CUỘC CHIẾN GIỮA BOEING - DOUGLAS TRONG NGÀNH HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG

CUỘC CHIẾN GIỮA BOEING - DOUGLAS
TRONG NGÀNH HÀNG KHÔNG DÂN DỤNG

Trong cuốn biên niên sử về những cuộc cạnh tranh khốc liệt giữa các tập đoàn
của thế kỷ vừa qua, không có nhiều cuộc cạnh tranh diễn ra căng thẳng và kéo dài
như cuộc cạnh tranh giữa Boeing và Douglas để chiếm vị trí tiên phong trong ngành
công nghiệp chế tạo máy bay thương mại. Đây là cuộc đấu giữa hai người sáng lập ra
hai công ty này – Wiliam Boeing và Donald Douglas - những người đã bị cuốn vào
cơn bão bùng nổ của ngành hàng không hồi đầu thế kỷ.
Cuộc đấu giữa tập đoàn Boeing và Doughlas bắt đầu vào thập kỷ 20 của thế kỷ
trước và kéo dài gần 40 năm. Họ lần lượt vượt qua đối thủ thông qua những cải tiến
và cả thành công trong chiến lược marketing kể từ khi ngành công nghiệp máy bay
trở thành một trong những ngành trọng yếu của nền kinh tế quốc dân. Mặc dù có
thời điểm tập đoàn Douglas đã hoàn toàn thắng thế trước đối thủ Boeing, nhưng
Boeing mới là công ty đạt được chiến thắng cuối cùng vào cuối thập kỷ 60 khi công
ty Douglas đã không còn đủ nguồn lực và các dây chuyền sản xuất để có thể có cơ
hội vượt lên đối thủ thêm một lần nào nữa. Nhà máy sản xuất của Douglas tại Long
Beach cuối cùng đã bị Boeing mua lại và đến năm 1997 thì toàn bộ những gì còn lại
của hãng này đã hoàn toàn thuộc về Boeing.
Wiliam Boeing (1881-1956) đã bắt đầu ấp ủ giấc mơ trở thành một nhà công
nghiệp trong ngành hàng không từ khi được đi trên chiếc thuỷ phi cơ bay qua Puget
Sound. Vào thời điểm đó, ông đang giúp gia đình điều hành việc kinh doanh gỗ đầy
sinh lợi ở Seattle sau khi bỏ học giữa chừng ở trường Đại học Yale nổi tiếng. Không
lâu sau chuyến bay đáng nhớ đó, ông chuyển đến vùng phía nam California nơi ông
đã học lái máy bay và mua được chiếc thuỷ phi cơ đầu tiên cho mình từ Glenn Martin
- một nhà chế tạo máy báy tại Santa Ana (chính công ty của ông này đã đóng góp
một phần quan trọng khác vào sự phát triển của ngành hàng không vũ trụ và hiện
nay chính là một phần của tập đoàn Lockheed Martin.)
Quay trở lại Seattle, Boeing bắt đầu chế tạo chiếc thuỷ phi cơ đầu tiên và vào
năm 1916 ông đã sát nhập công ty của mình với công ty Pacific Aero. Công ty của
ông đã bán được chiếc máy bay đầu tiên cho chính phủ New Zealand dùng cho việc

chuyển thư. Đến năm 1917 công ty bắt đầu chính thức lấy tên là Boeing. Vào giữa
thập kỷ 20, Boeing bắt đầu tiến hành công việc kinh doanh không chỉ ở việc sản xuất
ra những chiếc máy bay cải tiến hơn mà Boeing còn xây dựng được những nền móng
đầu tiên cho sự ra đời của một công ty chuyên vận tải bằng đường hàng không mà
sau đó trở thành công ty United Airlines.
Boeing đã có một chiến lươc rất khôn khéo trong kinh doanh. Đó là ông cho
thành lập công ty mẹ của tập đoàn Boeing và sau đó dùng công ty mẹ này tiến hành
các hoạt động mua bán cổ phiếu của các công ty con trên thị trường để nhằm đẩy
giá cổ phiếu lên - một “thủ đoạn” đầu tư khôn khéo gần giống với với phương thức
huy động vốn mà sau này đã làm tên tuổi của J.P.Morgan trở nên nổi tiếng. Phương
cách này đã làm cho giá trị tài sản của Boeing nhân lên gấp nhiều lần nhưng cũng
buộc ông phải điều trần trước Uỷ ban điều tra của Thượng viện. Tức giận trước sự
điều tra của Uỷ ban này, Boeing đã bán toàn bộ cổ phiếu của ngành hàng không vào
tuổi 52 và rút khỏi ngành này. Công ty mẹ cũng bị buộc phải từ bỏ toàn bộ sở hữu cổ
phiếu ở các công ty con. Boeing về hưu nhưng ông đã để lại cho công ty của mình
một đội ngũ quản lý đầy kinh nghiệm.
Trong suốt thập niên 30, dưới nhãn hiệu Boeing, công ty đã dẫn đầu trong việc
chế tạo ra các máy bay cánh đơn với một hình dáng mang tính khí động học hơn, hệ
thống hạ cánh tự do (có thể kéo ra kéo vào dễ dàng) và các thiết bị dẫn đường tốt
hơn. Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, công ty được đặt hàng chế tạo pháo đài bay
B-17 - một trong những máy bay ném bom chủ yếu của lực lượng Đồng minh.
Trong khi đó, vào năm 1908, Donald Douglas (1892-1981) chính là người đã
phát hiện được lỗi kỹ thuật của chiếc Wing Brothers khi nó được trình diễn trong
Triển lãm hàng không của quân đội Mỹ. Douglas - một kỹ sư tài năng – đã có được
tấm bằng kỹ sư cơ khí sau hai năm học tại trường MIT. Ông làm việc cho Glenn
Martin cho đến năm 1920 và sau đó tự đứng ra mở công ty chế tạo máy bay dưới
hình thức là một tiệm cắt tóc tại Los Angeles. Douglas có được hợp đồng lớn đầu tiên
trong đời khi ông chủ của Transworld Airlines, Jack Frye, muốn có được một chiếc
máy bay thế hệ mới hoàn toàn bằng kim loại với 3 động cơ có sức chứa 12 người. Và
Douglas đã giành được hợp đồng này khi ông thiết kế được một chiếc máy bay chứa

được tới 14 người nhưng có tốc độ cao hơn và chỉ gồm có hai động cơ. Chiếc máy
bay này, chiếc DC-1, đã đặt nền móng cho ông trở thành người thống trị trong ngành
chế tạo máy bay dùng cho mục đích thương mại. Vào năm 1934, Douglas bắt đầu
thực hiện việc chế tạo chiếc máy bay thuộc thế hệ DC-3 nổi tiếng - một thế hệ máy
bay đã tạo một cuộc cách mạng trong ngành vận tải bằng đường hàng không trong
vòng gần 20 năm và củng cố vị trí của ông trong ngành hàng không dân dụng.
Chuyến bay đầu tiên của chiếc DC-3 được thực hiện vào ngày 17/1935. Kể từ
đó, những máy bay thuộc thế hệ này nhanh chóng được các hãng hàng không tin
dùng trên các đường bay thuở ban đầu của mình. Chiếc DC-3 có từ 21 đến 28 chỗ
ngồi, đạt tốc độ 180 km/1h và chạy liên tục 1.000 dặm mà không cần tiếp nhiên
liệu. Trong suốt Chiến tranh thế giới thứ hai, những máy bay loại này là phương tiện
vận tải chủ yếu của quân đội Mỹ (kiểu dùng riêng cho mục đích quân sự được gọi là
C-47). Chúng được dùng để kéo các tàu lượn, thả lính nhảy dù và chuyển chở hàng.
Những chiếc DC-3 đã trở nên nổi tiếng hơn cả những máy bay hiệu 247 của đối thủ
Boeing. Trong giai đoạn Chiến tranh thế giới thứ hai, hãng Douglas chiếm tới 80% thị
phần trong lĩnh vực hàng không dân dụng. Tổng cộng, hãng Douglas sản xuất được
11,000 chiếc DC-3 và C-47. Ngày nay, thậm chí vẫn còn tới khoảng 500 chiếc DC-3
vẫn còn được sử dụng cho mục đích chuyên chở và quân sự ở các nước thuộc thế giới
thứ 3 và khu vực Mỹ La tinh.
Nhưng bắt đầu từ đầu thập kỷ 50, hãng Douglas bắt đầu trở nên yếu thế trước
kình địch Boeing. Dù có con trai trợ giúp trong việc điều hành công ty nhưng ông
Douglas đã tỏ ra lưỡng lự trong việc tập trung nguồn lực cho việc phát triển thế hệ
máy bay phản lực kiểu DC-8, tạo Boeing một cơ hội vàng khi nhanh chân cho ra đời
thế hệ máy bay phản lực kiểu 707 mà bay chuyến đầu tiên vào năm 1954. Chính sự
thành công trong thế hệ máy bay này đã làm cho Boeing xoay chuyển được tình thế,
đánh bật hãng Douglas ra khỏi vị trí dẫn đầu và nắm chắc được cơ hội phát triển
vàng trong tay. Từ đó Boeing bắt đầu tạo được khoảng cách với Douglas.
Vào cuối thập niên 60, trong khi hãng Douglas đang chật vật với kiểu máy bay DC-
10 của mình thì hãng Boeing đã ngày càng vượt xa hơn đối thủ với kiểu máy bay 747
rất thành công. Tình hình tài chính ngày càng tồi tệ cùng với nguy cơ sẽ phải đối mặt

với tương lai phát triển không mấy sáng sủa, Donald Douglas miễn cưỡng phải chấp
nhận bán công ty của mình cho James McDonnell - một đối thủ mới nhảy vào bằng
việc xây dựng một nhà máy chế tạo máy bay quân sự tại St. Lo. Thế là từ đó, hãng
Douglas dần biến mất khỏi ngành hàng không dân dụng. Hãng Boeing mất đi một đối
thủ cạnh tranh đáng gờm và từ đó chiếm luôn vị trí độc tôn trong công nghiệp chế
tạo máy bay.