SKKN: Một số phương pháp hướng dẫn học sinh ôn thi THPT quốc gia môn Ngữ văn dạng bài so sánh văn học

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC
TRƯỜNG THPT TAM ĐẢO 2
=====***=====

BÁO CÁO KẾT QUẢ 
NGHIÊN CỨU  SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Tên sáng kiến:  Một số  phương pháp hướng dẫn học sinh ôn thi THPT  
quốc gia môn Ngữ văn dạng bài so sánh văn học
Tác giả sáng kiến: Trần Thị Thiết
        Mã sáng kiến: 11.51.03


BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu 
Thế kỉ XXI là thế kỉ của văn hóa tri thức. Tuy nhiên, để  xóa bỏ  dần khoảng  
cách về văn hóa tri thức giữa các vùng miền thì học sinh ở nông thôn khó khăn cần 
phải nỗ lực hơn rất nhiều, trong đó nhân tố không thể thiếu là người giáo viên. 
Môn Ngữ  văn là một môn học có vai trò rất quan trọng trong chương trình  
THPT, bởi nó có nền tảng về  kiến thức và công cụ  giao tiếp, có vị  trí quan trọng 
trong các môn học, có ý nghĩa quyết định đối với sự hình thành và hoàn thiện nhân  
cách, đồng thời góp phần tạo nên trình độ văn hoá cơ bản cho học sinh. 
Hiện nay chất lượng bộ môn trong nhà trường đang rất được quan tâm. Đây  
là vấn đề đang được sự quan tâm của toàn ngành giáo dục cũng như toàn xã hội. Do  
vậy, trong nhiều năm trở  lại đây phương pháp dạy và học môn Ngữ  văn được nói 
và bàn luận rất nhiều trong nhiều bản tham luận, sáng kiến kinh nghiệm và các 
cuộc hội thảo chuyên đề. Đến nay, có rất nhiều phương pháp hữu hiệu mà chúng  
tôi cho rằng nó mang lại hiệu quả  cao như việc cải cách sách giáo khoa đến việc 
thay đổi phương pháp giáo dục theo hướng tích cực, chủ  động của học sinh, dạy 
chuyên đề, ôn thi THPT quốc gia nhằm nâng cao chất lượng bộ môn Ngữ văn trong  

xu thế mới. Như vậy, thách thức đặt ra với giáo viên và học sinh các trường THPT 
trên toàn quốc nói chung, đặc biệt với trường THPT Tam Đảo 2 nói riêng là làm thế 
nào để học sinh tự tin trong kì thi THPT quốc gia và học sinh đạt được kết quả cao 
trong kì thi quan trọng này.
Gần   đây, trong các đề  thi THPT quốc gia,  ở  câu 5 điểm thường chú trọng 
vào các chi tiết, giá trị  đặc sắc của văn bản, nhiều đề  chọn ra hai ngữ  liệu trong  
cùng một văn bản hoặc trong hai văn bản.  Đây là một kiểu bài mới, chưa được cụ 
thể  hóa thành một bài học riêng trong chương trình Ngữ  văn bậc trung học phổ 
thông, do đó đã ảnh hưởng ít nhiều đến chất lượng làm bài của học sinh cũng như 
quá trình định hướng ôn tập cho học sinh từ phía giáo viên. Thực tế, mỗi giáo viên  
khi bồi dưỡng học sinh ôn thi THPT quốc gia đều có một phương pháp và cách thức  
riêng rất hay của mình. Bản thân tôi cũng đã lắng nghe, suy ngẫm và trao đổi với  
một số đồng nghiệp về công tác này. Vì vậy, ở sáng kiến này tôi muốn đưa ra Một  
số phương pháp hướng dẫn học sinh ôn thi THPT quốc gia môn Ngữ văn dạng bài  
so sánh văn học.
2. Tên sáng kiến: Một số phương pháp hướng dẫn học sinh ôn thi THPT quốc gia  
môn Ngữ văn dạng bài so sánh văn học.
2


3. Tác giả sáng kiến
­ Họ và tên: Trần Thị Thiết
­ Địa chỉ tác giả sáng kiến: Bồ Lý – Tam Đảo – Vĩnh Phúc
­ Số điện thoại: 0974255078 
  E_mail: 
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Trần Thị Thiết
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến
Sáng kiến được áp dụng cho lĩnh vực môn Ngữ văn. Sáng kiến đưa ra một số 
phương pháp cho giáo viên trong việc ôn thi THPT quốc gia môn Ngữ văn dạng bài 
so sánh văn học.

6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu
Sáng kiến này chính thức được áp dụng lần đầu vào ngày 12/04/2018.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến
7.1. Khái quát chung về dạng bài so sánh văn học
Các chuyên gia về  văn học cho rằng:  Khái niệm so sánh văn học cần phải 
được hiểu theo ba lớp nghĩa khác nhau. Thứ  nhất, so sánh văn học là “một biện 
pháp tu từ  để  tạo hình  ảnh cho câu văn”. Thứ  hai, nó được xem như  một thao tác  
lập luận cạnh các thao tác lập luận như: phân tích, bác bỏ, bình luận đã được đưa 
vào sách giáo khoa Ngữ văn 11. Thứ ba, nó được xem như “một phương pháp, một 
cách thức trình bày khi viết bài nghị luận”, tức là như một kiểu bài nghị luận cạnh 
các kiểu bài nghị  luận về  một đoạn trích, tác phẩm thơ; nghị  luận về  một đoạn  
trích, tác phẩm văn xuôi… ở sách giáo khoa Ngữ văn 12. Tuy nhiên, so sánh văn học  
như  một kiểu bài nghị  luận văn học lại chưa được cụ  thể  bằng một bài học độc 
lập. Vì vậy, từ  việc xác lập nội hàm khái niệm kiểu bài, mục đích, yêu cầu, đến  
cách thức làm bài cho kiểu bài này là rất cần thiết.
Dạng đề so sánh văn học yêu cầu thực hiện cách thức so sánh trên nhiều bình 
diện: đề  tài, nhân vật, tình huống, cốt truyện, cái tôi trữ  tình, chi tiết nghệ  thuật, 
nghệ  thuật trần thuật… Quá trình so sánh có thể  chỉ  diễn ra  ở  các tác phẩm của  
cùng một tác giả, nhưng cũng có thể diễn ra ở những tác phẩm của các tác giả cùng 
hoặc không cùng một thời đại, giữa các tác phẩm của những trào lưu, trường phái  
khác nhau của một nền văn học. Mục đích của dạng đề này là yêu cầu học sinh chỉ 
ra được chỗ  giống và khác nhau giữa hai tác phẩm, hai tác giả, từ  đó thấy được 
những mặt kế  thừa, những điểm cách tân của từng tác giả, từng tác phẩm; thấy 
3


được vẻ  đẹp riêng của từng tác phẩm; sự  đa dạng muôn màu của phong cách nhà  
văn. 
Bố cục một bài viết dạng đề so sánh văn học có 3 phần: mở bài, thân bài và 
kết bài. Nhưng có những điểm khác biệt so với kiểu bài nghị  luận về  một tác 

phẩm, đoạn trích thơ hay nghị luận về một đoạn trích, tác phẩm văn xuôi. 
7.2. Các dạng đề cụ thể của so sánh văn học
Cac đê thi  trong nh
́ ̀
ưng năm v
̃
ừa qua, co nh
́ ưng dang va câp bâc so sanh sau:
̃
̣
̀ ́ ̣
́
­ So sanh hai chi tiêt trong hai tac phâm: So sanh chi tiêt âm n
́
́
́
̉
́
́ ́ ước đây va con
̀ ̀ ̀ 
âm ma T
́
̀ ư danh chăm soc Hô va chi tiêt bat chao hanh cua Thi N
̀ ̀
́
̣ ̀
́ ́
́ ̀
̉
̣ ở danh cho Chi Pheo.

̀
́ ̀
­ So sanh hai đoan th
́
̣
ơ  (diên ta nôi nh
̃ ̉ ̃ ớ) trong hai bai:Tây Tiên cua Quang
̀
́
̉
 
Dung va Tiêng hat con tau cua Chê Lan Viên.
̃
̀ ́
́
̀ ̉
́
­ So sanh hai đoan văn (khăc hoa ve đep hai dong sông) trong hai bai ki: 
́
̣
́ ̣
̉ ̣
̀
̀ ́ Ngươì  
lai đo sông Đa
́ ̀
̀ cua Nguyên Tuân va 
̉
̃
̀Ai đa đăt tên cho dong sông

̃ ̣
̀
 cua Hoang Phu Ngoc
̉
̀
̉
̣  
Tương.
̀
­ So sanh hai nhân vât (ve đep khuât lâp) cua: ng
́
̣
̉ ̣
́ ́
̉
ươi v
̀ ợ nhăt trong 
̣
Vợ nhăṭ  cuả  
Kim Lân va ng
̀ ươi đan ba hang chai trong 
̀ ̀ ̀ ̀
̀
Chiêc thuyên ngoai xa
́
̀
̀  cua Nguyên Minh
̉
̃
 

Châu.
7.3. Cách làm dạng bài so sánh văn học
* Mở bài:      
Dẫn dắt (mở bài trực tiếp không cần bước này).
Giới thiệu khái quát về các đối tượng so sánh.  
*Thân bài:
Làm rõ đối tượng thứ  nhất (vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận, chủ 
yếu là thao tác lập luận phân tích).
Làm rõ đối tượng thứ  2 (vận kết hợp nhiều thao tác lập luận, chủ  yếu là  
thao tác lập luận phân tích).
So sánh: nét tương đồng và khác biệt giữa hai đối tượng trên cả hai bình diện  
nội dung và hình thức nghệ  thuật (vận dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận, chủ 
yếu là thao tác lập luận phân tích và thao tác lập luận so sánh).
Lý giải sự  khác biệt: dựa vào các bình diện: bối cảnh xã hội, văn hóa mà 
từng đối tượng tồn tại; phong cách nhà văn; đặc trưng thi pháp của thời kì văn  
học…( vận nhiều thao tác lập luận, chủ yếu là thao tác lập luận phân tích).
*Kết bài:
4


Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu.
Nêu những cảm nghĩ của bản thân.
7.4. Hệ thống một số dạng đề so sánh văn học
A. DẠNG SO SÁNH HAI ĐOẠN THƠ TRONG HAI BÀI THƠ
I. CÁCH LÀM
1. Mở bài
­ Giới thiệu hai tác giả và hai bài thơ.
­ Giới thiệu hai đoạn thơ.
2. Thân bài
a. Phân tích 

* Phân tích đoạn thơ thứ nhất:
+ Nội dung: Phân tích theo từng câu hoặc theo nội dung.
+ Nghệ thuật: thể thơ, nhịp thơ, biện pháp tu từ, từ láy,….
(Có thể phân tích nội dung và nghệ thuật cùng một lúc trong từng câu hoặc từng 
đoạn thơ)
*Phân tích đoạn thơ thứ hai: (như đoạn thơ thứ nhất)
b. So sánh những điểm tương đồng và khác biệt
­ Tương đồng và khác biệt về nội dung:  
+ Chỉ ra sự tương đồng và khác biệt về nội dung.
­ Tương đồng và khác biệt về nghệ thuật
+ Chỉ ra sự tương đồng và khác biệt về nghệ thuật: thể thơ, biện pháp tu từ, từ 
ngữ, nhịp thơ, phong cách nghệ thuật….
­ Lí giải sự khác biệt: Thời điểm sáng tác, Cách nhìn nhận của tác  giả, trào lưu 
sáng tác…. ảnh hưởng như thế nào đến sự khác biệt đó; 
3. Kết bài:
­ Đánh gia sự thành công của mỗi đoạn thơ và tác giả.
II. MỘT SỐ ĐỀ LUYỆN TẬP
Đề 1: Cảm nhận của anh/chị về hai đoạn thơ:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
5


Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
(Tây Tiến, Quang Dũng, ngữ văn 12, tập 1, NXB Giáo dục 2008, trang 88)
"Mình về rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son "
(Việt Bắc, Tố Hữu, Ngữ văn 12, tập 1, NXB Giáo dục 2008, trang 110)
Hướng dẫn các ý chính

1. Mở bài

­ Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài với hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn.  
Còn Tố  Hữu là lá cờ  đầu của nền thơ  cách mạng Việt Nam với hồn thơ  đậm đà  
tính dân tộc.

­ Tây Tiến  (1948),  Việt Bắc  (1954) đều là những thành tựu đặc sắc của thơ  ca  
kháng chiến chống Pháp, đều là những bài ca không thể nào quên về một thời gian  
khổ mà hào hùng, hào hoa của lịch sử dân tộc.
­ Hai đoạn thơ trên đều viết về nỗi nhớ nhưng ở mỗi bài có những nét đặc sắc 
riêng.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
*Đoạn thơ trong bài “Tây Tiến”

• Nội dung:
Đoạn thơ  bộc lộ  nỗi nhớ da diết, vời vợi về mảnh đất miền Tây và đoàn  
quân Tây Tiến. Mỗi địa danh được nhắc đến "Sông Mã" "Sài Khao" "Mường Lát"  
­ là một chặng đường hành quân, cũng là một chặng đường đời của nhà thơ  nói  
riêng và những người lính Tây Tiến nói chung. Đó là "chứng nhân" lịch sử  cho  
những gian khổ và hào hùng mà họ đã trải qua. Bởi thế mà tiếc nuối bâng khuâng  
"Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi", mà tha thiết "Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi".

•

Nghệ thuật:
Nhạc điệu có sự  hài hòa giữa lời cảm thán với điệu cảm xúc (câu mở  đầu  
như một tiếng gọi vang vọng vào không gian), giữa mật độ  dày những âm vần  (ri, 
ơi, chơi vơi) với điệp từ "nhớ".
6

* Đoạn thơ trong bài Việt Bắc:

• Nội dung:
­ Đoạn thơ là lời bộc lộ nỗi nhớ của người Việt Bắc với những người cán bộ miền  
xuôi.
Mình về rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già
Trám và măng ­ lương thực chủ yếu của bộ đội ta khi còn ở Việt Bắc. Nay người đi  
rồi, trám để  rụng, măng để  già không người thu hái nên buồn nhớ  mênh mông.  
Thiên nhiên mang nỗi buồn thiếu vắng. Qua đó để  thấy, không chỉ  con người nhớ  
nhung mà cảnh cũng mang nỗi bùi ngùi bức bối như thúc vào lòng kẻ ở người đi.
 ­Thiên nhiên như cũng nặng tình, nặng nghĩa với con người.
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám đậm đà lòng son
Câu hỏi thứ  hai gợi nhớ đến con người Việt Bắc “ Hắt hiu lau xám / đậm đà lòng  
son”. Câu thơ  có hai hình  ảnh tương phản: những ngôi nhà lá đơn sơ, mộc mạc,  
nghèo khổ  trong dáng vẻ  “hắt hiu lau xám” gợi nỗi buồn hiu quạnh. Bên trong  
“những nhà”  ấy lại chứa đựng tấm lòng son sắc thủy chung, nghĩa tình của nhân  
dân Việt Bắc đối với cách mạng. Đó là nghĩa tình sâu nặng của những con người  
đã góp phần làm nên Điện Biên “Lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu ".

• Nghệ thuật:
­ Lối đối đáp, xưng hô "mình ­ ta" và thể thơ lục bát mang đậm tính dân tộc, có sức  
gợi và sức truyền cảm cao.
­ Các hình ảnh hoán dụ, nhân hóa, câu hỏi tu từ, điệp từ, điệp ngữ được sử dụng hài 
hòa, đắt giá.
b. So sánh
*Điểm tương đồng:

+ Hai đoạn thơ  đều bộc lộ  nỗi nhớ  của người trong cuộc: tha thiết, bồi hồi, sâu  
lắng với thiên nhiên và con người một thời gắn bó, yêu thương trong kháng chiến.
+ Đều thể  hiện phong cách thơ  độc đáo, tấm lòng thủy chung son sắt của những  
người trong cuộc đối với những điều thân thuộc, một thời gắn bó.
­ Đi
+ Nểỗm khác bi
i nhớ củệ
a nhà th
t:
ơ Quang Dũng được bộc lộ trực tiếp, cụ thể: nỗi nhớ đơn  
7


nhớ  của người đi với cảnh cũ, người xưa còn trong thơ  Tố  Hữu là nỗi nhớ  của  
người  ở  lại với người ra đi, thể  hiện một  các h
    gián ti
 
ếp qua các hình  ảnh hoán   
dụ.
+ Hai đoạn thơ (cũng như toàn bài thơ) sử dụng hai hình thức khác nhau để bộc lộ  
cảm xúc: Tây Tiến sử dụng thể thơ thất ngôn trường thiên. Việt Bắc sử dụng thể  
thơ lục bát.
­ Lí giải:
+ Hai bài thơ đều được sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Pháp.
+ Quang Dũng và Tố  Hữu là hai nhà thơ, hai chiến sĩ, viết về  nỗi nhớ  của người  
trong cuộc. Mỗi nhà thơ có phong cách sáng tạo nghệ thuật riêng.
3. Kết bài
Mỗi đoạn thơ  dù có cách thể  hiện khác nhau song vẫn làm nổi bật lên lối  
sống ân tình, thủy chung, đáng tự hào của con người Việt Nam.
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

Đề 2: Cảm nhận của anh/chị về hai đoạn thơ sau:
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân 
mỏi
Mường Lát hoa vê trong đêm hơi.
(Trích Tâv Tiến ­ Quang Dũng)
          Nhớ gì như nhớ người yêu
  Trăng lên đầu núi nắng chiều lưng nương
         Nhớ từng bản khói cùng sương
                                    Sớm khuya bếp lửa người thương đì về.
(Trích Việt Bắc ­ Tố Hữu)

Hướng dẫn các ý chính
1. Mở bài

­ Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài với hồn thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn.  
8


Còn Tố  Hữu là lá cờ  đầu của nền thơ  cách mạng Việt Nam với hồn thơ  đậm đà  
tính dân tộc.

­ Tây Tiến  (1948),  Việt Bắc  (1954) đều là những thành tựu đặc sắc của thơ  ca  
kháng chiến chống Pháp, đều là những bài ca không thể nào quên về một thời gian  
khổ mà hào hùng, hào hoa của lịch sử dân tộc.
­ Hai đoạn thơ trên đều viết về nỗi nhớ nhưng ở mỗi bài có những nét đặc sắc 
riêng.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ

* Đoạn thơ trong bài Tây Tiến: 
* Vị trí đoạn thơ: nằm ngay phần mở đầu của bài thơ.
* Nội dung:
­ Đoạn thơ bộc lộ nỗi nhớ da diết, vời vợi về mảnh đất miền Tây và đoàn quân Tây  
Tiến. Mồi địa danh đuợc nhắc đến "Sông Mã" "Sài Khao" "Muờng Lát"  ­  là một  
chặng đường hành quân, cũng là một chặng đường đời của nhà thơ  nói riêng và  
những người lính Tây Tiến nói chung. Đó là "chứng nhân" lịch sử cho những gian  
khổ và hào hùng mà họ đã trải qua. Bởi thế mà tiếc nuối bâng khuâng "Sông Mã xa 
rồi Tây Tiến ơi”, mà tha thiêt "Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi".
­ Thiên nhiên miền Tây trong nỗi nhớ  vừa hoang vu, khắc nghiệt, dữ  dội lại vừa  
thơ mộng, trừ tình:
+ Gọi tên địa danh: gợi sự xa xôi, hoang văng. "Sương lấp": khắc nghiệt, dữ dội.
+ Cũng có khi sương lại mềm mại như những chùm hoa "hoa về trong đêm hơi"
­ Qua miêu tả thiên nhiên, tác giả gián tiếp gợi lên những vất vả, gian khổ của đời  
lính Tây Tiến.
* Nghệ thuật:
­ Hình ảnh thơ  có sự hài hòa giữa nét thực và ảo, vừa mông lung vừa gợi cảm về  
cảnh và người (bút pháp lãng mạn).
­ Nhạc điệu có sự hài hòa giữa lời cảm thán với điệu cảm xúc (câu mở đầu như 
một tiếng gọi vang vọng vào không gian), giữa mật độ dày những âm vần (rồi, ơi. 
chơi vơi, mỏi, hơi) với điệp từ nhớ và lối đối uyển chuyển (câu 3 với câu 4) đã tạo 
ra một âm hưởng tha thiết, ngậm ngùi.
* Đoạn thơ trong bài Việt Bắc:
9


* Vị trí: đoạn thơ nằm ở phần đầu của bài thơ Việt Bắc
* Nội dung:
­ Đây là lời của người đi (những cán bộ kháng chiến đã từng gắn bó và công tác ở 
Việt Bắc, trong đó có Tố Hữu), khẳng định với người ở lại rằng: dù về xuôi, dù xa  

cách nhau về không gian địa lí nhưng vẫn nhớ Việt Bắc như  nhớ người yêu. Từ đó,  
muốn nói nỗi nhớ của tình yêu là nỗi nhớ cháy bòng, nỗi da diết nhất, thường trực  
nhất, để từ đó khẳng định nỗi nhớ và tấm lòng thủy chung của mình với Việt Bắc ­  
suối nguồn nuôi dưỡng của cách mạng.
­ Sau lời khẳng định là những hình ảnh thiên nhiên và con người Việt Bắc đẹp như  
khúc   hát  đồng  quê.  Trăng  lên  đầu  núi,   nắng  chiều  lưng   nương,   bản  khói  cùng  
sương,…là hình  ảnh rât đặc trưng cho khung cảnh núi rừng êm đềm, thơ  mộng  ở  
Việt  Bắc.  Trên cái nền trữ   tình  là hình  ảnh  con  người  Việt Bắc  tần tảo,  chịu  
thương chịu khó. Con người và thiên nhiên hài hòa gắn bó trong nỗi nhớ người về  
xuôi.
* Nghệ thuật: 
­ Các hình ảnh trong hoài niệm nhưng hiện lên thật cụ thể, rõ nét, chứng tỏ sự gắn  
bó sâu sắc và nỗi nhớ tha thiết. 
­ Thể  thơ  lục bát, nhịp điệu thơ  linh hoạt, uyển chuyển, âm hưởng ngọt ngào, tha  
thiết.
­ Hình ảnh thơ giản dị, cách ví von đậm chất dân gian, phép đối, phép điệp hài hòa,  
cân xứng.
=> Đoạn thơ  tiêu biểu cho phong cách thơ  Tố  Hữu: phong cách trữ  tình đầy cảm 
xúc, thể thơ lục bát giàu nhạc điệu và đậm sắc màu dân tộc, kết hợp với cách lựa 
chọn từ ngữ, hình ảnh giàu chất gợi cảm.
b. So sánh
* Điểm tương đồng:
+ Hai đoạn thơ  đều bộc lộ  nỗi nhớ  của người trong cuộc: tha thiết, bồi hồi, sâu  
lắng về thiên nhiên và con người một thời gắn bó, yêu thương trong kháng chiến.
+ Đều thể  hiện phong cách thơ  độc đáo, tấm lòng thủy chung son sắt của những  
người trong cuộc đối với những mảnh đất một thời gắn bó.
* Điểm khác biệt:
+ Nỗi nhớ của nhà thơ Quang Dũng được bộc lộ trực tiếp, cụ thế: nỗi nhớ đơn vị  
cũ trào dâng, không kìm nén nổi bật lên thành tiếng gọi Tây Tiến  ơi. Hai chừ  chơi 
10

vơi  vẽ  ra trạng thái cụ  thể  của nỗi nhớ, hình tượng hóa nỗi nhớ  và nỗi nhớ  da  
diết, thường trực, ám ảnh, mênh mông bao trùm cả  không gian, thời gian. Nỗi nhớ  
của Tố  Hữu trong đoạn thơ  dùng nỗi nhớ  tình yêu để  khẳng định nỗi nhớ  với quê  
hương cách mạng.
+ Hai đoạn thơ (cũng như toàn bài thơ) sử dụng hai hình thức khác nhau để bộc lộ  
cảm xúc: Tây Tiến sử dụng thể thơ thất ngôn trường thiên. Việt Bắc sử dụng thể  
thơ lục bát.
­ Lí giải:
+ Hai bài thơ đều được sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Pháp.
+ Quang Dũng và Tố  Hữu là hai nhà thơ, hai chiến sĩ, viết về  nỗi nhớ  của người  
trong cuộc. Mỗi nhà thơ có phong cách sáng tạo nghệ thuật riêng.
3. Kết bài
Với hồn thơ đậm đà tính dân tộc, lãng mạn, hào hoa, phóng khoáng, Tố Hữu  
và Quang Dũng đã làm nổi bật nỗi nhớ  thiết tha, sâu nặng về  quê hương cách  
mạng và đơn vị cũ.

Đề 3: Cảm nhận của anh/ chị về hai đoạn thơ:
     Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi 
      Nhớ về rừng núi nhớ chơi 
vơi 
      Sài Khao sương lấp đoàn quân 
mỏi 
      Mường Lát hoa về trong đêm hơi
(Tây Tiến ­ Quang Dũng, Văn học 12, tập 1, NXB Giáo dục 2008, trang 88)

Nhớ khi giặc đến giặc lùng 
Rừng cây núi đá ta cùng đánh tây
Núi giăng thành lũy sắt dày

Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù.
(Việt Bắc, Tố Hữu, Văn học 12, tập 1, NXB Giáo dục 2008, trang 112)
11


Hướng dẫn ý chính
1. Mở bài (xem đề 2)
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài Tây Tiến: (xem đề 2)
* Đoạn thơ trong bài Việt Bắc:
* Nội dung:
Đoạn thơ  là nỗi nhớ  của người chiến sĩ cách mạng về  chiến khu nơi từng gắn bó 
trong cuộc kháng chiến đầy gian khổ.

­ Tình thế của quân ta: "giặc đến giặc lùng": nguy biến, tan tác, loạn lạc.
­ Trước giờ  khắc quyết định của lịch sử, không chỉ  nhân dân mà cả  núi rừng cùng đều  
vùng lên, chung sức đánh Tây. Với cuộc kháng chiến đầy gian lao của quân và dân Việt  
Bắc, núi rừng cũng trở  nên có chí, có tình người, đã trở  thành những người bạn, những  
người đồng đội, những chiến sĩ anh hùng của toàn quân.  "Rừng", " núi" được lặp đi lặp  
lại đến năm lần, nó rải kín câu thơ, rải kín đất Việt Bắc tạo nên thế  hiểm của trường  
thành, của lũy thép vây bọc quân thù. Như một người mẹ che chở cho con mình, rừng bao  
bọc cho bộ đội trước mặt kẻ thù cướp nước.
=> Qua bốn câu thơ  càng làm sáng tỏ  thêm nhận định: Việt Bắc là cái nôi của cách 
mạng dân tộc ta.
* Nghệ thuật: Thể thơ lục bát thân thuộc, điệp từ  "rừng" "núi" và phép nhân hóa  
[câu 2,4] đã cùng tái hiện thành công hình ảnh đất nước đứng lên.
b. So sánh
*Điểm tương đồng
­ Đều là những tác phẩm sáng tác thuộc mảng văn học cách mạng với cảm hứng chủ 

đạo là ngợi ca, đề cao ân nghĩa thủy chung.
­ Cả  hai đoạn thơ  đều bộc lộ  về  nỗi nhớ  về  mảnh đất nơi từng là địa bàn sinh  
sống và chiến đấu của những người lính.
* Điểm khác biệt:
­ Đoạn thơ trong "Việt Bắc" tập trung tái hiện hình ảnh đất nước đứng lên.
­ Đoạn thơ trong "Tây Tiến" chủ yếu tái hiện bức tranh thiên Tây Bắc.
12


* Lí giải:
­ Hai bài thơ đều được sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Pháp.
­ Quang Dũng và Tố  Hữu là hai nhà thơ, hai chiến sĩ, viết về  nỗi nhớ  của người  
trong cuộc. Mỗi nhà thơ có phong cách sáng tạo nghệ thuật riêng.
3. Kết bài 

­ Cả hai đều là những đoạn thơ hay nhất nói về  nỗi nhớ  và tình nghĩa thủy chung  
của các nhà thơ.
­ Khẳng định sức hấp dẫn của 2 bài "Tây Tiến", "Việt Bắc" và của cả  2 cây bút 
Quang Dũng, Tố Hữu trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam.
Đề 4: Cảm nhận anh (chị) về hai đoạn thơ sau:
"Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
                                        Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm. "
(Trích Tây Tiến ­ Quang Dũng)
"Những đường Việt Bắc của ta,
Đêm đêm rầm rập như là đất rung.
Quân đi điệp điệp trùng trùng,
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan,"
(Trích Việt Bắc­Tố Hữu)

1. Mở bài 
­ Tác giả, tác phẩm (xem đề 2)
­  Cả  2 đoạn thơ  trên đã khắc họa thành công hình  ảnh những tập thể  anh hùng  
trong kháng chiến chống Pháp.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài Tây Tiến:
*Nội dung:
­ Vẻ đẹp vừa bi thương vừa hào hùng của đoàn quân Tây Tiến:
+ Cái bi thương của người lính được gợi lên từ ngoại hình ốm yếu, tiều tụy, đầu  
13


trọc, da dẻ xanh như màu lá: 
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.”
+)  Sở  dĩ người lính Tây Tiến đầu trọc, da xanh là do hậu quả  của những tháng  
ngày hành quân vất vả vì đói và khát, là dấu ấn của những trận sốt rét ác tính.
 +) Những con sốt rét rừng  ấy không chỉ  có trong thơ  Quang Dũng mà còn để  lại  
dấu ấn đau thương trong thơ ca kháng chiến chống Pháp nói chung.
+ Cái hào hùng:
+) Thủ  pháp nghệ thuật đối lập giữa ngoại hình ốm yếu và tâm hồn bên trong đã  
làm nên khí chất mạnh mẽ của người lính. “Không mọc tóc ” là cách nói ngang tàng  
rất lính, hóm hỉnh vui đùa với khó khăn gian khổ của mình.
+) Thể  hiện qua cách dùng từ  Hán Việt  “đoàn binh”. Chữ  “đoàn binh ”chứ  không  
phải là “đoàn quân” đã gợi lên được sự mạnh mẽ lạ thường của sự hùng dũng. Ba  
từ  “dữ oai hùm ” gợi lên dáng vẻ oai phong lẫm liệt, oai phong của chúa sơn lâm.  
Qua đó, ta thấy người lính Tây Tiến vẫn mạnh mẽ làm chủ  tình hình, làm chủ  núi  
rừng, chế  ngự  mọi khắc nghiệt xung quanh, đạp bằng mọi gian khổ.  “Mắt trừng” 
là đôi mắt dữ tơn, căm thù, mạnh mẽ, nung nấu quyết đoán làm kẻ thù khiếp sợ.

­ Họ cũng là những chàng trai Hà Nội lãng mạn, hào hoa:
“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.”
+) “ Mắt trừng gửi mộng qua biên giới” là đôi mắt thao thức nhớ về quê hương Hà  
Nội, về một dáng kiều thơm trong mộng.
Người lính Tây Tiến không chỉ biết cầm súng cầm gươm theo tiếng gọi của  
non sông mà giữa bao nhiêu gian khổ, thiếu thốn trái tim họ  vẫn rung động, nhớ  
nhung về vẻ đẹp của Hà Nội: đó có thể là phố cũ, trường xưa,... hay chính xác hơn  
là nhớ về bóng dáng của những người bạn gái Hà Nội yêu kiều, diễm lệ. Đó chính  
là động lực tiếp thêm sức mạnh để  họ  vững vàng tay súng sẵn sàng cống hiến, hi  
sinh để bảo vệ Tổ quốc.
*Nghệ thuật:
Bút pháp hiện thực hài hoà với cảm hứng lãng mạn, nhiều biện pháp tu từ 
đặc sắc: tả  thực, đối lập,  ẩn dụ  làm nổi bật chân dung người lính Tây Tiến vừa  
lẫm liệt oai hùng vừa lãng mạn, hào hoa.
14


* Đoạn thơ trong bài Việt Bắc:
* Nội dung:
* Vẻ đẹp hào hùng cùa đoàn quân:
“Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng”
­ Các từ láy “rầm rập”, “điệp điệp" và “trùng trùng" và hình ảnh so sánh "... như là 
đất rung”  vừa gợi lên sự  đông đảo, vừa gợi lên sức mạnh, khí thế  hào hùng của  
đoàn quân ra trận. Mỗi bước đi của đoàn quân ấy mang cả sức mạnh của lòng yêu  
nước, của lí tưởng cách mạng, khát khao chiến đấu và chiến thắng quân thù.
* Vẻ đẹp lãng mạn:
“Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.”

Đây có thể là hình ảnh ánh sao trời treo trên đầu súng của những người lính  
trong mỗi đêm hành quân, cũng có thể  là ánh sáng của ngôi sao gắn trên chiếc mũ  
nan của người lính, ánh sáng của lí tưởng cách mạng soi cho người lính bước đi.  
Họ  là những con người có lí tưởng cao cả, đẹp đẽ, sẵn sàng cống hiến, hi sinh vì  
sự nhiệp chung. Ý thơ  khiến người đọc liên tưởng đến hìnn  ảnh “Đầu súng trăng  
treo” trong thơ Chính Hữu.
* Nghệ thuật: 
Chất lãng mạn hài hòa chất hiện thực (ánh sao, đầu súng bạn cùng mũ nan), thể 
thơ lục bát đậm đà tính dân tộc, âm hưởng thơ hào hùng.
b. So sánh
*Điểm tương đồng:
­ Cả  hai đoạn đều tiêu biểu cho thơ  ca kháng chiến, góp phần hoàn thiện chân  
dung nguời lính Việt Nam, quân đội Việt Nam buổi đầu kháng chiến chống Pháp:  
gian khổ  nhưng anh dũng, hiên ngang, chiến đấu dũng cảm, quên mình vì Tổ  quốc  
nhưng tinh thần vẫn lạc quan, tâm hồn vẫn lãng mạn, hào hoa.
­  Hai đoạn thơ  đã  khắc sâu tình cảm của hai tác giả  đối với thiên nhiên và con  
người trong kháng chiến ở Tây Bắc, Việt Bắc.
­ Điểm khác biệt:
­ “Tây Tiến” (1948) mở  đầu ­ Việt Bắc (1954) kết thúc cuộc kháng chiến chống  
Pháp. Hình  ảnh người lính trong “Tây Tiến” được tô đậm  ở  vẻ  đẹptâm hồn vừa  
15


đậm chất tráng sĩ kiêu hùng, lãng mạn hào hoa vừa đậm chất hiện thực của buổi  
đầu cuộc kháng chiến còn nhiều thiếu thốn, gian khổ, thể  hiện qua thể  thơ  thất  
ngôn mang âm hưởng vừa cổ điển vừa hiện đại.
­ Hình ảnh đoàn quân trong “Việt Bắc” được nhấn mạnh ở sức mạnh  vật chất và 
tinh thần, biểu tượng cho sức mạnh tổng hợp quân dân trong cuộc chiến toàn dân,  
toàn diện, dốc toàn lực lượng cho trận chiến, đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi  
cuối cùng, qua thể thơ lục bát đậm chất hùng ca.

­ Lí giải:
+Tương đồng: Cả  hai bài thơ  đều ra đời trong thời kì kháng chiến chống Pháp,  
đều là đỉnh cao thơ ca giai đoạn này. Quang Dũng và Tố Hữu đều là những nhà thơ  
lớn.
+Khác biệt: Mỗi nhà thơ có một phong cách riêng trong sáng tác; môi tác phẩm văn  
học là sự  khám phá về  nội dung và hình thức nghệ  thuật; Văn học lặp lại người  
khác là cái chết cho nên hai đoạn thơ có sự khác biệt là đương nhiên.
3. Kết bài
­ Xây dựng hình tượng tập thể anh hùng, hai đoạn thơ góp phần thể hiện đặc điểm  
của thơ ca cách mạng là khuynh hướng sử thi và vẻ đẹp lãng mạn. 
­ Cùng thể hiện lòng yêu nuớc, đề cao lí tưởng sống cao đẹp của con người.
­ Hai đoạn thơ  góp phần khẳng định giá trị  là bản anh hùng ca cuộc kháng chiến  
chống Pháp của dân tộc.
Đề 5: Cảm nhận hai đoạn thơ sau: 
     Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi 
      Nhớ về rừng núi nhớ chơi 
vơi 
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi 
      Mường Lát hoa về trong đêm 
hơi
(Trích Tây Tiến ­ Quang Dũng)
                                                        Con sóng dưới lòng sâu 
                                                        Con sóng trên mặt nước 
                                                         Ôi con sóng nhớ bờ 
                                                         Ngày đêm không ngủ được 
16


                                                          Lòng em nhớ đến anh 
                                                         C ả trong mơ còn thức.

(Trích Sóng – Xuân Quỳnh)
Gợi ý các ý chính:

1. Mở bài 

­ Quang Dũng là một người nghệ sĩ đa tài song ông được biết đến nhiều nhất  
với tư  cách là một nhà thơ. Ông cũng là một trong những tác giả  tiêu biểu  
cho nền thơ ca kháng chiến Việt Nam.

­ “Tây Tiến” (1948) là một trong những bài thơ xuất sắc, làm nên tên tuổi của  
Quang Dũng.

­ Xuân Quỳnh là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế  hệ  thơ  trẻ  
thời chống Mĩ cứu nước. Thơ  Xuân Quỳnh in đậm vẻ  đẹp nữ  tính, vẻ  đẹp  
tâm hồn người phụ nữ nhiều trắc  ẩn, hồn nhiên, chân thành, đằm thắm, da  
diết trong khát vọng đời thường.

­ Bài thơ  “Sóng” được sáng tác năm 1967, trong chuyến đi thực tế   ở  vùng  
biển Diêm Điền (Thái Bình), là bài thơ  tiêu biểu cho phong cách thơ  Xuân  
Quỳnh.
­ Hai bài thơ đều có những đoạn thơ diễn tả thành công nỗi nhớ của người trong 
cuộc.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài “Tây Tiến”: (Xem đề 2)
* Đoạn thơ trong bài “Sóng”:
* Nội dung:

­ Đoạn thơ thể hiện nỗi nhớ của tình yêu đôi lứa, một nỗi nhớ bao trùm cả không  
gian, trải dài theo thời gian, ám ảnh cả vào cõi vô thức.

­ Nỗi nhớ  cồn cào da diết của em được gửi gắm qua hai hình  ảnh: sóng và em.  
Sóng nhớ bờ không ngủ được còn em nhớ anh cả trong mơ vẫn còn thao thức. Sóng  
hướng vào bờ, em hướng về anh: niềm khát khao gắn bó và ước nguyện thủy chung

­ Nỗi nhớ  được bộc lộ  trực tiếp, bạo dạn, chân thành gợi mở  vẻ  đẹp tâm hồn  
người phụ nữ.
17


* Nghệ thuật:
­ Thể thơ năm chữ, với hình tượng sóng vừa ẩn dụ vừa giàu tính thẩm mĩ, hình ảnh  
thơ giàu sức gợi, đoạn thơ sâu sắc, nữ tính.

­ Sự so sánh cộng hưởng, khổ thơ dôi hẳn hai câu đủ sức ôm chứa những cảm xúc  
vô bờ trong nỗi nhớ tình yêu.
=> Đoạn trích tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh hồn hậu, chân thành, đằm  
thắm, luôn trăn trở, khát khao một tình yêu thủy chung, bất diệt
b. So sánh
­Điểm tương đồng: 
+ Cả  2 đoạn thơ  đều bộc lộ  nỗi nhớ  tha thiết, bồi hồi, sâu lắng của người trong  
cuộc. 
+  Nỗi nhớ  được diễn tả  bằng một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế  với một bút pháp  
nghệ thuật điêu luyện, tài hoa.
­ Điểm khác biệt: 
+ Đoạn thơ  trong bài ”Tây Tiến ” của Quang Dũng là nỗi nhớ  về thiên nhiên,con  
người Tây Tiến gắn với đơn vị  cũ, với tình cảm cách mạng ân tình. Đoạn thơ  viết  
theo thể thơ 7 chữ truyền thống.
+ Đoạn thơ  trong bài  "Sóng”  của Xuân Quỳnh lại là nỗi nhớ  của người   con gái 
đang yêu gửi vào hình tượng sóng, gắn với không gian rộng lớn của biển cả. Thể  

thơ 5 chữ, xây dựng thành công hai hình tượng sóng và em, mang màu sắc hiện đại.
­ Lí giải: Mỗi nhà thơ  có một phong cách riêng trong sáng tác; môi tác phẩm văn  
học là sự  khám phá về  nội dung và hình thức nghệ  thuật; Văn học lặp lại người  
khác là cái chết cho nên hai đoạn thơ có sự khác biệt là đương nhiên.
3. Kết bài
­ Nét tương đồng thể hiện sự gặp gỡ của những tài năng, tấm lòng với con người,  
quê hương. Nét khác biệt cho thấy sự phong phú, đa dạng của thơ ca Việt Nam hiện  
đại.
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
Đề 6: Cảm nhận của anh, chị về hai đoạn thơ sau:
Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
18


Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.
(Việt Bắc ­ Tố Hữu, Ngữ văn l2, tập l, NXB Giáo dục, tr. llO)
Con sóng dưới lòng sâu 
Con sóng trên mặt nước 
Ôi con sóng nhớ bờ 
Ngày đêm không ngủ được
 Lòng em nhớ đến anh 
Cả trong mơ còn thức.
(Sóng ­ Xuân Quỳnh, Ngữ văn l2, tập l, NXB Giáo dục, tr.l55)
Gợi ý các ý chính:
1. Mở bài 

­ Tố  Hữu là lá cờ  đầu của thơ  ca cách mạng với phong cách trữ  tình, chính trị.  
"Việt Bắc" là một thành công xuất sắc của ông. Bài thơ  thể  hiện một cách tinh tế 

tình cảm cách mạng giữa những người kháng chiến và người dân Việt Bắc.
­ Xuân Quỳnh là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Thơ Xuân 
Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ giàu trắc ẩn, hồn hậu, chân thực và 
luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc bình dị đời thường. "Sóng" là thi phẩm 
tiêu biểu cho hồn thơ ấy.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài “Việt Bắc”: (Xem đề 2)
* Đoạn thơ trong bài “Sóng”: (Xem đề 5)
b. So sánh
­  Điểm tương đồng:    Cả  2 đoạn thơ  đều bộc lộ  nỗi nhớ  tha thiết, bồi hồi, sâu  
lắng của người trong cuộc. Nỗi nhớ  được diễn tả  bằng một tâm hồn nhạy cảm,  
tinh tế với một bút pháp nghệ thuật điêu luyện, tài hoa.
­ Điểm khác biệt:
+ Đoạn thơ trong bài "Việt Bắc" của Tố Hữu là nỗi nhớ về thiên nhiên,con người  
Việt Bắc gắn với tình cảm cách mạng ân tình, thủy chung. Đoạn thơ mang màu sắc  
dân tộc, truyền thống.
+ Đoạn thơ  trong bài "Sóng" của Xuân Quỳnh lại là nỗi nhớ  của người con gái  
đang yêu gửi vào hình tượng sóng, gắn với không gian rộng lớn của biển cả. Thể  
thơ 5 chữ, xây dựng thành công hai hình tượng sóng và em, mang màu sắc hiện đại.
19


­ Lí giải: Mỗi nhà thơ  có một phong cách riêng trong sáng tác; môi tác phẩm văn  
học là sự  khám phá về  nội dung và hình thức nghệ  thuật; Văn học lặp lại người  
khác là cái chết cho nên hai đoạn thơ có sự khác biệt là đương nhiên.
3. Kết bài
Nét tương đồng thể  hiện sự  gặp gỡ  của những tài năng, tấm lòng với con  
người, quê hương. Nét khác biệt cho thấy sự phong phú, đa dạng của thơ  ca Việt  
Nam hiện đại.

Đề 7: Cảm nhân hao đoạn thơ sau:
                                   Ta muốn ôm 
                         Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn; 
                        Ta muốn riết mây đưa và gió lượn, 
                        Ta muốn say cánh bướm với tình yêu, 
                        Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều 
                         Và non nước, và cây, và cỏ rạng, 
                         Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng 
                         Cho no nê thanh sắc của thời tươi; 
                         ­ Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!
(Trích Vội vàng – Xuân Diệu)
                                                             Cuộc đời tuy dài thế 
                                                             Năm tháng vẫn đi qua 
                                                            Như biển kia d ẫu r ộng  
                                  Mây vẫn bay về xa 
                                                            Làm sao được tan ra 
                                                           Thành trăm con sóng nhỏ 
                                                           Giữa biển l ớn tình yêu 
                                                            Để ngàn năm còn vỗ
(Trích Sóng – Xuân Quỳnh)
Gợi ý các ý chính:
1. Mở bài 
­  Xuân Diệu ­ một trong ba đỉnh cao của phong trào Thơ  Mới 1932 ­ 1945. Ông  
được đánh giá là "nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ Mới" bởi những cách tân cả  
về tư tưởng và bút pháp nghệ thuật. 
20


"Vội vàng" là bài thơ  tiêu biểu của Xuân Diệu trước cách mạng tháng Tám, được  
coi là tuyên ngôn sống, tuyên ngôn nghệ thuật của nhà thơ.

­ Xuân Quỳnh là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế  hệ  thơ  trẻ  thời  
chống Mĩ cứu nước. Thơ  Xuân Quỳnh in đậm vẻ  đẹp nữ  tính, vẻ  đẹp tâm hồn  
người phụ  nữ  nhiều trắc  ẩn, hồn nhiên, chân thành, đằm thắm, da diết trong khát  
vọng đời thường.
­  Bài thơ  “Sóng” được sáng tác năm 1967, trong chuyến đi thực tế   ở  vùng biển  
Diêm Điền (Thái Bình), là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh.
­ Cả 2 đoạn thơ trên đều là đoạn kết của hai tác phẩm, thể hiện những khát vọng 
mãnh liệt.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài “Vội vàng”:
*Nội dung:
+ Đoạn thơ thể hiện quan niệm sống mới mẻ, sống vội vàng, cuống quýt như chạy  
đua với thời gian để tận hưởng mọi sắc màu, hương vị, vẻ đẹp của cõi trần gian.
+ Thể  hiện một cái tôi ham sống, muốn tận hưởng cuộc đời một cách mãnh liệt,  
trực tiếp (ôm, say, thâu, cắn...)
Ý thức chiếm lĩnh, tận hưởng cuộc sống ở mức độ cao nhất  (chếnh choáng, dã đầy, 
no nê...) với những gì tươi đẹp nhất của trần gian (mùi thơm, ánh sáng, thời tươi...)
*Nghệ thuật:
+ Sử dụng các điệp từ, điệp ngữ, các tính từ mạnh cộng hưởng với nghệ thuật liệt  
kê để thể hiện nhịp sống hối hả, sôi nổi, cuồng nhiệt gấp gáp, cuống quýt của tác  
giả.
+ Thể thơ tự do, ngôn từ hết sức táo bạo và đầy sáng tạo là một thành công đặc sắc 
của Xuân Diệu.
* Đoạn thơ trong bài “Sóng”:
* Nội dung: 
+ Tâm trạng đầy lo âu, trăn trở của nhà thơ khi nhìn thấy sự đối lập ghê gớm giữa  
con người và vũ trụ. Từ đó, Xuân Quỳnh đã tìm ra một con đường để có thể trở nên  
bất tử  cùng vũ trụ  là nhờ  tình yêu: trong tình yêu con người sẽ  sống mãi với thời  

gian.
21


+ Đoạn thơ  thể  hiện khát vọng cao cả  đầy nữ  tính của người phụ  nữ  đang yêu,  
muốn hòa cái tôi nhỏ bé vào cái chung rộng lớn, muốn tình yêu của mình trở lên bất  
tử (mơ  ước được “tan ra ” như trăm con sóng nhỏ  giữa biển lớn tình yêu, nghĩa là  
quên mình, hi sinh cho người mình yêu và tình yêu của mình)
* Nghệ thuật: 
+Thể thơ 5 chữ với câu thơ ngắn gọn ,sử dụng thành công biện pháp ẩn dụ.
+Tạo nên 2 hình tượng tuy hai mà một, nhà thơ  sử  dụng hình  ảnh con sóng nhẹ  
nhàng nhưng đầy nữ tính để thể hiện khát vọng mãnh liệt trong tình yêu của mình.
b. So sánh
*Điểm tương đồng:
+ Hai nhà thơ cùng chung một khát vọng được hòa “cái tôi” của mình vào cuộc đời  
, vào “cái ta” chung rộng lớn.
+ Đều bộc lộ  những suy ngẫm, trăn trở  trước cuộc đời, cả  2 đoạn thơ  đều có sự  
kết hợp giữa cảm xúc và chất triết lí.
*Điểm khác biệt: 
+ Xuân Diệu quan niệm thời gian chảy trôi, không tuần hoàn nên đề xuất lối sống  
gấp gáp, cuống quýt, vội vàng, tận hiến, tận hưởng; Xuân Quỳnh trước những đổ  
vỡ  trong cuộc sống và bằng những dự cảm đầy nữ  tính, luôn khát vọng muốn hòa  
tình yêu nhỏ  bé của mình vào tình yêu chung của cuộc đời để  tình yêu đó luôn còn  
mãi.
+ Mỗi nhà thơ  có một phong cách nghệ  thuật riêng để  lại  ấn tượng khác nhau  
trong lòng độc giả (cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật và thể thơ)
­ Lí giải: Mỗi nhà thơ  có một phong cách riêng trong sáng tác; môi tác phẩm văn  
học là sự  khám phá về  nội dung và hình thức nghệ  thuật; Văn học lặp lại người  
khác là cái chết cho nên hai đoạn thơ có sự khác biệt là đương nhiên.
3. Kết bài

Với giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc như trên hai đoạn thơ nói riêng và 
cả hai bài thơ nói chung đã góp phần bồi đắp khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc  
trong mỗi con người. Qua đó, nó cũng làm nổi bật phong cách độc đáo của hai nhà 
thơ.
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
Đề 8: Cảm nhận hai đoạn thơ sau:
22


Rải rác biên cương mồ viễn xứ 
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh 
Áo bào thay chiếu, anh về đất 
Sông Mã gầm lên khúc độc hành
                                                                           (Trích Tây Tiến – Quang Dũng)
Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
                                                        (Trích Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm)
Gợi ý các ý chính:
1. Mở bài 

­ Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài song ông được biết đến nhiều nhất với tư cách  
là một nhà thơ. Ông cũng là một trong những tác giả tiêu biếu cho nền thơ ca kháng  
chiến Việt Nam. “Tây Tiến ” (1948) là một trong những bài thơ  xuất sắc, làm nên  
tên tuổi của Quang Dũng.

­ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ  tiêu biếu trong nền thơ  ca Việt  

Nam thời chống Mĩ.  “Đất Nước”  là chương V của trường ca  “Mặt đường khát  
vọng” được sáng tác vào cuối năm 1971 (đoạn trích trong SGK chỉ là một phần của  
chương này). Có thế nói đây là chương hay nhất, thế hiện sâu sắc một trong những  
tư tưởng cơ bản nhất của bản trường ca ­ tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân”.

­ Trích dẫn hai đoạn thơ.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài “Tây Tiến”: 
*Về nội dung: Đoạn thơ đã thể hiện tinh thần yêu nước, anh dũng và sự hi sinh bi  
tráng của người lính Tây Tiến. Những nấm mồ rải rác thầm lặng, lẻ loi nơi xa xôi,  
hoang vắng... Tinh thần dũng cảm, sẵn sàng cống hiến tuổi trẻ cho đất nước. Cái  
chết đơn sơ nhẹ nhàng, thanh thản. Lời ai điếu dữ dội của thiên nhiên tiễn đưa linh  
hồn tử sĩ.

23


*Về nghệ thuật: Ngòi bút vừa hiện thực vừa lãng mạn, giọng điệu vừa bi thương  
vừa hùng tráng, nói giảm nói tránh, thể thơ  thất ngôn với ngôn ngữ  trang trọng, cổ 
kính qua hệ thống từ Hán Việt.

­  * Đoạn thơ trong bài “Đất Nước”:  
*Về nội dung: Đoạn thơ là sự khám phá đất nước dưới góc nhìn lịch sử. Trong đó  
nhà thơ  bộc lộ  lòng trân trọng ngợi ca, biết  ơn với nhân dân ­ những người anh  
hùng vô danh đã cống hiến, hi sinh một cách tự nguyện, thầm lặng để làm nên đất  
nước. Từ đó, khẳng định đất nước của nhân dân.
*Về nghệ thuật: Thể thơ tự do với những câu dài ngắn linh hoạt, ngôn ngữ bình 
dị...Giọng điệu tâm tình nhẹ nhàng, sâu lắng...
b. So sánh

­ *Điểm tương đồng: Hai đoạn thơ  cùng ngợi ca tinh thần yêu nước của những  
người đã ngã xuống trong công cuộc đấu tranh bảo vệ  đất nước. Họ  hi sinh một  
cách tự  nguyện, thanh thản, nhẹ  nhàng mà thầm lặng. Họ  là những người bình  
thường nhưng công lao lại vô cùng to lớn.
­ Điểm khác biệt: 
+  Đoạn thơ  trong bài  "Tây Tiến",  ra đời vào thời kì đầu của cuộc kháng chiến  
chống Pháp, khắc họa vẻ đẹp rất hào hùng, bi tráng của người lính Tây Tiến, họ là  
những con người cụ thể ­ những chàng trai xuất thân từ  Hà Nội, lần đầu lên miền  
Tây hoang vu, xa xôi để chiến đấu với lí tưởng cao đẹp. 
Giọng điệu vừa bi thương vừa hùng tráng, biện pháp nói giảm. nói tránh, thể  
thơ  thất ngôn với ngôn ngữ trang trọng, cổ  kính, thể  hiện rõ hồn thơ  Quang Dũng  
tinh tế, hào hoa, đậm chất lãng mạn. 
­ Đọan thơ  trong đoạn trích "Đất Nước" ra đời trong kháng chiến chống Mĩ, khắc  
họa hình  ảnh tập thể  (nhân dân) dưới góc nhìn lịch sử, trân trọng những người  
bình dị, vô danh nhưng đã làm ra đất nước. 
Thể  thơ  tự do, bộc lộ rõ phong cách thơ  Nguyễn Khoa Điềm: giàu chất suy  
tư, cảm xúc lắng đọng, thể hiện tâm tư của người trí thức đứng về nhân dân.
­ Lí giải:  do hoàn cảnh sáng tác và mục đích nghệ  thuật khác nhau. “Tây Tiến”  
hướng về  đồng đội cũ ­ những người cụ  thể. “Đất Nước” viết về  truyền thống  
mấy ngàn năm của dân tộc.
3. Kết bài
Với giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc như trên hai đoạn thơ nói riêng và 
24


cả  hai bài thơ  nói chung đã góp phần bồi đắp tinh thần yêu nước trong mỗi con 
người Việt Nam. Qua đó, nó cũng làm nổi bật phong cách độc đáo của hai nhà thơ.
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
Đề 9: Cảm nhận của anh (chị) về hai đoạn thơ sau:

Ta với mình, mình với ta,
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh.
Mình đi mình lại nhớ mình,
Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu.
(Trích Việt Bắc – Tố Hữu)
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất   Nước   là   nơi   em   đánh   rơi   chiếc   khăn   trong   nỗi   nhớ  
thầm.
(Trích Đất Nước – Nguyễn Khoa Điềm)
Gợi ý các ý chính:
1. Mở bài 

­ Tố Hữu là nhà thơ lớn của dân tộc, thơ ông luôn theo sát những chặng đường lịch  
sử cách mạng dân tộc. Dù viết về đề tài gì thì đều mang đậm tính dân tộc cả trong  
nội dung lẫn hình thức. Bài thơ  “Việt Bắc ” là một thành công đặc biệt trong đời  
thơ Tố Hữu. Bài thơ viết về cuộc chia tay lớn ­ cuộc chia tay lịch sử giữa người về  
xuôi với Việt Bắc vào tháng 10 năm 1954.

­ Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ  tiêu biểu trong nền thơ ca Việt  
Nam thời chống Mĩ.  “Đất Nước”  là chương V của trường ca  “Mặt đường khát 
vọng” được sáng tác vào cuối năm 1971 (đoạn trích trong SGK chỉ là một phần của  
chương này). Có thể nói đây là chương hay nhất, thể hiện sâu sắc một trong những  
tư tưởng cơ bản nhất của bản trường ca ­ tư tưởng “Đất Nước của Nhân Dân”.
­ Trích dẫn 2 đoạn thơ.
2. Thân bài
a. Cảm nhân 2 đoạn thơ
* Đoạn thơ trong bài “Việt Bắc”:
*Nội dung: Đoạn thơ diễn tả tình cảm sâu nặng của Cán bộ cách mạng với người  

dân Việt Bắc biểu hiện qua:
25