Một số kiến nghị nhằm nâng cao việc áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán tại các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam

Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Một số kiến nghị nhằm nâng cao việc áp dụng các kỹ thuật thu thập
bằng chứng kiểm toán tại các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam
3.1. Đánh giá ưu, nhược điểm việc áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng
chứng kiểm toán tại các công ty kiểm toán độc lập ở Việt Nam
3.1.1. Ưu điểm
3.1.1.1. Về thiết kế chương trình kiểm toán
Các công ty kiểm toán độc lập tại Việt Nam đã biết cách vận dụng một
cách linh hoạt các kỹ thuật thu thập bằng chứng kiểm toán trong từng cuộc
kiểm toán cụ thể, đối với từng đối tượng và mục tiêu kiểm toán xác định.
Đối với các khoản mục, bằng chứng kiểm toán cần thu thập được xác
định rõ ràng, định hướng cho KTV về những công việc cần làm.
Từ các bằng chứng cần thu thập đó, việc vận dụng các kỹ thuật thu thập
bằng chứng kiểm toán đã được chi tiết hóa thành các thủ tục áp dụng riêng
cho từng khoản mục, từng phần hành. Nhiều công ty đã xây dựng những thể
thức kiểm toán chi tiết, rõ ràng và hiệu quả. Điều đó đã giúp nâng cao năng
suất làm việc của KTV , đồng thời tăng tính khách quan cho cuộc kiểm toán.
Tiêu biểu là công ty Deloitte việt Nam với quy trình chọn mẫu cụ thể, chi tiết,
sử dụng phần mềm AS/2.
3.1.1.2. Về kết hợp các phương pháp thu thập
Trong quá trình kiểm toán, KTV đã biết cách kết hợp các kỹ thuật thu
thập bằng chứng, ví dụ kết hợp kiểm tra tài liệu với tính toán, phỏng vấn và
quan sát, phân tích và tính toán…
Việc kết hợp các bằng chứng sẽ làm tăng tính chính xác và đáng tin cậy
của các bằng chứng. Ngoài ra việc kết hợp này còn giúp KTV hiểu rõ hơn về
công ty khách hàng để đưa ra ý kiến kiểm toán phù hợp, đồng thời rút ngắn
thời gian kiểm toán, tăng hiệu quả kiểm toán.
1
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
3.1.1.3. Về kết hợp giữa các khoản mục trong việc thu thập bằng chứng

kiểm toán
Công việc kiểm toán đã được phân chia thành những phần hành và
những khoản mục có liên quan, ví dụ: Tiền- Doanh thu- Nợ phải trả…
Việc phân chia giúp KTV và ban lãnh đạo công ty kiểm toán kiểm soát
tốt công việc kiểm toán, phân chia công việc rõ ràng và phù hợp, tương xứng
với trình độ mỗi KTV. Các KTV trong những phần kiểm toán có liên quan có
thể sử dụng, so sánh và đối chiếu kết quả, nâng cao năng suất và hiệu quả của
cuộc kiểm toán.
3.1.1.4 Về cách ghi chép và trình bày
Đa số các công ty kiểm toán đã sử dụng bảng, biểu, sơ đồ… trong quá
trình kiểm toán. Điều này không chỉ giúp các KTV trong quá trình thực hiện
sẽ rút gọn và đơn giản hóa công việc mà còn giúp người phụ trách công việc
kiểm toán chung nắm bắt tình hình kiểm toán, thuận lợi cho những người
khác khi sử dụng kết quả kiểm toán.
3.1.2. Nhược điểm
3.1.2.1. Việc áp dụng kỹ thuật phỏng vấn
- Độ tin cậy của bằng chứng không cao do đối tượng được phỏng vấn
chủ yếu là người trong đơn vị được kiểm toán nên thiếu tính khách quan .
- Chất lượng của bằng chứng cũng phụ thuộc vào trình độ và sự hiểu
biết của người được hỏi.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Do công ty mới thành lập chưa có nhiều kinh nghiệm vì vậy hiểu biết
về khách hàng còn rất hạn chế và quá trình thu thập bằng chứng chưa mang
tính chuyên nghiệp.
Quá trình tìm hiểu HTKSNB chủ yếu dựa vào tài liệu cung cấp bởi
công ty được kiểm toán vì vậy thiếu tính khách quan cho bằng chứng.
2
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Việc thu thập bằng chứng thông qua phỏng vấn khách hàng chưa được

thống nhất trong các cuộc kiểm toán BCTC, KTV thường chỉ sử dụng bảng
câu hỏi để thu thập những thông tin về HTKSNB mà không sử dụng lưu đồ.
Hơn nữa bảng câu hỏi thường chỉ được KTV sử dụng đối với những khách
hàng lớn còn khách hàng nhỏ thì rất ít được sử dụng.
* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Mức độ áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng chứng tại công ty
Kỹ thuật thu thập Khoản mục áp dụng Mức độ áp dụng
Quan sát Áp dụng đánh giá HTKSNB của
khách hàng, trong kiểm kê
Hạn chế sử dụng
Phỏng vấn Áp dụng với mọi khoản mục trên
BCKQKD, BCĐKT
Áp dụng trong mọi
cuộc kiểm toán
Lấy xác nhận Áp dụng với khoản công nợ,
TGNH, HTK, khoản đặt trước
Áp dụng trong mọi
cuộc kiểm toán
Kiểm kê Áp dụng với khoản mục tiền mặt,
HTK, TSCĐ, CCDC
Hạn chế sử dụng
Xác minh tài liệu Áp dụng với tất cả các khoản mục
trên BCKQKD, BCĐKT
Áp dụng trong mọi
cuộc kiểm toán
Tính toán Áp dụng trong mọi khoản mục, tài
liệu
Áp dụng trong mọi
cuộc kiểm toán
Phân tích Khoản mục trên BCKQKD và các

ước tính
Hạn chế áp dụng
Khi vận dụng kỹ thuật phỏng vấn để tìm hiểu về HTKSNB của khách
hàng công ty TNHH Kiểm toán Mỹ A.A chỉ mới thực hiện phỏng vấn ban
giám đốc về lý do kiểm toán, mục đích kiểm toán và mức phí kiểm toán có
thể chấp nhận được để đưa ra quyết định có chấp nhận ký hợp đồng kiểm toán
không. Nhưng khi tiến hành phỏng vấn cần trao đổi với người quản lý cấp cao
3
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
và các nhân viên kiểm toán liên quan về các nội dung của hệ thống kiểm soát
nội bộ. Và khi phỏng vấn, cần chú ý tới thái độ của người quản lý, đánh giá
tính trung thực của người quản lý và nhân viên. Bên cạnh đó, công ty TNHH
Kiểm toán Mỹ A.A chưa biết thực hiện phỏng vấn những KTV tiền nhiệm về
kết quả đánh giá về HTKSNB của khách hàng các năm trước đó, thủ tục kiểm
soát mà đơn vị sử dụng…
3.1.2.2. Việc áp dụng kỹ thuật quan sát
Kỹ thuật này chỉ cung cấp bằng chứng về phương pháp thực thi công
việc tại thời điểm quan sát, không chắc chắn có được thực hiện tại các thời
điểm khác hay không.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Phần lớn do công ty mới thành lập và đội ngũ nhân viên còn chưa có
nhiều kinh nghiệm nên bằng chứng thu được thông qua kỹ thuật quan sát còn
chưa có sức thuyết phục cao, hơn nữa nó cũng mang những nhược điểm
chung của kỹ thuật thu thập này.
* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Công ty TNHH Kiển toán Mỹ còn chưa chú trọng đến việc áp dụng kỹ
thuật quan sát trong các cuộc kiểm toán, còn ít được sử dụng, mức độ áp dụng
còn hạn chế … do giới hạn về thời gian kiểm toán và công ty cũng chưa chú
trọng đúng mức đến việc đánh giá HTKSNB của khách hàng. Công ty chỉ tiến

hành kiểm toán khoản mục HTK với các quá trình xuất hàng, quy trình luân
chuyển chứng từ, bảo quản HTK và hệ thống sổ sách, chứng từ kế toán. Mà
thực tế cần tiến hành quan sát thực tế một hoạt động kiểm toán xuyên suốt
mọi hoạt động của đơn vị là phải kiểm toán từ nghiệp vụ mua hàng với lập kế
hoạch, phê duyệt của Giám đốc, thực hiện thủ tục kiểm tra chất lượng hàng
nhập kho, bảo quản và xuất dùng. Từ đó thấy được năng lực hoạt động của
công ty cần kiểm toán.
4
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
3.1.2.3. Việc áp dụng kỹ thuật kiểm tra tài liệu
Việc thu thập bằng chứng từ kỹ thuật này tương đối thuận tiện do tài
liệu thường có sẵn nhưng cũng có những hạn chế nhất định. Độ tin cậy của tài
liệu phụ thuộc vào nguồn gốc của bằng chứng, sự độc lập của tài liệu với đơn
vị được kiểm toán, các tài liệu cung cấp có thể đã bị sửa chữa, giả mạo làm
mất tính khách quan của bằng chứng. KTV cũng không thể tiến hành kiểm tra
đối chiếu tất cả các sổ sách chứng từ trong đơn vị được kiểm toán vì số lượng
chứng từ sổ sách là rất lớn.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
KTV thường chỉ tiến hành kiểm tra tài liệu một cách chung chung mà
không căn cứ vào tình hình, lĩnh vực hoạt động của khách hàng mà tiến hành
lựa chọn các tài liệu cần thiết để tiến hành xác minh, như vậy sẽ rất mất thời
gian mà không đem lại hiệu quả
KTV cũng nên căn cứ vào mục đích kiểm toán của khách hàng để khoanh
vùng các tài liệu kiểm tra nhằm mang lại hiệu quả cho cuộc kiểm toán.
* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Công ty kiểm toán Mỹ A.A không thể tiến hành kiểm tra 100% tài liệu
cho tất cả các tài khoản vì mất thời gian và hiệu quả không cao mà thường
chọn mẫu đại diện để kiểm tra. Các nghiệp vụ có số phát sinh lớn hoặc có tính
bất thường là phần tử của chọn mẫu kiểm toán. Tuy nhiên việc chọn mẫu

kiểm toán lại chủ yếu dựa vào ý chí chủ quan của KTV, dựa vào kinh nghiệm
của KTV mà không lựa chọn dựa vào đặc tính đại diện của các tài liệu cũng
như tính trọng yếu của nó vì vậy mà rủi ro kiểm toán sẽ càng cao.
3.1.2.4. Việc áp dụng kỹ thuật kiểm kê (kiểm tra vật chất )
- Đối với một số tài sản cố định như đất đai, nhà xưởng, máy móc thiết
bị… kỹ thuật kiểm kê chỉ cho biết sự hiện hữu của tài đó, không cho biết
5
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
quyền sở hữu của đơn vị với tài sản đó, hoặc tài sản có thể hiện hữu nhưng lại
là tài sản thuê ngoài, hay đã đem thế chấp…
- Đối với hàng hóa, nguyên vật liệu tồn kho, kiểm tra vật chất chỉ cho
biết sự tồn tại về số lượng còn chất lượng, tình trạng kỹ thuật, tính sở hữu,
phương pháp đánh giá chúng thì chưa được thể hiện
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Đôi khi việc thực hiện kiểm kê không được tiến hành bởi KTV, trong
một số trường hợp KTV chỉ thực hiện quan sát kiểm kê hoặc thu thập biên
bản kiểm kê của khách hàng, vì vậy mà bằng chứng kiểm toán thu được mang
tính thuyết phục chưa cao.
* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Do giới hạn về chi phí, nhân sự, thời gian nên công ty kiểm toán Mỹ
A.A không thể tham gia thực hiện kiểm kê trong mọi cuộc kiểm toán mà chỉ
thực hiện khi khách hàng có yêu cầu hoặc trong cuộc kiểm toán có tính chất
phức tạp do vậy khi tiến hành chọn mẫu để tiến hành kiểm kê sẽ gây ra nhiều
sai sót ảnh hưởng tới kết luận kiểm toán cuối cùng.
3.1.2.5. Việc áp dụng kỹ thuật tính toán
Kỹ thuật này cung cấp bằng chứng có độ tin cậy cao, xét về mặt số học
tuy nhiên các phép tính và phân bổ đôi khi khá phức tạp, tốn kém thời gian
đặc biệt là khi đơn vị kiểm toán có quy mô lớn, loại hình kinh doanh đa dạng,
luồng tiền ra vào rất lớn… KTV thường chỉ quan tâm đến tính chính xác về

mặt số học mà không quan tâm đến tính đúng đắn của phương pháp tính.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Kỹ thuật thu này cung cấp bằng chứng có độ tin cậy cao, xét về mặt số
học tuy nhiên các phép tính và phân bổ đôi khi khá phức tạp, tốn kém thời gian
đặc biệt là khi đơn vị kiểm toán có quy mô lớn, loại hình kinh doanh đa dạng,
6
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
luồng tiền ra vào rất lớn… KTV thường chỉ quan tâm đến tính chính xác về mặt
số học mà không quan tâm đến tính đúng đắn của phương pháp tính.
* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A chủ yếu tính toán trên các số liệu được
công ty khách hàng cung cấp, vì vậy mà các sai phạm sẽ được cộng dồn nếu
như không có sự phát hiện kịp thời. Vì vậy KTV cần thay đổi hướng thu thập
tài liệu cho phù hợp.
3.1.2.6. Việc áp dụng kỹ thuật lấy xác nhận
Kỹ thuật này được áp dụng hầu như trong tất cả các cuộc kiểm toán
tuy nhiên nó có hạn chế là chi phí để thực hiện kỹ thuật này khá lớn, thư trả
lời có thể không thu được nhiều do nhiều nguyên nhân khách quan cũng như
chủ quan: sự thiếu hiểu biết của bên thứ ba, thư xác nhận bị thất lạc…, việc
xác nhận một số khoản công nợ chỉ chứng minh được khả năng thu hay trả
nợ, nhưng không tính đến trường hợp có sự thỏa thuận của ban giám đốc với
bên thứ ba.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Khi sử dụng kỹ thuật này KTV thường chọn những khoản mục có số
dư lớn để gửi thư xác nhận, đối với khoản mục TGNH thì KTV chỉ gửi thư
xác nhận cho số dư cuối kỳ vì vậy dễ xảy ra sai sót. Việc gửi thư xác nhận
không phải lúc nào KTV cũng sử dụng với mọi đối tượng khách hàng mà chỉ
sử dụng đối với những khách hàng mới còn những khách hàng thường niên
thì không sử dụng.

* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Do công ty TNHH Kiểm toán Mỹ là công ty kiểm toán nhỏ nên khoản
chi phí chi ra cho mỗi cuộc kiểm toán nhỏ và uy tín còn thấp nên khả năng rủi
ro do không nhận được phúc đáp hoặc thư trả lời tới muộn là cao. Vì vậy,
7
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
trước khi tiến hành lấy xác nhận KTV nên liên lạc trước với khách hàng yêu
cầu cung cấp các tài liệu liên quan đến các khoản công nợ. Căn cứ vào các tài
liệu này, KTV tiến hành lựa chọn một số khách hàng có số dư lớn, có biến
động bất thường hoặc công nợ dài ngày để gửi thư xác nhận công nợ.
3.1.2.7. Việc áp dụng kỹ thuật phân tích
Chỉ áp dụng được các thông tin có thể so sánh được tức là các chỉ tiêu
khoản mục có cùng nội dung và phương pháp tính. Ngoài ra không thể xác
định được chính xác ảnh hưởng của các tác động do hoạt động khác hoặc môi
trường của đơn vị vươn ra khỏi thời điểm so sánh.
Khi tiến hành so sánh số thực tế của đơn vị với chỉ tiêu bình quân
ngành gặp phải khó khăn đó là các chỉ tiêu của ngành thường là chỉ tiêu trung
bình và dựa trên phạm vi rộng các mức hoạt động cá thể xảy ra, chứa đựng
những yếu tố không đồng đều giữa các đơn vị vì vậy khó đảm bảo độ tin cậy
tuyệt đối.
Kỹ thuật này cũng đòi hỏi khả năng chuyên môn rất cao của KTV,
trong khi đó trình độ của KTV còn có giới hạn.
* Tại công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Apec
Việc ước lượng: tính trọng yếu của các khoản mục trong kỹ thuật phân
tích không được kiểm toán viên của công ty APEC sử dụng mà chỉ dựa vào
kinh nghiệm lâu năm của KTV để đánh giá. Khi thực hiện kỹ thuật phân tích
với của khoản mục tiền được các KTV thực hiện một cách đơn giản, KTV chỉ
thực hiện kỹ thuật phân tích xu hướng biến động tiền qua các năm chứ không
thực hiện phân tích các tỷ suất tài chính.

* Tại công ty kiểm toán Mỹ A.A
Với việc đánh giá sự vận dụng kỹ thuật phân tích trong kiểm toán
BCTC của công ty TNHH Kiểm toán Mỹ ta thấy kỹ thuật phân tích với độ
phức tạp của nó cũng hạn chế được vận dụng trong các cuộc kiểm toán của
8
8