Lắng nghe hiệu quả

Lắng nghe hiệu quả - không phải chuyện dễ
Cập nhật: 01/09/2006
Để lắng nghe tốt hơn thì trước hết, chúng ta phải hiểu được thế nào là
"lắng nghe thật sự". Lắng nghe một cách hiệu quả chẳng những tiết
kiệm thời gian, hạn chế rắc rối mà còn thắt chặt hơn các mối quan hệ.
Trong học tập, kĩ năng nghe tốt rất cần thiết vì lắng nghe là phương
pháp cơ bản để tập hợp thông tin.
Lắng nghe không đồng nhất với nghe. Nghe chỉ là một hoạt động vô ý thức
của con người. Chúng ta nghe những âm thanh xung quanh nhưng không
nhất thiết phải hiểu chúng. Lắng nghe thì lại khác. Lắng nghe là một khả năng của hệ thần kinh.
Khi lắng nghe chúng ta đã chuyển những gì nghe được thành một dạng dễ hiểu và dễ sử dụng.
Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy, chúng ta sử dụng khoảng 45% thời gian giao tiếp để lắng
nghe. Mặc dù vậy, suốt thời gian học tập và lớn lên chúng ta biết rất ít về "làm thế nào để lắng
nghe tốt". Suốt quá trình học tập, chúng ta dành 40% thời gian để học đọc, 35% thời gian để học
viết, 25% thời gian để học nói và chẳng có thời gian nào để học nghe hay giao tiếp.
Hầu hết những rắc rối trong quan hệ giữa người với người xuất phát từ sự yếu kém trong kĩ năng
lắng nghe. Qua thời gian, chúng ta đã hình thành nên những thói quen xấu khi nghe. Chẳng hạn,
thay vì lắng nghe, chúng ta lại nghĩ về điều sắp nói hoặc xao lãng khi người khác nói do mãi chú ý
đến cử chỉ của họ hoặc những gì đang diễn ra xung quanh. Trong đó thói quen xấu nhất là ngắt lời
khi người khác chưa nói xong. Chúng ta cứ ngỡ đã biết được điều họ định nói trong khi lại không
biết được điều họ thật sự muốn nói. Hoặc là, chúng ta chỉ "nghe đánh giá", tức là đánh giá người
nói, bỏ ngoài tai những điều họ nói chỉ vì không thích điệu bộ, cử chỉ của họ hay đơn giản là cho
rằng những điều đó không đáng nghe. Hoặc là, chúng ta chỉ nghe những gì mình thích.
Như vậy, lắng nghe không phải dễ. Đó không phải là một hành động thụ động, mà ngược lại, có
sự tương tác qua lại với nhau. Mục tiêu chính để lắng nghe là hiểu, học hỏi, thưởng thức, giúp đỡ
và hỗ trợ. Ngày nay, có quá nhiều thông tin đến nỗi chúng ta thường bỏ ngoài tai những điều nghe
thấy. Vì thế, chúng ta xao lãng với người khác, không chú ý hay không giao tiếp bằng mắt với họ.
Các chuyên gia cho biết, trong quá trình giao tiếp, 7% là từ ngữ, 55% là những ngôn ngữ không lời
như cử chỉ, điệu bộ và 38% là ngữ điệu, giọng nói. Người Mỹ bị xem là những người nghe tệ nhất
trên thế giới.
Tuy nhiên, mọi thói quen xấu đều có thể sữa chữa và mọi người đều có thể học cách lắng nghe.

Đó là một việc khó, đòi hỏi sự luyện tập nhưng rất xứng đáng và có giá trị. Tiến sĩ Joyce Brothers
cho rằng "lắng nghe, chứ không phải bắt chước, là biểu hiện chân thành nhất của sự ủng hộ hay
khen ngợi".
Lắng nghe là một kĩ năng cần thiết. Bước đầu tiên là quyết định lắng nghe và phải biết khi nào
chúng ta không lắng nghe. Tự hỏi "mình có thể lặp lại, diễn đạt lại hay làm rõ điều vừa nói hay
không?". Câu trả lời không có nghĩa là chưa thực sự lắng nghe. Sau đây là những lời khuyên để
có được kĩ năng lắng nghe.
- Chuẩn bị lắng nghe bằng cách tập trung sự chú ý vào người nói. Tránh xem TV, nhìn ra cửa sổ
hoặc xung quanh.
- Tạo sự giao tiếp bằng mắt bằng cách nhìn người nói. Nhìn thẳng người nói để hiểu được những
tín hiệu không lời. Nhìn người nói giúp họ biết rằng chúng ta đang thật sự lắng nghe và vì thế mà
truyền đạt tốt hơn. Đáp lại người nói bằng cách gật đầu, hướng người về phía trước hay mỉm
cười. Những dấu hiệu này cho thấy sự lắng nghe một cách chăm chú.
- Tuyệt đối không nói chuyện riêng hay ngắt lời người nói. Một người nghe tốt phải biết dành thời
gian cho người khác bày tỏ ý kiến cá nhân. Khi muốn nói điều gì, hãy đợi người nói dứt câu và
dừng trong giây lát. Điểm dừng này cho phép chúng ta xem xét lại những gì vừa trình bày cũng
như người nói xem xét cách lắng nghe của chúng ta. Hãy để ý đến từng lời của người nói bởi vì
chúng ta suy nghĩ cũng như lắng nghe đến 1000 từ/phút và tốc độ nói trung bình là 125 từ/phút.
Cho người nói biết chúng ta đang chú ý lắng nghe bằng những từ như "à", "uh", "thế à", "sau đó
thế nào"…
- Tránh phán xét hay kết luận. Hầu hết các lý do dẫn đến không lắng nghe là quá chú trọng đến
những kinh nghiệm bản thân và không chú ý đúng mức đến người khác. Tránh làm một người
nghe thụ động, thay vào đó, thử so sánh ý kiến của bản thân và người nói khi lắng nghe. Cố gắng
không át lời hoặc ngắt lời người nói. Đừng bỏ ngoài tai hoặc xem nhẹ những điều được nói.
-Lắng nghe và tìm hiểu ẩn ý, chú ý vào nội dung được trình bày và cả những điều không được thể
hiện bằng cảm nhận qua giọng điệu, nét mặt hay điệu bộ của người nói.
- Tự đặt câu hỏi, dùng nghi vấn từ ai, cái gì, ở đâu, tại sao, khi nào để hiểu rõ điều người nói muốn
truyền đạt hơn là chỉ lắng nghe quan điểm của họ. Hỏi lại nếu không chắc về những điều được
trình bày. Diễn đạt bằng ngôn ngữ của mình và hỏi người nói "tôi hiểu như thế có đúng không?".
- Hiểu rõ bản thân, tự biết khi nào chúng ta mất tập trung. Để ý và vượt qua nó.

Lắng nghe là một nghệ thuật và cũng là một tặng vật. Epictetus từng nói với người Hy Lạp rằng
"tạo hoá cho chúng ta một cái lưỡi, nhưng đến hai cái tai, vì thế chúng ta phải lắng nghe gấp hai
lần nói". Những người nghe thật sự là những người đã áp dụng lời khuyên khôn ngoan này.
Biên dịch: Kim Ngân (vn8x