Đề bài: Sự phát triển của kế toán trên thế giới và Việt Nam

1
Đề bài: Sự phát triển của kế toán trên thế giới và Việt Nam. Các vấn đề đặt
ra đối với kế toán Việt Nam trong xu thế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc
tế.
BÀI LÀM
Phần I: Lịch sử Kế toán
Kế toán thời kỳ cổ đại
Trong một quy ước Hammurabi ban bố trong triều đại đầu tiên của Babylonia
(2285 2242 B.C.) có quy định rằng việc bán hàng phải được ghi nhận bằng một bản
th
ảo có dấu. Do vậy các giao dịch đều được các bên ghi chép lại.
Ở Mesopotamian có một nghề tương đương với nghề kế toán hiện này là ghi
chép bản thảo. Công việc của họ cũng tương tự như một kế toán viên là phải ghi chép
lại các giao dịch, và hơn nữa họ còn phải đảm bảo rằng các thoả ước giao dịch phù hợp
với yêu cầu về giao dịch thương mại. Đã có hàng trăm ng
ười được thuê làm công việc
này, và đây được coi là một nghề nghiệp có uy thế.
Khi một giao dịch được thực hiện, các bên tham gia giao dịch đi thuê người
chép bản thảo, mô tả thỏa thuận của họ với người đó, và sau đó nhận lấy bản chép ghi
trên đất sét vì đất sét có rất nhiều trong vùng này.
Kế toán trong thời Ai cập cổ đại cũng phát triển tương tự như tại thung lũng
Mesopotamia. Tuy nhiên họ sử dụng giấy cói thay cho đất sét và điều này giúp cho
việc ghi chép bản thảo đựơc thực hiện dễ dàng hơn. Hiện nay còn lưu giữ được nhiều
bản thảo khổ lớn, dùng riêng cho các kho hàng hoàng cung. Tuy vậy, kế toán Ai cập
cổ xưa chỉ dừng lại ở việc ghi chép đơn giản qua hàng nghìn năm tồn tại. Nguyên nhân
chính là do tình trạng mù chữ và sự vắng mặt của đồng tiền đ
úc đã ngăn cản sự phát
triển của nó.
Người Hy Lạp đã có đóng góp quan trọng đối với ngành kế toán qua việc sử

dụng đồng tiền đúc vào khoảng 600 năm trước công nguyên. Việc đưa đồng tiền đúc
vào tiêu dùng đã khởi nguồn cho một cuộc cách mạng của ngành kế toán. Ngành nghề
ngân hàng trong xã hội Hy Lạp cổ xưa rất phát triển so với các xã hội trước đó. Các


2
chủ ngân hàng giữ những sổ tài khoản, trao đổi hoặc cho vay, thậm chí thu xếp chuyển
tiền mặt thông qua những ngân hàng cộng sự tại các thành phố khác nhau.
Ở xã hội Rome cổ đại có một tục lệ là những người chủ gia đình ghi chép lại
các khoản thu chi thường nhật của gia đình vào quyển sổ nhật ký. Việc quản l y chi tiêu
gia đình như vậy rất quan trọng vì ở Rome người dân phải đị
nh kỳ tường trình về tài
sản và công nợ, để theo đó Nhà nước tính thuế và thậm chí xác định quyền công dân.
Người La mã đã xây dựng dự toán ngân sách hàng năm, với nỗ lực tổng hợp
hoạt động của các công ty tài chính, hạn chế chi tiêu nhằm đạt được khoản ngân sách
dự tính và đánh thuế người dân.
Kế toán Thời Trung cổ
Hàng nghìn năm sau sự sụp của Đế quốc La mã và trước khi tu sĩ Luca Pacioli
xuấ
t bản “Summa” được xem là thời kỳ ngưng trệ của kế toán, và thường không được
nhắc đến trong lịch sử kế toán. Tuy nhiên, theo sử gia Michael Chatfield, kế toán thời
Trung cổ đã đặt nền tảng cho những học thuyết của chủ nghĩa bảo thủ, và đã tạo tiền
đề cho sự phát triển thần tốc của kế toán thời Phục hưng.
Bản ghi chép kế toán còn tồn tại lâu nhấ
t cho đến nay bằng tiếng Anh là “Pipe
Roll”, hoặc "Great Roll of the Exchequer” ghi chép số tiền thuê mướn, tiền phạt và
tiền thuế hàng năm của hoàng tộc Anh từ năm 1130 đến 1830.
“Pipe Roll” là bản ghi chép trên giấy da cuối cùng về một hệ thống "proffer" sử
dụng một vật đối chiếu “tally stick” làm bằng gỗ như một cơ sở của việc ghi sổ kế
toán. Hai lần mỗi năm, vào Lễ phục sinh và Ngày lễ thánh Mi-sen (29/9), các lãnh

chúa đượ
c gọi đến kho bạc quốc gia tại Westminster. ở Lễ phục sinh, mỗi lãnh chúa
phải nộp một nửa trong tổng mức định giá tài sản hàng năm người đó sở hữu. Sau khi
nhận được các khoản đóng góp này, viên thủ quỹ sẽ cắt “tally stick” được chuẩn bị
trước coi như một ghi nhận của giao dịch đó.
Được sử dụng thậm chí trước khi bản thảo Pipe Roll ra đời, “tally stick”là mộ
t
thanh gỗ hẹp, dài chín inch, được cắt với những với các kích cỡ khác nhau tương ứng
cho số tiền nhận được. Một mẩu cắt kích cỡ một bàn tay người có định giá 1000 bảng,
mẩu cắt rộng bằng một ngón tay cái trị giá 100 bảng; mẩu cắt dày bằng một " hạt ngô
hoặc lúa mạch chín " trị giá 1 bảng; và một shilling, chỉ là một vết khía.


3
Nước Ý thời kỳ Phục hưng : sự ra đời của kế toán kép
Những người Italia cách tân thời kỳ Phục hưng (TK 14 th - 16 th) được cho là
cha đẻ của kế toán hiện đại. Họ đã nâng hoạt động mậu dịch và thương mại lên một
tầm cao mới qua việc sáng tạo các phương thức xác định lợi nhuận chuẩn xác hơn.
Mặc dầu đã biết đến chữ số Ar
ập từ lâu, vào thời kỳ này, người Italia sử dụng
chúng thường xuyên để theo dõi những tài khoản kế toán. Họ giữ lại cho những bản
ghi chép hoạt động kinh doanh do thời kỳ này việc sử dụng vốn và tín dụng quy mô
lớn ngày một phát triển.
Luca Pacioli và Summa
Luca Pacioli là đại diện tiêu biểu của thời kỳ Phục hưng, ông thông hiểu các
kiến thức về văn học, nghệ thuật, toán học, kinh doanh và các môn khoa học. Sinh
n
ăm 1445 tại Borgo San Sepulcro, Tuscany, Frater Luca Bartolomes Pacioli thu thập
được một lượng kiến thức đáng kinh ngạc về khoa học kỹ thuật, tôn giáo, kinh doanh,
khoa học quân sự, toán học, y học, nghệ thuật, âm nhạc, pháp luật và ngôn ngữ. Ông

đồng tình với quan điểm cho rằng tồn tại mối quan hệ nội sinh giữa vô vàn các quy
luật khác nhau và trong mối quan hệ đó luôn duy trì sự hoà hợp và cân bằng như giưã
toán học và kế toán.
Bạn của ông, Leonardo da Vinci đ
ã giúp ông chuẩn bị những bản vẽ cho tuyển
tập 1497, Divina Proportione; đổi lại, Pacioli tính cho Da Vinci mà số lượng đồng đỏ
cần cho pho tượng khổng lồ Duke Lidovico Sforza ở Milan.
Khoảng năm 1482, sau khi hoàn thành luận thuyết thứ ba về toán học, Pacioli
một người muốn cống hiến đời mình cho công việc thuyết giáo, khoác lên mình chiếc
áo tu sĩ. Ông đi chu du khắp Italy thuyết trình về toán học, và đến năm 1486, ông đã
hoàn thành cấp bậc đại học t
ương đương với học vị tiến sĩ.
Pacioli không bao giờ cho rằng mình sáng tạo ra kế toán kép. Ba mươi sáu năm
trước khi ông hoàn thành luận thuyết nổi tiếng này, Benedetto Cotrugli đã viết Delia
Mercatura et del Mercante Perfetto, trong đó có một chương ngắn gọn mô tả nhiều đặc
tính của kế toán kép. Mặc dầu công trình này không được xuất bản, Pacioli đã biết đến
bản thảo này và lấy đó làm khởi nguồn viết nên Phương pháp kế toán kép.


4
Vào năm 1494, ở tuổi 50, chỉ 2 năm sau khi Colombus phát hiện ra châu Mỹ,
Pacioli trở lại Venice cho xuất bản xuất bản ấn phẩm thứ năm mình, Summa de
Arithmetica, Geometria, Proportioni et Proportionalita. Cuốn sách này được coi là một
bản tóm lược và kiến giải về toán học, trong đó sổ kế toán chỉ là một trong số năm đề
mục được đề cập đến với 36 chương ngắn về sổ kế toán.
Vào thời đ
iểm đó, 10 tháng 11 năm 1494, tức là mới một phần tư thế kỷ sau khi
Gutenberg sáng chế ra máy chữ, nên việc xuất bản sách là vô cùng đắt đỏ. Điều đó cho
thấy việc Pacioli xuất bản các tác phẩm nghiên cứu khoa học của mình quả thật là kỳ
công.

Ý nghĩa của Summa
Trong vòng 1 thế kỷ đầu tiên sau khi được công bố, Summa được dịch ra 5
ngôn ngữ khác nhau như tiếng Hà lan, Đức, tiếng Anh và đã nhanh chóng đụơc truy
ền
bá khắp châu lục.
Có lẽ nhiều người trong số chúng ta không tránh khỏi ngạc nhiên rằng tại sao kể
từ sau Pacioli, phương thức ghi sổ kế toán dường như không có thay đổi gì đáng kể.
Trong thực tế, điểm khác nhau sơ đẳng giữa kế toán hiện đại và "Phương pháp Venice
" là có sự bổ sung và tinh giản hơn nhằm đáp ứng quy mô kinh doanh ngày càng được
mở rộng.
Kế toán phát triển xuyên lục đị
a
Vào giữa thế kỷ 19, Nước Anh đang ở vào thời kỳ thịnh vượng với Cách mạng
Công nghiệp. Nước Anh dẫn đầu về sản xuất than đá, hàng dệt bông và sắt, và là trung
tâm tài chính của thế giới.
Năm 1880 Institute of Chartered Accountants mới được hình thành ở Anh và xứ
Wales tập hợp tất cả những người hành nghề kế toán tại các nước đó. Ngoài 587 thành
viên ghi danh đầu tiên, sau đó đã bổ sung thêm 606 thành viên là những kế toán viên
có kinh nghiệm.
Vào cuối những năm 1800, một số lượng lớn của tư bản Anh chảy sang các
ngành công nghiệp phát triển ở Hoa kỳ. Các kế toán viên người Anh và Xcốt-len đã
sang Mỹ để kiểm toán các khoản mục đầu tư này, và một số trong bọn họ đã tiếp tục ở
lại và hành nghề ở Mỹ.


5
Thư mục thành phố từ năm 1850 liệt kê 14 kế toán viên đang hành nghề tại
New York, bốn ở Philadelphia và một ở Chicago. Đến năm 1886, con số đó la 115 tại
New York, 87 ở Philadelphia và 31 ở Chicago. Những nhóm những kế toán viên đã
tập hợp lại và phát triển thành hiệp hội kế toán chuyên nghiệp tại khắp các thành phố

Mỹ. Năm 1887, hiệp hội kế toán quốc gia đầu tiên ở Mỹ được thành lập là American
Association of Public Accountants, tiề
n thân của American Institute of Certified Public
Accountants.
Kế toán hiện đại
Cuối thế kỷ 19 là thời kỳ phát triển của kinh tế Mỹ song cũng gắn liền với
những vụ bê bối tài chính. Sự tập trung tư bản thái quá và đầu cơ cổ phiếu là nguyên
nhân gây ra khủng hoảng tài chính giai đoạn 1873-1893.
Sự chuyển giao chế độ từ nhà nước tư bản sang đế quốc một pàân là để nắm
quyền ki
ểm soát hoạt động tài khoá và tăng cường ngân sách phục vụ cho các cuộc
chiến. Với vỏ bọc chủ nghĩa cộng hòa, đế quốc Anh đã tập trung sức mạnh chính trị và
tài chính trong tay hoàng đế. Bước sang những năm 1920, nền kinh tế Mỹ bắt đầu
khủng hoảng, giá cả trên thị trường rớt xuống đến 40%. Luồng Tiền mặt bị đình chệ,
vốn vay trở nên khan hiếm. Đ
áp lại, các doanh nghiệp đã thắt chặt quỹ tiền mặt hiền
thời của mình. Tại thời điểm đó, người ta không còn lựa chọn nào hơn là phát hành cổ
phiếu để thu hút vốn.
Vào những năm 1940, báo cáo ngân sách được đưa vào sử dụng và nhanh
chóng trở thanh bộ phận thiết yếu của báo cáo tài chính. Năm 1971, American Institure
of Certified Public Accountants bắt đầu yêu cầu nộp báo cáo thu nhập thường niên của
các cổ đông. Hiệ
n nay, với hơn 330,000 thành viên, AICPA là hiệp hội kế toán chuyên
nghiệp quốc gia hàng đầu cho CPAs ở Hoa kỳ. Trang Web-site của họ đầy những tài
liệu hữu ích, kể cả tin tức kế toán Mỹ gần đây nhất.
Vào đầu năm 2005, các nước thành viên trong Liên minh châu
Âu (EU), bao gồm cũ và mới thay hệ thống tiêu chuẩn kế toán và
kiểm toán riêng của từng nước bằng một chuẩn mực kế toán và kiểm
toán chung. Khác biệt trong hệ thống kế toán của từng quốc gia đã cản

6
trở về mặt thương mại toàn cầu, báo cáo tài chính, xây dựng cấu trúc
và qui trình về mặt luật pháp giữa các doanh nghiệp ở những quốc gia
hoặc khu vực khác nhau. Vì vậy xu hướng của thế giới là hợp nhất để
có một chuẩn mực thống nhất trong lĩnh vực kế toán và kiểm toán
toàn cầu.
Trên thế giới có nhiều hệ thống báo cáo tài chính và tức nhiên, đi
theo đó là tiêu chuẩn kế toán và kiểm toán khác nhau. Ph
ổ biến nhất
hiện nay là hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế và hệ thống báo cáo
tài chính Mỹ. Còn ở Việt Nam, các doanh nghiệp thực hiện báo cáo tài
chính theo hệ thống tiêu chuẩn quốc gia. Các doanh nghiệp nước
ngoài hoạt động tại Việt Nam luôn lập hai hệ thống báo cáo tài chính,
một báo cáo với cơ quan chức năng Việt Nam và một báo cáo về công
ty mẹ.

Phần II: Sự phát triển của Kế toán Việt nam
Trong xu thế phát triển chung của nền kinh tế thế giới nói chúng và ngành kế
toán nói riêng, kế toán Việt nam cũng đã có những bước chuyển mình để mau chóng
hoà nhịp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang diễn ra.
Tiếp thu nền kinh tế văn hoá Trung Hoa qua hàng nghìn nắm Bắc thuộc, hơn
nữa do có vị trí thông thương đường biển, đườ
ng sông thuận lợi, nghề kế toán Việt
nam có cơ hội phát triển từ rất sớm. Tuy vậy kế toán chỉ phần lớn phục vụ lợi ích cho
giai cấp vua chúa, quan lại với việc thắt chặt gánh nặng địa tô, thuế má lên người dân.
Mặt khác, cũng do chiến tranh diễn ra liên miên khiến cuộc sống người dân luôn bị
xáo trộn, sản xuất bị ngưng trệ.
Thế kỷ 20 đã chứ
ng kiến cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp, đế quốc

Mỹ đã chia tách đất nước làm hai phần. Mãi đến thắng lợi lịch sử mùa xuân năm 1975


7
lại nền độc lập thống nhất cho đất nước sau hơn một thế kỷ chia cắt. Lúc này chúng ta
mới có thể thực hiện hệ thống kế toán độc lập thống nhất cả nước.
Sau chiến tranh, Việt nam đã xây dựng hệ thống kế toán xã hội chủ nghĩa theo
mô hình các nước xã hôi chủ nghĩa, mà điển hình là Liên Xô cũ, một mô hình cứng
nhắc, không phù hợp với xu thế phát tri
ển kinh tế quốc tế nói chung.
Chúng ta đã có những chính sách tài chính riêng biệt, quy định đối với các
doanh nghiệp Nhà nước mà không quy định đối với doanh nghiệp cổ phần và
TNHH, còn kế toán chỉ là công cụ để ghi chép các hoạt động tài chính theo quy
định của Nhà nước, mà chủ yếu để quyết toán thuế, do vậy, các báo cáo tài chính
được ghi chép trên số liệu của kế toán rất khác nhau giữa doanh nghiệp Nhà
nước và doanh nghiệp thuộc các thành phần khác, không tạo ra môi trường bình
đẳng và sự đồng nhất, có thể so sánh đượ
c.
Khắc phục hạn chế này, từ những năm 1993 - 1994 Việt Nam đã bắt đầu
tiếp cận với các chuẩn mực quốc tế và được nghiên cứu một cách đầy đủ từ giai
đoạn năm 1996- 1998, khi thực hiện dự án kế toán kiểm toán của cộng đồng
châu Âu (EURO-TAPVIET). Kể từ năm 1999, chúng ta đã bắt tay vào soạn thảo
và xây dựng chuẩn mực kế toán Việt Nam trên cơ s
ở hệ thống chế độ kiểm toán
quốc tế. Đến tháng 12/2001, Bộ Tài chính ban hành 4 chuẩn mực đầu tiên và
liên tiếp cho đến nay, sau 4 năm, đã ban hành được 22 chuẩn mực kế toán.:
Tháng 10/ 2000, Bộ Tài chính (MOF) ban hành các sắc lệnh hướng dẫn thực
hiện các chuẩn mực kế toán đối với các doanh nghiệp hoạt động tại Việt nam. Các
doanh nghiệp trong nước phải tuân thủ Hệ thống Kế toán Việt nam (VAS). Các doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trừ một số trường hợp ngoại lệ cũng phải tuân thủ hệ

thống kế toán này. Với dự định tiến tới vi
ệc thực hiện một hệ thống kế toán thống
nhất, MOF ban hành một bức thư xác nhận vị thế của mình yêu cầu các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài phải tuân thủ VAS kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2001. những
công ty mà đã không áp dụng VAS để bắt đầu áp dụng VAS từ 1 Tháng giêng 2001.
Tháng 1/ 2001, Bộ Tài chính (MOF) đã thông qua chương trình xây dựng một
hệ thống chuẩn mực kế toán và kiểm toán Việt nam. Các chuẩn m
ực kế toán sẽ được