà nước ta ñã tiến hành ñẩy mạnh quá trình xây dựng các khu công nghiệp,
khu ñô thị, cũng như ñầu tư xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng…nhưng một trong
những vấn ñề ñặt ra khi xây dựng và nhận ñược sự quan tâm ñặc biệt của các
ngành, các cấp là vấn ñề thu hồi ñất. Hiện nay, quá trình thu hồi ñất diễn ra khắp
các tỉnh thành trong cả nước, nhưng hiệu quả thì không ñồng bộ, mặt bằng ở nhiều
công trình, dự án không thể bàn giao vì còn vướng mắc ở khâu bồi thường, hỗ trợ
và tái ñịnh cư. Chính vì vai trò quan trọng của việc thu hồi ñất nên Luật Đất ñai
năm 2003 quy ñịnh chỉ có hai chủ thể có thẩm quyền thu hồi ñất là Ủy ban nhân
dân các cấp (cấp tỉnh, cấp huyện). Theo Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP chủ thể có thẩm
quyền thu hồi ñất cũng chính là chủ thể thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.
Mặc dù trong quá trình triển khai thực hiện các dự án về thu hồi ñất, bồi

thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư Ủy ban nhân dân các cấp nhận ñược sự phối hợp thực
hiện của các cơ quan có liên quan cũng như có thể giao nhiệm vụ thực hiện bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư cho Hội ñồng bồi thường và Tổ chức phát triển Quỹ
ñất. Lúc này, mặc dù chỉ giữ vai trò chỉ ñạo nhưng không vì thế mà không thấy
ñược vai trò quan trọng của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực
hiện. Sở dĩ, nói như vậy là vì khi gặp khó khăn vướng mắc trong quá trình thực
hiện thì chính Ủy ban nhân dân (cấp tỉnh, cấp huyện) mới là người ra quyết ñịnh
giải quyết những khó khăn, vướng mắc ñó.
Bên cạnh ñó, Ủy ban nhân dân các cấp là cơ quan hành chính nhà nước ở ñịa
phương ñóng vai trò cầu nối giữa ñịa phương và chính quyền trung ương trong quá
trình phát triển kinh tế xã hội, cũng như các vấn ñề quan trọng khác. Qua tìm hiểu
các quy ñịnh của luật, cũng như thực tế người viết nhận thấy, trong quá trình triển
khai thực hiện dự án thu hồi ñất, cũng như khi tiến hành bồi thường, hỗ trợ và tái
ñịnh cư Ủy ban nhân dân các cấp chính là cơ quan có vai trò quan trọng nhất, cũng
như trực tiếp chịu trách nhiệm chính trong quá trình thực hiện. Đây cũng là lí do

GVHD: TS Phan Trung Hiền

1

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

khiến người viết chọn ñề tài “Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá
trình triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư”.
2. Tình hình nghiên cứu
Thu hồi ñất luôn là vấn ñề nhận ñược sự quan tâm từ phía các ngành, các cấp

cũng như từ phía người có ñất bị thu hồi. Vì thu hồi ñất có ảnh hưởng trực tiếp ñến
sự phát triển của xã hội, ñảm bảo an ninh quốc phòng, ngoài ra ảnh hưởng trực tiếp
ñến quyền và lợi ích hợp pháp của người có ñất bị thu hồi. Mặt khác, Luật Đất ñai
quy ñịnh chỉ có hai cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thu hồi ñất là Ủy ban nhân
dân cấp tỉnh và cấp huyện. Bên cạnh ñó, cũng chính vì vai trò quan trọng của Ủy
ban nhân dân các cấp trong quá trình tiến hành bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư nên
luôn nhận ñược sự quan tâm tìm hiểu của rất nhiều chủ thể; các ngành, các cấp,
người có ñất bị thu hồi cũng như những ai có nhu cầu tìm hiểu về ñề tài này.
3. Mục ñích nghiên cứu
Tìm hiểu về “Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển
khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư”, sẽ giúp cho
quá trình triển khai thực hiện diễn ra theo một trình tự nhất ñịnh, vừa ñảm bảo lợi
ích của người có ñất bị thu hồi, doanh nghiệp cũng như nhà ñầu tư, nhằm phục vụ
cho mục tiêu xây dựng và phát trển ñất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện ñại
hóa.
4. Phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu những quy ñịnh chung của pháp luật về thu hồi ñất, bồi thường, hỗ
trợ và tái ñịnh cư, cũng như vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình
triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.
Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân khác nhau (chủ quan và khách quan) nên
phần tìm hiểu thực tiễn về vai trò của Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang trong quá
trình triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư. Người
viết chỉ tìm hiểu những khó khăn và vướng mắc gặp phải từ ñó làm rõ vai trò của
Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu giang trong việc giải quyết những khó khăn và vướng
mắc ñó, mà không ñi sâu vào vai trò cụ thể của Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang
trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh
cư.

GVHD: TS Phan Trung Hiền

2

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

5. Phương pháp nghiên cứu
Để hoàn thành bài luận văn của mình, người viết ñã sử dụng phương pháp so
sánh, phương pháp phân tích luật viết, phương pháp ñánh giá bình luận và phương
pháp sưu tầm.
6. Bố cục
Ngoài phần mở ñầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo phần nội dung
gồm ba chương:
Chương 1: Những quy ñịnh chung về thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh
cư và các chủ thể ñảm bảo thực hiện.
Chương 2: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai
thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.
Chương 3: Vai trò của Ủy ban nhân dân tỉnh Hậu Giang trong quá trình
triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.
Mặc dù ñã dành rất nhiều thời gian tìm hiểu qua thực tế cũng như qua các
quy ñịnh của luật nhưng do còn nhiều hạn chế nên luận văn chỉ chứa ñựng những
kiến thức cơ bản nhất về vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển
khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư. Do ñó, chắc chắn
không tránh khỏi những sai lầm và thiếu sót nên người viết rất mong nhận ñược sự
góp ý chân thành từ quí thầy cô, cũng như tất cả các bạn sinh viên.

GVHD: TS Phan Trung Hiền

3

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

CHƯƠNG 1
NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƯ VÀ CÁC CHỦ THỂ ĐẢM BẢO THỰC HIỆN
Trong chương một người viết tập trung tìm hiểu một số khái niệm có liên
quan về vấn ñề thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư. Cũng như trách nhiệm
của các chủ thể có liên quan trong quá trình triển khai thực hiện. Vì nhận thấy
muốn nắm vững và hiểu rõ “Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình
triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư” thì cần phải
biết ñược những khái niệm cơ bản nhất về những vấn ñề này cũng như trách nhiệm
của các chủ thể quản lý và thực hiện.
1.1 Tìm hiểu những quy ñịnh của pháp luật về thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ
và tái ñịnh cư
1.1.1 Khái niệm về dự án thu hồi ñất
Khái niệm về dự án
- Theo từ ñiển Oxford của Anh ñịnh nghĩa dự án (project) là một ý ñồ, một
nhiệm vụ ñược ñặt ra, một kế hoạch vạch ra ñể hành ñộng.
- Theo ñịnh nghĩa của tổ chức quốc tế về chuẩn hóa ISO trong tiêu chuẩn
ISO 9000 : 2000: Dự án là một quá trình ñơn nhất, gồm một tập hợp các hoạt ñộng
có phối hợp và ñược kiểm soát, có thời hạn bắt ñầu và kết thúc ñược tiến hành ñể
ñạt ñược một mục tiêu phù hợp với các yêu cầu quy ñịnh, bao gồm cả các ràng
buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực.
Khái niệm về thu hồi ñất

Nếu như giao ñất, cho thuê ñất là những hình thức pháp lý làm hình thành
một quan hệ pháp luật ñất ñai thì thu hồi ñất lại là một biện pháp pháp lý làm chấm
dứt quan hệ pháp luật ñất ñai. Hình thức pháp lý này là một quyết ñịnh thu hồi ñất
của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về giao ñất, cho thuê ñất1. Biện pháp này thể
hiện quyền lực nhà nước trong tư cách là người ñại diện chủ sở hữu toàn dân về ñất
ñai. Thu hồi ñất cũng là nội dung quan trọng của quản lý nhà nước về ñất ñai. Vì
vậy, ñể thực thi nội dung này, quyền lực nhà nước ñược thể hiện nhằm ñảm bảo lợi
ích của Nhà nước, của xã hội ñồng thời lập lại trật tự kỷ cương trong quản lý nhà
nước về ñất ñai.

1

Điều 37 Luật Đất ñai năm 2003

GVHD: TS Phan Trung Hiền

4

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

- Thu hồi ñất cần phải ñược hiểu dưới các khía cạnh sau ñây:
+ Là một quyết ñịnh hành chính của người có thẩm quyền nhằm chấm dứt
quan hệ sử dụng ñất của người sử dụng;
+ Quyết ñịnh hành chính thể hiện quyền lực nhà nước nhằm thực thi một
trong những nội dung của quản lý nhà nước về ñất ñai;
+ Việc thu hồi ñất xuất phát từ nhu cầu của Nhà nước và xã hội hoặc là biện

pháp chế tài ñược áp dụng nhằm xử lý các hành vi vi phạm pháp luật ñất ñai của
người sử dụng ñất.
Như vậy: “thu hồi ñất là văn bản hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền nhằm chấm dứt một quan hệ pháp luật ñất ñai ñể phục vụ lợi ích của Nhà
nước, của xã hội hoặc xử lý hành chính hành vi vi phạm pháp luật ñất ñai của
người sử dụng ñất”2.
- Theo khoản 5 Điều 4 Luật Đất ñai năm 2003 thì thu hồi ñất là việc nhà nước ra
quyết ñịnh hành chính ñể thu lại quyền sử dụng ñất3 hoặc thu lại ñất ñã giao cho tổ
chức, Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn quản lý theo quy ñịnh của luật này.
Khái niệm về dự án thu hồi ñất
Dự án thu hồi ñất là một quá trình diễn ra theo một trình tự, thủ tục nhất ñịnh, có
thời hạn bắt ñầu và kết thúc ñược tiến hành nhằm mục ñích cuối cùng là thu lại
quyền sử dụng ñất, hoặc ñất ñã giao phù hợp với các yêu cầu quy ñịnh của luật, bao
gồm cả các ràng buộc về thời gian, chi phí và nguồn lực.
1.1.2 Các khái niệm có liên quan về bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư
Khái niệm về bồi thường
Bồi thường là sự “ñền trả lại” tất cả những thiệt hại mà chủ thể gây ra một cách
tương xứng. Trong quy hoạch xây dựng, thiệt hại gây ra có thể là thiệt hại vật chất
hoặc thiệt hại phi vật chất.

2

3

Trang 141 giáo trình Luật Đất ñai trường Đại Học Luật Hà Nội
Quyền sử dụng ñất: là quyền mà nhà nước trao cho người sử dụng ñất thông qua hình thức giao ñất cho thuê ñất hoặc

công nhận quyền sử dụng ñất ñối với người sử dụng ñất ổn ñịnh. Quyền sử dụng ñất ñược hiểu là tổng hợp các quyền và
nghĩa vụ của người sử dụng ñất (gồm tổ chức, hộ gia ñình, cá nhân….) do pháp luật quy ñịnh. Người sử dụng ñất phải
ñăng ký quyền sử dụng ñất với cơ quan nhà nước có thẩm quyền ñể ñược bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Khi nhà nước ra quyết ñịnh thu hồi ñất theo ñiều 38 Luật ñất ñai năm 2003 thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết ñịnh thu
hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng ñất của người sử dụng ñất.

GVHD: TS Phan Trung Hiền

5

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Bồi thường khi nhà nước thu hồi ñất là việc nhà nước trả lại giá trị quyền sử
dụng ñất ñối với diện tích ñất bị thu hồi cho người bị thu hồi ñất (theo khoản 6 Điều
4 Luật Đất ñai năm 2003).
Khái niệm về hỗ trợ
Hỗ trợ khi nhà nước thu hồi ñất là việc nhà nước giúp ñỡ người bị thu hồi
ñất thông qua ñào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí ñể di dời ñến ñịa
ñiểm mới.
Tái ñịnh cư
Người sử dụng ñất khi nhà nước thu hồi ñất mà phải di chuyển chổ ở thì
ñược bố trí tái ñịnh cư.
Tái ñịnh cư ñược áp dụng cho các trường hợp có nhà ở ñất ở, ñất bị thu hồi
và phải chuyển toàn bộ ñến nơi ở khác (giải tỏa trắng). Có giấy tờ hợp lệ hoặc
không có giấy tờ hợp lệ về quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng ñất ở nhưng ñủ
ñiều kiện ñược bồi thường về ñất, có yêu cầu tái ñịnh cư, ñược bố trí với nguyên tắc
một căn hộ/một lô nền hoặc một căn hộ chung cư ở khu tái ñịnh cư. Người sử dụng
ñất khi nhà nước thu hối ñất theo quy ñịnh mà phải di chuyển chỗ ở thì ñược bố trí
tái ñịnh cư bằng một trong các hình thức sau: Bồi thường bằng nhà ở, bồi thường

bằng giao ñất ở mới, bồi thường bằng tiền ñể tự lo chổ ở mới.
1.1.3 Các trường hợp thu hồi ñất và nguyên tắc thu hồi
Thu hồi ñất là việc chuyển dịch quyền sử dụng ñất từ một chủ thể ñang sử
dụng sang một chủ thể khác. Theo quy ñịnh của pháp luật hiện hành thu hồi ñất có
rất nhiều lý do như; do quy hoạch xây dựng, người sử dụng tự nguyện trả ñất, người
sử dụng ñất vi phạm pháp luật ñất ñai,… Nhưng theo quy ñịnh của luật khi tiến
hành thu hồi ñất các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thu hồi ñất cần phải ñảm bảo
những nguyên tắc cơ bản sau ñây:
Một là, Nhà nước thu hồi ñất trong những trường hợp cần thiết ñược quy
ñịnh tại ñiều 38 Luật Đất ñai hiện hành.
Hai là, Chỉ thu hồi ñất khi có quyết ñịnh thu hồi ñất của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền4.
Cuối cùng, Thu hồi ñất cần phải ñảm bảo nguyên tắc công bằng, công khai,
bình ñẳng với các ñối tượng bị thu hồi ñất khác.
4

Điều 44 Luật Đất ñai năm 2003

GVHD: TS Phan Trung Hiền

6

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Để thể hiện sự minh bạch trong thu hồi ñất, Điều 38 Luật Đất ñai năm 2003
xác ñịnh rõ từng trường hợp thu hồi ñất so với Luật Đất ñai năm 1993 phạm vi việc

thu hồi ñất ñược xác ñịnh hẹp hơn và chủ yếu phục vụ các nhu cầu quốc phòng, an
ninh, lợi ích quốc gia, mục ñích công cộng và mục tiêu phát triển kinh tế ñồng thời
mở rộng các khả năng cho phép tổ chức kinh tế tìm kiếm mặt bằng tổ chức sản xuất
kinh doanh thông qua việc nhận chuyển nhượng hoặc thuê ñất của người sử dụng
ñất khác mà không nhất thiết phải dùng biện pháp hành chính là thu hồi ñất. Việc
thu hồi ñất cần chia thành ba loại: thu hồi ñất do nhu cầu của Nhà nước, thu hồi vì
các lí do ñương nhiên và thu hồi ñất do vi phạm pháp luật ñất ñai.
Thu hồi ñất do nhu cầu của Nhà nước
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện ñại hóa ñất nước, Nhà nước với tư
cách là chủ ñầu tư lớn nhất có nhiệm vụ xây dựng các cơ sở kinh tế, hạ tầng xã hội,
sử dụng ñất vào mục ñích công cộng, lợi ích của cộng ñồng, bảo vệ chủ quyền quốc
gia cùng với các chủ ñầu tư khác có nhu cầu sử dụng ñất rất lớn. Trong khi ñó,
những diện tích Nhà nước có nhu cầu sử dụng lại do những tổ chức, hộ gia ñình, cá
nhân ñang có quyền sử dụng do việc giao ñất, thuê ñất, do nhận chuyển quyền sử
dụng ñất hoặc công nhận chuyển quyền sử dụng ñất. Do vậy, vì lợi ích của xã hội
những người ñang sử dụng ñất phải chấp hành quyết ñịnh thu hồi ñất của nhà nước.
Các trường hợp ñó là:
Nhà nước sử dụng ñất vào mục ñích quốc phòng an ninh, mục ñích công
cộng, lợi ích quốc gia, sử dụng ñất vào mục tiêu phát triển kinh tế, khu công nghệ
cao.
Nhà nước thu hồi vì lí do ñương nhiên
Các trường hợp này không xuất phát từ nhu cầu của Nhà nước cũng không do
người sử dụng ñất bị mắc lỗi trong quá trình sử dụng mà ñơn thuần là các lí do
ñương nhiên dẫn tới việc Nhà nước thu hồi ñất. Đó là các trường hợp:
Tổ chức ñược Nhà nước giao ñất không thu tiền sử dụng ñất, ñược Nhà nước
giao ñất có thu tiền sử dụng ñất mà tiền sử dụng ñất có nguồn gốc từ ngân sách Nhà
nước hoặc cho thuê ñất thu tiền thuê hằng năm bị giải thể, phá sản, chuyển ñi nơi
khác, giảm hoặc không còn nhu cầu sử dụng ñất, cá nhân sử dụng ñất chết mà
không có người thừa kế, người sử dụng ñất tự nguyện trả lại ñất, ñất ñược Nhà
nước giao, cho thuê có thời hạn mà không ñược gia hạn khi hết thời hạn sử dụng

ñất.

GVHD: TS Phan Trung Hiền

7

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Thu hồi ñất do vi phạm pháp luật ñất ñai
Trong quá trình sử dụng ñất, người sử dụng do vô ý hoặc cố ý vi phạm pháp
luật ñất ñai. Các vi phạm này là nghiêm trọng và dẫn tới hậu quả pháp lý là Nhà
nước thu hồi ñất với tính cách là một biện pháp chế tài nhằm tước ñi quyền sử dụng
ñất của người vi phạm. Các trường hợp này gồm:
Người sử dụng ñất không ñúng mục ñích, không có hiệu quả, người sử dụng
ñất cố ý hủy hoại ñất ñai, ñất ñược giao không ñúng ñối tượng và không ñúng thẩm
quyền, ñất bị lấn, chiếm. Người sử dụng ñất cố ý không thực hiện nghĩa vụ ñối với
nhà nước.
Đất trồng cây hằng năm không ñược sử dụng trong 12 tháng liền, ñất trồng
cây lâu năm không ñược sử dụng trong 18 tháng, ñất trồng rừng không ñược sử
dụng trong vòng 24 tháng;
Đất ñược Nhà nước giao, cho thuê ñể thực hiện dự án ñầu tư mà không ñược
sử dụng trong 12 tháng liền hoặc chậm tiến ñộ 24 tháng liền so với tiến ñộ ghi trong
dự án ñầu tư.
Các trường hợp nêu trên khi Nhà nước thu hồi ñất sẽ không ñược bồi thường
mà còn bị xử lý theo quy ñịnh của Chính phủ tại Nghị ñịnh số 182/2004/NĐ-CP
ngày 29/10/2004 của Chính phủ về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực ñất ñai.

1.1.4 Các quy ñịnh về bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư cho người có ñất
bị thu hồi
Để ñược bồi thường, tái ñịnh cư, người bị Nhà nước thu hồi ñất phải ñáp ứng
các ñiều kiện. Các ñiều kiện ñó chính là phải có giấy chứng nhận quyền sử dụng ñất
hoặc các giấy tờ về quyền sử dụng ñất ñược quy ñịnh tại khoản 1, 2 và 5 Điều 50
Luật Đất ñai năm 2003.
Nếu người sử dụng ñất không hội ñủ ñiều kiện này thì không ñược bồi
thường. Việc không ñược bồi thường còn liên quan ñến những trường hợp ñất sử
dụng vào mục ñích công cộng, ñất nông nghiệp do cộng ñồng dân cư sử dụng, ñất
ñược Nhà nước giao có thu tiền sử dụng ñất, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng
ñất mà các khoản tiền ñó có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước hoặc ñất nông
nghiệp sử dụng vào mục ñích công ích của xã, phường, thị trấn.
Về nguyên tắc, người bị thu hồi loại ñất nào thì ñược thì bồi thường bằng
việc giao ñất mới có cùng mục ñích sử dụng, nếu không có ñất thì bồi thường bằng
giá trị quyền sử dụng ñất tại thời ñiểm có quyết ñịnh thu hồi.
GVHD: TS Phan Trung Hiền

8

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Đối với người ñược bồi thường bằng nhà ở, ñất ở tại các khu tái ñịnh cư, Ủy
ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương lập và thực hiện các dự án tái
ñịnh cư trước khi thu hồi ñất. Điều kiện sống ở nơi tái ñịnh cư cho người bị thu hồi
ñất tối thiểu có khả năng phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Nếu không có ñất thực hiện tái ñịnh cư thì người bị thu hồi ñất ñược bồi

thường bằng tiền và ñược ưu tiên mua hoặc thuê nhà thuộc sở hữu nhà nước ñối với
khu vực ñô thị, bồi thường bằng ñất ở ñối với khu vực nông thôn, trường hợp giá trị
quyền sử dụng bị thu hồi lớn hơn ñất ở ñược bồi thường thì ñược bồi thường phần
chênh lệch.
Đối với người bị thu hồi ñất mà không còn ñất trực tiếp sản xuất thì ngoài
việc bồi thường bằng tiền, người bị thu hồi còn ñược Nhà nước hỗ trợ ñể ổn ñịnh
ñời sống, ñào tạo chuyển ñổi nghề nghiệp, bố trí việc làm mới.
1.1.4.1 Nguyên tắc bồi thường
Nguyên tắc bồi thường ñược quy ñịnh tại Điều 6 Nghị ñịnh số 197/2004/NĐ-CP
ngày 03 tháng 12 năm 2004 quy ñịnh về bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư khi Nhà
nước thu hồi ñất.
Trường hợp bồi thường chậm: nếu do cơ quan, tổ chức có trách nhiệm bồi
thường gây ra mà giá ñất tại thời ñiểm bồi thường và giá ñất tại thời ñiểm thu hồi
khác nhau thì áp dụng giá ñất có lợi cho người bị thu hồi.
Trường hợp bồi thường chậm do người bị thu hồi ñất gây ra, nếu giá ñất tại
thời ñiểm bồi thường thấp hơn giá ñất tại thời ñiểm có quyết ñịnh thu hồi thì bồi
thường theo giá ñất tại thời ñiểm bồi thường. Nếu giá ñất tại thời ñiểm bồi thường
cao hơn giá ñất tại thời ñiểm có quyết ñịnh thu hồi thì bồi thường theo giá ñất tại
thời ñiểm có quyết ñịnh thu hồi ñất.
Trường hợp người sử dụng ñất ñược bồi thường khi Nhà nước thu hồi ñất
mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về ñất ñai ñối với Nhà nước theo quy ñịnh của
pháp luật thì phải trừ ñi khoản tiền phải thực hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền
ñược bồi thường, hỗ trợ ñể hoàn trả ngân sách nhà nước5. Ngoài ra việc khấu trừ
nghĩa vụ tài chính về ñất ñai còn ñược quy ñịnh cụ thể tại Điều 4 Thông tư
14/2009/TT-BTNMT ngày 01 tháng 10 năm 2009 Quy ñịnh chi tiết về bồi thường,
hỗ trợ, tái ñịnh cư và trình tự, thủ tục thu hồi ñất, giao ñất, cho thuê ñất:

5

Khoản 3 Điều 14 Nghị ñịnh 69

GVHD: TS Phan Trung Hiền

9

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Người ñược bồi thường, hỗ trợ nhưng chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về
ñất ñai ñối với diện tích ñất bị thu hồi thì phải khấu trừ vào tiền bồi thường, hỗ trợ
(không khấu trừ vào tiền bồi thường tài sản; tiền hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ tái ñịnh
cư, hỗ trợ ổn ñịnh ñời sống và sản xuất, hỗ trợ chuyển ñổi nghề nghiệp và tạo việc
làm).
Nghĩa vụ tài chính về ñất ñai khấu trừ vào tiền bồi thường, hỗ trợ bao gồm:
tiền sử dụng ñất, tiền thuê ñất ñối với ñất do Nhà nước cho thuê, thuế chuyển quyền
sử dụng ñất, thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng ñất, tiền thu từ xử phạt vi
phạm pháp luật về ñất ñai, tiền bồi thường cho Nhà nước khi gây thiệt hại trong
quản lý và sử dụng ñất ñai, phí và lệ phí trong quản lý, sử dụng ñất ñai.
1.1.4.2 Chính sách hỗ trợ
Hỗ trợ (còn gọi là hộ trợ) là việc Nhà nước thực hiện chính sách trợ cấp ñối
với các ñối tượng bị thu hồi ñất nhằm giúp ñỡ người dân ổn ñịnh cuộc sống, việc
làm, khắc phục những khó khăn mà những khó khăn ñó có nguồn gốc trực tiếp hoặc
gián tiếp từ việc thu hồi ñất. Khác với bồi thường có bản chất “tương xứng”, hỗ trợ
có bản chất “giúp ñỡ” nên mang nặng tính “chính sách”6.
- Theo Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP q uy ñịnh về quy hoạch sử dụng ñất, giá ñất,
thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư có hiệu lực từ ngày 1-10-2009, hộ gia
ñình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi nhà nước thu hồi ñất nông nghiệp

mà không có ñất ñể bồi thường thì ngoài việc ñược bồi thường bằng tiền còn ñược
hỗ trợ.
+ Các khoản hỗ trợ cho người có ñất bị thu hồi bao gồm hỗ trợ di chuyển, hỗ
trợ tái ñịnh cư, ổn ñịnh ñời sống và sản xuất, hỗ trợ ñào tạo nghề và chuyển ñổi việc
làm. Cụ thể như trong mức hỗ trợ di chuyển theo Nghị ñịnh này, Nhà nước sẽ
không quy ñịnh mức tiền hỗ trợ cụ thể (từ 3-5 triệu ñồng như trước), thay vào ñó sẽ
giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy ñịnh cho phù hợp với ñiều kiện từng ñịa
phương.
+ Khắc phục những bất cập trong hỗ trợ và ổn ñịnh ñời sống, sản xuất cho
người bị thu hồi ñất nông nghiệp, Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP thay vì quy ñịnh một
mức duy nhất là cứ hộ gia ñình nào có 30% diện tích ñất nông nghiệp bị thu hồi trở
lên thì ñược hỗ trợ 36 tháng, thì nay chia thành hai mức. Hộ dân nào bị thu hồi từ
30-70% diện tích ñất nông nghiệp sẽ ñược hỗ trợ trong thời hạn tối ña là 24 tháng,
6

Xem trang 84 giáo trình luật hành chính ñô thị, nông thôn biên soạn Ts Phan trung Hiền

GVHD: TS Phan Trung Hiền

10

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

nếu bị thu hồi trên 70% diện tích ñất nông nghiệp thì ñược hỗ trợ tối ña là 36 tháng.
Mức hỗ trợ cho một nhân khẩu theo nghị ñịnh này ñược tính bằng tiền tương ñương
30kg gạo/nhân khẩu trong một tháng theo thời giá trung bình tại thời ñiểm hỗ trợ

của ñịa phương7.
+ Về những hỗ trợ ñối với ñất nông nghiệp trong ñịa giới hành chính phường
khu dân cư thuộc thị trấn nông thôn, ñối với ñất vườn ao trong cùng thửa ñất có nhà
ở nhưng không ñược công nhận là ñất ở trong khu dân cư, ñất vườn ao trong cùng
thửa ñất có nhà ở riêng lẻ… thì ñược hỗ trợ từ 30-70% giá ñất của thửa ñất ở ñó,
diện tích ñược hỗ trợ không quá năm lần mức giao ñất tại ñịa phương và chỉ ñược
nhận một lần8.
+ Đối với ñất nông nghiệp trong ñịa giới hành chính phường, trong khu dân cư
thuộc thị trấn, dân cư nông thôn; thửa ñất nông nghiệp tiếp giáp với ranh giới
phường, ranh giới khu dân cư thì ñược hỗ trợ bằng 20-50% giá ñất ở trung bình của
khu vực có ñất bị thu hồi theo quy ñịnh, diện tích ñược hỗ trợ không quá 5 lần hạn
mức giao ñất ở ñịa phương. Ủy ban nhân dân ñịa phương sẽ quy ñịnh cụ thể mức tỷ
lệ diện tích ñược hỗ trợ9.
Việc Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP quy ñịnh như trên ñã khắc phục những bất
cập trong việc xác ñịnh ñất liền kề, ñất xen kẽ và xác ñịnh mức giá ñể tính hỗ trợ
ñối với các loại ñất này. Đồng thời ñảm bảo công bằng giữa những người có ñất bị
thu hồi.
Ở những ñịa phương ñã hết quỹ ñất ñể ñền bù người dân bằng ñất dịch vụ
hoặc ñất ở, Nghị ñịnh cho phép hỗ trợ người dân bằng 3 hình thức: bằng tiền (tính
từ 1,5-5 lần giá ñất nông nghiệp của toàn bộ diện tích bị thu hồi); giao một suất ñất
ở hoặc căn hộ chung cư, một suất ñất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp ñối với
ñịa phương có quỹ ñất ở nhà ở.
Ngoài ra Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP cũng ñưa ra một số quy ñịnh khác ñể hỗ
trợ tái ñịnh cư như yêu cầu ñịa phương phải xây dựng ña dạng loại nhà ở tái ñịnh cư
ñể người dân có nhiều sự lựa chọn phù hợp với ñiều kiện hoàn cảnh, nếu tiền bồi
thường không ñủ ñể mua suất tái ñịnh cư tối thiểu thì ngân sách Nhà nước sẽ hỗ trợ
khoản tiền chênh lệch này10.

7

Khoản 1 Điều 20 Nghị ñịnh 69
Khoản 1 Điều 21 Nghị ñịnh 69
9
Khoản 2 Điều 21 Nghị ñịnh 69
10
Khoản 1 Điều 19 Nghị ñịnh 69
8

GVHD: TS Phan Trung Hiền

11

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Điểm ñáng chú ý nhất trong nghị ñịnh này là người mất ñất sản xuất ñược
nhận tiền hỗ trợ chuyển ñổi nghề cao hơn nhiều so với tiền bồi thường ñối với ñất
bị thu hồi, ñược hỗ trợ chuyển ñổi nghề bằng 1,5-5 lần giá ñất nông nghiệp. Nếu
không ñược hỗ trợ bằng tiền, người dân có thể ñược hỗ trợ bằng nhà, ñất ñể ở hoặc
sản xuất, kinh doanh.
Ngoài ra Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP còn quy ñịnh nhiều hình thức hỗ trợ khác
căn cứ vào tình hình thực tế tại ñịa phương, mà Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh
quyết ñịnh biện pháp hỗ trợ khác ñể bảo ñảm có chỗ ở, ổn ñịnh ñời sống và sản
xuất cho người bị thu hồi ñất; trường hợp ñặc biệt có thể trình Thủ tướng Chính phủ
quyết ñịnh. Đối với hộ gia ñình, cá nhân trực tiếp sản xuất có nguồn sống chính từ
sản xuất nông nghiệp mà không ñủ ñiều kiện ñể ñược bồi thường theo quy ñịnh của
pháp luật thì ñược Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền xem xét hỗ trợ phù hợp với

thực tế của ñịa phương.
1.1.4.3 Tái ñịnh cư
Vấn ñề tái ñịnh chỉ ñược ñặt ra khi hộ gia ñình, cá nhân bị Nhà nước thu hồi
hết ñất ở, mà không còn chỗ ở nào khác trong ñịa bàn xã, phường, thị trấn nơi có
ñất bị thu hồi, bị thu hồi ñất mà diện tích ñất ở còn lại sau thu hồi không ñủ ñiều
kiện ở theo quy ñịnh của ñịa phương… những trường hợp cụ thể về tái ñịnh cư
ñược quy ñịnh tại Điều 18 Thông tư 14/2009/TT-BTNMT Quy ñịnh chi tiết về bồi
thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư và trình tự, thủ tục thu hồi ñất, giao ñất, cho thuê ñất
ngày 01 tháng 10 năm 2009.
Các trường hợp ñược bố trí tái ñịnh cư
Hộ gia ñình, cá nhân khi bị Nhà nước thu hồi ñất ở thì ñược bố trí tái ñịnh
cư trong các trường hợp sau:
Hộ gia ñình, cá nhân phải di chuyển chỗ ở do bị thu hồi hết ñất ở mà không
có chỗ ở nào khác trong ñịa bàn xã, phường, thị trấn nơi có ñất bị thu hồi (trừ
trường hợp hộ gia ñình, cá nhân không có nhu cầu tái ñịnh cư).
Hộ gia ñình, cá nhân bị thu hồi ñất mà phần diện tích ñất ở còn lại sau thu hồi
không ñủ ñiều kiện ñể ở theo quy ñịnh của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà không có chỗ
ở nào khác trong ñịa bàn xã, phường, thị trấn nơi có ñất bị thu hồi.
Hộ gia ñình, cá nhân sử dụng ñất ở nằm trong hành lang an toàn khi xây
dựng công trình công cộng có hành lang bảo vệ an toàn phải di chuyển chỗ ở mà
không có chỗ ở nào khác trong ñịa bàn xã, phường, thị trấn nơi có ñất bị thu hồi.
GVHD: TS Phan Trung Hiền

12

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Trường hợp trong hộ gia ñình có nhiều thế hệ (nhiều cặp vợ chồng) cùng
chung sống ñủ ñiều kiện tách hộ hoặc có nhiều hộ gia ñình có chung quyền sử dụng
một (01) thửa ñất ở bị thu hồi thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào ñiều kiện
thực tế tại ñịa phương ñể quy ñịnh diện tích ñất, diện tích nhà ở ñể bố trí tái ñịnh
cư.
Bố trí tái ñịnh cư
Việc bố trí tái ñịnh cư thực hiện theo quy ñịnh tại Điều 34 của Nghị ñịnh số
197/2004/NĐ-CP và ñược quy ñịnh cụ thể như sau:
Công khai phương án bố trí tái ñịnh cư; ñối với dự án ñã có khu tái ñịnh cư
thì hộ gia ñình, cá nhân ñược tái ñịnh cư ñược xem nơi dự kiến tái ñịnh cư trước khi
chuyển ñến.
Giá ñất tính thu tiền sử dụng ñất tại nơi tái ñịnh cư do Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh quyết ñịnh theo quy ñịnh của Chính phủ về phương pháp xác ñịnh giá ñất và
khung giá các loại ñất. Giá bán nhà tái ñịnh cư do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết
ñịnh trên cơ sở suất ñầu tư nhà ở và thực tế tại ñịa phương. Giá cho thuê nhà do Ủy
ban nhân dân cấp tỉnh quyết ñịnh cho phù với thực tế tại ñịa phương.
Hộ gia ñình, cá nhân ñược giao ñất, mua nhà, thuê nhà tại nơi tái ñịnh cư
phải nộp tiền sử dụng ñất, tiền mua nhà, tiền thuê nhà theo quy ñịnh của pháp luật
và ñược trừ vào tiền bồi thường, hỗ trợ; nếu có chênh lệch thì thực hiện thanh toán
bằng tiền phần chênh lệch ñó theo quy ñịnh, trừ trường hợp ñược hỗ trợ tái ñịnh cư
quy ñịnh tại khoản 1 Điều 19 của Nghị ñịnh số 69/2009/NĐ-CP.
Điều kiện bắt buộc ñối với khu tái ñịnh cư11
Khu tái ñịnh cư phải xây dựng phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng
ñất quy hoạch xây dựng, tiêu chuẩn và quy chuẩn xây dựng.
Khu tái ñịnh cư phải ñược sử dụng chung cho nhiều dự án.
Trước khi bố trí ñất ở cho các hộ gia ñình, cá nhân, khu tái ñịnh cư phải
ñược xây dựng cơ sở hạ tầng ñồng bộ ñảm bảo ñủ ñiều kiện cho người sử dụng tốt
hơn hoặc bằng nơi ở cũ.
Quyền và nghĩa vụ của người bị thu hồi ñất phải di chuyển chỗ ở12

11
12

Điều 35 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP
Điều 37 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP

GVHD: TS Phan Trung Hiền

13

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Quyền: Đăng ký ñến ở nơi tái ñịnh cư bằng văn bản, ñược ưu tiên ñăng ký hộ
khẩu cho bản thân, các thành viên khác trong gia ñình về nơi ở mới và ñược ưu tiên
chuyển trường cho các thành viên trong gia ñình trong ñộ tuổi ñi học, ñược từ chối
vào khu tái ñịnh cư nếu khu tái ñịnh cư không ñảm bảo các ñiều kiện như ñã thông
báo và niêm yết công khai, ñược cung cấp mẫu thiết kế nhà miễn phí.
Nghĩa vụ: Thực hiện di chuyển vào khu tái ñịnh cư theo ñúng thời gian theo
quy ñịnh của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Xây dựng nhà, công trình theo ñúng
quy hoạch và thực hiện các nghĩa vụ khác theo quy ñịnh của pháp luật, nộp tiền
mua nhà ở hoặc tiền sử dụng ñất theo quy ñịnh của pháp luật.
Tái ñịnh cư ñối với dự án ñặc biệt13
Đối với dự án do Chính phủ, Quốc hội quyết ñịnh mà phải di chuyển cả một
cộng ñồng dân cư, làm ảnh hưởng ñến toàn bộ ñời sống, kinh tế, xã hội, truyền
thống văn hoá của cộng ñồng thì tuỳ từng trường hợp cụ thể, Thủ tướng Chính phủ

quyết ñịnh hoặc trình Chính phủ xem xét quyết ñịnh chính sách tái ñịnh cư ñặc biệt
với mức hỗ trợ cao nhất ñược áp dụng là hỗ trợ toàn bộ chi phí lập khu tái ñịnh cư
mới, xây dựng nhà ở, cải tạo ñồng ruộng, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội,
hỗ trợ ổn ñịnh ñời sống, sản xuất và hỗ trợ khác.
1.2 Các chủ thể ñảm bảo thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư
Nhà nước thu hồi ñất trong trường hợp sử dụng vào mục ñích quốc phòng,
an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, phát triển kinh tế. Điều này chứng tỏ
rằng việc thu hồi ñất theo quy ñịnh của pháp luật là ñể phục vụ cho lợi ích của xã
hội và cho sự nghiệp phát triển của ñất nước. Nhưng như vậy “Nhà nước” ở ñây
ñược hiểu là những cơ quan nào hay nói ñúng hơn chủ thể nào có quyền triển khai
thực hiện việc thu hồi ñất và chủ thể ñó ñược giao những nhiệm vụ, quyền hạn gì?
Trách nhiệm của những chủ thể có liên quan ñược quy ñịnh ra sao, những ai sẽ là
người bị thu hồi ñất? Cũng như mối liên hệ giữa các chủ thể ñó với người có ñất bị
thu hồi ñược quy ñịnh ra sao? Nhằm góp phần làm sáng tỏ những vấn ñề trên Nhà
nước ta ñã cụ thể hóa những ñiều trên thành những quy ñịnh của luật. Hãy cùng tìm
hiểu nội dung của mục này sau ñây sẽ góp phần làm rõ những vấn ñề trên.
1.2.1 Thẩm quyền thu hồi ñất và các chủ thể có ñất bị thu hồi
Theo Điều 44 Luật Đất ñai năm 2003 chỉ có hai cơ quan hành chính Nhà
nước ñịa phương là Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và Ủy ban nhân dân cấp huyện có
13

Điều 38 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP

GVHD: TS Phan Trung Hiền

14

SVTH: Hà Thanh Tùng

Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

thẩm quyền thu hồi ñất. Hơn nữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi ñất ñược
quy ñịnh tại ñiều này không ñược phép uỷ quyền.
Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quyết ñịnh thu hồi
ñất ñối với tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam ñịnh cư ở nước ngoài, tổ chức,
cá nhân nước ngoài, trừ trường hợp quy ñịnh tại khoản 2 ñiều này.
Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh quyết ñịnh thu
hồi ñất ñối với hộ gia ñình, cá nhân, cộng ñồng dân cư, người Việt Nam ñịnh cư ở
nước ngoài thuộc ñối tượng ñược mua nhà ở gắn liền với quyền sử dụng ñất ở tại
Việt Nam.
Trường hợp thu hồi ñất và giao ñất hoặc cho thuê ñất thuộc thẩm quyền của
một cấp thì việc thu hồi ñất và giao ñất hoặc cho thuê ñất ñược thực hiện trong cùng
một quyết ñịnh.
Trường hợp khu ñất thu hồi có cả tổ chức, hộ gia ñình, cá nhân sử dụng ñất
thì Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết ñịnh thu hồi ñất ñối với hộ gia ñình, cá nhân,
cộng ñồng dân cư; trong thời hạn không quá năm (05) ngày làm việc, kể từ ngày Ủy
ban nhân dân cấp huyện quyết ñịnh thu hồi ñất, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết
ñịnh thu hồi ñất ñối với tổ chức, người Việt Nam ñịnh cư ở nước ngoài, tổ chức, cá
nhân nước ngoài và giao ñất, cho thuê ñất theo dự án cho chủ ñầu tư trong cùng
một quyết ñịnh.
Cần lưu ý rằng, thẩm quyền về giao ñất, cho thuê ñất, thu hồi ñất không
ñược ủy quyền. Cơ quan nhà nước nào ñược quyền giao và cho thuê ñất thì có thẩm
quyền thu hồi ñất và không ñược ủy quyền cho cấp dưới. Cơ quan nhà nước có
thẩm quyền thu hồi ñất phải thực hiện ñúng thẩm quyền của mình. Tuy nhiên,
không phải mọi trường hợp các ñối tượng sử dụng ñất ñều do Nhà nước giao hoặc
cho thuê, mà có thể nhận chuyển quyền sử dụng của người khác hoặc ñược hợp
thức hóa. Cho nên, thẩm quyền giao ñất, cho thuê ñất và thu hồi ñất ñược quy ñịnh
tại Điều 37 và Điều 44 Luật Đất ñai năm 2003 ñược áp dụng cho mọi ñối tượng sử

dụng ñất dù họ có ñược giao hoặc không ñược giao vẫn có thể bị thu hồi ñất theo
thẩm quyền giao ñất, cho thuê và thu hồi ñất. Điều ñó ñể tránh tình trạng nếu không
ñược cơ quan Nhà nước giao ñất, cho thuê ñất thì họ không thể là ñối tượng bị cơ
quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi.
Chủ thể có ñất bị thu hồi là cá nhân, tổ chức hộ gia ñình ñang sử dụng ñất ñó
dưới mọi hình thức. Các chủ thể này có thể là chủ sử dụng ñất hợp pháp hoặc có thể
là các chủ thể ñược nhà nước giao ñất không thu tiền sử dụng ñất hoặc tiền sử dụng
GVHD: TS Phan Trung Hiền

15

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

ñất có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước. Tuy nhiên tất cả các chủ thể này ñều có
ñiểm chung là họ chỉ có quyền sử dụng ñất mà không có quyền sở hữu ñất ñai như
sở hữu các loại tài sản khác.
1.2.2 Hệ thống cơ quan quản lý và thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ
trợ và tái ñịnh cư
1.2.2.1 Hệ thống cơ quan quản lý
Hệ thống cơ quan quản lý bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư ñược quy ñịnh cụ
thể từ trung ương ñến ñịa phương. Cụ thể, ở trung ương bộ máy lập pháp là Quốc
hội, ở ñịa phương là Hội ñồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp…
Quốc hội quyết ñịnh những nguyên tắc trong quản lý quy hoạch xây dựng
thông qua Hiến pháp, luật. Trực tiếp thực hiện công tác quản lý nhà nước: tách,
nhập ñịa giới hành chính cấp tỉnh, thành lập “ ñặc khu kinh tế”14…
Hội ñồng nhân dân quyết ñịnh các dự án quy hoạch tổng thể phát triển kinh

tế xã hội, quy hoạch phát triển chuyên ngành và quy hoạch xây dựng ñô thị, nông
thôn thuộc thẩm quyền của ñịa phương, ñược lấy ý kiến trước các ñồ án quy hoạch
ñược thông qua và ñược công bố15.
Bộ Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm16
Kiểm tra việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng ñất cụ thể của từng dự
án ñầu tư; xác ñịnh người sử dụng ñất thuộc ñối tượng ñược bồi thường, ñược hỗ
trợ hoặc không ñược bồi thường làm cơ sở cho việc tính bồi thường, hỗ trợ; cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng ñất cho người tái ñịnh cư. Quy ñịnh và hướng dẫn
về quản lý ñất ñai trong khu tái ñịnh cư.
Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân các cấp17
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm
Chỉ ñạo, tổ chức, tuyên truyền, vận ñộng mọi tổ chức, cá nhân về chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư và thực hiện giải phóng mặt bằng theo ñúng quyết
ñịnh thu hồi ñất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Chỉ ñạo các sở, ban ngành
và Uỷ ban nhân dân cấp huyện. Lập dự án tái ñịnh cư, khu tái ñịnh cư ñể phục vụ
cho việc thu hồi ñất. Lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư theo thẩm
quyền.
14

Trang 21 Luận văn tốt nghiệp cử nhân luật Nguyễn Tiến Dũng lớp luật 2006-Vĩnh Long
Trang 9,10 Giáo trình luật hành chính ñô thị, nông thôn, biên soạn TS Phan Trung Hiền
16
Khoản 4 Điều 46 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP
17
Điều 43 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP
15

GVHD: TS Phan Trung Hiền

16

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Phê duyệt hoặc phân cấp cho Uỷ ban nhân dân cấp huyện phê duyệt phương
án bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư, phê duyệt giá ñất, ban hành bảng giá tài sản
tính bồi thường, quy ñịnh các mức hỗ trợ và các biện pháp hỗ trợ theo thẩm quyền;
phương án bố trí tái ñịnh cư, phương án ñào tạo chuyển ñổi nghề theo thẩm quyền
ñược giao, chỉ ñạo các cơ quan có liên quan thực hiện việc giải quyết khiếu nại, tố
cáo của công dân về bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư theo thẩm quyền pháp luật
quy ñịnh;
Bảo ñảm sự khách quan, công bằng khi xem xét và quyết ñịnh việc bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư khi Nhà nước thu hồi ñất theo thẩm quyền quy ñịnh tại
Nghị ñịnh này;
Quyết ñịnh hoặc phân cấp cho Uỷ ban nhân dân cấp huyện cưỡng chế ñối
với các trường hợp cố tình không thực hiện quyết ñịnh thu hồi ñất của Nhà nước
theo thẩm quyền, Chỉ ñạo kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực bồi thường, hỗ
trợ và tái ñịnh cư.
Uỷ ban nhân dân cấp huyện nơi có ñất bị thu hồi có trách nhiệm
Chỉ ñạo, tổ chức, tuyên truyền, vận ñộng mọi tổ chức, cá nhân về chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư và thực hiện giải phóng mặt bằng theo ñúng quyết
ñịnh thu hồi ñất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Chỉ ñạo Hội ñồng bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư cùng cấp lập và tổ chức thực hiện phương án bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư; thực hiện phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và
tái ñịnh cư theo phân cấp của Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh;
Phối hợp với các sở, ban, ngành, các tổ chức và chủ ñầu tư thực hiện dự án
ñầu tư xây dựng, phương án tạo lập các khu tái ñịnh cư tại ñịa phương theo phân

cấp của Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh;
Giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân về bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh
cư theo thẩm quyền ñược giao; ra quyết ñịnh cưỡng chế và tổ chức cưỡng chế ñối
với các trường hợp thuộc thẩm quyền; phối hợp với các cơ quan chức năng tổ chức
thực hiện việc cưỡng theo quyết ñịnh của cơ quan có thẩm quyền.
Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm
Tổ chức tuyên truyền về mục ñích thu hồi ñất, chính sách bồi thường, hỗ trợ
và tái ñịnh cư của dự án;
Phối hợp với Hội ñồng bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư thực hiện xác nhận
ñất ñai, tài sản của người bị thu hồi.
GVHD: TS Phan Trung Hiền

17

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

Phối hợp và tạo ñiều kiện hỗ trợ cho việc chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ và
bố trí tái ñịnh cư cho người bị thu hồi ñất và tạo ñiều kiện cho việc giải phóng mặt
bằng.
Sở Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm18
Hướng dẫn việc xác ñịnh diện tích ñất, loại ñất, hạng ñất và ñiều kiện ñược
bồi thường, ñất không ñược bồi thường khi Nhà nước thu hồi ñất, hướng dẫn việc
xác ñịnh quy mô diện tích ñất thuộc ñối tượng ñược bồi thường hoặc không ñược
bồi thường, mức ñộ bồi thường hoặc hỗ trợ cho từng người sử dụng ñất bị thu hồi
làm cơ sở cho việc tính toán bồi thường và hỗ trợ cho từng ñối tượng.
Chủ trì phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Xây dựng trình Uỷ ban

nhân dân cấp tỉnh quyết ñịnh phạm vi thu hồi ñất của từng dự án.
Ngoài ra, theo Quyết ñịnh số 1735/TTg ngày 01 tháng 12 năm 2008 về việc
ñiều chuyển, nhiệm vụ, quyền hạn ñịnh giá ñất, hồ sơ, tài liệu, tổ chức và cán bộ,
công chức làm công tác ñịnh giá ñất từ ngành tài chính sang ngành Tài nguyên và
Môi trường. Với quyết ñịnh này của Thủ tướng Chính phủ thì Bộ Tài nguyên và
Môi trường sẽ giao nhiệm vụ cho Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp cùng
với Sở Tài Chính tham mưu cho Ủy ban nhân dân trong việc ñịnh giá ñất.
1.2.2.2 Hệ thống cơ quan thực hiện
Căn cứ vào tình hình thực tế ở ñịa phương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh giao
việc thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư cho19:
- Hội ñồng bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh (gọi chung là cấp huyện).
- Tổ chức phát triển quỹ ñất.
Trách nhiệm của Hội ñồng bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư20
Trách nhiệm của Hội ñồng bồi thường hỗ trợ và tái ñịnh cư ñược quy ñịnh cụ
thể tại Điều 40 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP quy ñịnh về bồi thường, hỗ trợ và tái
ñịnh cư khi Nhà nước thu hồi ñất. Hội ñồng bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư giúp
Uỷ ban nhân dân cùng cấp lập và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ
và bố trí tái ñịnh cư; Hội ñồng làm việc theo nguyên tắc tập thể và quyết ñịnh theo

18

Khoản 4 Điều 44 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP
Khoản 1 Điều 25 Nghị ñịnh 69
20
Điều 40 Nghị ñịnh 197/2004/NĐ-CP
19

GVHD: TS Phan Trung Hiền

18

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

ña số; trường hợp biểu quyết ngang nhau thì thực hiện theo phía có ý kiến của Chủ
tịch Hội ñồng.
Trách nhiệm của các thành viên Hội ñồng:
Chủ tịch Hội ñồng chỉ ñạo các thành viên Hội ñồng lập, trình duyệt và tổ
chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư;
Chủ ñầu tư có trách nhiệm giúp Chủ tịch Hội ñồng lập phương án bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư; bảo ñảm ñầy ñủ kinh phí ñể chi trả kịp thời tiền bồi
thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư. Đại diện những người bị thu hồi ñất có trách nhiệm
phản ánh nguyện vọng của người bị thu hồi ñất, người phải di chuyển chỗ ở; vận
ñộng những người bị thu hồi ñất thực hiện di chuyển, giải phóng mặt bằng ñúng
tiến ñộ, các thành viên khác thực hiện các nhiệm vụ theo sự phân công và chỉ ñạo
của Chủ tịch Hội ñồng phù hợp với trách nhiệm của ngành.
Hội ñồng bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư chịu trách nhiệm về tính chính
xác, hợp lý của số liệu kiểm kê, tính pháp lý của ñất ñai, tài sản ñược bồi thường,
hỗ trợ hoặc không ñược bồi thường, hỗ trợ trong phương án bồi thường, hỗ trợ và
tái ñịnh cư.
Tổ chức phát triển quỹ ñất
Tổ chức phát triển quỹ ñất là ñơn vị sự nghiệp có thu, do Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh quyết ñịnh thành lập ở cấp tỉnh, cấp huyện21.
Nhiệm vụ của Tổ chức phát triển quỹ ñất ñược quy ñịnh cụ thể tại Khoản 2 Điều 35
Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP
Nguồn vốn của Tổ chức phát triển quỹ ñất bao gồm, ứng vốn từ Quỹ phát triển

ñất theo quy ñịnh tại Điều 34 Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP, ứng vốn từ ngân sách nhà
nước, các hình thức huy ñộng vốn khác theo quy ñịnh của pháp luật22.
Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính
hướng dẫn về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ chế tài chính của Tổ chức phát
triển quỹ ñất23.
Trong chương một người viết tập trung tìm hiểu các quy ñịnh chung về thu
hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư và các chủ thể ñảm bảo thực hiện. Qua ñó
làm rõ vai trò của các cơ quan quản lý và thực hiện việc thu hồi ñất, bồi thường, hỗ
21

Khoản 1 Điều 35 Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP
Khoản 3 Điều 35 Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP
23
Khoản 4 Điều 35 Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP
22

GVHD: TS Phan Trung Hiền

19

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

trợ và tái ñịnh cư. Qua tìm hiểu, có thể thấy ñược hệ thống quản lý và thực hiện thu
hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư ñược quy ñịnh cụ thể từ trung ương ñến
ñịa phương. Trong ñó, Ủy ban nhân dân các cấp là cơ quan hành chính nhà nước ở
ñịa phương giữ vai trò cầu nối giữa ñịa phương và trung ương. Trong quá trình triển

khai thực hiện các dự án về thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư Ủy ban
nhân dân các cấp là cơ quan quản lý và chịu trách nhiệm chính trong quá trình thực
hiện.

GVHD: TS Phan Trung Hiền

20

SVTH: Hà Thanh Tùng


Đề tài: Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình triển khai thực hiện dự án thu hồi
ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư.

CHƯƠNG 2
VAI TRÒ CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CÁC CẤP TRONG QUÁ TRÌNH
TRIỂN KHAI THỰC HIỆN DỰ ÁN THU HỒI ĐẤT, BỒI THƯỜNG, HỖ
TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
Sau khi tìm hiểu các khái niệm có liên quan cũng như các chủ thể ñảm bảo
thực hiệc việc thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư. Chương này người viết
tập trung ñi sâu vào phân tích “Vai trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong quá trình
triển khai thực hiện dự án thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư” thông qua;
Nghị ñịnh 69/2009/NĐ-CP quy ñịnh bổ sung về quy hoạch sử dụng ñất, giá ñất, thu
hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư, Nghị ñịnh 84/2007/NĐ-CP24, Luật Đất
ñai và các văn bản quy phạm pháp luật khác như Luật khiếu nại tố cáo, Luật tố tụng
hành chính...nhưng trước tiên người viết ñi vào tìm hiểu về trình tự, thủ tục thu hồi
ñất bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư nhằm làm rõ hơn ñề tài cần nghiên cứu.
2.1 Trình tự thủ tục thu hồi ñất, bồi thường, hỗ trợ và tái ñịnh cư
Trình tự thủ tục thu hồi ñất không chỉ là các bước thực hiện nhằm tạo ñiều
kiện thu hồi ñất ñược tiến hành thuận lợi, nhanh chóng, mà còn có nhiều mục ñích

ý nghĩa lớn về phương diện pháp lý25.
Thứ nhất, trong quá trình chuyển quyền sử sụng ñất không mong muốn từ
phía người sử dụng ñất hợp pháp sang nhà nước, thông qua các cơ quan hành chính
nhà nước có thẩm quyền, trình tự thủ tục là ranh giới, phạm vi ñể thực hiện quy
trình này một cách công bằng, bình ñẳng giữa các chủ thể trong một xã hội dân sự.
Thứ hai, trình tự, thủ tục là ñiều kiện chuẩn, là căn cứ ñể các chủ thể có thẩm
quyền giám sát, kiểm tra việc thực thi pháp luật trong suốt quá trình thu hồi ñất và
giải quyết các hệ quả sau này.
Thứ ba, trình tự, thủ tục góp phần bảo ñảm cho việc ñền bù ñược công bằng,
tương xứng. Các thời ñiểm thực hiện việc thu hồi, ñền bù luôn có những ảnh hưởng
nhất ñịnh ñến giá trị ñền bù.
Cuối cùng, trình tự thủ tục bảo ñảm cho các mục ñích thu hồi ñất ñược thực
hiện ñúng ý nghĩa bản chất. Trình tự này ñịnh ra từ giai ñoạn chuẩn bị thu hồi, ñến

24

Nghị ñịnh 84/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 5 năm 2007 quy ñịnh bổ sung về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng
ñất, thu hồi ñất, thực hiện quyền sử dụng ñất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái ñịnh cư khi Nhà nước thu hồi ñất và
giải quyết khiếu nại về ñất ñai
25
Xem trang 61 Luật hành chính ñô thị, nông thôn biên soạn TS Phan Trung Hiền

GVHD: TS Phan Trung Hiền

21

SVTH: Hà Thanh Tùng