Bài giảng Quản lý học - Bài 2: Ra quyết định quản lý

BÀI 2
RA QUYẾT ĐỊNH

PGS.TS.Phan kim Chiến
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân

v1.0


TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG: Bộ Y tế dự kiến điều chỉnh giá của 350 dịch vụ y tế
•

•

v1.0

Trong quá trình quản lý, các tổ chức, doanh nghiệp và Nhà nước luôn phải đưa ra và
tổ chức thực hiện những quyết định khác nhau, có những quyết định nhỏ, đơn giản,
có những quyết định lớn, phức tạp, có nhiều yếu tố không chắc chắn. Một giám đốc
doanh nghiệp quyết định thưởng cho nhóm nghiên cứu đem lại cho doanh nghiệp
một khoản lợi nhuận lớn. Quyết định này không phải là quyết định khó khăn, mọi cái
đã rõ ràng, kết quả đã khẳng định, nằm trong quyền hạn, chính sách đã ban hành,
được mọi người ủng hộ. Không phải lúc nào các nhà quản lý cũng được đưa ra các
quyết định dễ chịu như vậy.
Mấy hôm nay (24/9/2011) dư luận cả nước đang xôn xao trước đề nghị điều chỉnh
giá 350 dịch vụ y tế của Bộ Y tế, với mức giá cao nhất tăng gấp 10 lần giá hiện tại.
Việc đưa ra quyết định này của Chính phủ là không dễ. Có nhiều mục tiêu cần xem
xét, ảnh hưởng của quyết định là rất rộng, có nhiều yếu tố ảnh hưởng, đời sống của
người dân đang gặp khó khăn do lạm phát leo cao, nhiều tính toán, cân nhắc cần
thực hiện, nhiều phương án cần xem xét để lựa chọn phương án điều chỉnh tốt nhất.

TÌNH HUỐNG KHỞI ĐỘNG: Bộ Y tế dự kiến điều chỉnh giá của 350 dịch vụ y tế

v1.0

1.

Ý kiến của anh(chị) có đồng tình với Bộ Y tế không? Vì sao?

2.

Mục tiêu của quyết định này?

3.

Những tác động có thể có của quyết định này?

4.

Các phương án cần xem xét?

5.

Phương án tối ưu là gì?

6.

Cách thức ra quyết định như thế nào?

MỤC TIÊU
•

Nắm được khái niệm,vai trò, đặc điểm, hình thức thể hiện,các loại và yêu cầu đối với
quyết định quản lý.

•

Hiểu và vận dụng được các căn cứ đề ra quyết định quản lý.

•

Hiểu và thực hành được các bước của quá trình quyết định

•

Nắm và sử dụng được một số phương pháp và kỹ thuật ra quyết định quản lý.

v1.0


NỘI DUNG
Tổng quan về quyết định quản lý
Quy trình quyết định quản lý

Phương pháp và kỹ thuật ra quyết định quản lý

v1.0

1. TỔNG QUAN VỀ QUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ
1.1. Khái niệm và đặc điểm của quyết định quản lý
1.2. Phân loại quyết định quản lý
1.3. Yêu cầu đối với quyết định quản lý
1.4. Căn cứ ra quyết định

v1.0


1.1. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA QUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ
•

•

v1.0

Khái niệm: Quyết định quản lý là phương án
hợp lý nhất trong các phương án có thể để
xử lý vấn đề theo mục tiêu và những điều
kiện, môi trường của hệ thống trong hiện tại
và tương lai.
Đặc điểm:
Ø

Là sản phẩm của hoạt động quản lý;

Ø

Chủ thể là cá nhân hoặc tập thể;

Ø

Phạm vi tác động rộng;

Ø

Gắn liền với thu thập và xử lý thông tin.


1.2. PHÂN LOẠI QUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ
•

Theo thời gian: Quyết định dài hạn, trung hạn, ngắn hạn.

•

Theo tính chất vấn đề của quyết định: Quyết định chuẩn tắc, không chuẩn tắc.

•

Theo mức độ tổng quát: Quyết định chiến lược/chiến thuật/tác nghiệp.

•

Theo cơ quan ra quyết định: Quyết định QLNN/Quyết định của các tổ chức.

•

Theo số người cần ra quyết định: Quyết định tập thể/Quyết định cá nhân.

v1.0


1.3. YÊU CẦU ĐỐI VỚI QUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ
•

Tính hợp pháp

•

Tính khoa học

•

Tính hệ thống

•

Tính tối ưu

•

Tính linh hoạt

•

Tính cô đọng, dễ hiểu

•

Tính thời gian, có chủ thể chịu trách nhiệm

v1.0


1.4. CĂN CỨ RA QUYẾT ĐỊNH
•

Hệ thống mục tiêu

•

Hệ thống pháp luật và thông lệ

•

Hiệu quả của quyết định

•

Các nguồn lực có thể huy động

•

Môi trường quyết định

v1.0


2. QUY TRÌNH QUYẾT ĐỊNH QUẢN LÝ

•

Phân tích vấn đề

•

Xây dựng các phương án quyết định

•

Đánh giá và lựa chọn phương án tốt nhất

•

Tổ chức thực hiện quyết định

v1.0


BƯỚC 1: PHÂN TÍCH VẤN ĐỀ
•

Phát hiện vấn đề

•

Chẩn đoán nguyên nhân

•

Quyết định giải quyết vấn đề

•

Xác định mục tiêu của quyết định

•

Lựa chọn tiêu chí đánh giá

v1.0


BƯỚC 2: XÂY DỰNG CÁC PHƯƠNG ÁN QUYẾT ĐỊNH
•

Phương án của quyết định?

•

Cách thức tìm các phương án

v1.0


BƯỚC 3: ĐÁNH GIÁ VÀ LỰA CHỌN PHƯƠNG ÁN
•

Dự báo ảnh hưởng của các phương án

•

Đánh giá ảnh hưởng

•

So sánh các phương án theo các tiêu chí:

v1.0

Ø

Phương pháp phân tích chi phí – lợi ích

Ø

Phương pháp cho điểm

Ø

Phương pháp hệ số


BƯỚC 4: TỔ CHỨC THỰC THI QUYẾT ĐỊNH
•

Lập kế hoạch thực hiện
Ø

Cá nhân/tập thể chịu trách nhiệm chỉ đạo

Ø

Cá nhân/tập thể phối hợp thực hiện

Ø

Cá nhân/tập thể chịu trách nhiệm thực hiện

Ø

Nguồn lực thực hiện

Ø

Thời gian thực hiện

•

Thực hiện quyết định

•

Kiểm tra việc thực hiện

•

Tổng kết và rút kinh nghiệm

v1.0

3. PHƯƠNG PHÁP VÀ KỸ THUẬT RA QUYẾT ĐỊNH
•

Phương pháp điều tra, nghiên cứu

•

Phương pháp dự báo khoa học
Ø

Dự báo nhân quả

Ø

Dự báo tương tự

Ø

Dự báo trực quan

•

Phương pháp chuyên gia

•

Phương pháp phân tích toán học

•

Phương pháp mô phỏng và thực nghiệm

•

Phương pháp dựa vào trực giác

v1.0


TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
•

•

•

•

•

•

v1.0

Quyết định quản lý là kết quả của quá trình ra quyết định, là phương án hợp lý nhất
trong các phương án có thể, để xử lý vấn đề theo mục tiêu và những điều kiện, môi
trường của hệ thống trong hiện tại và tương lai.
Quyết định quản lý có bốn đặc điểm căn bản: (1)là sản phẩm của hoạt động quản lý;

(2)chủ thể ra quyết định là những cá nhân hay tập thể có quyền hạn;(3)Phạm vi tác
động của quyết định rộng, thường nhiều nguời, thậm chí cả quốc gia;(4)liên quan
chặt chẽ với hoạt động thu thập và xử lý thông tin.
Quyết định quản lý phân thành nhiều loại khác nhau, theo những tiêu chí khác nhau:
Theo thời gian, theo mức độ tổng quát, theo chủ thể ra quyết định,…
Quyết định hợp lý là quyết định đảm bảo các yêu cầu: tính hợp pháp; tính khoa học;
tính thống nhất; tính tối ưu; tính cô đọng, dễ hiểu; tính linh hoạt; tính cụ thể về thời
gian và tính trách nhiệm.
Quá trình quyết định gồm bốn bước cơ bản: phân tích vấn đề; xây dựng các phương
án; lựa chọn phương án tốt nhất; tổ chức thực hiện quyết định.
Ra quyết định quản lý cần dựa vào các căn cứ: Hệ thống mục đích và mục tiêu của
tổ chức; hệ thống pháp luật và thông lệ xã hội; lợi ích của các quyết định mang lại;
nguồn lực để thực hiện quyết định; Môi trường quyết định, sự đồng thuận của tập
thể, xã hội.


GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
•

•

•

•

v1.0

Quyết định điều chỉnh giá 350 dịch vụ y tế nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng các
dịch vụ y tế.
Phạm vi ảnh hưởng của quyết định là rất rộng, liên quan đến đông đảo người dân,

trong đó có nhóm người dân có thu nhập cao, nhóm người dân có thu nhập thấp. Có
thể nhóm có thu nhập cao sẽ ủng hộ, nhưng nhóm thu nhập thấp sẽ không ủng hộ vì
vượt quá khả năng chi trả của họ.
Giá dịch vụ y tế phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, bù đắp được chi phí,
nhưng cũng phải phù hợp với điều kiện người dân. Nếu giá mới quá thấp thì không
bù đắp đủ chi phí cho các cơ sở khám chữa bệnh; nếu giá mới quá cao thì không
phù hợp với điều kiện của người dân.
Quyết định điều chỉnh giá 350 dịch vụ y tế này phải thống nhất với các quy định trước
đây của Chính phủ, Bộ y tế.


GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
•

•

•

•

v1.0

Các phương án điều chỉnh: điều chỉnh giá 350 dịch vụ y tế theo cùng 1 tỷ lệ/hay điều
chỉnh theo từng loại khác nhau/…
Các tiêu chí đánh giá đối với từng phương án điều chỉnh là gì? VD: cải thiện chất
lượng dịch vụ, phù hợp với thu nhập của người dân, được người dân ủng hộ
Quyết định này có sự đồng thuận của xã hội, cần sự ủng hộ của các cơ quan chức
năng khác. Làm thế nào để có được sự đồng thuận, sự ủng hộ
Phương án tối ưu là gì?

CÂU HỎI MỞ
Lấy một ví dụ về quyết định quản lý nhà nước, của tổ chức và quyết định của
doanh nghiệp?
Trả lời:
•

•
•

v1.0

Quyết định tăng lương cơ bản từ 950,000 lên 1,050,000 đồng/tháng; Quyết định giảm
thuế TNDN từ 25% xuống 22%.
Quyết định Đại học KTQD lắp đặt máy chiếu, micro ở tất cả các giảng đường.
Quyết định của công ty Telcom thực hiện đánh giá nhân viên và chuyển từ trả lương
theo thời gian sang trả lương theo hiệu quả làm việc.


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
•

Một quyết định quản lý không cần đáp ứng được yêu cầu:

A.

Tính hợp pháp

B.

Tính khoa học và tối ưu

C.

Tính hệ thống

D.

Tính đa mục tiêu

•.

Trả lời: Đáp án đúng: D

•.

Giải thích: Một quyết định quản lý có hiệu lực và hiệu quả cao cần phải đáp
ứng được các yêu cầu: Tính hợp pháp; Tính khoa học; Tính hệ thống; Tính
tối ưu; Tính linh hoạt; Tính cô đọng, dễ hiểu; Tính thời gian, có chủ thể chịu
trách nhiệm. Quyết định càng đa mục tiêu thì càng không tối ưu.

v1.0


CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
•

Theo quy trình quyết định quản lý, tiếp sau bước xây dựng các phương án quyết
định là:

•

a)

Phân tích vấn đề

b)

Tổ chức thực hiện quyết định

c)

Đánh giá và lựa chọn phương án tốt nhất

d)

Không có đáp án nào đúng

Trả lời: Đáp án đúng: c). Giải thích: Quy trình quyết định quản lý bao gồm các bước:
1) Phân tích vấn đề
2) Xây dựng các phương án quyết định
3) Đánh giá và lựa chọn phương án tốt nhất
4)Tổ chức thực hiện quyết định

v1.0


CÂU HỎI TỰ LUẬN
Áp dụng phương pháp cây vấn đề để phân tích vấn đề trong quá trình ra một quyết
định quản lý mà bạn quan tâm.

Trả lời:
Ví dụ cây vấn đề của việc túi nilon thải ra môi trường.

v1.0


Hiện tượng
Làm ảnh hưởng đến
người dân

Khách du lịch giảm do ô
nhiễm môi trường

Gây ô nhiễm

v1.0

Làm chết hại động
vật dưới nước

Rủi ro về sức khỏe
người dân gia tăng

Gây tắc nghẽn các hệ
thống xử lý nước đô thị

Túi ni-lông được thải ra môi
trường

Vấn đề

Nguyên nhân cốt lõi

Tăng các bệnh lây qua
nước

Người dân sử dụng túi ni-lông
ngày càng gia tăng

Xả rác và tiêu hủy túi ni-lông
của người dân không đúng cách

Hệ thống tiêu hủy/xử lý túi nilông kém

Giá túi ni-lông thấp

Túi ni-lông ít có giá trị tái sử
dụng

Quy trình và hệ thống tiêu hủy
của các công ty xử lý rác kém

Tâm lý cho rằng túi ni-lông là
miễn phí - mặc dù đã được tính
vào trong giá bán các sản phẩm
tiêu dùng

Ít có nguy cơ bị xử phạt về việc
xả rác/túi ni-lông bừa bãi
Người dân chưa hiểu những

nguy hại của rác thải bừa bãi
Không đủ thùng đựng rác tại
các điểm du lịch và trên đường
phố


CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
1.

Quyết định quản lý là gì và những đặc điểm của quyết định quản lý?
Trả lời:
Ø

Quyết định quản lý là kết quả của quá trình ra quyết định, là phương án hợp lý
nhất trong các phương án có thể, để xử lý vấn đề theo mục tiêu và những điều
kiện, môi trường của hệ thống trong hiện tại và tương lai.

Ø

Quyết định quản lý có bốn đặc điểm căn bản: (1) là sản phẩm của hoạt động
quản lý; (2) chủ thể ra quyết định là những cá nhân hay tập thể có quyền hạn;
(3) Phạm vi tác động của quyết định rộng, thường nhiều nguời, thậm chí cả
quốc gia 4) liên quan chặt chẽ với hoạt động thu thập và xử lý thông tin.

2. Căn cứ ra quyết định quản lý?
Trả lời: Các căn cứ ra quyết định quản lý bao gồm:

v1.0

Ø

Hệ thống mục tiêu;

Ø

Hệ thống pháp luật và thông lệ;

Ø

Hiệu quả của quyết định;

Ø

Các nguồn lực có thể huy động;

Ø

Môi trường quyết định.