Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
MỤC LỤC
Trang
MỤC LỤC: …………………………………………………………….. 1
I. PHẦN MỞ ĐẦU:................................................................................ 3
1 Lí do chọn đề tài:.................................................................................. 3
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:........................................................... 4
3. Đối tượng nghiên cứu:......................................................................... 4
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu:............................................................ 5
5. Phương pháp nghiên cứu:.................................................................... 5
II. PHẦN NỘI DUNG:............................................................................ 5
1 Cơ sở lí luận:........................................................................................ 5
2. Thực trạng:........................................................................................... 6
2.1. Thuận lợi – khó khăn:....................................................................... 7
2.2. Thành công hạn chế:...................................................................... 8
2.3. Mặt mạnh mặt yếu:....................................................................... 9
2.4. Nguyên nhân:..................................................................................... 9
2.5. Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra:....... 9
3. Giải pháp, biện pháp:....................................................................... 10
3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp................................................... 10
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp:.................. 15
3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp:..................................... 25
3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp..................................... 25
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
1
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
3.5. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.... 25
4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề
nghiên cứu: ..................................................................................................... 26
III. Phần kết luận, kiến nghị............................................................... 26
1. Kết luận:.............................................................................................. 26
2. Kiến nghị:............................................................................................. 27
Nhận xét của hội đồng chấm sáng kiến cấp trường – cấp huyện:...... 28
Tài liệu tham khảo:.................................................................................. 29
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
2
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngày nay với sự phát triển nhảy vọt của khoa học công nghệ nói chung, của
ngành tin học nói riêng, với những tính năng ưu việt. Đây được coi là một phần
không thể thiếu được của nhiều ngành trong cuộc sống xây dựng và phát triển
xã hội, mà Đảng và Nhà nước đã xác định rõ, ý nghĩa và tầm quan trọng của tin
học và CNTT, truyền thông cũng như những yêu cầu đẩy mạnh của ứng dụng
CNTT. Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH HĐH, mở cửa và hội
nhập, hướng tới nền kinh tế tri thức của nước ta nói riêng và thế giới nói chung.
Chính vì xác định được tầm quan trọng đó nên Ngành Giáo dục đã đưa môn
Tin học vào trong nhà trường và ngay từ bậc tiểu học, học sinh được tiếp xúc
với môn Tin học để làm quen dần với lĩnh vực CNTT, tạo nền móng cơ sở ban
đầu để học những phần nâng cao trong các cấp tiếp theo.
Trong những năm gần đây, việc thay sách giáo khoa và mở các lớp bồi
dưỡng, tập huấn đồng thời là việc bồi dưỡng phương pháp giảng dạy mới đã
hoàn chỉnh từ cấp Tiểu học. Trong các phương pháp được giới thiệu bồi dưỡng,
tập huấn, đáng chú ý hơn cả là phương pháp: Thảo luận nhóm trong lớp học.
Vì thế để tạo cho học sinh tham gia một cách chủ động và tích cực trong
việc học thì cần đẩy mạnh việc dạy học “Lấy học sinh làm trung tâm” thông
qua việc cho học sinh thảo luận nhóm ngay trong lớp dưới sự hướng dẫn của
giáo viên.
Đối với môn Tin học thì điều đó lại càng cần thiết, vì có những kiến thức
trừu tượng, khó hiểu, mà các em lại không có nhiều thời gian cho môn học này,
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
3
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
và cũng vì các em phải tập trung cho các môn học chính. Nhưng làm sao vận
dụng tốt phương pháp thảo luận nhóm để giảng dạy môn Tin học? Sẽ được tổ
chức như thế nào? Mục tiêu của bài là gì? Cách thực hiện ra sao?... Quả là một
vấn đề đang đặt ra nhiều thử thách mà người giáo viên cần phải nghiên cứu giải
quyết.
Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi đã đạt chuẩn quốc gia mức độ I và
đang ra sức phấn đấu xây dựng trường lên mức độ II, các danh hiệu học sinh
giỏi cấp huyện cấp tỉnh ngày càng cao. Các thầy cô giáo đã và đang tự hào về
thành tích dạy tốt và có được những thế hệ học trò giỏi và thành đạt là niềm
vinh dự, tự hào. Hạnh phúc nhất trong cuộc đời giáo viên là đào tạo được những
học sinh giỏi. Cá nhân tôi với nhiều năm nay được dạy ở mái trường TH
Nguyễn Văn Trỗi tôi luôn tâm đắc điều này. Song tôi cũng cho rằng, người thầy
cũng sẽ tìm được niềm vui cũng như vị thế của mình khi chú trọng đến việc làm
thế nào để giúp các em học sinh có thể tiếp thu được bài và học tập tốt hơn.
Là một giáo viên tin học, tôi đã luôn chứng kiến cảnh học sinh chưa biết về
máy tính, chưa hiểu về cách sử dụng máy tính, bên cạnh các em chăm ngoan học
tốt, vẫn có khá nhiều em gặp khó khăn trong việc học môn tin học. Đặc biệt là
học sinh lớp 4A Trường TH Nguyễn Văn Trỗi, nhiều em chưa có hứng thú trong
học tập, còn thụ động trong việc học môn Tin học vì vậy tôi mạnh dạn chia sẽ
một số ý kiến, suy nghĩ của mình qua sáng kiến ; “Một số biện pháp nhằm phát
huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập môn tin học tiểu học”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Làm rõ thực trạng, khả năng tiếp thu bài của học sinh để rút ra bài học kinh
nghiệm dạy học cho bản thân, từ đó có sự thay đổi phù hợp nhằm nâng cao chất
lượng dạy học của mình.
Để thực hiện tốt đề tài nghiên cứu này cần phải thực hiện các nhiệm vụ
sau:
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
4
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Nghiên cứu các tài liệu hướng dẫn về việc dạy học môn tin học.
Thao giảng, dạy thử nghiệm.
Trao đổi, rút kinh nghiệm.
Hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm.
Kiểm tra, đánh giá kết quả.
3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài xoay quanh việc làm thế nào để phát huy tính chủ động, sáng tạo của
học sinh trong học tập môn tin học tiểu học.
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu về hoạt động thảo luận nhóm trong môn tin học tiểu học của
học sinh lớp 4A trường Tiêu hoc Nguy
̉
̣
ễn Văn Trỗi xã Quảng Điền huyện Krông
Ana tỉnh Đắk Lắk ( Năm học 20142015).
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp này đã tạo được một môi
trường học tập thuận lợi mà ở đó trí tuệ tập thể đã được phát huy cũng như vai
trò hoạt động xã hội của cá nhân được trải nghiệm.
Để làm được điều này giáo viên thường xuyên tổ chức các buổi chuyên đề,
tập huấn kỹ năng đặt câu hỏi, ra đề làm sao có tính thống nhất.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Đối với phương pháp thảo luận nhóm thì nó đã được hình thành rất lâu.
Trong số các phương pháp dạy học đang sử dụng, phương pháp dạy học thảo
luận nhóm có nhiều ưu thế trong thực hiện mục tiêu giáo dục hiện nay tránh
được lối học thụ động trên lớp, giáo viên thường đưa ra nhiều biện pháp để kích
thích khả năng tư duy và sáng tạo của học sinh.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
5
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Học tập chịu sự tác động của các tác nhân nhận thức, xã hội, văn hoá, nhân
cách do vậy dạy học phải tổ chức các dạng như tác động đa dạng cho học sinh
tham gia, phải tạo ra các hoạt động dạy học đa dạng như tác động nhận thức cá
nhân (tự phát hiện, tìm tòi và lĩnh hội); tác động xã hội, văn hoá (như gắn việc
học với hoàn cảnh cụ thể, với bối cảnh văn hoá và xã hội, thời đại) ; phải tạo ra
các tác động tâm lí (sự hợp tác, gắn kết, chia sẽ trách nhiệm và lợi ích).
Có thể nói, mô hình thảo luận nhóm sẽ giúp cho học sinh cố gắng tìm hiểu
và phát biểu trong nhóm của mình để trình bày cho cả lớp, đồng thời tinh thần
hợp tác trong nhóm sẽ được phát huy và hỗ trợ lẫn nhau giữa các thành viên
trong nhóm.
Như thế, khi một vấn đề được đem ra thảo luận trách nhiệm nghiên cứu và
tìm hiểu vấn đề sẽ được thông qua trong nhóm và dù cho vấn đề được giải
quyết đúng hay sai trước khi có nhận xét của nhóm khác và sau cùng là của giáo
viên, vấn đề đó đương nhiên đã tạo sự chú ý và cố gắng tìm hiểu ở mỗi thành
viên và việc học tập do vậy sẽ tích cực hơn. Do đó, việc học tập sẽ mang lại
kết quả tốt hơn, tránh được học sinh chỉ biết ngồi nghe giáo viên một cách thụ
động và dĩ nhiên trong trường hợp như thế kết quả học tập sẽ không mang lại
như ý muốn.
Khi nhóm thảo luận hoạt động dưới sự giám sát của giáo viên, những thói
quen xấu như nói chuyện riêng, thiếu tập trung, đùa giỡn,…ít nhiều sẽ bị loại
trừ. Động lực trong nhóm sẽ được phát huy và những động lực tiềm tàng ở mỗi
cá nhân có dịp được bộc lộ.
Trong khi thảo luận nhóm, việc giao lưu giữa các học sinh đương nhiên
diễn ra. Thông thường thì trong một nhóm trình độ học sinh không khi nào tuyệt
đối bằng nhau, trong nhóm chắc chắn sẽ có những học sinh khá hơn những học
sinh còn lại. Đây cũng chính là cơ hội để cho học sinh học tập lẫn nhau (học
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
6
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
thầy không tày học bạn) và khi được giáo viên tổng kết giải đáp học sinh sẽ
hiểu bài hơn, nhớ lâu hơn và vì vậy việc học tập mang lại kết quả tốt hơn.
Như vậy, phương pháp thảo luận nhóm một mặt vừa chú trọng phát huy
tính tích cực cao, tính chủ động, sáng tạo của học sinh; mặt khác lại chú trọng
sự phối hợp, hợp tác giữa các học sinh trong quá trình học tập, cần kết hợp năng
lực cạnh tranh và năng lực hợp tác ở học sinh. Để sử dụng có hiệu quả phương
pháp thảo luận nhóm, giáo viên cần phải chú trọng xây dựng trách nhiệm cá
nhân và trách nhiệm nhóm, xây dựng vị thế của mỗi học sinh trong nhóm và
trong lớp, hình thành kĩ năng làm việc nhóm cho học sinh.
2. Thực trạng
Trong các hoạt động dạy học môn tin học ở các trường tiểu học hiện nay,
thì người giáo viên ít được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ sư phạm về môn tin
học tiểu học và học sinh mới được tiếp xúc về máy vi tính.
Do đó người giáo viên cần phải không ngừng tìm tòi khám phá, khai thác,
xây dựng hoạt động, vận dụng, sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học
trong các giờ học sao cho phù hợp với từng kiểu bài, từng đối tượng học sinh,
xây dựng cho học sinh một hướng tư duy chủ động, sáng tạo. Giáo viên phải có
sự học tập, sự say mê cùng với lòng quyết tâm cao mới có thể đạt được yêu cầu
của công việc, bởi vì học sinh ít khi được tiếp xúc với máy tính. Vì vậy, với
chuyên đề này tôi đưa ra những suy nghĩ của mình với mong muốn, góp phần
trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ học tập lẫn nhau để cùng tiến bộ. Đó cũng là nội
dung, mục đích hướng tới của sáng kiến kinh nghiệm này.
Tin học là ngành nghiên cứu về việc tự động hóa xử lý thông tin bởi một hệ
thống máy tính cụ thể hoặc trừu tượng. Với cách hiểu hiện nay, tin học bao hàm
tất cả các nghiên cứu và kỹ thuật có liên quan đến việc xử lý thông tin. Trong
nghĩa thông dụng, tin học còn có thể bao hàm cả những gì liên quan đến các thiết
bị máy tính hay các ứng dụng tin học văn phòng.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
7
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
2.1.Thuận lợi – Khó khăn
* Thuận lợi
Tuy môn Tin học là một môn mới và là môn học tự chọn nhưng nhà trường
đã tạo điều kiện để học sinh có thể học từ khối lớp 3, mua sắm máy móc và
trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học môn tin học đầy đủ.
Giáo viên được đào tạo những kiến thức cơ bản về tin học để đáp ứng yêu
cầu cho dạy và học môn tin học trong bậc tiểu học.
Phòng Giáo dục huyện Krông Ana đã thành lập Tổ Chuyên môn chuyên biệt
tin học cấp tiểu học từ năm 2010. Hàng năm tổ Chuyên môn chuyên biệt thường
xuyên tổ chức các buổi Chuyên đề, Tập huấn, đặc biệt là tổ chức các buổi thao
giảng, dự giờ nhằm trao đổi học hỏi chuyên môn, trao đổi kinh nghiệm giữa giáo
viên tin học trong toàn huyện để nâng cao chất lượng giảng dạy.
Vì là môn học trực quan, sinh động, môn học khám phá những lĩnh vực mới
nên học sinh rất hứng thú học, nhất là những tiết thực hành.
* Khó khăn
Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi đã có một phòng máy vi tính để cho học
sinh thực hành, nhưng số lượng học sinh nhiều. Vì vậy cũng gây một số khó
khăn cho việc thực hành trên máy của học sinh.
Máy tính để bàn nhiều bộ phận nên cũng ảnh hưởng đến vị trí ngồi của học
sinh.
Môn Tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc tiểu học, nên
chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự thống nhất và
đang hoàn chỉnh.
Qua kiểm tra khảo sát chất lượng đầu năm, học sinh lớp 4A trường TH
Nguyễn Văn Trỗi, nhiều em chưa biết nhiều về máy tính hoạt động như thế
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
8
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
nào, chưa biết thao tác các công cụ trên phần mềm đơn giản, và làm thế nào để
thao tác được với máy tính.
2.2. Thành công hạn chế
* Thành công
Nắm được kiến thức kỹ năng của học sinh để có biện pháp bồi dưỡng và
hỗ trợ cho học sinh.
Giáo dục được ý thức học tập của học sinh.
Giúp học sinh có kiến thức về máy tính, thao tác nhanh nhẹn.
Học sinh được trao đổi thảo luận với nhau, phát huy được tính chủ động,
giúp các em linh hoạt và sáng tạo trong giờ học.
Học sinh hứng thú tham gia vào tiết học, tiết ôn tập, tiết thực hành. Tạo
không khí học tập sôi nổi, tích cực, nâng cao tinh thần đoàn kết… Các tiết học
không còn nặng nề.
* Hạn chế
Bên cạnh những kết quả tích cực như trên, vẫn còn những tồn tại nhất
định, cụ thể là:
Nhiều học sinh chưa biết cách thảo luận và trao đổi, thao tác còn rụt rè.
Phòng máy tính chật hẹp nên ảnh hưởng đến tư thế cũng như vị trí ngồi
của học sinh.
2.3. Mặt mạnh mặt yếu
* Mặt mạnh
Tăng cường động cơ học tập, làm nảy sinh những hứng thú mới. Kích thích
sự nghiên cứu, suy nghĩ, tư duy, và cách giải quyết vấn đề nhanh gọn.
Tạo không khí thỏa mái, bài học diễn ra sôi nổi hào hứng hơn.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
9
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
* Mặt yếu
Một số em còn ỉ lại các bạn trong nhóm mà không chịu trao đổi.
2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động đến biện pháp nhằm phát huy
tính chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học.
Ảnh hưởng của phương pháp dạy truyền thống.
Kinh nghiệm dạy học của giáo viên chưa nhiều.
Vấn đề kinh nghiệm trong dạy học là vấn đề tạo nên sự thành công, mang
lại chất lượng giáo dục cao. Đòi hỏi phải có thâm niên dạy học nhiều.
2.5. Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đặt ra
Đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu quan trọng nhằm nhận
biết khả năng nhận biết của học sinh, để từ đó giáo viên căn cứ vào thực tế để
có những biện pháp điều chỉnh cho phù hợp với phương pháp cũng như đối
tượng học sinh.
Việc ra các câu hỏi để học sinh thảo luận là khâu quan trọng nhất, câu hỏi
phải rỏ ràng, thực tế, phù hợp với môn học và với trình độ của học sinh nhưng
yêu cầu phải rộng, phải đa dạng để phát huy tính sang tạo và am hiểu của học
sinh.
Tổng số
HS
25
Giỏi
Tỷ lệ
Khá
Tỷ lệ
TB
Tỷ lệ
Yếu
Tỷ lệ
2
8%
8
32%
7
28%
8
32%
Ghi
chú
Bảng 1: Khảo sát chất lượng đầu năm học của học sinh lớp 4A
Trường TH Nguyễn Văn Trỗi (Năm học 20142015)
Qua kiểm tra khảo sát chất lượng đầu năm, học sinh lớp 4A trường TH Nguyễn
Văn Trỗi năm học 20142015 nhiều em còn rụt rè, còn ngại thao tác, không hợp
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
10
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
tác với bạn , chưa biết cách hoạt động nhóm trong môn tin học là như thế nào,
và làm thế nào để hợp tác với nhau.
3. Giải pháp, biện pháp
3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
* Giải pháp: Cho học sinh thảo luận nhóm đôi
Không có phương pháp nào là vạn năng, do vậy người giáo viên phải biết
sáng tạo, vận dụng linh hoạt, thâm nhập tâm lí học sinh, từ đó đưa ra những
biện pháp hữu hiệu nhất. Phương pháp nào đi chăng nữa thì kết quả mong muốn
cuối cùng là làm sao cho học sinh nắm được, nắm chắc các kiến thức mà giáo
viên truyền thụ do đó giáo viên phải xác định:
Thứ nhất, xác định rõ mục tiêu của cuộc thảo luận.
Thứ hai, xây dựng nội dung thảo luận.
Thứ ba, xây dựng cấu trúc tiến trình thảo luận từng vấn đề.
Thứ tư, dự kiến hệ thống câu hỏi nêu vấn đề và câu hỏi gợi mở sẽ được
sử dụng trong quá trình thảo luận.
Thứ năm, kế hoạch thảo luận cần thông báo cho học sinh biết trước.
Cách thực hiện khi tiến hành thảo luận nhóm:
Chia nội dung bài dạy thành những vấn đề nhỏ có liên kết với nhau.
Chia lớp học thành nhiều nhóm nhỏ.
Cử ra một nhóm trưởng và có thể là một thư ký trong mỗi nhóm.
Giao nhiệm vụ cho từng cá nhân, các nhóm.
Trong mỗi chủ đề thảo luận, nên thực hiện theo quy trình chung của thảo
luận.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
11
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Các sản phẩm được giới thiệu và trình bày trước nhóm, lớp.
Đảm bảo yếu tố cạnh tranh và thi đua trong các nhóm.
Đảm bảo yếu tố thông tin phản hồi từ các nhóm.
Giáo viên đóng vai trò trọng tài, cố vấn, kiểm tra, kết luận.
Vai trò của phương pháp thảo luận nhóm:
Đối với học sinh:
Hoạt động nhóm là một phương pháp rất tốt về tư duy logic, về cách đào
sâu và trau rồi kiến thức, giúp cho học sinh bước đầu biết nêu và giải quyết vấn
đề khoa học, biết phân tích, đánh giá, nhận xét những nhận định của người khác
và bảo vệ ý kiến của mình với những suy luận có căn cứ. Qua thảo luận nhóm
giúp học sinh hình thành giao tiếp, tổ chức lãnh đạo, khả năng tư duy, tinh thần
hợp tác, trao đổi, giúp đỡ, hoà nhập cộng đồng.
Đối với giáo viên:
Phương pháp hoạt động nhóm giúp giáo viên có điều kiện bổ sung và mở
rộng những kiến thức, giúp giáo viên đánh giá sự tiếp thu của học sinh và trình
độ tư duy của các em. Giáo viên có điều kiện trực tiếp uốn nắn những tri thức
sai lệch, không chuẩn xác và định hướng kiến thức cần thiết cho học sinh. Thảo
luận nhóm còn là nơi áp dụng và kiểm nghiệm tính đúng đắn của những phương
pháp và phương thức giảng dạy và học tập có tính đặc thù của môn học, cũng
như đối với phần, chương, mục của bài giảng.
* Biện pháp
Có rất nhiều cách thức khác nhau để giáo viên có thể nâng cao hiệu quả của
những tiết thảo luận, nếu như giáo viên là người có tâm huyết, được đào tạo tốt,
nắm chắc quy trình và có biện pháp tổ chức thảo luận hữu hiệu thì người dạy
có thể phát huy tối đa mặt tích cực của phương pháp thảo luận nhóm, nó là
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
12
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
phương pháp có nhiều ưu việt nó đã phát huy được tính tích cực, tự giác của
người học và khả năng thực thi tương đối cao so với các phương pháp khác. Để
sử dụng có hiệu quả phương pháp này trong giảng dạy môn tin học, theo tôi,
giáo viên cần phải:
+ Thứ nhất: Nắm được những nguyên tắc trong việc xây dựng quy trình
thảo luận nhóm, bao gồm:
Nguyên tắc đảm bảo mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh.
Nguyên tắc đảm bảo hài hòa giữa các hình thức dạy và học.
Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.
Nguyên tắc đảm bảo tính thực tế.
Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện.
+ Thứ hai: Xây dựng quy trình thực hiện phương pháp thảo luận nhóm.
Theo tôi quy trình này là một hệ thống bao gồm 3 giai đoạn và 10 bước,
được thể hiện ở sơ đồ dưới đây:
(Sơ đồ:Tích hợp quá trình dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm)
Bước
1
2
Giai đoạn
Giáo viên
Học sinh
Xác định mục tiêu bài
Xác định nhiệm vụ
học
bài học
Xây dựng, thiết kế nội
Lập kế
Nghiên cứu nội dung
dung bài học
hoạch
bài học
thảo luận
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
13
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
3
4
Lựa chọn phương
Lựa chọn phương
pháp, phương tiện
pháp, phương tiện
Thành lập nhóm, giao
Gia nhập nhóm, nhận
nhiệm vụ
nhiệm vụ, tự nghiên
cứu
5
Tổ chức thảo luận
theo cặp
Hợp tác với bạn cùng
Thực hiện
bàn
nội dung
6
7
8
Tổ chức thảo luận
thảo luận
Hợp tác với bạn
trong nhóm
trong nhóm
Tổ chức thảo luận
Tham gia thảo luận
giữa các nhóm
lớ p
Trọng tài, cố vấn,
Tự kiểm tra, đánh giá
kiểm tra
Tổng kết,
đánh giá
9
10
Tổng kết, nhận xét,
Tóm tắt rút ra kết
đánh giá chung
luận, kinh nghiệm
Giao nhiệm vụ cho bài
Tiếp nhận nhiệm vụ
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
14
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
học mới
của bài học
+ Thứ ba: Chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho hoạt động nhóm:
Phương pháp thảo luận nhóm thành công hay không còn tùy thuộc vào sự
chuẩn bị của giáo viên và học sinh. Nếu giáo viên chuẩn bị tốt, dự kiến được
tình huống xảy ra và có những biện pháp xử lí kịp thời cũng như có sự hợp tác từ
học sinh thì phương pháp thảo luận nhóm sẽ mang lại kết quả cao. Vì vậy,
trước khi lên lớp, giáo viên cần chuẩn bị tốt các nội dung sau:
Mục tiêu của hoạt động nhóm bài học này là gì?
Những vấn đề thảo luận trong nhóm là những vấn đề gì?
Nên chia lớp ra làm mấy nhóm?
Hoạt động này có phù hợp với số lượng học sinh trong nhóm không?
Hoạt động này cần bao nhiêu thời gian?
Tất cả học sinh tham gia có thu được lợi ích từ hoạt động này không?
Thiết bị dạy học cần dùng là những thiết bị gì?
Dự kiến tình huống xảy ra và cách giải quyết.
Học sinh phải chuẩn bị những gì?
Soạn giáo án cho phù hợp với việc thảo luận nhóm.
Chuẩn bị những phương án dự bị…
Bên cạnh đó, giáo viên cũng cần nhắc nhở học sinh chuẩn bị trước các nội
dung sau:
Thuộc bài cũ và chuẩn trước bị bài mới.
Làm những bài tập của giờ lần trước (nếu có)
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
15
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Chuẩn bị những thứ cần thiết mà giáo viên đã dặn dò…
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
Việc phân chia nhóm thường dựa trên: số lượng học sinh của lớp học, đặc
điểm học sinh và chủ đề bài học. Cách chia nhóm như thế nào là hợp lí; có thể
theo một tiêu chuẩn nào đó của bài học hay của giáo viên và cũng có thể hoàn
toàn ngẫu nhiên hoặc có thể theo số điểm danh, theo giới tính, theo vị trí ngồi…
Giáo viên giao câu hỏi cho từng nhóm (có thể chiếu lên máy chiếu, viết lên
bảng phụ, viết vào giấy giao cho từng nhóm…) hướng dẫn học sinh cách thực
hiện, phân bố thời gian hợp lí, giải đáp thắc mắc của học sinh trước khi chính
thức đi vào hoạt động, đồng thời ghi lại chủ đề và chỉ dẫn lên bảng, máy chiếu
hay thiết bị khác…
Trong một tiết dạy giáo viên có thể chọn một trong số các cách chia nhóm
sau đây (tuỳ theo đặc điểm của lớp và và nội dung bài học). Bản thân tôi đã áp
dụng linh hoạt tùy theo bài theo các cách như sau:
Các bước tiến hành:
+ Bước 1: Chia nhóm nhỏ cùng thảo luận:
Với cách này có thể chia theo chỗ ngồi 2 em ngồi gần nhau thành một nhóm
(Cặp đôi) để thảo luận về một khía cạnh xoay quanh một vấn đề nào đó. Sau
thời gian thảo luận mỗi nhóm nhỏ cử một thành viên trình bày ý kiến của cả
nhóm cho cả lớp nghe (giáo viên yêu cầu các nhóm trình bày ý kiến của nhóm
sau không được lặp lại ý của nhóm trước đã trình bày).
Ví dụ: Trong bài 1 chương 3 SGK trang 39 “Vì sao phải gõ mười ngón tay”;
mục 1 “Gõ bàn phím bằng 10 ngón tay có lợi ích gì”. Giáo viên cho các nhóm
cùng thảo luận nội dung: Gõ bàn phím bằng 10 ngón tay có lợi ích gì?
Giáo viên có thể chỉ định bất kì nhóm trình bày ý kiến nhưng nhóm sau
không lặp lại ý của nhóm trước sau đó giáo viên nhận xét, kết luận.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
16
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Hoạt động thảo luận nhóm đôi trong tiết học
Luyện gõ với phần mềm Mario của học sinh lớp 4A
+ Bước 2: Chia nhóm theo tổ:
Nhóm này được xây dựng dựa trên các tổ đã được chia sẵn trên lớp để thảo
luận các vấn đề giáo viên giao cho các nhóm (tùy theo đặc điểm của lớp mà có
các nhóm tương ứng, thông thường trong lớp học có 4 tổ giáo viên sẽ chia làm 4
nhóm để thảo luận, cách này thường dùng cho tiết học lý thuyết để các em trao
đổi). Sau khi các nhóm thảo luận sẽ cử đại diện trình ý kiến của nhóm cho cả
lớp, sau đó các nhóm khác nhận xét bổ sung ý kiến và cuối cùng giáo viên nhận
xét kết luận ý kiến của từng nhóm.
Ví dụ: Trong bài tập thực hành 1 SGK trang 77 “Cỡ chữ và phông chữ”.
Cách thực hiện giáo viên chia lớp làm 4 nhóm, mỗi nhóm giao một vấn đề để
các em giải quyết.
Nhóm 1: Nêu các bước để chọn toàn bộ văn bản?
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
17
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Nhóm 2: Nêu các bước thực hiện để chọn cỡ chữ?
Nhóm 3: Nêu các bước thực hiện để chọn phông chữ?
Nhóm 4: Nêu các thay đổi cỡ chữ?
+ Bước 3. Chia nhóm theo sở thích:
Cách này thực hiện dựa trên việc các học sinh tự do lựa chọn để tạo thành
một nhóm và giáo viên sẽ giao nhiệm vụ cho các nhóm thực hiện trong một thời
gian nhất định (có thể quan sát, tìm hiểu một vấn đề nào đó), kết quả sẽ được
đại diện của mỗi nhóm trình bày trong giờ học sau.
Ví dụ: Trước khi học bài 2 chương 7 SGK trang 117 “Em học nhạc với
Encore”. Giáo viên chia nhóm HS nghiên cứu, tìm hiểu các nội dung trước, sau đó
vào tiết học các nhóm cử đại diện trình bày ý kiến.
Nhóm 1: Tìm hiểu về khuông nhạc.
Nhóm 2: Tìm hiểu về khóa soi.
Nhóm 3: Tìm hiểu về cao độ nốt nhạc
Nhóm 4: Tìm hiểu về ý nghĩa của phần mềm Encore.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
18
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
+ Bước 4: Giảng – Viết Thảo luận:
Giáo viên cho học sinh trả lời câu hỏi bằng cách đưa ra các phương án lựa
chọn và yêu cầu học sinh giải thích tại sao phải chọn phương án đó (cách này
thực hiện sau mỗi bài học), sau khi mỗi cá nhân xử lí các câu hỏi thì so sánh với
các học sinh khác. Sau đó, giáo viên tổ chức thảo luận để kiểm tra các câu trả lời
hợp lí.
Ví dụ: Sau khi tìm hiểu bài 1 chương 6 “Bước đầu làm quen với logo” SGK
trang 97 . Để kiểm tra lại khả năng tiếp thu bài của học sinh, giáo viên cho học
sinh trả lời câu hỏi ngắn?
Để rùa về vị trí xuất phát, xóa toàn bộ sân chơi ta thực hiện lệnh gì?
a. FD.
b. RT.
c. CS.
d. LT.
Về nội dung và thời gian thảo luận:
Nội dung thảo luận của các nhóm có thể giống hoặc khác nhau.
Thời gian thảo luận có thể căn cứ vào nội dung bài học cũng như đặc điểm
của lớp học.
Ví dụ: Trong bài 1 chương 3 SGK trang 39 “Vì sao phải gõ mười ngón tay”;
mục 1 “Gõ bàn phím bằng 10 ngón tay có lợi ích gì”. Giáo viên cho các nhóm
cùng thảo luận nội dung “Gõ bàn phím bằng 10 ngón tay có lợi ích gì”: Các nhóm
thảo luận trong 3 phút và cử đại diện trình bày (1 phút/nhóm) các nhóm sau
không nói lại ý của nhóm trước sau đó Giáo viên chốt lại nội dung.
Vai trò của giáo viên và nhóm trưởng:
Vai trò của giáo viên:
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
19
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
+ Thứ nhất: Khi học sinh tiến hành thảo luận, giáo viên chuyển từ vị trí
người hướng dẫn sang vị trí người giám sát. Nhiệm vụ của giáo viên lúc này là
nhận biết tiến trình hoạt động của các nhóm từ đó có thể có những can thiệp kịp
thời để mang lại hiệu quả cao. Muốn vậy, khi giám sát hoạt động nhóm giáo
viên cần:
Chú ý đến hoạt động mà giáo viên yêu cầu lớp thực hiện, không được
tranh thủ làm việc riêng khi học sinh đang thảo luận. Giáo viên cần phải di
chuyển, quan sát và giám sát mọi hoạt động của lớp.
Chú ý lắng nghe quá trình trao đổi của học sinh trong nhóm. Từ đó, giáo
viên có thể có những phát hiện thú vị và khả năng đặc biệt của từng học sinh,
hướng thảo luận của từng nhóm để điều chỉnh kịp thời.
Quan sát để xem có học sinh nào “đứng bên lề” hoạt động không? Nếu có,
giáo viên tìm cách đưa các em vào không khí chung của nhóm.
+ Thứ hai: Trong tiết học, giáo viên phải chú ý nhận biết bầu không khí
xem các nhóm hoạt động “thật” hay “giả”.
+ Thứ ba: Giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để khi vấn đề giáo viên
đặt ra lại là nguyên nhân gây nên sự thay đổi không khí hoạt động của nhóm.
Nếu vấn đề quá khó, học sinh không đủ khả năng giải quyết, hoặc ngược lại,
nếu vấn đề quá dễ sẽ khiến học sinh không có gì phải làm. Cả hai trường hợp
này đều có thể làm giảm đi độ “nóng” của bầu không khí trong lớp.
+ Thứ tư: Giáo viên cần khen ngợi, tuyên dương, khuyến khích theo TT
30/2014 BGD&ĐT và gợi ý cho học sinh trong quá trình thảo luận nếu thật sự
cần thiết.
+ Thứ năm: Giáo viên định rõ lượng thời gian hoạt động nhóm cụ thể, và
nhắc thời gian để các nhóm hoàn thành phần hoạt động của mình đúng thời gian
quy định.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
20
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
+ Thứ sáu: Giáo viên cần đi vòng quanh các nhóm và lắng nghe ý kiến học
sinh trong suốt buổi thảo luận nhóm nhỏ. Thỉnh thoảng cũng rất hữu ích nếu
giáo viên xen lời bình luận vào giữa cuộc thảo luận của một nhóm. Đối với
những vấn đề nhạy cảm thường có những tình huống mà học sinh sẽ cảm thấy
bối rối, ngại ngùng khi phải nói trước mặt giáo viên, trong trường hợp này giáo
viên có thể quyết định tránh không xen vào hoạt động của nhóm khi thảo luận.
Vai trò của nhóm trưởng:
+ Thứ nhất: Phải có khả năng tổ chức, phân công nhiệm vụ cho các thành
viên, bố trí chỗ ngồi cho phù hợp, hướng dẫn các thành viên thảo luận đúng với
nội dung đã giao.
+ Thứ hai: Phải biết linh hoạt và nhạy bén, có khả năng điều động tất cả
các thành viên trong nhóm tham gia tích cực vào thảo luận; theo dõi, quan sát
từng người để có biện pháp điều chỉnh kịp thời; lắng nghe ý kiến đóng góp thảo
luận của các thành viên trong nhóm mình, động viên khuyến khích những bạn ít
nói, rụt rè phát huy tính năng động, sáng tạo của các bạn trong nhóm.
Như vậy, vai trò của nhóm trưởng là rất quan trọng vì vậy trong quá giảng
dạy giáo viên cần phải quan sát thái độ và cách làm việc của từng học sinh để
lựa chọn các nhóm trưởng cho thích hợp. Tuy nhiên, nhóm trưởng không phải là
người quyết định hết tất cả cho buổi thảo luận.
Trình bày kết quả thảo luận:
Kết quả thảo luận có thể được trình bày dưới nhiều hình thức: bằng lời,
đóng vai, viết hoặc vẽ lên giấy khổ to…có thể do một người thay mặt nhóm
trình bày, có thể nhiều người trình bày mỗi người một đoạn nối tiếp nhau...Các
nhóm trình bày kết quả thảo luận trước lớp. Giáo viên nhận xét, bổ sung và kết
luận. Cho HS ghi nội dung bài học vào vở.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
21
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Phần cũng cố là một phần quan trọng trong giờ dạy, nhằm kiểm tra kết quả
của các em học sinh sau tiết học. Do vậy khuyến khích tổ chức các trò chơi sinh
động hấp dẫn để kiểm tra sự hiểu biết, nắm bài của các em, như trò chơi “ô
chữ”, trò chơi “chiếc nón kỳ diệu”....
Phần cũng cố bằng trò chơi “ Chiếc nón kỳ diệu” trong tiết học
Vì sao phải tập gõ mười ngón của học sinh lớp 4A
Dựa trên khảo sát chất lượng đầu năm tôi đã dùng biện pháp thảo luận
nhóm để kèm cặp giúp đỡ các em học sinh lớp 4A Trường TH Nguyễn Văn Trỗi.
Đa số các em đã biết cách thảo luận trao đổi với nhau về cách thao tác với máy
tính nhanh nhạy và linh hoạt, nhưng vẫn còn một số em chưa tập trung.
Thông qua việc thay đổi cách dạy qua từng tiết học giúp các em thay đổi
không khí, để tiết học diễn ra nhẹ nhàng, đạt được hiệu quả tốt hơn. Việc cho
học sinh học lý thuyết kết hợp thực hành giúp học sinh hiểu sâu bài hơn và tránh
sự nhàm chán …
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
22
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Giáo án minh hoạ
CHƯƠNG III: EM TẬP GÕ MƯỜI NGÓN
BÀI 1: VÌ SAO PHẢI TẬP GÕ MƯỜI NGÓN
I. MỤC TIÊU
Nhớ lại các hàng phím và các chức năng của các phím đặc biệt. Biết tư
thế ngồi làm việc, cách đặt tay đúng để có thể gõ 10 ngón.
Nắm được kỹ năng học gõ bàn phím bằng 10 ngón. Biết được gõ bàn
phím bằng 10 ngón thì sẽ gõ nhanh và chính xác hơn. Do đó tiết kiệm được thời
gian và công sức.
Say mê hứng thú, rèn luyện tính chăm chỉ, khả năng phán đoán. Biết bảo
dưỡng, bảo vệ máy tính của mình, hiểu được tác dụng của máy tính trong đời
sống.
II. CHUẨN BỊ
Giáo viên: Máy tính xách tay, máy chiếu, phòng máy tính, hình ảnh minh
hoạ, phần mềm Mario.
Học sinh: Vở ghi, SGK và bút ghi.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Tiết 1
1. Ổn định lớp
Hát tập thể
2. Kiểm tra bài cũ
Gọi HS nhắc lại các thao tác để vẽ một Trả lời cách vẽ hình elíp
hình elip.
Nhận xét.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
23
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
Nhận xét – tuyên dương
3. Bài mới
a. Hoạt động 1: Giới thiệu bàn phím
Chia nhóm: Mỗi nhóm 2 HS ngồi một
máy.
Hãy quan sát trên bàn phím và có nhận
xét gì về hàng phím cơ sở.
Quan sát HS thảo luận
Thảo luận câu hỏi.
Nhận xét tuyên dương
Đại diện từng nhóm trình bày
Chia 4 HS thành một nhóm thảo luận.
+ Phím Shift có tác dụng gì?
kết quả của nhóm mình.
Thảo luận câu hỏi.
Đại diện từng nhóm trình bày
kết quả.
+ Chức năng của phím Enter?
+ Chức năng của phím Space bar?
b. Hoạt động 2: Cách đặt tay lên bàn phím
Cho HS quan sát trên máy chiếu về bàn Quan sát theo dõi trình bày kết
quả của mình.
phím và quan sát bàn phím tính thật.
Để gõ các phím em phải đặt tay lên hàng
phím nào?
c. Hoạt động 3: Thực hành gõ phím
Cho HS khởi động phần mềm Mario để Chia 2 HS ngồi một máy để
thực hành luyện gõ.
thực hành luyện tập gõ bàn phím:
+ Hàng phím cơ sở.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
24
Sáng kiến kinh nghiệm: Một số biện pháp nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của học sinh trong học tập môn Tin học tiểu học
+ Hàng phím trên + hàng phím cơ
sở.
+ Hàng phím dưới.
+ Hàng phím số.
4. Củng cố dặn dò.
Quan sát, lắng nghe, trả lời
Tổ chức trò chơi “ Chiếc nón kỳ diệu”.
các câu hỏi.
Giới thiệu thể lệ trò chơi, luật chơi,
nguyên tắc chơi.
Nhận xét tiết học – Tuyên dương
Qua kiểm tra chất lượng đầu năm học tôi đã dùng các biện pháp để giúp đỡ
các em, các em đã biết sử dụng máy tính, thao tác nhanh hơn và thành thạo hơn.
Nhưng bên cạnh đó một số em vẫn còn chậm khi thao tác với máy tính, nên kết
quả kiểm tra cuối kỳ I như sau:
Tổng số
HS
25
Giỏi
Tỷ lệ
Khá
Tỷ lệ
TB
Tỷ lệ
Yếu
7
28%
9
36%
5
20%
4
Tỷ
Ghi
lệ
chú
16%
Bảng 2: Khảo sát chất lượng học kỳ I của học sinh lớp 4A
Trường TH Nguyễn Văn Trỗi ( Năm học 20142015)
Muốn có giờ dạy đạt hiệu quả cao, bản thân mỗi giáo viên dạy Tin học
nhận thức được cần phải có kế hoạch bồi dưỡng Tin học cho bản thân bằng
cách tự tìm tòi, tham khảo các tài liệu có liên quan và có thể học tập các đồng
nghiệp của trường bạn.
Ngươi th
̀ ực hiên: Đinh Ngoc Quôc
̣
̣
́
25