(Luận văn thạc sĩ) Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y khoa Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HẠNH

HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2016


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ HẠNH

HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH
TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Văn Quyết

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận văn là cơng trình nghiên cứu độc lập của
bản thân với sự giúp đỡ của người hướng dẫn khoa học. Những thông tin, số
liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn được thực hiện nghiêm túc, mọi số
liệu được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và khách quan.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hạnh


ii

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo - Trường
Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, tới tất cả các
thầy, cô giáo đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tơi trong q trình học tập,
nghiên cứu để hồn thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đối với TS. Trần Văn Quyết người đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tơi trong suốt thời gian nghiên cứu đề
tài thạc sỹ.
Tôi xin chân thành cảm ơn tới các đồng chí, bạn bè, đồng nghiệp và
gia đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên khích lệ để tơi hồn
thành luận văn.
Thái Ngun, tháng 9 năm 2016
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Hạnh

iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC ....................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................... vii
DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... viii
DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................... ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu .................................................................... 4
5. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 4
6. Bố cục luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CƠNG TÁC QUẢN
LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN CÔNG LẬP ....................................... 6
1.1. Cơ sở lý luận về đơn vị sự nghiệp công lập ............................................... 6
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập ................................. 6
1.1.2. Vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập .................................................... 7
1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập ....................................................... 8
1.2. Nội dung công tác quản lý tài chính tại bệnh viện cơng lập ...................... 8
1.2.1. Khái niệm về tài chính và quản lý tài chính tại bệnh viện ...................... 8
1.2.2. Quản lý tài chính bệnh viện .................................................................. 10
1.2.3. Sự cần thiết phải hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện ................ 12
1.2.4. Đặc điểm quản lý tài chính bệnh viện ..................................................... 13
1.2.5. Nội dung của cơng tác quản lý tài chính bệnh viện cơng lập ............... 14
1.2.6. Vai trị của quản lý tài chính bệnh viện ................................................ 19

iv

1.2.7. Cơng tác quản lý các nguồn lực tài chính ............................................. 21
1.2.8. Các cơng cụ quản lý tài chính tại bệnh viện công lập ........................... 24
1.2.9. Các yếu tố ảnh hưởng tới cơng tác quản lý tài chính ở bệnh viện
công lập ........................................................................................................... 26
1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính có hiệu quả tại một số các bệnh viện
công lập ........................................................................................................... 29
1.3.1. Những quy định về quản lý tài chính Bệnh viện của Việt Nam ........... 29
1.3.2. Kinh nghiệm ở các bệnh viện của Việt Nam ........................................ 34
1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học
Thái Nguyên .................................................................................................... 35
Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 37
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37
2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 37
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................... 37
2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 38
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 40
2.3.1. Chỉ tiêu đánh giá công tác lập dự toán .................................................. 40
2.3.2. Chỉ tiêu đánh giá cơng tác thực hiện dự tốn ........................................ 40
2.3.3. Chỉ tiêu đánh giá kết quả cơng tác quyết tốn ...................................... 40
2.3.4. Chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý nguồn lực tài chính ........................ 41
2.3.5. Chỉ tiêu đánh giá cơng tác quản lý chi .................................................. 42
2.3.6. Chỉ tiêu đánh giá công tác trích lập và sử dụng quỹ ............................. 43
Chương 3 THỰC TRẠNG CƠNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI
BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN45
3.1. Tổng quan về Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ... 45
3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 45

3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ......................................................................... 46
3.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy .......................................................................... 47


v

3.1.4. Một số kết quả đạt được ........................................................................ 48
3.2. Thực trạng cơng tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y
Khoa - Đại học Thái Nguyên .......................................................................... 49
3.2.1. Tình hình tổ chức xây dựng dự tốn thu chi của Bệnh viện ................. 49
3.2.2. Tình hình triển khai thực hiện dự tốn thu chi .......................................... 53
3.2.3. Tình hình thanh tra, kiểm tra việc thực hiện dự toán thu chi ................ 66
3.2.4. Tình hình quyết tốn và đánh giá .......................................................... 67
3.3. Thực trạng sử dụng các công cụ quản lý tài chính tại Bệnh viện trường
Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ......................................................... 68
3.3.1. Hệ thống chính sách pháp luật của nhà nước ........................................ 68
3.3.2. Công tác kế hoạch .................................................................................. 69
3.3.3. Quy chế chi tiêu nội bộ ......................................................................... 70
3.3.4. Cơng cụ hạch tốn, kế tốn, kiểm tốn ...................................................... 74
3.3.5. Kiểm tra, thanh tra................................................................................. 75
3.3.6. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ......................................................... 76
3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả quản lý tài chính tại Bệnh viện trường
Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ............................................................ 77
3.4.1. Nhân tố thuộc về môi trường vĩ mô ...................................................... 77
3.4.2. Nhân tố bên trong của bệnh viện .......................................................... 79
3.5. Những nhận xét, đánh giá sau khi phân tích thực trạng quản lý tài chính
tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ...................... 82
3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 84
3.5.2. Những tồn tại và nguyên nhân .............................................................. 85
Chương 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ

TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA - ĐẠI
HỌC THÁI NGUYÊN .................................................................................. 90
4.1. Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại
học Thái Nguyên ............................................................................................. 90


vi

4.1.1. Yêu cầu đối với việc hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường
Đại học Y khoa ................................................................................................. 90
4.1.2. Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa ..... 91
4.1.3. Một số mục tiêu cần đạt trong cơng tác quản lý tài chính ở bệnh viện
trong thời gian tới ............................................................................................ 93
4.2. Một số giải pháp hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học
Y Khoa - Đại học Thái Nguyên ......................................................................... 95
4.2.1. Hồn thiện hệ thống luật pháp tạo mơi trường pháp lý cho quản lý nhà
nước đối với Bệnh viện ................................................................................... 95
4.2.2. Giải pháp xây dựng và thực hiện dự toán thu chi ................................. 96
4.2.3. Giải pháp khai thác nguồn tài chính...................................................... 97
4.2.4. Giải pháp sử dụng nguồn tài chính của Bệnh viện ............................. 101
4.3. Điều kiện để hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại học Y
Khoa - Đại học Thái Nguyên ........................................................................ 105
4.3.1. Về cơ chế, chính sách của Nhà nước .................................................. 105
4.3.2. Về phía cơ quan quản lý chủ quản ...................................................... 105
KẾT LUẬN .................................................................................................. 107
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CƠNG BỐ ................................................. 109
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 110


vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BHXH

: Bảo hiểm xã hội

BHYT

: Bảo hiểm y tế

CHXHCN

: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

CSSK

: Chăm sóc sức khỏe

DVYT

: Dịch vụ y tế

GDP

: Gross Domestic Product
(Tổng sản phẩm quốc nội)

KCB

: Khám chữa bệnh

NSNN

: Ngân sách nhà nước

TTB

: Trang thiết bị

TX

: Thường xuyên

XDCB

: Xây dựng cơ bản

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


viii

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1: Một số kết quả đạt được của Bệnh viện trường Đại học Y Khoa
năm 2013 - 2015 ...................................................................... 49
Bảng 3.2: Các khoản thu dự kiến của bệnh viện từ các hoạt động khám
chữa bệnh ............................................................................... 50
Bảng 3.3: Dự toán nguồn thu của Bệnh viện ............................................. 51

Bảng 3.4: Dự tốn sử dụng kinh phí cho hoạt động của Bệnh viện .............. 53
Bảng 3.5: Kết quả thực hiện thu thực tế dựa theo các nguồn hình thành ...... 54
Bảng 3.6: Thực trạng sử dụng kinh phí cho hoạt động của Bệnh viện Trường
Đại học Y khoa từ năm 2013 - 2015 .......................................... 55
Bảng 3.7: Các quỹ của Bệnh viện trường Đại học Y khoa .......................... 59
Bảng 3.8: Thực trạng biến động vật tư, tài sản của Bệnh viện trường Đại học
Y Khoa ................................................................................... 63
Bảng 3.9: Kết quả thực hiện so với dự toán thu chi của Bệnh viện Trường Đại
học Y khoa từ năm 2013 - 2015 ................................................ 83
Bảng 4.1: Dự báo nguồn thu của bệnh việnnăm 2016 - 2017 ...................... 94


ix

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học
Thái Nguyên ........................................................................... 47


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua hệ thống y tế Việt Nam được đánh giá là có
những bước phát triển mạnh mẽ. Những thành tựu đạt được của y tế là kết quả
của quá trình đổi mới và phát triển của đất nước, trong đó có đổi mới hệ thống
y tế. Thời gian trước đây chúng ta quan niệm y tế, giáo dục … là các lĩnh vực
“phi sản xuất vật chất”, có nghĩa đối lập với lĩnh vực sản xuất vật chất như
nông nghiệp, cơng nghiệp. Chính quan điểm sai lầm này đã kéo theo sự đầu tư
thấp vì xem như đầu tư vào các lĩnh vực này là tiêu tốn nguồn lực của Nhà

nước mà không sáng tạo ra giá trị và giá trị sử dụng. Các bệnh viện, cơ sở y tế
chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp thu đủ, chi đủ. Chuyển sang
kinh tế thị trường chúng ta đã có những thay đổi căn bản trong nhận thức,
quan điểm về ngành y tế. Ngành y tế được coi là một ngành trong hệ thống
kinh tế quốc dân và thuộc nhóm ngành dịch vụ phục vụ các nhu cầu có tính
chất phúc lợi xã hội. Nói cách khác, ngành y tế có đóng góp vào GDP của đất
nước. Đầu tư cho y tế khơng phải là tiêu phí mà là đầu tư cơ bản, đầu tư cho
phát triển. Theo quan điểm mới, bệnh viện là một đơn vị kinh tế dịch vụ
nhưng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ bởi hoạt động cung cấp dịch
vụ của bệnh viện không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất.
Đơn vị kinh tế dịch vụ thông qua các hoạt động dịch vụ của mình để có thu
nhập và tích cực hoạt động khơng vì doanh lợi. Xuất phát từ quan niệm mới
trên, Đảng và Nhà nước ta đã có những thay đổi căn bản trong cơ chế quản lý
tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu trong chương trình nghị sự cải
cách tài chính cơng [19]. Đó là:
Thứ nhất, thay cho việc cấp kinh phí theo số lượng biên chế như hiện
nay bằng việc tính tốn kinh phí căn cứ vào kết quả và chất lượng hoạt động,
hướng vào kiểm soát đầu ra, chất lượng chi tiêu theo mục tiêu cho đơn giản
hơn, tăng quyền chủ động cho đơn vị sử dụng ngân sách [20].


2

Thứ hai, xoá bỏ cơ chế cấp phát theo kiểu “Xin- Cho”, thực hiện chế độ
tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp trên cơ sở xác định nhiệm vụ phải
thực hiện, mức hỗ trợ tài chính từ ngân sách và phần còn lại do đơn vị tự
trang trải.
Thứ ba, khuyến khích các nhà đầu tư trong và ngoài nước phát triển
trong các lĩnh vực giáo dục, y tế. Khuyến khích liên doanh và đầu tư trực tiếp
của nước ngồi vào lĩnh vực này.

Thực tế trên địi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện vừa phải đảm bảo
các mục tiêu tài chính vừa đảm bảo tính hiệu quả, cơng bằng trong chăm sóc
sức khoẻ. Quản lý tài chính bệnh viện trở thành chìa khố quyết định sự thành
công hay thất bại trong việc quản lý bệnh viện; quyết định sự tụt hậu cũng
như phát triển của bệnh viện. Song song với các chiến lược huy động nguồn
lực tài chính cho ngành y tế cũng cần phải có các chính sách nhằm quản lý, sử
dụng nguồn lực tài chính một cách có hiệu quả. Điều này địi hỏi ngành y tế
nói chung và cụ thể là các đơn vị sự nghiệp công lập - nơi trực tiếp nhận các
nguồn lực tài chính này phải có cơ chế quản lý tài chính phù hợp.
Bên cạnh đó khi nghiên cứu cơng tác quản lý tài chính trong các bệnh
viện nói chung và tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái
Ngun nói riêng cho thấy vẫn cịn những hạn chế trong công tác tổ chức xây
dựng dự toán thu chi, thực hiện dự toán thu chi và phương pháp lập dự toán
thu chi của bệnh viện.
Xuất phát từ những yêu cầu về lý luận và thực tiễn, nhận thức được
tầm quan trọng, tính cấp thiết của vấn đề, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Hồn
thiện cơng tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại học Y Khoa Đại học Thái Nguyên” cho luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu về quản lý tài chính bệnh viện đã được một số nhà khoa
học trong lĩnh vực kinh tế y tế quan tâm. Phổ biến các nghiên cứu này được


3

công bố trong các tài liệu giảng dạy của ngành y tế. Có thể nêu lên một số
cơng trình chủ yếu như sau:
- Trần Tấn Trâm (2011): Quản lý tài chính bệnh viện tại thành phố
Hồ chí Minh, Tăng “vốn” và bảo toàn “trị giá vốn”, trong cuốn Quản lý
bệnh viên, Bộ Y tế, NXB Y học, năm 2001, đã phân tích các đặc điểm của tài
chính bệnh viện, phân tích đầu vào, đầu ra tài chính bệnh viện các quy định,

quy trình chi tiêu và đề xuất hướng quản lý tài chính bệnh viện [21].
- Trong cuốn Tổ chức và Quản lý y tế do NXB y học xuất bản năm
2014 đã nêu lên đặc điểm, nội dung, các nguyên tắc quản lý tài chính và
vật tư y tế [18] .
-Phạm Trí Dũng ,Những vấn đề trong quản lý các bệnh viện công
và tư nhân tại Việt Nam, Bài giảng, đã đề cấp đến những vấn đề quản lý
bệnh viện, chỉ ra được những thành công của bệnh viện công được tằng
quyền tự chủ như tăng quyền lực và trách nhiệm, thay đổi và sắp xếp lại bộ
máy, sử dụng hiệu quả hơn nguồn nhân lực, tăng nguồn thu tài chính đáng
kể, chủ động huy động vốn, mở rộng đầu tư nâng cấp, tăng tính cạnh tranh
trong hoạt động [17].
Nhìn chung các cơng trình đã cơng bố đề cập đến những khía cạnh khác
nhau về quản lý tài chính bệnh viện. Tuy nhiên nghiên cứu vấn đề này kể từ
cơ sở lý thuyết, đến phân tích hoạt động thực tiễn và khuyến nghị hướng hồn
thiện vẫn cịn chưa có tính hệ thống.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu chung
Đề xuất các giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý tài chính tại
Bệnh viện trường Đại học Y Khoa - Đại học Thái Nguyên.
3.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý tài chính đối với các
đơn vị sự nghiệp cơng.


4

- Đánh giá, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện trường Đại
học Y Khoa, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế
trong cơng tác quản lý tài chính ở Bệnh viện trường ĐH Y Khoa Thái Nguyên.
- Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh

viện trường Đại học Y Khoa trong những năm tới.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận chung, luận văn tập trung nghiên cứu các hoạt
động của công tác quản lý tài chính và cách thức quản lý tài chính ở Bệnh
viện trường Đại học Y Khoa. Cơ chế, chế độ quản lý tài chính của Nhà
nước đối với đơn vị sự nghiệp công được giới hạn trong các văn bản hiện
hành của Nhà nước.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung đánh giá công tác quản lýtài chính
tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên bao gồm: xây
dựng dự toán thu chi; thực hiện dự toán thu chi; thanh tra, kiểm tra thực hiện
dự tốn; quyết tốn và đánh giá.
Phạm vi khơng gian: Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học
Thái Nguyên
Phạm vi thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài
chính tại Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên trong
khoảng thời gian từ năm 2013 đến năm 2015.
5. Những đóng góp của luận văn
- Góp phần hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận về quản lý tài
chính tại các bệnh viện công trong điều kiện kinh tế thị trường.
- Phân tích kinh nghiệm từ các bệnh viện ở cá c cơ sở y tế công lập
để cung cấp thêm cơ sở thực tiễn của lý thuyết quản lý tài chính bệnh viện
nói chung.


5

- Chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong quản
lý tài chính đối bệnh viện với Bệnh viện Trường Đại họcY Khoa- Đại học

Thái Nguyên hiện nay.
- Đề xuất các phương hướng và giải pháp mang tính khả thi nhằm tăng
cường quản lý tài chính tại Bệnh viện Trường Đại họcY Khoa- Đại học Thái
Nguyên những năm tới.
6. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn được kết cấu thành 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về cơng tác quản lý tài chính của
bệnh viện cơng lập
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện trường
Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên
Chương 4: Một số giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý tài chính tại
Bệnh viện trường Đại học Y Khoa- Đại học Thái Nguyên


6

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA BỆNH VIỆN CƠNG LẬP

1.1. Cơ sở lý luận về đơn vị sự nghiệp công lập
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập
* Khái niệm: Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức được
thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp. Hoạt động sự nghiệp là
những hoạt động cung cấp dịch vụ công cho xã hội nhằm duy trì và đảm
bảo sự hoạt động bình thường của xã hội. Hoạt động sự nghiệp không trực
tiếp tạo ra của cải vật chất nhưng nó tác động trực tiếp tới lực lương sản
xuất và quan hệ sản xuất, có tính quyết định năng suất lao động xã hội.
Những hoạt động sự nghiệp mang tính chất phục vụ là chủ yếu và không

nhằm mục tiêu lợi nhuận [13].
Theo quy định tại Luật viên chức 2010 thì đơn vị sự nghiệp cơng lập là
tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức
chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân,
cung cấp dịch vụ cơng, phục vụ quản lý nhà nước.
Theo thông tư số 12/2012/TT - BTC ban hành ngày 06/2/2012 đơn vị sự
nghiệp công lập được xác định dựa trên những tiêu chuẩn sau:
- Có văn bản quyết định thành lập đơn vị sự nghiệp của cơ quan có
thẩm quyền ở Trung ương hoặc địa phương.
- Được Nhà nước cấp kinh phí và tài sản để hoạt động, thực hiện nhiệm
vụ chính trị; chun mơn và thực hiện một số khoản thu do chế độ nhà nước
quy định.


7

- Có tổ chức bộ máy, biên chế và bộ máy quản lý tài chính kế tốn theo
chế độ Nhà nước quy định được chủ động sử dụng biên chế được cấp có thẩm
quyền giao.
- Có mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nước để ký gửi các khoản thu chi tài chính.
* Đặc điểm của các đơn vị sự nghiệp công lập:
- Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức hoạt động theo nguyên
tắc phục vụ xã hội, khơng vì mục tiêu lợi nhuận.
- Kết quả của hoạt động sự nghiệp chủ yếu là tạo ra các dịch vụ công,
phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình tái sản xuất xã hội.
- Hoạt động sự nghiệp trong các đơn vị sự nghiệp công lập luôn đươc gắn
liền và bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội của nhà nước.
1.1.2. Vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập
- Cung cấp các dịch vụ cơng về giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục, thể
thao… có chất lượng cao cho xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của

nhân dân, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.
- Thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao như: đào tạo và cung cấp
nguồn nhân lực có chất lượng và trình độ cao; khám chữa bệnh, bảo vệ sức
khỏe người dân, nghiên cứu và ứng dụng các kết quả khoa học, công nghệ;
cung cấp các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật… phục vụ cho sự nghiệp cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
- Đối với từng lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, các đơn vị sự nghiệp cơng
lập đề có vai trị chủ đạo trong việc tham gia đề xuất và thực hiện các đề án,
chương trình lớn phục vụ sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
- Thơng qua hoạt động thu phí, lệ phí theo quy định của nhà nước đã
góp phần tăng cường nguồn lực, đẩy mạnh đa dạng hóa và xã hội hóa nguồn
lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội.


8

1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập
1.1.3.1. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo nguồn thu
Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp:
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo tồn bộ chi phí hoạt động
thường xuyên.
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự đảm bảo một phần chi phí hoạt
động thường xuyên, phần cịn lại được NSNN cấp.
+ Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp khơng có
nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do
NSNN bảo đảm tồn bộ kinh phí hoạt động.
1.1.3.2. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo nội dung hoạt động
- Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động:
+ Đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo
+ Đơn vị sự nghiệp y tế

+ Đơn vị sự nghiệp văn hóa thơng tin
+ Đơn vị sự nghiệp thể dục, thể thao
+ Đơn vị sự nghiệp phát thanh, truyền hình
+ Đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ, môi trường
+ Đơn vị sự nghiệp kinh tế
+ Đơn vị sự nghiệp khác
1.2. Nội dung cơng tác quản lý tài chính tại bệnh viện cơng lập
1.2.1. Khái niệm về tài chính và quản lý tài chính tại bệnh viện
Tài chính là một hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình
phân phối và sử dụng dưới hình thức giá trị nguồn của cải vật chất xã hội,
thơng qua đó các quỹ tiền tệ tập trung và không tập trung được hình thành và
sử dụng nhằm đạt được các mục tiêu về tái sản xuất và thoả mãn nhu cầu đời
sống của các cá nhân và cộng đồng.


9

Với ý nghĩa đó, “Tài chính bệnh viện là hệ thống các quan hệ phân
phối và sử dụng dưới hình thức tiền tệ nguồn của cải vật chất của xã hội,
thơng qua đó hình thành các quỹ tập trung và không tập trung nhằm đảm bảo
cho bệnh viện thực hiện được các chức năng nhiệm vụ của mình”. [22]
Về cơ bản, tài chính bệnh viện là tài chính của đơn vị cơ sở, một bộ
phận của hệ thống tài chính quốc gia hoạt động trong lĩnh vực y tế. Nó phản
ánh mối quan hệ giữa 4 chủ thể cơ bản trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe
nhân dân đó là:
- Người cung cấp dịch vụ,
- Người sử dụng dịch vụ,
- Người thanh tốn trung gian
- Và Chính phủ.
Người cung cấp DVYT (Bệnh viện): Người cung cấp DVYT giữ vai trò

đảm bảo các dịch vụ y tế cho nhân dân và nhận tiền từ người sử dụng dịch vụ
hay người thanh toán trung gian.
Người sử dụng dịch vụ y tế: Người sử dụng dịch vụ y tế giữ vai trò
nhận (hưởng) các dịch vụ và thanh toán trực tiếp hay gián tiếp cho bệnh viện,
người cung cấp dịch vụ y tế. Người sử dụng dịch vụ y tế có thanh tốn một
phần hoặc tồn bộ giá thành của dịch vụ, phần cịn lại có thể do Chính phủ,
người thanh tốn trung gian hoặc một quỹ nào đó khác thanh tốn tuỳ theo
quy định.
Người thanh toán trung gian: Người thanh toán trung gian giữ vai trò
nhận tiền người sử dụng dịch vụ y tế hay từ Chính phủ để thanh tốn cho
người cung cấp dịch vụ y tế.
Chính phủ: Chính phủ giữ vai trò ban hành luật pháp, giám sát và điều
hành tài chính giữa người cung cấp dịch vụ và người sử dụng dịch vụ thơng
qua chính sách, nội dung chi của ngân sách quốc gia và các quy định về kiểm
soát hoạt động chu chuyển và thanh toán tiền tệ trong hệ thống tài chính.


10

Chính phủ cũng có thể điều chỉnh cơ chế hoạt động của hệ thống tài chính
bệnh viện trong những trường hợp cần thiết.Trong các bệnh viện, Nhà nước là
chủ thể quản lý, đối tượng quản lý là tài chính bệnh viện. Tài chính bệnh viện
như đã nói trên bao gồm các hoạt động và quan hệ tài chính liên quan đến
quản lý, điều hành của Nhà nước trong hoạt động của bệnh viện.
Trong hoạt động tài chính, 4 bộ phận cơ bản này quan hệ với nhau một
cách chặt chẽ.
1.2.2. Quản lý tài chính bệnh viện
Quản lý tài chính bệnh viện là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh
tế bệnh viện và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính bệnh
viện được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý

thích hợp, có tác động tích cực tới các q trình chăm sóc và bảo vệ sức khỏe
nhân dân theo các phương hướng phát triển đã được hoạch định[17]. Việc
quản lý, sử dụng nguồn tài chính bệnh viện có liên quan trực tiếp đến hiệu quả
kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế,
ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng
nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài
chính. Là chủ thể quản lý, Nhà nước có thể quản lý hoạt động tài chính của
các đơn vị sự nghiệp trong những điều kiện cụ thể nhằm đạt được những mục
tiêu nhất định.
Quản lý tài chính bệnh viện là sử dụng tổng thể các phương pháp, các
hình thức và cơng cụ để xây dựng dự tốn thu, chi tài chính, tổ chức chấp
hành dự tốn thu, chi tài chính hàng năm theo chế độ, chính sách của Nhà
nước và thực hiện quyết tốn thu, chi ngân sách của bệnh viện. [22]
Như vậy, về thực chất, đó là hoạt động nhằm quản lý và sử dụng tồn bộ
các nguồn vốn (vốn do Chính phủ cấp, vốn viện trợ, vốn vay và các nguồn vốn
khác), tài sản, vật tư của đơn vị để phục vụ hoạt động bệnh viện (cơng tác phịng
bệnh, khám chữa bệnh, chăm sóc y tế ban đầu, nghiên cứu khoa học, tuyên
truyền, huấn luyện…).


11

Quản lý tài chính bệnh viện với phương châm là sử dụng các nguồn lực
đầu tư cho y tế để cung cấp các dịch vụ y tế cho nhân dân một cách hiệu quả và
cơng bằng.
Tính hiệu quả chú trọng đến trình độ trang bị kỹ thuật, phương pháp
phân phối nguồn lực, hiệu lực quản lý hành chính và chất lượng dịch vụ y tế
cung cấp cho nhân dân.
Tính cơng bằng đòi hỏi phải cung cấp các dịch vụ y tế ngang nhau cho
những người có cùng mức độ bệnh tật như nhau. Nói cách khác, ai có nhu cầu

cần được chăm sóc y tế nhiều hơn thì được chăm sóc nhiều hơn.
Việc đánh giá cơng tác quản lý tài chính bệnh viện thường được quan
tâm trên các khía cạnh sau:
Thứ nhất, về nguồn thu. Yêu cầu là phải tăng nguồn thu đảm bảo kinh
phí hoạt động của bệnh viện. Trong điều kiện kinh tế thị trường, ngoài NSNN
cấp là nguồn kinh phí chính phục cho các hoạt động của sở y tế cơng, c ̣n có
các nguồn khác có thể tạo ra được như từ viện phí, huy động tham gia bảo
hiểm y tế, các khoản viện trợ, v.v…Quản lý tài chính tốt thể hiện ở chỗ một
mặt khai thác tốt nguồn tài chính từ NSNN, mặt khác phải chú ý khai thác các
nguồn tài chính khác.
Thứ hai, phân bổ hợp lý cho các khoản chi tiêu, tập trung nguồn kinh
phí cho các nội dung hoạt động chính.Trong một cơ sở y tế cơng, có rất nhiều
lĩnh vực hoạt động cần chi như chi cho sự nghiệp y tế, chi cho hành chính,
quản lý, chi đào tạo, chi cho nghiên cứu khoa học.Cần ưu tiên cho các hoạt
động trực tiếp phục vụ chăm sóc sức khoẻ nhân dân, giảm các khoản chi hành
chính, quản lý.
Thứ ba, phải đảm bảo tính hiệu quả.Hiệu quả cần được hiểu là hiệu quả
về mặt y học (sức khoẻ), hiệu quả về kinh tế (tiết kiệm được chi phí) và hiệu
quả về mặt xã hội (đem lại lợi ích cho xã hội).


12

Thứ tư, đảm bảo tính cơng bằng.Quản lý tài chính cũng là làm thế nào
cho đồng tiền sử dụng vừa có hiệu quả, vừa cơng bằng.Vậy thế nào là cơng
bằng trong phân bổ tài chính? Các tiêu chí sau đây giúp chúng ta hiểu cụ thể
hơn về quản lý tài chính một cách cơng bằng.
Trả phí dịch vụ y tế được gọi là cơng bằng là mức trả phí cho cùng một
dịch vụ tỷ lệ thuận theo mức thu nhập. Người giàu phải đóng góp (trả phí)
nhiều hơn và ngược lại, người nghèo phải đóng góp ít hơn. Như vậy sẽ không

công bằng khi: Người giàu và nghèo phải chi phí cho cùng một dịch vụ như
nhau. Vùng giàu và nghèo (huyện) trong một địa phương (tỉnh) cùng có
chung một mức phân bổ ngân sách hoặc mức ưu tiên cho đầu người khơng
khác nhau.
Hiện nay các bệnh viện chưa có cơ chế thu phí rõ ràng và chưa có cơ sở
pháp lý để thu thấp hơn đối với các bệnh nhân nghèo. Người nghèo thường trả
phí thấp hơn do hạn chế xét nghiệm và dịch vụ cũng như dùng thuốc nội, thuốc
rẻ tiền hơn so với những người có khả năng chi trả cao. Điều này thực chất là
mất công bằng.
Nguồn lực, đặc biệt là nguồn tài chính của cơ sở y tế công luôn hạn
chế, cần phân bổ hợp lý chi tiêu để đảm bảo các hoạt động chăm sóc sức khoẻ
đều có khoản kinh phí nhất định thích hợp duy trì hoạt động đó một cách hiệu
quả và đảm bảo sự cơng bằng.
1.2.3. Sự cần thiết phải hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện
Hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện là cần thiết xuất phát từ
những lý do sau:
- Tăng cường vai trò tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lý tài chính
theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP về Quy định quyền tự chủ, tự chịu trách
nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với
sự nghiệp công lập và từ ngày 06/04/2015 là Nghị định 16/2015/NĐ-CP về
Quy chế cơ chế tự chủ của sự nghiệp công lập. Điều đó giúp bệnh viện tự chủ


13

trong quản lý tài chính, tự thu, chi theo nhu cầu, không chịu áp lực từ cơ quan
quản lý cấp trên, góp phần hồn thành tốt nhiệm vụ và chức năng của một đơn
vị đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh nhà. Đồng thời, tăng cường vai trò tự chủ,
tự chịu trách nhiệm về mặt tài chính giúp cho việc quản lý tài chính của bệnh
viện một cách hiệu quả và tiết kiệm, chống lãng phí.

- Hồn thiện bộ máy quản lý tài chính tại bệnh viện. Quản lý tài chính
tại bệnh viện ngày càng hồn thiện sẽ góp phần thúc đẩy tinh thần, trách
nhiệm của bộ máy trong việc áp dụng chính sách, quy luật của Nhà nước gắn
với nhiệm vụ, mục tiêu của bệnh viện. Từ đó giúp việc đưa ra quyết định chi
tiêu một cách hợp lý, bộ máy quản lý tài chính trong bệnh viện được tinh
giản, gọn nhẹ, tìm ra những người có năng lực quản lý tài chính.
- Tăng thu nhập cho cơng nhân viên chức trong bệnh viện góp phần cải
thiện đời sống vật chất tinh thần. Việc hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh
viện góp phần mở rộng, khai thác nguồn thu đi đôi với sự sắp xếp lại biên
chế, các nội dung thu, chi được quản lý sát sao nhằm nâng cao thu nhập tăng
thêm cho công nhân viên chức trong bệnh viện. Mặt khác, bệnh viện có thể
giảm nhẹ một phần gánh nặng chi ngân sách Nhà nước cho đơn vị.
- Góp phần tăng cường khả năng thanh tra, kiểm tra, kiểm sốt. Việc
hồn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện góp phần tự chủ, nâng cao tinh thần
trách nhiệm, đưa ra các quyết định thu, chi đúng đắn, hợp lý cùng với q
trình thanh tra, kiểm sốt, kiểm tra tạo điều kiện việc thực hiện và quyết toán
ngân sách sát với dự toán được lập đầu năm, tránh tình trạng điều chỉnh dự
tốn thường xun.
1.2.4. Đặc điểm quản lý tài chính bệnh viện
Quản lý tài chính bệnh viện là chìa khóa quyết định sự thành cơng hay
thất bại của quản lý bệnh viện, sự tụt hậu hay phát triển bệnh viện. Hoạt động
tài chính của các bệnh viện cơng Việt Nam nói chung và Bệnh viện trường
Đại học Y khoa nói riêng hiện nay có chung năm đặc điểm sau:


14

- Tài chính bán bao cấp: vừa bao cấp vừa thu một phần viện phí. Có
những bệnh bao cấp 100%, có bệnh bao cấp khơng đáng kể.Bệnh viện phải
thực thi công bằng y tế nghĩa là chất lượng điều trị của hai nhóm được và

khơng được bao cấp phải như nhau.
- Tài chính bán chỉ huy: đại đa số các mục sử dụng kinh phí cũng
như các mục thu đều phải vào “khung quy định”. Tuy nhiên vẫn có một số
dịch vụ thu theo quy định riêng của mỗi bệnh viện được xây dựng căn cứ vào
biểu giá.
- Tài chính tập trung điều hành: phần lớn tập trung chi vào điều hành
như lương, điều trị, sửa chữa và chi phí quản lý khác. Tỉ lệ đầu tư xây dựng
cơ bản và mua sắm trang thiết bị để đổi mới bệnh viện thấp.
- Tài chính khơng tích lũy: đây là đặc điển cần lưu ý nhất. Với cơ chế
quản lý tài chính bệnh viện như hiện nay các bệnh viện cơng ít có cơ may
phát triển do khơng có quỹ dự phịng, tích lũy. Tuy nhiên với cơ chế quản lý
tài chính khoản chi, bệnh viện có nhiều khả năng phát triển hơn do chủ động
về tài chính.
- Tài chính khơng có chỉ số lượng giá hiệu quả: Nhà nước quản lý
nguồn thu và nhất là quản lý chặt các quy trình sử dụng kinh phí nhưng hồn
tồn khơng đề ra các chỉ số lượng giá đầu ra hay hiệu quả sử dụng. Vì vậy đặt
quản lý tài chính bệnh viện vừa “dễ” lại vừa “khó” tùy vào cách nhìn của mỗi
nhà quản lý bệnh viện.
1.2.5. Nội dung của công tác quản lý tài chính bệnh viện cơng lập
Xây dựng dự toán thu chi
Dự toán thu chi của bệnh viện là bản kế hoạch dự kiến các khoản thu và
các khoản thu chi tiêu tài chính của bệnh viện trong một năm.
Về thực chất, lập dự toán thu chi của bệnh viện là thơng qua các nghiệp
vụ tài chính để cụ thể hóa định hướng phát triển, kế hoạch hoạt động ngắn hạn
của bệnh viện, trên cơ sở tăng nguồn thu hợp pháp và vững chắc, đảm bảo