mô tà sáng kiến phát triển khả năng hát dân ca cho hs khối lớp 3 (1).doc bản chỉnh sửa

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lâp – Tự do – Hạnh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số: (......................)
1.Tên sáng kiến: Một vài giải pháp phát triển khả năng hát Dân ca cho
học sinh khối lớp 4,5 ở trường TH Tân Thành 2 năm học 2019 - 2020
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giải pháp trong giáo dục. (giáo viên bộ
môn Âm nhạc)
3. Mô tả bản chất của sáng kiến:
3.1Thực trạng trước khi đổi mới:
Dân ca được xem là tài sản vô giá của ông cha ta từ ngàn đời xưa để lại,
dân ca là hơi thở của dân tộc, lưu giữ và bảo vệ dân ca là bảo vệ dòng máu chảy
trong cơ thể của mỗi chúng ta. Dân ca là một bức tranh phong phú, đa dạng về
màu sắc, mỗi địa phương đều có những nét đặc trưng riêng, thể hiện phong tục,
ngơn ngữ, giọng nói của từng vùng quê của Tổ Quốc, một số làn điệu dân ca
Việt Nam đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể như: Dân
ca Quan họ… Vì vậy dù là dân ca của bất cứ vùng nào trên đất nước Việt Nam
cũng đều đáng trân trọng và cần được gìn giữ, bởi đó là tài sản tinh thần vô giá
nhất, là những tinh hoa của dân tộc được chắt lọc qua nhiều thế kỷ.
Trong giáo dục, các bài hát dân ca đã được đưa vào trong chương trình
học của các bậc học. Tuy nhiên, trong chương trình mơn Âm nhạc của bậc Tiểu
học thì các bài hát dân ca cịn rất ít. Do vậy sự hiểu biết của các em học sinh
Tiểu học về dân ca chưa thật sự sâu rộng. Mặt khác sự xâm nhập tràn lan của
những dòng nhạc hiện đại, nhạc giải trí đã khiến cho các em ít quan tâm tới việc
lưu giữ các làn điệu dân ca riêng của quê hương mình.
Là một giáo viên Âm nhạc, tơi ln trăn trở và đặt cho mình câu hỏi: Phải
làm gì, để duy trì và phát triển được phong trào hát dân ca trong trường Tiểu học
đặc biệt là khối 4,5, và làm như thế nào để học sinh đam mê tìm hiểu, yêu thích
học hát các bài dân ca? khi mà học sinh khối 4,5 đã và đang tiếp cận với rất
nhiều dòng nhạc khác nhau. Và từ thực tế học tập của học sinh và qua nhiều năm
trực tiếp giảng dạy, trao đổi với đồng nghiệp cũng như nghiên cứu trên các tài

liệu, phương tiện thông tin đại chúng, tôi mạnh dạn đưa ra một số giải pháp trao
đổi với mong muốn định hướng thị hiếu thưởng thức âm nhạc cho học sinh,
đồng thời góp phần lưu giữ, bảo tồn giá trị văn học truyền thống của dân tộc,
giúp cho tất cả học sinh Tiểu học yêu thích học hát, hát hay, hát đúng các bài dân
ca, góp phần bảo tồn và phát huy được những giá trị văn hóa to lớn của dân
tộc, thông qua đề tài: “Một vài giải pháp phát triển khả năng hát dân ca cho học
sinh khối lớp 4,5”
* Thuận lợi:
- Từ nhiều năm nay, Bộ giáo dục đã đưa chương trình dạy dân ca vào các
trường học phổ thông từ cấp học Mầm non với nhiều hình thức đa dạng, phong
phú. Do vậy, học sinh sớm được làm quen với các bài hát dân ca.
1


- Các em học sinh ở khối lớp 4,5 trường tơi rất thích các hoạt động hát
múa, nhất là những bài hát dân ca nên khi bước sang lớp 4, lớp 5 nội dung học
hát này khơng cịn lạ đối với các em. Theo đó, những điệu hị man mát xa khơi,
những tiếng ru vời vợi trưa hè, những bài ca thấm đẫm tình đất, tình người…đã
trở nên quen thuộc đối với các em học sinh, góp phần ni dưỡng tâm hồn, hình
thành nhân cách các em ngay từ nhỏ.
- Những nốt nhạc luyến láy, những giai điệu du dương của dân ca tạo nên
âm thanh lôi cuốn dễ đi vào lịng người, nên học sinh rất thích nghe, thích hát và
thuộc rất nhanh các bài hát dân ca.
* Khó khăn.
- Theo cấu trúc chương trình bộ mơn Âm nhạc ở cấp tiểu học mỗi lớp có 12
bài hát chính khóa và 6 bài hát học thêm tự chọn. Với thời lượng khiêm tốn đó,
rất khó để giúp học sinh tìm hiểu được sâu về loại hình văn hóa nghệ thuật này.
Hơn nữa cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy dân ca cịn nhiều thiếu thốn:
phịng dạy mơn Âm nhạc vẫn cịn chung với phịng học các mơn học khác, chưa
có trang thiết bị tranh ảnh, tư liệu, các nhạc cụ dân tộc…

- Các bài hát dân ca cịn mang tính chất vùng miền nên đa số các em học
sinh khi hát nhạc dân ca còn chưa biết thể hiện sắc thái đặc trưng vùng miền của
bài hát vì thế nên các em cịn nhút nhát, e dè khi hát dân ca.
- Các em học sinh cịn ít tham gia các hoạt động văn nghệ nên còn chưa tự
tin khi hát dân ca trong các hoạt động văn nghệ chung của trường.
3.2 Nội dung của giải pháp đề nghị cơng nhận là sáng kiến:
3.2.1 Mục đích của giải pháp để giải quyết vấn đề gì:
+ Để phát triển khả năng hát dân ca cho học sinh trong khối lớp 4,5
+ Để giúp các em biết hát đúng giai điệu, biết thể hiện đúng sắc thái của
vùng miền trong từng bài hát và giúp các em mạnh dạn tự tin khi trình bày
những bài hát dân ca trong các buổi diễn văn nghệ.
+ Để hình thành cho các em sự say mê, tình u thích những làn điệu dân
ca truyền thống của dân tộc ngay từ nhỏ qua đó giúp các em biết trân trọng, yêu
quý, biết lưu giữ những giá trị văn hóa của dân tộc.
3.2.2 Nội dung giải pháp:
3.2.2.1. Các giải pháp chính thực hiện:
Giải pháp 1: Giáo viên nâng cao kiến thức Âm nhạc đồng thời phối hợp
tốt với giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh.
Giải pháp 2: Tổ chức cho học sinh nghe và sưu tầm các bài hát dân ca.
Giải pháp 3: Tổ chức cho học sinh học hát các bài hát dân ca.
Giải pháp 4: Tổ chức cho học sinh thi hát dân ca.
Giải pháp 5: Phối hợp với tổng phụ trách Đội tổ chức hát dân ca thông
qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
3.2.2.2 Cách thức thực hiện các giải pháp:
Giải pháp 1: Giáo viên nâng cao kiến thức Âm nhạc đồng thời phối hợp
tốt với giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh.
Giáo viên cần nâng cao các kiến thức về Âm nhạc đặc biệt là dịng nhạc
Dân ca, tìm hiểu nguồn gốc, xuất xứ của từng bài, trau dồi kĩ năng sư phạm linh
hoạt, sáng tạo.
2

Tìm hiểu và nắm được trình độ tiếp thu của các đối tượng học sinh trong
lớp để giao nhiệm vụ phù hợp và có những phương pháp, hình thức tổ chức dạy
học sao cho tất cả học sinh đều được tham gia hoạt động học tập với ý thức tự
giác, tích cực, chủ động.
Giáo viên kết hợp liên hệ với các thầy, cô giáo chủ nhiệm và cha mẹ học
sinh trong việc cung cấp các tư liệu, các kiến thức dân ca của từng vùng miền
đến với các em HS ở trường cũng như ở nhà.
Giải pháp 2: Tổ chức cho học sinh nghe và sưu tầm các bài hát dân ca.
Trong chương trình Âm nhạc Tiểu học, ngồi các nội dung học hát, trong
tiết ơn tập thường có thêm nội dung Nghe nhạc. Với nội dung này, tôi thường
mở băng đĩa nhạc các bài hát dân ca cho các em nghe. Sau khi nghe lần 1, tôi đặt
các câu hỏi để HS hiểu sâu hơn về bài dân ca.VD: Em nào biết tên bài dân ca
vừa nghe? Thuộc vùng nào? vì sao em biết? bài dân ca có nội dung gì? Em cịn
biết bài dân ca nào có xuất xứ giống với bài này?.v..v…Khi mở nhạc lần 2, tôi
hướng dẫn HS hát theo (nếu thuộc), có thể đứng tại chỗ biểu diễn hoặc vận động
theo nhạc phù hợp với nội dung bài hát.
Tôi đã tổ chức cho các em sưu tầm những bài hát dân ca của từng vùng
miền trong cả nước. Kế hoạch triển khai đến tất cả các lớp khối 4,5 cùng thực
hiện, các em có thể sưu tầm bài hát dân ca qua băng, đĩa, internet qua người
thân… .Kết quả thu được rất khả quan, hầu hết tất cả các em đều sưu tầm được
rất đa dạng các bài hát dân ca và thông qua đây các em biết được tên các bài hát
dân ca mà mình vừa sưu tầm, biết được bản sắc của địa phương mang làn điệu
dân ca đó.
Giải pháp 3: Tổ chức cho học sinh học hát các bài hát dân ca.
Để giờ học hát thêm sinh động, và gây hứng thú cho các em, trong tiết
học hát “Dành cho địa phương tự chọn” tôi đã linh động chọn những bài hát dân
ca để dạy cho các em.
Tiến trình dạy hát dân ca như tiến trình học hát bình thường, nhưng trong

bước giới thiệu bài hát tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị trí địa
lí và đời sống của đồng bào các dân tộc. Bước này rất hấp dẫn học sinh và mang
lại cho các em nhiều kiến thức bổ ích. Tiếp theo trong bước nghe hát mẫu, tơi
thường sưu tầm băng đĩa hình để cho học sinh xem bài hát trên băng đĩa hình, để
các em biết về trang phục và động tác múa hát đặc trưng của từng vùng miền. Vì
vậy, khi dạy các em trình bày bài hát kết hợp vận động, các em đã thể hiện được
những động tác múa hát đặc trưng của mỗi dân tộc thêm tự nhiên và hiệu quả
hơn. Trong bước đọc lời ca tôi thường kết hợp thêm giải nghĩa từ khó cho các
em, từ đó giúp học sinh thấy gần gũi với bài hát hơn. Thông qua đọc lời ca của
bài hát giúp các em làm quen với tiết tấu bài hát, điều này rất thuận lợi trong
việc các em tiếp thu bài hát một cách tốt nhất. Bước dạy hát từng câu là bước
quan trọng nhất trong tiết dạy hát, bước này tôi thường tăng cường hát mẫu để
hướng dẫn học sinh hát đúng những tiếng có dấu luyến cũng như thể hiện được
sắc thái của bài và từ đó học sinh sẽ hát chính xác giai điệu hơn. Ngồi ra, tơi
thường hướng dẫn các em cách lấy hơi để các em biết cách hát tốt hơn. Song
song với việc dạy hát từng câu thì việc hướng dẫn các em hát kết gõ đệm theo
bài hát là việc làm không thể thiếu trong tiết dạy hát. Hát kết hợp gõ đệm tốt sẽ
3


làm cho các em thêm tự tin khi hát hơn. Sau cùng tôi hướng dẫn các em hát theo
nhạc đệm, và hướng dẫn các em hát bài hát với thái độ tự nhiên, tha thiết.
Giải pháp 4: Tổ chức cho học sinh thi hát dân ca.
Để nắm bắt được tình hình các em tìm hiểu các làn điệu dân ca, và cách
thể hiện các bài hát dân ca của các em như thế nào? Trong những giờ ôn tập tôi
thường kết hợp tổ chức cho các em thi hát dân ca, các em được lần lượt thi hát
đơn ca, song ca, tam ca và tốp ca, các em tự giới thiệu được tên bài hát cũng như
xuất xứ của bài hát, tôi yêu cầu các em hát và kết hợp vận động phụ họa theo bài
hát. Hầu hết các em đều làm tốt vấn đề này. Thông qua việc tổ chức này tơi có
thể nắm bắt được thực trạng tình hình hát dân ca của các em để hướng dẫn kịp

thời các em hát chưa đúng sắc thái của bài dân ca, và qua đây các em sẽ thêm tự
tin hơn khi hát các bài hát dân ca.
Giải pháp 5: Phối hợp với tổng phụ trách Đội tổ chức hát dân ca thơng
qua hoạt động giáo dục ngồi giờ lên lớp.
Để phát triển khả năng hát dân ca cho các em học sinh khối lớp 4,5, tôi đã
kết hợp với tổng phụ trách Đội cho các em thi hát dân ca với nhau vào các dịp
khai giảng năm học mới, kỷ niệm các ngày lễ lớn như 20/11, 26/3, Đại hội
“Cháu ngoan Bác Hồ”… và tôi cũng thường tham mưu với Lãnh đạo Nhà
trường và Liên đội tổ chức cho HS thi và tìm hiểu về dân ca, tham gia các trò
chơi dân gian, thi hát múa dân ca để HS nắm được những truyền thống, những
nét sinh hoạt dân gian đậm đà bản sắc của dân tộc ta, do dân ca là những bài hát
xuất phát từ người dân lao động nên ai cũng có thể hát được. Vì vậy ta cần tạo
môi trường diễn xướng cho tất cả các em được tham gia.
Để chuẩn bị cho Hội thi, tôi thường lên kế hoạch cụ thể, bởi theo tôi dạy
dân ca chưa đủ mà cần cho các em hóa thân vào những bài dân ca, điều đó sẽ
khắc sâu cho HS những hình tượng về con người của từng vùng miền trên đất
nước Việt Nam. Chính vì vậy, tơi thường, lựa chọn những bài dân ca của cả 3
vùng miền Bắc – Trung – Nam phù hợp với chất giọng và lứa tuổi của các em.
Trong mỗi chương trình, tôi thường chọn một bài dân ca của Tây Nguyên: vì
đây là quê hương thứ hai của các em, khi các em được hát những bài dân ca, ca
ngợi về con người và cảnh đẹp Tây nguyên, các em sẽ thêm yêu mến và có ý
thức học tập để sau này xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp hơn. Tôi chú ý
lựa chọn trang phục, các đạo cụ biểu diễn phù hợp và kết hợp giải thích cho các
em hiểu vì sao lại cần mặc những bộ trang phục và các đạo cụ đó.
VD: HS hát múa bài dân ca “Đi cấy” thì trang phục phải là yếm, váy đen,
thắt khăn mỏ quạ…đạo cụ là những bó lúa dắt bên hơng, và giải thích cho HS
hiểu đây là những bộ trang phục của các bà, các chị thời xưa mặc khi đi cấy
lúa.Hoặc biểu diễn bài “Hát mừng” – Dân ca Hơ –rê (Tây nguyên), tôi chọn
những bộ trang phục của đồng bào Hơ rê, đạo cụ là những chiếc cồng, chiêng
được làm từ những tấm bìa cứng có in hoa văn thổ cẩm và giải thích: trong các

lễ hội của người dân Tây Nguyên thì cồng chiêng là một nhạc cụ không thể
thiếu, tiếng cồng chiêng vang lên thay cho lời người muốn nói với các thần linh,
cầu mong bn làng có cuộc sống ấm no hạnh phúc… và cồng chiêng Tây
4


Ngun đã được UNESCO cơng nhận là văn hóa phi vật thể thế giới, từ đó các
em thêm tự hào và yêu mến quê hương hơn.
Thành lập ban giám khảo có năng lực chấm và nhận xét cơng tâm để giúp
các em hiểu được dân ca cần diễn xướng như thế nào, trang phục biểu diễn,
động tác múa như thế nào là phù hợp … tuyên dương và trao giải những tiết
mục đặc sắc.
3.3 Khả năng áp dụng của giải pháp
Qua thời gian nghiên cứu áp dụng, giải pháp đã được áp dụng thành công ở
khối lớp 4,5 ở trường Tiểu học Tân Thành 2, huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang
và có khả năng áp dụng nhân rộng ra các khối lớp khác và các trường tiểu học
khác trong huyện.
3.4 Hiệu quả thu được do áp dụng giải pháp:
Giải pháp này đạt được những kết quả sau:
Giải pháp sẽ đem lại hiệu quả thiết thực trong giáo dục, giảng dạy bộ môn
Âm nhạc khối lớp 4,5 cấp Tiểu học ở trường Tiểu học Tân Thành 2.
Các giải pháp này giúp nâng cao hiệu quả khả năng hát dân ca cho các em
từ đó góp phần làm cho đời sống tinh thần của trẻ thêm phong phú, làm thư giãn
đầu óc, làm cân bằng các nội dung học tập khác ở Tiểu học.
Đối với học sinh:
+ Giúp cho học sinh thêm hứng thú và yêu thích những làn điệu dân ca.
+ Các em đã sưu tầm và hát được rất nhiều các bài hát dân ca đa dạng ở
các vùng miền khác nhau.
+ Giúp các em hát đúng giai điệu bài hát, hát đúng các tiếng hát luyến láy
của bài hát đồng thời biết hịa mình vào mỗi bài hát dân ca mà mình đã học.

+ Các em đã biết phân biệt được làn điệu dân ca của từng vùng miền qua
nghe giai điệu và lời ca của các bài hát có sử dụng các từ đệm. Từ đó HS học tập
sáng tạo hơn trong giờ học như: tự tìm tịi chuẩn bị các nhạc cụ gõ đệm phù hợp
với bài hát.
+ Các em hăng hái tự tin biểu diễn khi được yêu cầu thể hiện những bài
hát dân ca và biết thể hiện cách hát ngọt ngào, biết sáng tạo những cử điệu mang
tính chất vùng miền của bài bài hát.
+ Các em được học hát, được nghe các làn điệu dân ca và hiểu được rằng:
Dân ca là sản phẩm tinh thần quý giá của ông cha để lại, từ đó các em càng phải
trân trọng, giữ gìn, học tập, tiếp tục phát triển những vốn quý ấy, từ đó các em
càng thêm yêu mến và tự hào về nhân dân ta, đất nước ta.
Đối với giáo viên:
+ Giáo viên trau dồi thêm được nhiều các kiến thức về dân ca, nguồn gốc,
xuất xứ của từng bài,
+ Giúp cho giáo viên có thêm kĩ năng sư phạm tốt, sáng tạo, đổi mới trong
cách tổ chức các hoạt động dạy học.
+ Có thời gian để tổ chức các hoạt động biểu diễn văn nghệ tại lớp và các
buổi thi diễn hát dân ca ngoại khóa.
5


Hiệu quả về kinh tế:
+ Giáo viên sớm phát hiện ra những nhân tài năng khiếu để bồi dưỡng cho
các em, qua đó góp phần giúp các tham gia các cuộc thi hát Dân ca đạt giải cao.
+ Học sinh có thói quen học tập tốt, học mà chơi, chơi mà học, tạo tâm
thế thoải mái cho các em khi học hát ở bất cứ thể loại nhạc nào.
+ Kết quả học tập môn Âm nhạc của học sinh khối lớp 4,5 do tôi giảng
dạy sau khi áp dụng giải pháp chất lượng học sinh đạt hoàn thành tốt các nội
dung môn học được tăng lên rõ rệt cụ thể:
Mức độ đạt được của học sinh Tháng 9 năm Tháng 2 năm

2019
2020
Tổng số học sinh

So sánh
100%

164

100%

164 100%

Hát đúng giai điệu, lời ca các
bài dân ca đã học

97

59,1%

142 92,7% Tăng 33,6%

Biết sử dụng nhạc cụ gõ đệm
phù hợp với từng bài dân ca

112

68,3%

139 84,8% Tăng 16,5%

Biết hát kết hợp với biểu diễn
động tác phù hợp với từng bài
dân ca

107

65,2%

137 83,5%

Phân biệt được dân ca vùng,
miền khi được nghe

98

59,8%

148 90,2% Tăng 30,4%

Yêu thích các bài dân ca

82

50%

159

97%

Tăng18, %

Tăng 47%

Tỉ lệ học sinh yêu thích học hát các bài dân ca, hát đúng giai điệu và lời ca,
biết sử dụng nhạc cụ gõ đệm và biểu diễn các động tác múa phù hợp với sắc thái
của từng bài hát dân ca đã tăng lên rõ rệt. Tỉ lệ HS phân biệt được dân ca theo
vùng, miền cũng đã tăng hơn so với thời gian chưa áp dụng giải pháp.
Hiệu quả về xã hội:
+ Qua sự trau dồi khả năng hát dân ca và tình u thích những làn điệu dân
ca cho các em góp phần giữ gìn ni dưỡng bảo tồn hồn dân ca của dân tộc.
+ Góp phần khơi dậy được ý thức, phong trào học tập, gìn giữ loại hình âm
nhạc truyền thống dân tộc ở thế hệ trẻ và phát huy vai trò của các đội văn nghệ
trong nhà trường và ở địa phương.
Tân Hiệp, ngày 12 tháng 02 năm 2020
Người mô tả
Phạm Thị Ngọc Anh

6