Thực trạng hoát động khoa học và công nghệ ở nước ta hiện nay

NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC
VÀ CÔNG NGHỆ Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

K

Đặng Thị Tố Tâm*

hoa học và cơng nghệ đóng vai trò là nền tảng, động lực thúc đẩy q trình cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước. Vai trò của khoa học và cơng nghệ ln được Đảng và Nhà nước xem
là nhân tố động lực trong phát triển kinh tế xã hội, nền tảng và nhân tố quyết định thắng
lợi của cơng cuộc cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế của đất nước. Điều này
đã được thể hiện rõ trong Nghị quyết số 20-NQ/TW Khóa XI của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng
sản Việt Nam, Luật Khoa học và Cơng nghệ năm 2013 và Chiến lược Phát triển khoa học và cơng nghệ
Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020.
Trong những năm qua, việc triển khai các nhiệm vụ khoa học và cơng nghệ, ứng dụng kết quả nghiên
cứu đã góp phần tạo ra sự chuyển biến rõ rệt về năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất, nâng
cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm hàng hố. Tuy nhiên, một vấn đề lớn đang được đặt ra hiện nay là
làm thế nào để nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học và cơng nghệ. Để góp phần giải quyết
vấn đề này, bài viết đánh giá thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học và cơng nghệ ở Việt Nam qua một
số nội dung: Thực trạng đầu tư cho hoạt động khoa học cơng nghệ từ ngân sách nhà nước; Thực trạng đội
ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học; Thực trạng cơng trình khoa học được cơng bố
Từ khóa: Khoa học và cơng nghệ.
Current situation of science and technology activities of Vietnam
Science and technology serve as the foundation and driving force for the country’s industrialization
and modernization process. The role of science and technology is always considered by the Party and the
State to be the driving force in socio-economic development, the foundation and the decisive factor for
the success of industrialization, modernization and international integration of the country. This is clearly
shown in Resolution No.20-NQ/TW of the XI Congress of the Central Committee of the Communist Party
of Vietnam, Law on Science and Technology 2013 and Strategy for Science and Technology Development of

Vietnam period 2011-2020.
Over the past years, the implementation of scientific and technological tasks and the application of
research results have contributed to a marked change in productivity, quality and efficiency in production,
and competitive capacity improvement. However, a big problem now being raised is how to improve the
quality of scientific and technological research activities. This is a big deal and in order to contribute to solving
this problem, the article evaluates the current situation of scientific and technological research activities in
Vietnam through a number of contents: Current situation of investment in science and technology activities
from the state budget; actual status of scientific researchers; actual status of published scientific works.
Keywords: Science and technology.
Thực trạng đầu tư cho hoạt động khoa học
cơng nghệ từ ngân sách nhà nước

mạnh so với mức 1,36% trong năm 2014, song

Năm 2015, đầu tư cho khoa học cơng nghệ từ

giảm mạnh so với mức 1,85% năm 2006. Tính theo

ngân sách nhà nước đạt khoảng 17.390 tỷ đồng,

tỷ trọng đầu tư cho khoa học cơng nghệ/GDP từ

*Học viện Chính trị Khu vực I
6

bằng 1,52% tổng chi ngân sách nhà nước, tăng

Số 145 - tháng 11/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TỐN

ngân sách nhà nước giai đoạn 2006-2015 thì cũng
giảm từ mức 0,51% xuống mức 0,41%. Như vậy,
tổng đầu tư của Việt Nam cho khoa học công nghệ
hàng năm vẫn dưới 1% GDP.

đầu tư ngân sách nhà nước cho hoạt động khoa học
và công nghệ với mức kinh phí vào khoảng 1,4 1,85% tổng chi ngân sách nhà nước, chiếm từ 0,4
đến 0,6% GDP.

Hiện nay, hoạt động khoa học và công nghệ
phần lớn được đầu tư từ ngân sách nhà nước.
Điều này đã được cụ thể hóa rõ nét ở Nghị định số
95/2014/NĐ-CP ngày 17/10/2014 của Chính phủ
quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt
động khoa học và công nghệ. Bình quân hàng năm,

Đầu tư từ ngân sách nhà nước cho khoa học và
công nghệ từ năm 2006 đến năm 2015 đều có xu
hướng tăng: Năm 2006 là 5.429 tỷ đồng, đến năm
2015 đạt 17.390 tỷ đồng, qua đó cho thấy sự quan
tâm của Đảng và Nhà nước đối với hoạt động khoa
học và công nghệ. (1)

Trong đó, tổng đầu tư quốc gia cho nghiên cứu

tăng cường xã hội hóa trong nghiên cứu khoa học

và phát triển khoa học và công nghệ là 13.390,6 tỷ
đồng thì đầu tư từ ngân sách nhà nước chiếm hơn
một nửa: 7.591,6 tỷ đồng (tương đương 56,7%),

trong khi nguồn đầu tư từ doanh nghiệp là
5.597,3 tỷ đồng đạt 41,8%, còn lại chỉ có 201,7 tỷ
đồng (tương đương 1,5%) là từ nguồn vốn nước
ngoài. Nhìn chung, đầu tư từ ngân sách nhà nước
cho khoa học và công nghệ đóng vai trò hết sức
quan trọng.

và công nghệ.
Riêng về chi sự nghiệp cho khoa học và công
nghệ, trong giai đoạn 2016 - 2019, mặc dù điều
kiện ngân sách nhà nước còn gặp nhiều khó khăn,
nhưng bố trí chi ngân sách nhà nước cho phát triển
hoạt động khoa học và công nghệ luôn ưu tiên năm
sau tăng cao hơn so với năm trước. Theo báo cáo
của Bộ Khoa học và Công nghệ, giai đoạn 2016 2018 chi ngân sách nhà nước cho khoa học và công

Năm 2016, trong cơ cấu chi cho khoa học và

nghệ được đảm bảo ở mức 2% tổng chi ngân sách

công nghệ, ngân sách nhà nước chiếm 52%, nguồn

nhà nước. Cơ cấu kinh phí đầu tư phát triển/kinh

từ doanh nghiệp đã tăng lên 48%. Sự chuyển biến

phí sự nghiệp khoa học và công nghệ liên tục được

tích cực này có được nhờ doanh nghiệp đã quan

đảm bảo theo tỷ lệ 40/60. Tổng dự toán chi ngân

tâm nhiều hơn tới khoa học và công nghệ và sự đầu

sách nhà nước sự nghiệp khoa học và công nghệ

tư trọng điểm của một số doanh nghiệp lớn như:

giai đoạn 2016 - 2019 đã được Quốc hội thông qua

Tập đoàn Viễn thông Quân đội; Tập đoàn Dầu khí

tại các nghị quyết về về phân bổ ngân sách hàng

quốc gia. Đây là dấu hiệu cho thấy hiệu quả trong

năm là 46.729 tỷ đồng. Nguồn lực tài chính cho
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 145 - tháng 11/2019

7


NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI

8

phát triển khoa học và công nghệ đã được bố trí
tăng dần trong những năm gần đây. Theo đó, trong

năm 2019, tổng chi sự nghiệp cho khoa học và công
nghệ đạt 12.825 tỷ đồng, tăng khoảng 22% so với
năm 2016. (3)

phủ (Nghị định, Quyết định), 88 văn bản cấp Bộ

Hiệu quả đầu tư từ ngân sách nhà nước cho hoạt
động khoa học và công nghệ

đó vẫn còn nhiều bất cập, cụ thể:

(Thông tư, Thông tư liên tịch).
Tuy nguồn đầu tư từ ngân sách nhà nước cho
phát triển khoa học và công nghệ thời gian qua đã
có được những kết quả nhất định, nhưng bên cạnh
Một là, hàng năm, mặc dù đầu tư ngân sách nhà

Đầu tư từ ngân sách nhà nước cho hoạt động
khoa học và công nghệ đã đạt được những kết
quả sau:

nước cho khoa học và công nghệ đã có tăng nhưng

Thứ nhất, luôn là nguồn đầu tư chủ yếu, cơ bản
cho hoạt động nghiên cứu khoa học; góp phần
quan trọng vào quá trình thúc đẩy phát triển đào
đạo nguồn nhân lực, chuyển giao công nghệ (bình
quân hàng năm chi ngân sách nhà nước cho hoạt
động khoa học công nghệ chiếm khoảng 2% tổng
chi của ngân sách nhà nước, tương đương 0,6%

GDP và tăng bình quân mỗi năm là 19%).

công nghệ như hiện nay. So với các nước, nguồn

vẫn chưa đáp ứng đủ với nhu cầu phát triển, đẩy
mạnh các hoạt động nghiên cứu, đổi mới khoa học
lực tài chính từ ngân sách nhà nước để đầu tư cho
khoa học và công nghệ ở Việt Nam còn hạn chế. Ở
Việt Nam, ngân sách nhà nước đầu tư cho khoa học
và công nghệ chỉ chiếm 0,6% GDP, còn châu Âu
năm 2013 là 2,01%, Nhật Bản năm 2013 là 3,47%,
Mỹ năm 2012 là 2,81%...
Hai là, việc phân bổ ngân sách nhà nước để phát

Thứ hai, đã có sự thay đổi về cơ cấu, phân cấp để
phù hợp với nhu cầu nguồn lực đầu tư hiện tại, từ
đó góp phần thúc đẩy hoạt động khoa học và công
nghệ phát triển bền vững.

triển khoa học và công nghệ còn phân tán, dàn trải,

Thứ ba, cơ sở pháp lý về đầu tư ngân sách nhà
nước cho khoa học và công nghệ ngày càng hoàn
thiện hơn, chi tiết và cụ thể hóa rõ nét hơn. Cụ thể,
gồm 38 văn bản cấp Chính phủ, Thủ tướng Chính

đào tạo cán bộ khoa học và công nghệ còn ở mức

Số 145 - tháng 11/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

thiếu tập trung, thiếu mục tiêu ưu tiên, chưa đảm
bảo theo những tiêu chí rõ ràng, thiếu cơ chế minh
bạch (Chủ yếu tập trung chi cho bộ máy; Chi cho
thấp; Chi lương cho cán bộ nghiên cứu khoa học
và công nghệ cũng còn thấp)... do đó dẫn đến hiệu
quả đầu tư còn thấp.


Ba là, hiệu quả sử dụng nguồn lực đầu tư từ
ngân sách nhà nước cho khoa học và công nghệ
còn thấp. Bởi hiện nay chưa xây dựng được một cơ
chế thực sự phù hợp, từ đó để gắn kết phân bổ ngân
sách nhà nước cho các tổ chức khoa học và công
nghệ với các yêu cầu và nhiệm vụ cụ thể về các sản
phẩm khoa học và công nghệ mà các đơn vị nghiên
cứu cần thực hiện.
Kinh phí ngân sách nhà nước cấp để thực hiện
nhiệm vụ khoa học công nghệ có nhiều bất cập, cơ
cấu chi chưa thực sự phù hợp (ước tính có khoảng
20% tiền dành cho khoa học công nghệ thực chất
đầu tư cho hoạt động sáng tạo của các nhà nghiên
cứu, còn 80% nằm ở khâu đầu tư gián tiếp).
Thực trạng đội ngũ cán bộ nghiên cứu
khoa học
Theo thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ,
đến năm 2016, nước ta đã có hơn 24.300 Tiến sĩ,
101.000 Thạc sỹ. So với năm 1996 đội ngũ này tăng
trung bình 11,6%/năm, trong đó Tiến sỹ tăng 7%/
năm, Thạc sỹ tăng 14%/năm. Hiện cả nước có hơn
10.774 Giáo sư, Phó Giáo sư, tuổi trung bình của

cán bộ khoa học có học vị, học hàm khá cao. Bình
quân chung là 57,2 tuổi. Số cán bộ học vị, học hàm
cao ở tuổi 50 chỉ chiếm 12% trong khi đó tuổi từ
56 trở lên là 65,7%, riêng Giáo sư chiếm tới 77,4%
và Phó Giáo sư chiếm 62%. Khi phân chia theo lứa
tuổi các cán bộ khoa học công nghệ có học hàm
thì phần đông Giáo sư có tuổi trên 60 và Phó Giáo
sư có tuổi từ 56 đến 60. Trong số các Giáo sư và
Phó Giáo sư thì nam là 83,5%, nữ 16,5% (3). Khi
một bộ phận lớn các cán bộ khoa học chủ chốt
đang về già và sẽ không có khả năng làm việc thì
đội ngũ cán bộ trẻ thay thế lại chưa được chuẩn bị
bồi dưỡng đào tạo. Hẫng hụt đội ngũ cán bộ khoa
học công nghệ đầu ngành sẽ diễn ra trong tương
lai rất gần.
Ngoài ra, còn có nhiều cán bộ nghiên cứu triển
khai thuộc các viện nghiên cứu, trung tâm và nhiều
nhà khoa học vừa nghiên cứu, vừa giảng dạy trong
các trường đại học, cao đẳng, cơ sở đào tạo sau đại
học. Đây thực sự là nguồn nhân lực nòng cốt cho
sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, được đào
tạo từ nhiều nguồn khác nhau.

Theo kết quả điều tra, thống kê năm 2015 do Bộ
Nội vụ tiến hành đối với 25 cơ quan Trung ương và
48 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong cả
nước thì tổng số viên chức khoa học và công nghệ
(theo 08 chức danh nghề nghiệp) là 43.849, trong
đó, khối các cơ quan Trung ương là 32.881 và các
tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là 10.968.

Số lượng viên chức khoa học và công nghệ là
nam giới chiếm 78.03% tổng số lượng viên chức
khoa học và công nghệ đã thống kê được. Tỷ lệ
này ở khối các cơ quan trung ương là 80%, và khối
địa phương là 71.3%. Đây là kết quả cho thấy có
sự chênh lệch rất lớn về giới tính, nếu như không
phải những lĩnh vực hoạt động nghề nghiệp nhất
thiết (chỉ có thể do nam giới thực hiện) thì rất cần
có sự điều chỉnh về tiêu chí bình đẳng giới khi đề
xuất với các cơ quan có thẩm quyền về những quan
điểm, định hướng và giải pháp phát triển đội ngũ
viên chức khoa học và công nghệ ở cả khối trung
ương và khối địa phương trong thời gian tới.
Về độ tuổi của viên chức khoa học và công nghệ:
Số lượng viên chức khoa học và công nghệ có độ
tuổi từ 31 đến 40 chiếm tỷ lệ lớn nhất (39.9%),
tiếp đến là độ tuổi từ 41 đến 50 (25.8%) và 30 trở
xuống (22.6%). Độ tuổi từ 51 trở lên chiếm tỷ lệ
thấp nhất (11.7%). Nếu tính độ tuổi từ 41 trở lên
là đã có khả năng tư duy độc lập trong nghiên cứu
khoa học thì tỷ lệ này ở khối trung ương là 41.4%
và địa phương là 37.5%. Đây là tỷ lệ khá hợp lý
trong cơ cấu tuổi và khả năng cung ứng sản phẩm
khoa học công nghệ đối với viên chức khoa học và
công nghệ. Tuy nhiên, tỷ lệ độ tuổi từ 40 trở xuống
chiếm lớn nhất (62.5%), cũng cho thấy điểm chưa
hợp lý là lực lượng nghiên cứu chính chưa đủ đáp
ứng yêu cầu rất cao của sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa. Tình trạng thiếu hụt nhà khoa
học giỏi, nhà khoa học đầu ngành hơn lúc nào hết

là vấn đề đáng lo ngại do số lượng nhà khoa học
có trình độ cao và có kinh nghiệm ngày càng giảm
do đến tuổi nghỉ hưu, đặc biệt là các nhà khoa học
đầu ngành, các tổng công trình sư đủ năng lực
chủ trì các nhiệm vụ khoa học và công nghệ quan
trọng, quy mô quốc gia và quốc tế. Số lượng viên
chức khoa học và công nghệ trẻ là lực lượng kế cận
khá đông nhưng lại có khoảng cách quá xa (về độ
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 145 - tháng 11/2019

9


NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI

tuổi, kinh nghiệm, năng lực, lòng say mê) với thế
hệ đi trước.
Về trình độ học vấn, học vị: Tỷ lệ viên chức
khoa học và công nghệ có trình độ Thạc sĩ và Tiến
sĩ chiếm 27.5% (ở địa phương, tỷ lệ này chỉ đạt 7%),
trình độ Đại học là 60.7%. Tỷ lệ có trình độ Cao
đẳng và tỷ lệ có trình độ Trung cấp là 11.2%, tuy
nhiên, con số này ở địa phương là khoảng 28%. Tỷ
lệ này nói chung khá phù hợp với thống kê về tỷ
lệ chức danh nghề nghiệp đã nêu trên. Tuy nhiên,
viên chức khoa học và công nghệ có trình độ cao
(Tiến sỹ), viên chức khoa học và công nghệ giữ
chức danh khoa học chủ yếu tập trung ở các cơ

quan trung ương và các trường đại học. Chính sự
phân bố không đồng đều đã dẫn tới hệ quả là thiếu
hụt một lực lượng lớn các nhà nghiên cứu đảm
nhiệm các nhiệm vụ khoa học và công nghệ ở các
địa phương, đặc biệt là các địa bàn xa xôi, miền núi.

Trong thời gian 15 năm qua (2001-2015), các
nhà khoa học Việt Nam đã công bố được 18.076
bài báo khoa học trên các tập san trong danh mục
ISI. So sánh với các nước Đông Nam Á trong cùng
thời kỳ, số bài báo khoa học của Việt Nam đã vượt
qua Indonesia và Philippines, nhưng vẫn còn thấp
hơn so với Thái Lan, Malaysia và Singapore. Số bài
báo khoa học của Việt Nam chỉ mới bằng 28% của
Thái Lan, 25% của Malaysia và 15% của Singapore.
Trong khi đó, dân số Việt Nam gấp 17 lần Singapore,
ba lần Malaysia và gần gấp rưỡi Thái Lan.

Thực trạng công trình khoa học được công bố

Số bài báo liên tục tăng nhanh, từ 362 bài
(2001) lên 2.906 bài (2015). Tính trung bình, tỷ lệ
tăng trưởng mỗi năm là 17%. Tỷ lệ tăng trưởng của
Việt Nam có phần cao hơn so với Thái Lan (13%/
năm), nhưng thấp hơn so với Malaysia (22%/năm).
Malaysia xuất phát thấp hơn Thái Lan, nhưng có tỷ
lệ tăng trưởng cao, đến nay đã vượt qua Thái Lan,
và dự kiến sẽ vượt qua Singapore trong vài năm tới.

Mặc dù, có đội ngũ nhân lực khoa học và công

nghệ hùng hậu, nhưng trên thực tế Việt Nam chưa
có nhiều công trình, sản phẩm nổi bật, mang tính
đột phá ở tầm khu vực và thế giới. Số công trình
khoa học được công bố quốc tế có tốc độ tăng trung
bình 22%/năm, nhưng giá trị tuyệt đối và chỉ số
trích dẫn còn thấp, nhất là khi so sánh với các nước
trong khu vực và thế giới. Tổng số công bố khoa học
và công nghệ của Việt Nam trong cơ sở dữ liệu Web
of Science giai đoạn 2010-2014 là 9.976 bài báo, xếp
thứ 59 trên thế giới; so với khu vực, Việt Nam đứng
sau Singapore (xếp thứ 32), Malaysia (xếp thứ 38)
và Thái Lan (xếp thứ 43), cao hơn Indonesia (xếp
thứ 62) và Philipinnes (xếp thứ 66).

Tuy số bài báo khoa học trên các tập san quốc tế
của Việt Nam tăng nhanh trong thời gian gần đây
(17%/năm), nhưng vì điểm xuất phát thấp nên vẫn
còn một khoảng cách khá xa so với hai nước đang
lên là Thái Lan và Malaysia, cũng như Singapore.
Cho đến nay, số bài báo khoa học của Việt Nam
vẫn chỉ bằng 15% của Singapore và thấp hơn 1/3
của Thái Lan và Malaysia. Với tốc độ tăng trưởng
như hiện nay, có thể ước tính rằng đến năm 2030,
số bài báo khoa học của Việt Nam cũng chỉ bằng
Singapore năm 2015, và đến năm 2025 Việt Nam
cũng chỉ bằng Thái Lan của năm 2015. Nói cách
khác, Việt Nam tụt hậu khoảng 10 năm so với Thái
Lan và 15 năm so với Singapore.

Theo phân tích từ số liệu ISI, trong vòng 15

năm gần đây số lượng ấn phẩm khoa học mà các
nhà khoa học Trung Quốc công bố hàng năm tăng
gần 14 lần, từ 27.549 (hạng 9/147) năm 1996 đến
373.756 bài (hạng 2/147) năm 2011.

Nhà nước đã và đang tăng cường đầu tư cho
hoạt động khoa học và công nghệ, nhưng hiệu quả
của đầu tư chưa được đánh giá một cách đầy đủ
và hệ thống vì một trong những “sản phẩm” quan
trọng của nghiên cứu khoa học, bất kể là khoa học

Có thể nói, sự phân bố lực lượng lao động khoa
học mất cân đối giữa các ngành, các khu vực, giữa
các vùng, giữa các thành phần kinh tế đã gây ra
hậu quả xấu cho quá trình phát triển, càng làm
sâu sắc thêm sự chênh lệch và phát triển giữa các
vùng, các ngành.

10

Các nước và vùng lãnh thổ ở Đông Á khác
như Hàn Quốc, Đài Loan cũng có bước tiến rất ấn
tượng. Nếu năm 1996 chỉ có Nhật Bản và Trung
Quốc lọt vào top 15 của thế giới về số ấn phẩm
khoa học thì năm 2011 đã có cả Hàn Quốc và Đài
Loan lọt vào danh sách này.

Số 145 - tháng 11/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

cơ bản hay khoa học ứng dụng, là bài báo khoa
học trên các tập san quốc tế. Những phân tích trên
cho thấy trong thời gian 2001-2015, “bức tranh”
chung về sự tăng trưởng của hoạt động khoa học
về lượng, nhưng chưa có một sự biến chuyển đáng
kể về chất.
Một điều mà nhiều người nhìn thấy rất rõ là
trong nhiều năm, đặc biệt sau khi chuyển sang kinh
tế thị trường thì các ngành khoa học cơ bản bị xem
nhẹ và dường như đang bị bỏ rơi. Đó là một cách
nhìn rất thiển cận và hậu quả của nó sau một số
năm thấm dần sẽ gây tác hại nghiêm trọng. Khoa
học công nghệ là một hệ thống, cũng như một nền
kinh tế nếu không có hạ tầng cơ sở tốt thì không
thể phát triển được. Trong khoa học, nếu chỉ coi
trọng những ngành ứng dụng có lãi nhanh mà coi
nhẹ khoa học cơ bản rút cục sẽ đưa khoa học đến
chỗ bế tắc và không có đủ năng lực tiếp thu làm
chủ các lĩnh vực khoa học công nghệ mới.
Một số giải pháp đề xuất
Về đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học
- Đối với công tác tuyển dụng: Để rút ngắn thời
gian có được đội ngũ viên chức khoa học và công
nghệ đạt chuẩn đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, trong tuyển dụng
viên chức khoa học và công nghệ, nên áp dụng
hình thức thi tuyển kết hợp với phỏng vấn trực

tiếp, kể cả đối với người tốt nghiệp bằng giỏi hay
Thạc sỹ, Tiến sĩ.

- Đối với đào tạo, bồi dưỡng: Ưu tiên đào tạo,
bồi dưỡng viên chức khoa học và công nghệ theo
các lĩnh vực nghiên cứu ưu tiên mà Đảng và Nhà
nước đã xác định, phù hợp với kế hoạch phát triển
của đơn vị, gắn liền với việc phân cấp các nhóm
đối tượng viên chức khoa học và công nghệ và có
chế độ đãi ngộ với các viên chức khoa học và công
nghệ hoàn thành xuất sắc chương trình đào tạo,
bồi dưỡng.
- Đối với công tác sử dụng, bố trí cán bộ: Cần
sớm xem xét, điều chỉnh việc bố trí, sử dụng, điều
động, luân chuyển, biệt phái viên chức khoa học và
công nghệ phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn, phù hợp
với năng lực, sở trường. Bố trí, đề bạt viên chức
khoa học và công nghệ đúng lúc, đúng người, đúng
việc; có cơ chế phân bổ, điều động, luân chuyển đội
ngũ cán bộ khoa học công nghệ phù hợp ở cả trung
ương và địa phương.
Về hoàn thiện chính sách đầu tư từ ngân sách
nhà nước cho khoa học và công nghệ
- Tiếp tục hoàn thiện chính sách đầu tư ngân
sách nhà nước cho hoạt động khoa học và công
nghệ, nhằm phân bổ nguồn lực ngân sách nhà
nước tương xứng với nhu cầu phát triển khoa học
và công nghệ hiện nay, từ đó đảm bảo sử dụng hiệu
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN

Số 145 - tháng 11/2019

11

NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI

quả nguồn lực ngân sách nhà nước cho khoa học
và cơng nghệ.
- Tăng cường vai trò, trách nhiệm của các tổ
chức trong quản lý, sử dụng kinh phí ngân sách
nhà nước cho khoa học và cơng nghệ, từ đó tránh
sử dụng khơng đúng mục đích, lãng phí, làm thất
thốt ngân sách nhà nước.
- Tăng cường cơng tác kiểm tra, giám sát đối với
kết quả nghiên cứu khoa học và cơng nghệ; sớm
xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá mức độ hồn
thành và chất lượng về thực hiện nhiệm vụ được
giao của các đơn vị khoa học và cơng nghệ; cần có
quy định chặt chẽ, cụ thể, nâng cao trách nhiệm
của các tổ chức kiểm định, đánh giá độc lập; tiếp
tục hồn thiện chế độ thơng tin báo cáo, cơng tác
tài chính kế tốn và trách nhiệm giải trình kết quả
nghiên cứu của các đơn vị cung cấp các dịch vụ về
khoa học và cơng nghệ.
- Tiếp tục rà sốt, sắp xếp, chuyển đổi các tổ
chức nghiên cứu khoa học sang đơn vị sự nghiệp tự
trang trải kinh phí. Ngân sách nhà nước khơng cấp
kinh phí hoạt động quản lý bộ máy thường xun
mà thơng qua nhiệm vụ các tổ chức khoa học và
cơng nghệ được thực hiện.
Để phát triển thị trường khoa học và cơng nghệ
cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ, trong đó có

liên quan đến nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà
nước. Ngồi ra, cũng cần đa dạng các kênh đầu tư,
đặc biệt là huy động từ khu vực doanh nghiệp, thì
các mục tiêu chiến lược mới có thể đạt được.
Về hỗ trợ, khuyến khích xã hội hóa các sản phẩm
nghiên cứu khoa học và cơng nghệ
- Thực hiện chính sách khen thưởng bằng tiền
mặt nhằm hỗ trợ thúc đẩy cơng bố quốc tế đã đưa
lại hiệu quả tích cực. Đối với các dự án nhận nguồn
hỗ trợ tài chính từ cơng quỹ, cần có chính sách cụ
thể, u cầu nhà nghiên cứu khi nhận tài trợ phải
cam kết cơng bố kết quả ở các tạp chí khoa học
quốc tế thay vì tổ chức nghiệm thu rồi cất vào tủ
như đã và đang làm.
- Về lâu dài, cần thay đổi căn bản đào tạo ở
đại học theo hướng nghiên cứu thay vì vẫn duy
trì hình thức giảng dạy kiểu truyền đạt tri thức
12

Số 145 - tháng 11/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TỐN

một chiều đã trở nên xưa cũ. Sinh viên từ năm
thứ ba trở đi cần được khuyến khích làm các đề tài
khoa học trong khn khổ đào tạo theo phương
pháp “project-based learning”, vừa học vừa thực
hành nghiên cứu và làm báo cáo khoa học dưới
sự hướng dẫn của các Giáo sư. Thơng qua các đề
tài nghiên cứu như vậy mà sinh viên học được
phương pháp, tiếp cận thơng tin mới, học cách
tranh luận khoa học và đủ tự tin sau khi ra trường

tham gia vào các đề tài khoa học. Bên cạnh đào
tạo chính quy, các trường, viện nghiên cứu và tạp
chí khoa học nên mở các lớp tập huấn định kỳ
hoặc thường xun về phương pháp nghiên cứu
và kỹ năng viết bài theo chuẩn mực quốc tế cho
cán bộ nghiên cứu. Các chun gia quốc tế có uy
tín có thể được mời để chia sẻ thơng tin và hướng
dẫn các kỹ năng cần thiết.
- Các tạp chí khoa học trong nước cần chuyển
mạnh sang hướng quốc tế hóa cả về nội dung bài
vở, bình duyệt chun mơn, kỹ năng biên tập và
tăng cường trao đổi với quốc tế qua những kênh
trao đổi học thuật khác nhau. Cách làm này sẽ giúp
khắc phục tình trạng dễ dãi như vẫn thấy trong việc
đăng bài khoa học, và tập cho các nhà nghiên cứu
viết bài có chuẩn mực, để họ khơng q xa lạ với
các thơng lệ quốc tế.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Cục Thơng tin Khoa học và Cơng nghệ Quốc
gia (2015), Báo cáo Kết quả điều tra tiềm
lực khoa học và cơng nghệ 2014;
2. Dữ liệu trình bày trong bài này được trích
từ cơ sở dữ liệu Web of Science (WoS) của
ISI Thomson. WoS bao gồm 11.762 tập san
khoa học có bình duyệt. Tất cả các bài báo
ngun thủy (original papers) cơng bố trong
thời gian 2001-2015 được tải về máy tính,
và phân tích bằng chương trình máy tính R;
3. Đề án “Phát triển khoa học và cơng nghệ
phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện

đại hóa và hội nhập quốc tế”;
4. Nguồn: World Bank, www.data.worldbank.
org và OECD, Science, Technology and
Industry Outlook 2010, Tr. 116 và Tr.198
(trích từ Đề án “Phát triển khoa học và
cơng nghệ phục vụ sự nghiệp cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”).