SKKN: Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 4,5

    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

                                               
MỤC LỤC
Tên nội dung
I. PHẦN MỞ ĐẦU
  1. Lí do chọn đề tài 
  2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
  3. Đối tượng nghiên cứu
  4. Phạm vi nghiên cứu
  5. Phương pháp nghiên cứu
II. PHẦN NỘI DUNG 
  1. Cơ sở lí luận
  2. Thực trạng
   a, Thuận lợi, khó khăn
   b, Thành công, hạn chế
   c, Mặt mạnh, mặt yếu
   d, Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
   e, Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt 
ra
  3. Giải pháp, biện pháp
   3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp.
   3.2 Nội dung, điều kiện và cách thực hiện biện pháp, giải pháp
   3.2.1 Phân định dạng bài và các nhóm kênh hình trong sách giáo 
khoa đối với phân môn Lịch sử lớp 4,5
   3.2.2. Hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình sách giáo khoa 
theo quy trình
   3.2.3 Cung cấp một số tư liệu, kênh hình ngoài sách giáo khoa 
   3.3 Điều kiện để thực hiện các biện pháp, giải pháp
   3.4 Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp

   3.5 Kết quả khảo nghiệm.
  4. Kết quả 
III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
2. Kiến nghị 
  Tài liệu tham khảo

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

Trang
3
4
4
4
4
4
5
5
5
6
6
6
7
7
8
8
8
21
24
25

25
25
26
27

1


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

2


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Mục tiêu giáo dục Tiểu học trong thời kỳ  mới được xác định:“Giúp 
học sinh hình thành những cơ  sở  ban đầu cho sự  phát triển đúng đắn và lâu  
dài về  đặc điểm, trí tuệ, thể  chất, thẩm mỹ  và các kỹ  năng cơ  bản để  học  
sinh tiếp tục học Trung học cơ  sở”.   Trên cơ  sở  đó, chương trình giáo dục 
Tiểu học được xây dựng toàn diện  ở  tất cả  các môn học: Toán, Tiếng Việt, 
Khoa học, …Trong đó phân môn Lịch sử  lớp 4, 5 có ý nghĩa và vị  trí quan  
trọng, tạo nền tảng ban đầu đối với việc đào tạo thế  hệ  trẻ. Năm 1941, khi  
về  nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Bác Hồ  biên soạn tập  
“Lịch sử nước ta” và mở đầu bằng hai câu:     

                                       “Dân ta phải biết sử ta
                              Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.
Mục tiêu của phần lịch sử trong chương trình Tiểu học là cung cấp cho  
học sinh một số  kiến thức cơ  bản, thiết thực về  các sự  kiện, hiện tượng,  
nhân vật tiêu biểu, tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của lịch sử Việt 
Nam từ  buổi đầu dựng nước cho đến những năm xây dựng nhà máy thủy  
điện Hòa Bình. Mối quan hệ giữa các sự kiện, nhân vật lịch sử trong quá khứ 
và hiện tại của xã hội loài người. Từ đó góp phần bồi dưỡng và phát triển ở 
học sinh thái độ  và thói quen ham học hỏi, tìm hiểu để  biết về  môi trường 
xung quanh, yêu thiên nhiên, con người, yêu quê hương đất nước, lòng tự hào 
về truyền thống lịch sử dân tộc. Tôn trọng, bảo vệ các di tích lịch sử của đất 
nước.
    Trong mỗi tiết học lịch sử  việc yêu cầu học sinh nắm và thuật lại 
được các kiến thức lịch sử từ xa xưa là một công việc hết sức khó khăn. Nó 
đòi hỏi  ở  người thầy không những về  kiến thức lịch sử  mà người thầy còn 
phải có phương pháp dạy học phù hợp và thực sự  lôi cuốn. Tham gia góp 
phần đắc lực trong việc đổi mới phương pháp dạy học, giúp học sinh hiểu và 
đạt mục tiêu bài học phải kể  đến vai trò của kênh hình sách giáo khoa. Đối 
với học sinh tiểu học vấn đề am hiểu lịch sử của học sinh còn hạn chế, mức  
độ tư duy của các em chậm, cho nên việc khai thác và sử dụng kênh hình của 
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

3


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

giáo viên là vô cùng cần thiết nhằm tạo biểu tượng lịch sử, khôi phục hình  
ảnh quá khứ giúp học sinh hiểu về lịch sử. 

   Xác định được vị  trí của phân môn Lịch sử  trong nội dung chương 
trình giáo dục Tiểu học và tầm quan trọng của kênh hình sách giáo khoa trong 
giảng dạy lịch sử  lớp 4, 5 nên tôi mạnh dạn viết về  “Một số  kinh nghiệm  
khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn lịch sử lớp 4, 5”.
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Nghiên cứu nội dung chương trình, mục tiêu của phân môn Lịch sử,  
mối quan hệ  các sự  kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử  tiêu biểu theo dòng 
thời gian của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước cho tới nay. 
Nghiên cứu phương pháp dạy học môn Lịch sử  từ  đó tìm ra phương  
pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh.
Cách sử dụng kênh hình sách giáo khoa giúp học sinh có ý thức tìm tòi, 
yêu thích lịch sử  dân tộc, nâng cao chất lượng học tập của học sinh và làm 
nền tảng vững chắc cho những năm học tiếp theo. 
3 . Đối tượng nghiên cứu
Học sinh các lớp 4, 5 tôi đã từng dạy những năm học: 2010­2011; 2011­ 
2012; 2012­2013
4. Phạm vi nghiên cứu
Hoạt động học tập của học sinh và cách khai thác kênh hình trong sách  
giáo khoa, việc chuẩn bị  giảng dạy của giáo viên khi dạy phân môn Lịch sử 
lớp 4, 5.
5. Phương pháp nghiên cứu
­ Đọc tài liệu 
­ Nhóm Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
­ Nhóm Phương pháp hỗ trợ thống kê
 II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận       
Mục tiêu học tập của môn Lịch sử  nhằm hình thành và phát triển cho 
học sinh những kĩ năng cần thiết: nhận biết đúng đắn các nhân vật, sự kiện, 
hiện tượng lịch sử, biết trình bày lại kết quả  học bằng lời nói, bài viết, sơ 
đồ, bảng thống kê, biết vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống. 

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

4


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Đặc thù của môn Lịch sử  là không thể  trực tiếp quan sát các sự  kiện, hiện  
tượng, nhân vật trong quá khứ. Mục đích của việc dạy học lịch sử  không 
phải là cung cấp cho học sinh những kiến thức sẵn có trong sách giáo khoa mà 
mục đích cuối cùng là giúp học sinh biết tái hiện lại những vấn đề  có liên 
quan để hiểu được lịch sử.
Sử dụng kênh hình trong giảng dạy phân môn Lịch sử phát huy tính tích 
cực của các đối tượng nhằm tạo hứng thú và làm cho giờ học sinh động hơn.  
Khai thác và sử dụng hiệu quả bản đồ, lược đồ, tranh ảnh minh họa sách giáo  
khoa sẽ  giúp giáo viên và học sinh tốn ít thời gian, công sức mà chất lượng  
dạy học trong từng bài có tính chiều sâu, đạt hiệu quả  cao về  mục tiêu của 
môn học.
2. Thực trạng
Động cơ học tập và hiểu biết lịch sử của học sinh chưa có. 
Xuất phát từ yêu cầu tổ chức tiết dạy có hiệu quả sinh động, gây hứng 
thú, phát huy tính tích cực cho học sinh trong quá trình dạy học Lịch sử. Việc  
sử  dụng kênh hình để  minh họa các sự  kiện nhân vật kết hợp với lời nói 
truyền cảm có sức thuyết phục cao đối với học sinh sẽ  làm cho bài giảng  
thêm phong phú, sinh động. 
a, Thuận lợi, khó khăn 
* Thuận lợi:
Trường Tiểu học Trần Phú, có sự  chỉ  đạo sát sao của Ban giám hiệu  
nhà trường nên ngay từ đầu năm học các em đã đi vào nề nếp có ý thức trong  

học tập cũng như các hoạt động khác. 
Bản thân nhiều năm liền dạy lớp 4, 5 
Về  sách giáo khoa: màu sắc đẹp, kênh hình phong phú, kênh chữ  rõ 
ràng,…Câu hỏi yêu cầu in nghiêng giúp giáo viên tổ  chức cho học sinh khai  
thác thông tin dễ  dàng. Hệ  thống câu hỏi cuối bài tổng hợp được kiến thức 
của bài học. Phần nội dung bài học dễ học. 
Mục tiêu nội dung chương trình phù hợp với lứa tuổi học sinh Tiểu  
học. 
100% học sinh được học 2 buổi/ngày.  Ngoài ra,  các bậc phụ  huynh 
cũng rất quan tâm đến việc học hành của con em mình,  luôn tạo điều kiện 
cho các em học tập.
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

5


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

* Khó khăn:
 ­ Về  giáo viên: Ngại dạy phân môn Lịch sử. Một số   giáo viên không 
nắm chắc các nhân vật, sự kiện lịch sử.
 ­ Về học sinh: Chưa coi trọng phân môn Lịch sử, xem đây là môn phụ, 
chưa hiểu hết ý nghĩa của môn học. Phần đa bố  mẹ  các em có trình độ  văn 
hoá thấp  nên sự  hướng dẫn các em còn nhiều hạn chế  cả  về  thời gian và  
phương pháp học.
b, Thành công, hạn chế
* Thành công:
Tìm ra được cách khai thác triệt để kênh hình SGK giúp các em dễ hiểu, 
nhớ  lâu và nắm được bài ngay tại lớp. Học sinh không xem môn học này là 

môn phụ, có hứng thú học Lịch sử, có thêm kiến thức về  Lịch sử. Giáo viên  
yêu thích phân môn này hơn, có hiểu biết sâu hơn về  nội dung chương trình 
và một số kinh nghiệm trong dạy Lịch sử cho học sinh.
* Hạn chế: 
Một số giáo viên chưa hiểu hết ý tưởng tác giả nên chưa khai thác triệt 
để  các nội dung kênh hình trong sách giáo khoa, mới chỉ  dừng lại  ở  mức độ 
giới thiệu là chủ  yếu. Nhiều giáo viên nhận thức đầy đủ  giá trị  ý nghĩa của 
kênh hình nhưng lại ngại sử dụng, sợ mất thời gian,…   Một số  tiết học giáo 
viên chỉ  huy động một số  học sinh khá, giỏi trình bày lược đồ, bản đồ  và  
khám phá tranh ảnh mà chưa giành cho đối tượng học sinh yếu kém. Cho nên 
đối tượng học sinh yếu kém ít được chú ý và không được tham gia hoạt động, 
điều này làm cho các em thêm tự ti về năng lực của mình và các em cảm thấy  
chán nản.
c, Mặt mạnh, mặt yếu
Đa số  giáo viên đều có thể  chủ  động tổ  chức được tiết dạy một cách  
thành thạo, tự tin. Giúp giáo viên tích lũy được vốn kiến thức về Lịch sử Việt 
Nam. Học sinh mạnh dạn, tự tin. 
Cách tổ  chức dạy học của một số ít giáo viên vẫn còn mang tính hình 
thức, rập khuôn.  Sĩ số  lớp đông, số  tiết thực dạy/tuần ít nên thời gian kèm 
cặp học sinh trong các tiết học chưa nhiều.
d, Các nguyên nhân, các yếu tố tác động

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

6


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Trong quá trình dạy học có thể nói người giáo viên còn chưa có sự chú 
ý đúng mức tới việc làm thế nào để các đối tượng học sinh nắm vững được  
lượng kiến thức. Nguyên nhân là do giáo viên phải dạy nhiều môn, thời gian  
dành để  nghiên cứu, tìm tòi những phương pháp dạy học phù hợp với đối 
tượng học sinh trong lớp còn hạn chế. Vì thế, chưa lôi cuốn được sự  tập 
trung chú ý nghe giảng của học sinh. Bên cạnh đó nhận thức về  vị  trí, tầm 
quan trọng của môn học cũng chưa đầy đủ. 
Đặc trưng môn Lịch sử là đi nghiên cứu tìm hiểu từ xa đến gần, từ quá  
khứ  đến hiện tại, từ  đơn giản đến phức tạp, mang tính không lặp lại nên 
không tạo được hứng thú cho học sinh học tập và tìm hiểu lịch sử.
e,  Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
Năm học 2010 ­ 2011đến nay, tôi được phân công dạy khối 4, 5 và trực  
tiếp giảng dạy phân môn Lịch sử. Trình độ  học lực của các em tương đối 
đồng đều, có nhiều em đạt danh hiệu học sinh giỏi cấp trường, cấp huyện  ở 
các môn Toán, tiếng Việt, tiếng Anh. Tuy nhiên với các em lớp 4 thì lịch sử 
lại là một phân môn mới và tương đối khó. Cho nên, khi dạy đến phân môn  
Lịch sử   ở  những tuần đầu, học sinh lúng túng trong quá trình tham gia xây 
dựng và tìm hiểu bài. Hơn thế  nữa, tiết dạy mà không khai thác kênh hình  
sách giáo khoa thì chỉ có khoảng 25% số học sinh tích cực tham gia xây dựng 
bài, số còn lại hầu như tiếp thu bài một cách thụ động. Trao đổi với các động 
nghiệp trong tổ, tôi nhận thấy:
* Về phía giáo viên:
­ Giáo viên giảng giải, thuyết minh quá nhiều nhằm mô tả  lại các sự 
kiện lịch sử mà giờ dạy vẫn chưa đem lại hiệu quả cao.
 ­ Giáo viên chưa thấy hết vai trò quan trọng của hình  ảnh minh họa, 
đôi khi còn ngại sử  dụng. Do đó còn nhiều hạn chế, bất cập trong khai thác  
và sử dụng kênh hình ở tiết dạy Lịch sử.
­ Còn nhiều lúng túng trong các tiết dạy về lịch sử địa phương.
 * Về phía học sinh:
­ Một số  em có suy nghĩ không đúng về  mục tiêu của môn lịch sử, 

không thích học lịch sử, coi lịch sử là môn “phụ”.
­ Học sinh ghi nhớ  các sự  kiện lịch sử, nhân vật lịch sử  một cách máy 
móc, chóng quên, không hứng thú dẫn đến việc các em bị  nhầm lẫn giữa sự 
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

7


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

kiện này với các sự  kiện khác, thậm chí còn nhầm lẫn tên nhân vật lịch sử 
trong các giai đoạn lịch sử quan trọng.
Ví dụ:    Trong cuộc thi “Rung chuông vàng” do Liên Đội tổ  chức vào 
ngày 26/3, có một câu hỏi được đưa ra cho các học sinh khối 4, 5 như  sau:  
Người làm nên chiến thắng lẫy lừng trên sông Như Nguyệt là ai? 
Một số em trả lời:    + Người đó là Trần Hưng Đạo.
                                 + Người đó là Ngô Quyền.
                                 + Người đó là Lê Lợi
Do các em không nhớ  mốc thời gian lịch sử có liên quan đến các nhân  
vật: Trần Hưng Đạo, triều Trần, đánh quân Mông –Nguyên; Ngô Quyền – 
năm 938, đánh quân Nam Hán; Lê Lợi, Thời Hậu Lê, đánh quân Minh nên dẫn 
đến tình trạng trả lời sai.
 Đáp án: Lý Thường Kiệt (triều Lý, đánh quân Tống xâm lược lần thứ 
2)
­ Các em thuật lại diễn biến của các cuộc kháng chiến, các trận đánh 
chưa đầy đủ  các chi tiết quan trong, chưa hay. Số lượng học sinh biết thuật  
lại diễn biến của các cuộc kháng chiến là rất ít, chiếm khoảng 15 ­ 16 % tổng 
số học sinh của lớp.
­ Chưa có ý thức tìm tòi, khám phá thêm về một số thông tin hình ảnh,  

tư liệu khác có liên quan đến nhân vật, sự kiện lịch sử đã và đang học.
3. Giải pháp, biện pháp
3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Việc khai thác kênh hình trong giảng dạy phân môn Lịch sử là một việc  
làm có hiệu quả  nhằm gây hứng thú cho học sinh. Các kênh hình về  bản đồ 
lịch sử, về nhân vật lịch sử với ưu thế của nó: rõ ràng, sinh động, dễ nhớ, dễ 
ấn tượng, dễ đi vào lòng người… sẽ  là một thế mạnh trong việc hỗ trợ đắc  
lực cho việc truyền thụ kiến thức lịch sử, thông qua đó các em biết được cội 
nguồn của tổ  tiên, cha ông, cội nguồn của dân tộc mình. Biết được tổ  tiên, 
cha ông ta đã sống, chiến đấu, lao động như thế nào trong quá khứ để tạo nên 
đất nước hôm nay. Giúp học sinh phát triển các kĩ năng: tường thuật, miêu tả, 
kể  chuyện, hoặc nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử....   Từ  đó các em biết 
yêu quý những gì mình đang có, biết  ơn những người đã đem lại cuộc sống  

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

8


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

ấm no hạnh phúc cho chúng ta và tự  hào về  truyền thống dân tộc, cũng như 
biết mình phải có trách nhiệm là cần phải làm gì cho Tổ quốc thân yêu.
3.2 Nội dung, điều kiện và cách thực hiện biện pháp, giải pháp
3.2.1 Phân định dạng bài và các nhóm kênh hình trong sách giáo khoa  
đối với phân môn Lịch sử lớp 4,5
* Dạng bài: Chương trình Lịch sử  lớp 4, 5 được chia thành 3 dạng cơ 
bản sau:
­ Dạng 1: Cung cấp kiến thức về nhân vật lịch sử, các sự  kiện lịch sử 

tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ  nước.( Từ  buổi đầu dựng nước  
đến Hoàn thành thống nhất đất nước)
­ Dạng 2: Ôn tập ­ Kiểm tra.
­ Dạng 3: Tìm hiểu lịch sử địa phương (Phần này không có trong SGK,  
SGV). Giáo viên tự  tìm hiểu và tái hiện lại cho học sinh biết được qua trình 
hình thành và phát triển của địa phương nơi em ở như thế nào,...
* Các dạng kênh hình trong sách giáo khoa Lịch sử: Trong sách giáo 
khoa phân môn Lịch sử lớp 4, 5 có thể kể đến  một số dạng kênh hình cơ bản  
sau:
­ Bản đồ hành chính.
­ Lược đồ  địa phận các vùng miền, lược đồ  các trận đánh, các chiến  
dịch, biểu đồ.
­ Tranh,  ảnh minh họa một số di vật, di tích, nhân vật lịch sử tiêu biểu 
hoặc mô phỏng một số  nét chính về  hình thái, kinh tế, chính trị  xã hội trong 
các
thời kỳ dựng nước.
 3.2.2. Hướng dẫn học sinh khai thác kênh hình sách giáo khoa theo  
quy trình
Do đặc trưng của phân môn Lịch sử  là “Con người không thể  tri giác 
trực tiếp những gì thuộc về quá khứ”, muốn học sinh của mình hiểu và nhớ 
lâu những kiến thức lịch sử   ấy thì tranh  ảnh, lược đồ, bản đồ  …là phương 
tiện hữu ích nhất giúp giáo viên khai thác nội dung bài. Trong chương trình 
của phân môn lịch sử lớp 4 ­5 các bài học về các sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu 
biểu, phản ánh những dấu  ấn về  sự  phát triển của các giai đoạn lịch sử, 
những thành tựu nổi bật trong sự  nghiệp dựng nước (kinh tế, chính trị, văn  
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

9

    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

hóa) và giữ  nước (Chống giặc ngoại xâm)  từ  buổi đầu dựng nước cho tới 
những năm xây dựng nhà máy thủy điện Hoà Bình. Khi dạy những kiểu bài 
này tôi thường sử dụng và khai thác các các nhóm kênh hình  theo từng bước  
sau:
Bước 1: Nắm vững mục tiêu cần đạt của bài học, xây dựng hệ  thống 
đồ dùng dạy học cần có và chú ý xắp sếp chúng theo từng hoạt động của bài  
dạy trong thiết kế bài dạy của mình.
Ví dụ: Bài 17 “Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ” (Lịch sử lớp 5)
* Mục tiêu bài học: Học xong bài này, học sinh biết:
+ Kiến thức: Biết được tầm quan trọng của chiến dịch Điện Biên Phủ. 
Biết sơ lược diến biến và ý nghĩa của chiến dịch Điện Biên Phủ.
+ Kĩ năng: Nêu được sơ lược diến biến và ý nghĩa của chiến dịch Điện  
Biên Phủ: là  mốc son chói lọi đóng góp vào kết thúc thắng lợi cuộc kháng  
chiến chống thực dân Pháp xâm lược.
+ Thái độ: Giáo dục lòng yêu nước, tự hào về tinh thần chiến đấu của 
quân và dân ta. Tiêu biểu là anh Phan Đình Giót lấy thân mình lấp lỗ châu mai.
* Đồ dùng dạy học:
+ Hình 1: Bức  ảnh được sử  dụng để  dạy học về cuộc họp của Trung  
ương Đảng và Bác Hồ mùa đông năm 1953.....
+ Hình 2: Bức  ảnh được sử  dụng để  dạy học về  việc chuẩn bị  của 
quân dân ta cho chiến dịch Điện Biên Phủ.
+ Hình 3: Lược đồ  chiến dịch Điện Biên Phủ  được sử  dụng để  dạy  
học về diễn biến của chiến dịch Điện Biên Phủ.
+ Hình 4: Ảnh Cờ chiến thắng trên nóc hầm tướng Đờ Ca­xtơ­ ri được 
sử dụng để minh họa cho kết quả của chiến dịch Điện Biên Phủ
+ Hình 5: (Sưu tầm) Những kỷ vật của anh hùng liệt sĩ Phan Đình Giót 
đang lưu giữ  tại nhà lưu niệm của Nghĩa trang liệt sĩ xã Cẩm Quan, huyện 

Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh. Được sử  dụng khi giới thiệu tấm gương hy sinh  
anh dũng của Phan Đình Giót.

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

10


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Bước 2: Xác định nội dung trọng tâm của bài học sinh cần phải hiểu  
thông qua kênh hình.
Bước 3: Giáo viên phải nói rõ mục đích, yêu cầu cách thức tìm kiếm  
thông tin trên kênh hình để học sinh không bị phân tán sự chú ý sang nội dung 
khác, điều này giáo viên càng phải đặc biệt quan tâm trong những bài có 
nhiều tranh ảnh minh họa trong sách giáo khoa.
Ví dụ: Bài 17 “Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ” (Lịch sử lớp 5)
Hình 2: Đoàn xe thồ phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. 
Khi khai thác hình này nếu giáo viên không nêu rõ mục đích, yêu cầu khi 
quan sát thì học sinh rất dễ chăm chú quan sát xem các chú dân công chở  cái  
gì, hoặc cùng một lúc sẽ quan sát và bàn tán với nhau về nhiều bức ảnh khác 
bên cạnh đó.

Vì vậy, giáo viên cần giới thiệu khái quát bức ảnh: “Bức  ảnh là cảnh  
một đội xe thồ đang chở lương thực phục vụ tiền tuyến, xe nào cũng cắm lá  
cây ngụy trang để  tránh máy bay địch ném bom. Những ngày Tết năm Giáp  
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

11

    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Ngọ(1954), trời rét thấu xương, mưa phùn lất phất nhưng những chiến sĩ dân  
công với những chiếc xe thồ  chở  nặng vẫn lên đường. Càng đến gần mặt  
trận, càng gian nan vất vả. Ròng rã hàng tháng trời mới tới địa điểm giao  
hàng gần Điện Biên Phủ. Khi xe đạp hỏng, họ  vận chuyển bằng đôi vai.  
Những chiếc xe thồ chở lương thực, thực phẩm nối tiếp nhau lên Điện Biên  
Phủ  cung cấp gạo, thức ăn để  bộ  đội ta ăn no, đánh thắng”. Sau đó, hướng 
dẫn học sinh quan sát rồi nêu câu hỏi để học sinh trao đổi:
­ Quan sát hình 2 em thấy những gì?

­ Rừng núi, đoàn người điều khiển xe 
­ Dân công ta chở  lương thực ra tiền  đạp thồ,..
tuyến bằng những phương tiện gì?
­ Xe đạp thồ, quang gánh,...
­ Trong điều kiện đường đi như  thế  ­ Xuyên rừng, núi, đường rất khó đi
nào?
­ Tinh thần đoàn kết, vượt khó của 
­ Qua bức tranh, em có nhận xét gì về  dân công.
tinh thần của dân công ta?
Chốt:  Hình  ảnh này minh chứng cho  
việc quân và dân ta một lòng, một dạ  
dốc toàn bộ  sức ngưới, sức của cho  
tiền tuyến thân yêu. 
Bước 4: Đưa ra hệ  thống câu hỏi để  khai thác hết các khía cạnh tích 
cực của hình  ảnh. Hệ  thống câu hỏi và các “góc” khai thác của giáo viên có  
tác dụng định hướng để  học sinh tư duy, làm việc tích cực với đồ  dùng, chủ 

động nắm bắt và ghi nhớ  kiến thức lịch sử  theo đúng mục đích cần đạt của  
bài học. Đặc biệt phải luôn có phương án điều chỉnh câu hỏi cho phù hợp với  
các đối tượng học sinh trong lớp, đảm bảo tính vừa sức vừa đảm bảo tính 
phát triển.
Vì vậy, để  học sinh làm việc với bản đồ, lược đồ  một cách có hiệu  
quả, tôi chú ý hướng dẫn các em một số kiến thức, kĩ năng cần thiết như: 
Thứ nhất, phải giúp học sinh biết xác định phương hướng trên bản đồ,  
lược đồ: theo quy  ước đơn giản phía trên là hướng Bắc, phía dưới là hướng 
Nam, bên phải là hướng Đông, bên trái là hướng Tây.  Ở  bài  Làm quen với  
bản đồ trong sách Lịch sử và Địa lí lớp 4 các em đã được học nhưng giáo viên 
cũng cần củng cố thường xuyên kĩ năng này. Chẳng hạn khi học sinh xác định 
được phương hướng trên bản đồ, lược đồ  thì các em có thể tự biết được tại  
sao gọi là giặc phong kiến phương Bắc, hoặc cụ  thể  như  trong bài “ Cuộc  
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

12


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ  hai (1075­1077)”.   Khi yêu 
cầu thuật lại cuộc chiến đấu trên sông Như Nguyệt thì học sinh dễ dàng xác 
định được vị trí phòng 
tuyến của quân ta là ở bờ Nam, quân giặc là ở bờ Bắc sông Như Nguyệt. 
Thứ  hai, hướng dẫn học sinh đọc chú giải để  hiểu được ý nghĩa biểu  
thị  của các kí hiệu trên lược đồ: Khi nắm được ý nghĩa biểu thị  của các kí 
hiệu, các  em sẽ  làm tốt các bài tập yêu cầu thuật lại diễn biến cuộc chiến  
đấu hoặc cuộc khởi nghĩa.
 Ví dụ :   Dựa vào lược đồ, em hãy trình bày lại trận chiến tại phòng  

tuyến sông Như  Nguyệt (bài Cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược  
lần thứ hai (1075­1077) trang 34, SGK Lịch sử và Địa lí 4), tôi hướng dẫn như 
sau: 

­  Yêu cầu học sinh quan sát lược đồ trong SGK trang 35, xem bảng chú  
giải biết các kí hiệu thể hiện trên lược đồ để các em phân biệt được mũi tên 
biểu thị quân ta và mũi tên biểu thị giặc Tống. Cụ thể;
 + Mũi tên màu đen             là biểu thị quân Tống tiến công 
 + Mũi tên màu đỏ             nhà Lý chặn đánh…. 
Sau khi HD xem chú giải, đọc thông tin trong SGK bằng hệ thống câu 
hỏi như sau:
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

13


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

+  Lý Thường Kiệt cho xây dựng phòng tuyến ở đâu ?
+  Lực lượng của quân Tống như thế nào ? Do ai chỉ huy ?
+  Chỉ vị trí trận tuyến quân Tống trên lược đồ  ?
+  Chỉ  trên lược đồ  vị  trí mà quân nhà Lý phòng ngự, chặn đánh, tiến 
công, đường rút chạy của giặc ?
  Từ  việc trả  lời các câu hỏi theo gợi ý của giáo viên, học sinh nắm 
được diễn biến chính của trận chiến đấu. Các em sẽ  dựa vào lược đồ  thuật  
lại rất tốt kể  cả  đối tượng học sinh trung bình mà không cần nhớ  từng câu 
chữ trong sách
giáo khoa.
Ngoài việc rèn cho học sinh kĩ năng sử  dụng bản đồ, lược đồ  thì giáo 

viên cần chú ý hướng dẫn khai thác kiến thức từ tranh ảnh bởi lịch sử là việc 
đã xảy ra, có thật và tồn tại khách quan. Nhận thức lịch sử là phải thông qua 
các “dấu vết” của quá khứ, những chứng cứ  về  sự  tồn tại của các sự  kiện, 
hiện tượng đã diễn ra, do đó việc đầu tiên, tất yếu không thể  bỏ  qua là cho  
học sinh tiếp xúc với tranh ảnh.
*Khai thác ở khía cạnh thứ nhất: Hệ thống câu hỏi khai thác kiến thức  
từ bản đồ: 
Ví dụ: Bài 11. “Cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược lần thứ  
2 (1075­1077)” Lịch sử lớp 4
* Mục tiêu: 
   + Kiến thức:   Nắm được mốc thời gian, nguyên nhân, diễn biến và 
kết quả của cuộc kháng chiến chống quân Tống dưới thời nhà Lý. Ta thắng  
được quân Tống bởi tinh thần dũng cảm và trí thông minh của quân dân ta. 
Người anh hùng tiêu biểu của cuộc kháng chiến này là Lý Thường Kiệt.
+ Kỹ  năng:  Biết tường thuật sinh động trận quyết chiến trên phòng 
tuyến sông Cầu.
+ Thái độ: Tự hào về truyền thống anh hùng bất khuất của của cha ông  
ta thời xưa.
* Đồ dùng dạy học: 
 ­ Bản đồ hành chính
 ­ Lược đồ trận chiến tại phòng tuyến sông Như Nguyệt.
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

14


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

* Xác định kiến thức trong bài mà học sinh cần nắm được qua khai thác  

đồ dùng;
 ­ Nhận biết được vị  trí của sông Như  Nguyệt trên bản đồ  hành chính 
và tầm quan trọng của phòng tuyến sông Như Nguyệt tại khu vực này.
­ Nắm chắc vị  trí phòng tuyến sông Như  Nguyệt, vị  trí trận tuyến của 
quân địch, vị trí quân nhà Lý phòng ngự, các mũi tiến công và chặn đánh của  
ta; mũi tiến công và đường rút chạy của địch.
­ Thấy được trí thông minh, tài thao lược trong xây dựng phòng tuyến 
và việc chỉ huy nghĩa quân của Lý Thường Kiệt.
­ Sông Như Nguyệt nằm  ở vị trí nào của  ­ Sông Như  Nguyệt nằm  ở  phía 
đất nước?
Bắc của đất nước.
­ Sông Như Nguyệt là một đoạn của con  ­ Sông Như  Nguyệt là một khúc 
sông nào ? 
của con sông Cầu.
­   Vị   trí   của   phòng   tuyến   sông   Như  ­ Phòng tuyến sông Như  Nguyệt 
Nguyệt có tầm quan trọng như  thế  nào  được   coi   như   một   tấm   lá   chắn 
đối với kinh thành Thăng Long?
vững chắc cho kinh thành Thăng 
­ Chỉ  trên bản đồ  vị  trí phòng ngự  của   Long.
quân   nhà   Lý?   Các   hướng   tiến   công   và  ­ Học sinh chỉ
chặn đánh của quân ta, đường tiến công 
và rút chạy của quân Tống ?
­ Tại sao quân ta chọn và chủ động xây 
dựng phòng tuyến này? Tại sao Lý 
Thường Kiệt lại cho quân chủ động đánh 
úp quân giặc trong  đêm khuya? (HS Khá 
­ Giỏi)

­ Phòng tuyến sông Như  Nguyệt 
được   coi   như   một   tấm   lá   chắn 

vững chắc cho kinh thành Thăng 
Long; đánh úp quân giặc vào đêm 
khuya làm cho giặc trở  tay không 
kịp…

­ Bài thơ  được cất lên trong đêm khuya  ­   Kích   động   lòng   quân   sĩ,   làm 
có tác   dụng gì?
hoang mang ý trí của kẻ thù.
­ Dựa vào lược đồ, hãy tường thuật lại  ­ Học sinh thuật lại
cuộc chiến đấu bảo vệ phòng tuyến trên 
bờ  phía Nam sông như  Nguyệt của quân 
ta?

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

15


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Từ việc khai thác lược đồ theo  theo hệ thống các câu hỏi như trên, đã 
có nhiều học sinh tham gia xây dựng bài, số lượng học sinh biết tường thuật 
lại trận đánh tăng lên. Điều đó chứng tỏ  rằng kiến thức lịch sử  tại bài học 
này đã được các em ghi nhớ sâu sắc.
* Khai thác ở khía cạnh thứ 2:  Kỹ năng đọc và làm việc với tranh ảnh,  
lược đồ, bản đồ.
Ví dụ: Bài 24: “Chiến thắng Điện Biên Phủ trên không”  Lịch sử lớp 5

Hình 2 trong sách giáo khoa: Máy bay Mỹ  bị  bắn rơi  ở  ngoại thành Hà  

Nội 
Minh họa cho sự  kiện: Trong 12 ngày đêm lịch sử  quân và dân Hà Nội 
đã hạ gục nhiều máy bay hiện đại của Mỹ, trong đó có 34 chiếc máy bay B52 
(Loại máy bay tối tân nhất lúc bấy giờ của Mỹ) và có nhiều chiếc bị bắn rơi  
ngay tại bầu trời Hà Nội.
Bức  ảnh được sử  dụng để  dạy học về  chiến thắng của quân dân Hà 
Nội trong chiến đấu chống lại cuộc tập kích bằng máy bay B52 của đế quốc 
Mĩ ( kết quả chiến đấu của quân dân ta). Giáo viên hướng dẫn quan sát ảnh 
và gợi ý các câu hỏi để học sinh trả lời:
­ Quan sát bức  ảnh, em thấy những hình  ­ Cô dân quân và xác chiếc máy bay.
ảnh gì?
­ Việc máy bay Mĩ bị  bắn rơi  ở Hà Nội   ­ Tinh thần chiến  đấu và thành tích 
nói lên điều gì?
chiến đấu của quân dân Hà Nội.
Chốt:  Bên   cạnh   xác   chiếc   máy   bay   là  
hình   ảnh   một   người   nữ   chiến   sĩ   vừa  
bước   ra   khỏi   trận   đánh     với   nụ   cười  
bình   dị   hồn   nhiên   như   họ   chưa   từng  
tham gia trận đánh khốc liệt  ấy. Đó là  
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

16


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

nụ   cười   của   chiến   thắng,   một   chiến  
thắng của chính nghĩa.
     Tiếp đó, cho học sinh thảo luận câu 

hỏi: Ý nghĩa của chiến thắng Điện Biên  ­ Buộc địch phải kí hiệp định Pa­ri
Phủ trên không là gì?
Bước 5: Dựa trên hệ thống câu hỏi, tổ chức để học sinh được trình bày 
ý kiến của mình với nhóm bạn hoặc với lớp trước khi giáo viên đưa ra kết  
luận cuối cùng. Điều này hết sức quan trọng trong việc tạo niềm tin cho học  
sinh, giúp học sinh mạnh dạn trong việc trình bày những kiến thức lịch sử mà  
mình nắm được. Từ đó giúp giáo viên có được những điều chỉnh phù hợp với  
đối tượng học sinh
Bước 6:  Đối với kiểu bài trình bày tương đối toàn diện về  một triều 
đại hay một giai đoạn lịch sử  nào đó có thể  sắp xếp các tranh ảnh minh họa 
trong bài theo một kịch bản và dạy học sinh theo kịch bản bằng tranh ảnh đó.
Ví dụ: Bài 1 “Nước Văn Lang” ­  Lịch sử lớp 4

Với bài này giáo viên vẽ  đường trục phân biệt các hướng Bắc, Nam, 
Đông, Tây lên bảng. Yêu cầu HS dựa vào đường trục, kênh hình, chữ ghi trên 
lược đồ  và SGK để  trả  lời các câu hỏi: Nước Văn Lang nằm trên địa phận 
nào trên lược đồ? (  Địa phận Bắc bộ và Bắc Trung Bộ)

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

17


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Sau khi trao đổi GV kẻ  tiếp trục thời gian lên bảng để  phân biệt năm 
công nguyên và năm trước công nguyên, sau công nguyên, yêu cầu HS xác 
định thời điểm ra đời của nước Văn Lang.
nước Văn Lang

CN

700

0

2015

Hình 2: Lăng vua Hùng   

Được sử dụng khi giới thiệu về người đứng đầu nhà nước và tình hình  
xã hội nước Văn Lang. Yêu cầu học sinh quan sát và trả lời:
Lăng vua Hùng được xây dựng ở đâu?
Nhân dân ta xây dựng lăng để làm gì?
Chốt:  Dù ai đi ngược về  xuôi, nhớ  ngày giỗ  Tổ  mồng 10 tháng 3 và  
ngày nay đã trở thành ngày Quốc giỗ của dân tộc.
Hình 3: Lưỡi cày đồng
Hình lưỡi cày đồng được sử  dụng khi miêu tả  về  đời sống sản xuất 
của người Văn Lang. Yêu cầu học sinh quan sát hình trả lời câu hỏi:
­ Hình dáng của lưỡi cày như thế nào?
­ Lưỡi cày dùng để làm gì?
­ Việc chế tạo lưỡi cày đồng chứng tỏ điều gì?
Kết hợp với  hình 7(cảnh giã gạo) để  giới thiệu những sản vật mà 
người Văn Lang sản suất được.
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

18

 

    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Hình 4: Rìu lưỡi xéo bằng Đồng   
Được sử  dụng khi dạy về  cuộc sống của người Văn Lang. Yêu cầu  
học sinh trả lời câu hỏi:
­ Hình dáng của lưỡi rìu thế nào?
­ Rìu dùng để làm gì?
Hình 5: Muôi ( vá, môi) bằng đồng
Sử dụng mô tả đời sống vật chất và đời sống tinh thần của người Văn  
Lang. Câu hỏi thảo luận:
­ Hình dáng của chiếc muôi như thế nào?
­ Muôi dùng để làm gì?
Hình 8: Vòng trang sức bằng đồng  
Sử dụng khi giới thiệu đời sống vật chất của người Văn Lang. 
Hình 10: Cảnh người nhảy múa trên thuyền
 Sử dụng khi dạy về đời sống ăn mặc, vui chơi.  Câu hỏi:
­ Hình nhà sàn thể hiện người Lạc Việt ở như thế nào?
­ Cảnh giã gạo của đôi nam nữ chứng tỏ người Lạc Việt ăn bằng gì?
­ Hình 10 thể hiện người Lạc Việt đang làm gì?
Kết hợp các hình 3, 4, 5, 6 nêu câu hỏi:

Trống đồng

Mũi tên đồng

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

19


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

­ Người Lạc Việt biết làm những công cụ  và vũ khí gì để  phục vụ  và 
bảo vệ cuộc sống?
­ Việc  chế  tạo ra lưỡi cày, rìu, muôi, vòng trang sức,...  bằng  đồng 
chứng tỏ người Lạc Việt đã biết làm nghề gì? ( nghề đúc đồng)
Hình 9: Đồ gốm thời Hùng Vương
Sử  dụng khi trình bày về  các nghề  thủ  công của người Lạc Việt. Câu 
hỏi:
­ Hình dáng đồ gốm trong ảnh như thế nào?
­ Đồ gốm được làm từ chất liệu gì?
­ Chúng được dùng để làm gì?
* Qua những công cụ đó và cả  cách trang trí trên trống đồng, em hình  
dung như  thế  nào đời sống của người Lạc Việt ?  ( HS đã có nhiều ý kiến 
như: Đồ  dùng của họ  khác với ngày nay/ Đồ  dùng phục vụ  cuộc sống còn 
đơn giản/ Từ xưa họ đã có tục lệ đua thuyền, và còn biết đeo cả trang sức để 
làm đẹp,…)
  Như  vậy, từ  việc khai thác tranh  ảnh đó, học sinh có thể  hình dung  
phần nào về  đời sống, vật chất và tinh thần của người Lạc Việt dưới thời  
vua Hùng
Bước 7:  Xác định vị  trí đặt đồ  dùng cho cân đối, đúng tầm nhìn của 
học sinh. Sử  dụng vào thời điểm cần thiết nhất để  cung cấp kiến thức và  
khai thác thông tin, hơn nữa thời gian trưng bày đồ  dùng phải ăn khớp nhịp 
nhàng với hoạt động khai thác.
Ví dụ: Bài 5 “Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo” Lịch 
sử lớp 4.

Hình 1: Trận Bạch Đằng năm 938

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

20


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Sử  dụng bức tranh khi dạy về  diễn biến trận chiến trên sông Bạch 
Đằng. Khi trình bày chi tiết thuyền giặc bị  bãi cọc chặn lại, quân mai phục  
của ta đổ  ra đánh quyết liệt thì kết hợp sử  dụng bức tranh. Giáo viên hướng  
dẫn quan sát bức tranh, chỉ  cho học sinh thuyền của ta, của giặc và đặt câu 
hỏi: 
­ Em thấy thuyền của ta thế nào?
­ Thuyền của giặc như thế nào?
­ Thuyền của ta nhỏ, nhẹ có lợi như thế nào?
­ Điều gì sẽ xảy ra với thuyền của địch khi triều rút?
Ví dụ: Bài 25: “Quang Trung đại phá quân Thanh (năm 1798)” ­ Lịch sử 
lớp 4.
Hình 1: Lược đồ Quang Trung đại  phá quân Thanh

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

21


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Sử  dụng khi dạy về  diễn biến trận Quang Trung đánh tan quân Thanh  
xâm lược. Câu hỏi: ­ Ngày 20 tháng chạp năm Mậu Thân, khi hành quân ra 
đến Tam Điệp, Quang Trung đã làm gì?
­ Quang Trung chia quân làm 5 đạo do những ai chỉ huy?
­ Ngày mồng 3 Tết Kỉ Dậu ta đánh đồn nào?
­ Sáng mồng 5 Tết ta tấn công đồn nào?
­ Cùng lúc đánh tàn quân Ngọc Hồi bỏ chạy về Thăng Long, ta tấn công  
đồn nào?
­ Kết quả của trận chiến là gì?
Hình 2: Gò Đống Đa             

Sử  dụng khi trình bày kết quả  của sự  kiện Quang Trung đại phá quân 
Thanh. Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát bức ảnh và giới thiệu: Từ Nam  
Đồng đến Thịnh Quang, xác giặc la liệt. Nhân dân ở đây đã thu nhặt xác đem  
chôn vào các hố và đắp cao lên thành gò.  Tướng giặc là Sầm Nghi Đống treo  
cổ  tự  tử  cùng mấy trăm thân binh trên gò Đống Đa. Với lòng khoan dung và  
giữ  mối bang giao hữu hảo với nhà Thanh, vua Quang Trung đã cho lập đền  
thờ Sầm Nghi Đống ngay tại gò Đống Đa.
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

22


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Hình 3: Tượng vua Quang Trung

Sử  dụng khi dạy về  công lao của Quang Trung – Nguyễn Huệ. Câu 

hỏi:
­ Em có suy nghĩ gì về  công lao của Quang Trung? ( đánh tan quân  
Thanh bảo vệ đất nước.)
­ Vì sao nhân dân ta lại dựng tượng Quang Trung? ( để ghi nhớ công lao  
của ông)
Chốt: Hằng năm, cứ đến ngày mông 5 Tết, ở Gò Đống Đa nhân dân ta  
lại tổ chức giỗ trận để tưởng nhớ ngày Quang Trung đại phá quân Thanh.
3.2.3 Cung cấp một số tư liệu, kênh hình ngoài sách giáo khoa 
Đối với những dạng bài cung cấp kiến thức về nhân vật lịch sử, các sự 
kiện lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng nước và giữ nước và dạng bài tìm 
hiểu lịch sử  địa phương thì giáo viên cần cung cấp thêm tư  liệu, kênh hình  
ngoài sách giáo khoa nhằm khắc sâu kiến thức bài dạy, liên hệ  giáo dục đạo 
đức, lòng tự hào dân tộc. Những tư liệu, hình ảnh này giáo viên cần sưu tầm 
ở sách tham khảo, Viện bảo tàng Lịch sử, mạng Internet,...
Ví dụ: Bài lịch sử địa phương: “Đắk Lắk  xưa và nay” lớp 5

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

23


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

   Hình 1: Quân Giải phóng tiến vào Ngã 

   Hình 2: Ngã sáu – Buôn Ma Thuột năm 1987

Sáu ­ Trung tâm TP Buôn Ma Thuột ngày 
10/3/1975

               Hình 3: Ngã sáu – Buôn Ma Thuột ngày nay

  
Hình   4:  Voi   giúp   người   vận   chuyển   nông   Hình 5: Một chú voi kéo gỗ  trên một dòng  
sản     

suối 

 
Hình 6: Voi và du khách trên Hồ Lắk

Hình 7:  Voi phục vụ  lễ  hội cà phê Buôn  
Ma Thuột

  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

24


    Một số kinh nghiệm khai thác kênh hình sách giáo khoa trong giảng dạy phân môn Lịch sử lớp 
4,5

Hình 8: Nhà đày Buôn Ma Thuột 

Hình 9:  Nhà đày Buôn Ma Thuột đã được  
Nhà nước công nhận là di tích lịch sử  vào  
năm 1980.

Nhà đày Buôm Ma Thuột (số 18 đường Tán Thuật, thành phố Buôn Ma Thuột,  

tỉnh Đắk Lắk.)  là nơi giam giữ  những chiến sĩ cộng sản thuở  trước như: Hồ  
Tùng Mậu, Phan Đăng Lưu, Nguyễn Chí Thanh, Tố Hữu, Hồng Chương, Bùi  
San, Trần Văn Quang, Ngô Đức Đệ, Nguyễn Duy Trinh, Nguyễn Phụng Tân,  
Huỳnh Thanh... và biết bao nhiều người con  ưu tú của mọi miền Tổ  quốc.  
Những chiến sĩ cộng sản bị  địch giam cầm  ở  đây đã trở  thành những người  
gieo hạt mầm cách mạng vào mảnh đất cao nguyên đất đỏ  này. Được mở  
rộng và xây dựng kiên cố thêm trên cơ sở của một Prison (nhà lao) có từ năm  
1900 đến năm 1930, nhà lao Buôn Ma Thuột trở thành nơi đày ải những chiến  
sĩ yêu nước Việt Nam. Giờ đây, đến thăm nhà đày Buôn Ma Thuột, các bạn sẽ  
nhìn thấy những chứng tích tội ác của bọn thực dân Pháp. Qua đó, có thể  
hình dung lại toàn bộ nhà đày Buôn Ma Thuột với chế độ cai trị  khắc nghiệt  
và tàn bạo chẳng khác nào địa ngục của bọn thực dân Pháp.
  Giáo viên: Nguyễn Thị Thanh Thảo  ­ Đơn vị: Trường Tiểu học Trần Phú

25