An sinh xã hội và các trợ giúp đột xuất trong ứng phó với biến đổi khí hậu

Nghiên cứu và trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

AN SINH X HI V CC TR GIP T XUT
TRONG NG PHể VI BIN I KH HU
Ths. Nguyn Thanh Võn
Vin Khoa hc Lao ng v Xó hi
I. VAI TRề CA CHNH SCH
AN SINH X HI TRONG NG
PHể VI BIN I KH HU
Cỏc xu hng/ cỏc cuc khng
hong ton cu ang thay i v lm
sõu sc thờm cỏc ri ro m ngi
nghốo v nhng ngi d b tn
thng min nỳi, nụng thụn ang
phi i mt. Cựng vi hiu bit ngy
cng tng v bin i khớ hu, s thớch
ng vi cỏc tỏc ng ca nú cng ngy
cng c quan tõm. T vn mụi
trng cc b, n nhng thỏch thc
ln i vi s phỏt trin ca con
ngi, v hin nay vn thớch ng
vi bin i khớ hu ó l mt yu t
quan trng nh hng ti cụng cuc
trong xúa úi gim nghốo, tin n cỏc
Mc tiờu thiờn niờn k. Trong khi ú,
cỏc chớnh sỏch an sinh xó hi ca nc
ta cng ó cú mt s phỏt trin nhanh
chúng th hin qua cỏc chng trỡnh,
kinh nghim, cựng vi cỏc kờt qu

ỏng ghi nhn trong xúa úi gim
nghốo cng nh cụng tỏc tr giỳp xó
hi.

ngnh Lao ng Thng binh v
Xó hi úng mt vai trũ khụng th
thay th trong chin lc ng phú vi
bin i khớ hu ca quc gia v l hp
phn quan trng nht trong cụng tỏc
thớch ng vi bin i khớ hu. Cựng
tp trung hng n h tr, gim thiu
tớnh d tn thng v tng kh nng
phc hi c bit l cho ngi nghốo
v d b tn thng nht ti min nỳi,
vựng ven bin, an sinh xó hi v thớch
ng vi bin i khớ hu cú s ging
nhau v i tng v mc tiờu hot
ng.
Thc t, nhiu cụng c chớnh
sỏch liờn quan n an sinh xó hi ó
tp trung vo mc tiờu gim tớnh d
tn thng liờn quan n cỏc bin
ng v shock khớ hu v cỏc tỏc ng
ca chỳng n sinh k nụng thụn.
Khi tip cn gim thiu cỏc ri
ro khớ hu, an sinh xó hi v thớch ng
vi bin i khớ hu cú nhiu im
chung, c hai u nhm mc ớch bo
v nhng i tng d b tn thng

25


Nghiên cứu và trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

nht ( ngi nghốo, ti cỏc vựng nhy

hp, an sinh xó hi l s bo m thu

cm vi tỏc ng bin i khớ hu)
v h tr tng kh nng phc hi. Tuy
nhiờn chỳng vn bao gm cỏc lnh vc

nhp v mt s iu kin thit yu
khỏc cho cỏ nhõn, gia ỡnh v cng
ng trong trng hp b gim hoc

khỏc nhau trong cỏc quỏ trỡnh nghiờn

mt thu nhp vỡ lý do b gim hoc mt

cu, a ra chớnh sỏch v thc hin.
Trong khi an sinh xó hi hng n

kh nng lao ng hay mt vic lm;
cho nhng ngi gi cụ n, tr em

mc ớch phc hi sau mt s loi

thiờn tai liờn quan n khớ hu, nú cú

m cụi, ngi tn tt, nhng ngi yu
th, ngi b nh hng bi thiờn tai

s bao gm cỏc tỏc dng khụng y
n cỏc ri ro di hn gõy ra do bin
i khớ hu. Tng t, thớch ng vi
bin i khớ hu cng khụng xem xột
y cỏc chớnh sỏch v cỏc la chn

ch ha...

m an sinh xó hi cú th cung cp. Cỏc
phõn tớch sõu v 2 vn ny giỳp cho
cỏc nh nghiờn cu xỏc nh v gim
thiu cỏc khong trng khi tớch hp

m an ton thu nhp v cuc sng
cho cỏc thnh viờn trong xó hi.

thớch ng bin i khớ hu vo cỏc
chớnh sỏch an sinh xó hi.

Chớnh sỏch an sinh xó hi l
mt chớnh sỏch xó hi c bn ca Nh
nc nhm thc hin chc nng phũng
nga, hn ch v khc phc ri ro, bo

Theo quan im ph bin ca

cỏc t chc quc t, thỡ mt h thng
an sinh xó hi phi cú ti thiu 3 hp
phn c bn tng ng vi 3 chc
nng chớnh ca an sinh xó hi, tng
ng vi chỳng l mt s gii phỏp
thớch ng bin i khớ hu cú th tớch
hp:

n i khớ
h
.
Theo ngha rng: an sinh xó hi
l s bo m thc hin cỏc quyn
con ngi c an bỡnh, bo m an
ninh, an ton trong xó hi. Theo ngha

1. Nhng chớnh sỏch, chng trỡnh
phũng nga ri ro
Cỏc gii phỏp thớch ng liờn
quan n hp phn ny ú tp trung
vo cỏc chớnh sỏch th trng lao ng
ch ng nh o to ngh, tớn dng,
vic lm tm thi, h tr ngi tỡm
vic. C th l cỏc gii phỏp liờn quan

26


Nghiên cứu và trao đổi
n to sinh k bn vng (chuyn i

ging cõy trng, ỏp dng cỏc k thut
canh tỏc phự hp hn), ch ng
chuyn i sinh k cú tớnh d tn
thng thp vi bin i khớ hu ( t
trng trt / nụng nghip sang cỏc
ngnh ngh khỏc) da trờn cỏc chớnh
sỏch ngnh nụng nghip trờn tng a
phng c th.
2. Nhng chớnh sỏch, chng trỡnh
gim thiu ri ro
Cỏc gii phỏp thớch ng chớnh
liờn quan ú l cỏc hỡnh thc bo
him. Vic tớch hp thớch ng vi bin

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

3. Nhng chớnh sỏch, chng trỡnh
khc phc ri ro
Bao gm cỏc chớnh sỏch,
chng trỡnh v cu tr v tr giỳp xó
hi. õy l tng cui cựng ca h
thng an sinh xó hi vi chc nng
bo m an ton cho cỏc thnh viờn xó
hi khi h gp phi ri ro m bn thõn
khụng t khc phc c nh: tht
nghip, ngi thiu vic lm, ngi cú
thu nhp thp, ngi gi, ngi tn tt,
tr em m cụi, ngi nghốo...
Cỏc chng trỡnh, chớnh sỏch
tr giỳp xó hi cú mi liờn quan ln

i khớ hu chớnh l vic m rng cỏc
i tng v dng úng - hng bo
him v nghiờn cu cỏc mc th

vi thớch ng bin i khớ hu ú l
gim nghốo, tuy nhiờn chỳng li mang
tớnh phũng nga nhiu hn l khc

hng phự hp da trờn mc chu
tỏc ng khỏc nhau ca thiờn tai. Cỏc

phc i vi thớch ng bin i khớ
hu.

hỡnh thc c bit cú liờn quan ú l
bo him mựa mng, bo him y t,
bo him hu trớ. Nhúm chớnh sỏch
ny rt nhy cm, nu phự hp s thỳc
y s tham gia tớch cc ca ngi
dõn, tit kim ngun lc cho Nh
nc, tng bao ph h thng.

Tr giỳp t xut l mt phn
cú s ng nht ln vi ni dung thớch
ng bin i khớ hu. Thc trng an
sinh xó hi 2001-2010 cng nhn nh
mt trong cỏc tn ti ca cỏc chớnh
sỏch tr giỳp t xut l phm vi h
tr cũn hp, mi tp trung ch yu cho

Ngc li, nu chớnh sỏch khụng phự
hp, ngi dõn s khụng tham gia
hoc chớnh sỏch s b lm dng.

i tng b ri ro do thiờn tai, cha
bao gm cỏc i tng b nhng ri ro
kinh t v xó hi.

27


Nghiên cứu và trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

Bng 1. Li ớch v khú khn trong vic ỏp dng mt s gii phỏp an sinh xó
hi trong thớch ng vi bin i khớ hu
Gii phỏp
an sinh xó
hi
Tr cp
tin mt

Bo him
mựa mng

Cỏc k
hoch m
bo vic

lm

H tr vt
cht

Lng hu

Li ớch i vi thớch ng BKH

Vn thỏch thc

- p dng i vi cỏc thiờn tai gõy
hu qu nng nht
- Giỳp cho th trng hng húa hot
ng li
- Linh hot khi i phú vi thiờn
tai/ shock khớ hu
- Cú th nhanh chúng ỏp ng
- D dng kt ni vi cỏc gii phỏp
thớch ng khớ hu

- m bo cõn bng v mc v
kh nng d bỏo gúi tr cp
- Chng minh v kinh t cỏc
khon tr cp liờn quan n
shock khớ hu

- Cung cp cỏc vic lm ngoi nụng
nghip
- Vic lm cụng cú th c s

dng trong xõy dng i phú vi
cỏc tỏc ng ca bin i khớ hu
- Cung cp ngun thu nhp n nh
hn i phú vi cỏc bin ng
khớ hu
- Phự hp vi hu ht cỏc i tng
d tn thng
- D dng kt hp vi cỏc chng
trỡnh sinh k
- Cú hiu qu tt vi hu ht cỏc
tn thng do cỏc shock khớ hu
- Cung cp mt ngun m bo cho
thu nhp ca h gia ỡnh

II. TC NG CA BIN I
KH HU N CễNG TC TR
GIP T XUT
Trong cỏc hot ng thớch ng,
cỏc hot ng khc phc chim vai trũ

- Xỏc nh gii hn i tng
c hng
- Gii quyt vn gii
- Vic kt hp cỏc d ỏn bin i
khớ hu vi ỏnh giỏ ri ro ti
chớnh
- Mt vic lm cho mi hụ cú th
khụng h tr cho cỏc h chu
thit hi v nụng nghip
- Thiu nhn thc dn n t l

tham gia thp
- Hiu qu cú th thp hn h
tre tin mt trc tip
- Vic m bo tớnh thớch hp
ca vt cht/ ti sn cỏc vựng
khỏc nhau trong iu kin khỏc
nhau
- Chi phớ khụng hiu qu (do cỏc
quyt nh khụng chớnh xỏc
- Phõn phi li thu nhp mt
cỏch sai lm (do ngi giu sng
lõu hn ngi nghốo)
- Chi phớ cao cho vic qun lý
vn hnh

quan trng nht trong ngn hn, nú
cng l cỏc chớnh sỏch, chng trỡnh
s th hin hiu qu sm, khụng nh
cỏc li ớch ca cỏc chớnh sỏch gim

28


Nghiên cứu và trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

nh ch cú th thy c trong vi thp

rng ỏng k vo 2010 (Ngh nh s

k sau. Ngoi ra, nú c bit l mt
gii phỏp khụng th thay th cho cỏc
vựng chu tỏc ng ca thiờn tai hay

13/2010/N-CP)

cỏc cỳ shock khớ hu. Nú giỳp cho cỏc

Nam cha c a ng, cỏc hỡnh thc

cng ng sm khụi phc kh nng
hot ng, sn xut, gim nh v bự
p cỏc thit hi do thiờn tai gõy ra.
Tr giỳp t xut chim mt v
trớ quan trng trong cỏc hot ng
khc phc sau thiờn tai, nhng thit hi
do thiờn tai phn no ó c bự p,
h tr nh s trin khai khai tng i
kp thi do cú s ch o quyt lit ca
Chớnh ph nc ta.
Tr cp t xut l nhng h tr
mt ln cho h gia ỡnh hoc cỏ nhõn
gp khú khn do thiờn tai, hoc cỏc ri
ro khỏc. H tr bao gm tr giỳp bng

Cỏc hỡnh thc thụng thng ca
tr giỳp t xut hin nay ti Vit
chớnh l:
- Tr giỳp lng thc, thc phm;

- Tr giỳp vt cht khỏc: qun ỏo, vt
dng,;
- H tr tin mt;
- H tr di chuyn;
- H tr y t;
- H tr v thụng tin;
- H tr x lý v sinh mụi trng
Bin i khớ hu tỏc ng ti tr
giỳp t xut ch yu qua cỏc hin
tng thiờn tai nh bóo, l, hn hỏn, v

tin mt, lng thc hoc cỏc dng
khỏc nh min gim hc phớ, th bo
him y t hoc vn vay u ói. (Thut
ng an sinh xó hi, 2011)

thi tit cc oan - nhng hin tng
mang tớnh bt thng gõy mt mựa
nụng nghip hn l thụng qua cỏc xu
hng bin i lõu di ca bin i khớ
hu. Cỏc tỏc ng ch yu ca chỳng
l:

Hng nm Nh nc tr cp t
xut hng nghỡn t ng (riờng nm
2009 l 5.000 t ng) v hng chc

Ma: Ma ln, tp trung gõy l
lt, l quột cun trụi, phỏ hng nh
ca, lỳa/hoa mu, v b ao nuụi tụm,

nghỡn tn lng thc, ch yu l tr
giỳp khc phc thiờn tai. T 2007, quy
nh v mc th hng v i tng
th hng (theo Ng
67/2007/N-CP) ó c tng lờn, m

cỏ; lm yu cu trỳc t tng nguy c
st l; l cun trụi ti sn, tng nguy
c gõy thng tớch, lm cht, v mt
tớch i vi con ngi; cn tr lu
thụng, mụi trng sng bt li, thiu

29


Nghiên cứu và trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

nc sch v thiu úi.

Cỏc gii phỏp tr giỳp t xut i vi

Hn hỏn: lm cho cỏc h b mt
dn t sn xut, iu kin sn xut
nụng nghip tr nờn khú khn, cú th

vn thiờn tai Vit Nam thng
c ra quyt nh t 3 cp l

Chớnh ph, a phng v cng ng

dn ti mt thu nhp, thiu úi.

(bao gm cỏc h tr t cỏc t chc, cỏ

Bóo: Bóo liờn quan n ma ln.

nhõn). Chớnh ph l ngun h tr ln
v kinh phớ, trong khi cng ng l ni

Bóo phỏ hi mựa mng, ti sn

phn ng nhanh hn v linh hot hn.

ca cỏc h gia ỡnh.
Bóo nh hng mnh nht min
Trung, gõy thit hi ln v ngi v
ca. S ngi cht, mt tớch v b
thng hng nm do bóo Vit Nam
lờn n hng trm. Bóo lm nh ca b
tc mỏi, , sp, phỏ hoi cỏc cụng
trỡnh, cõy ci kộo theo cỏc tai nn
thng tớch, cht ngi.
Vi cỏc tỏc ng trờn ca BKH,
vn tr giỳp t xut cho dõn c
vựng thiờn tai chớnh l tng s lng

Cụng tỏc tr giỳp t xut cng
ó huy ng c phong tro tng

thõn, tng ỏi ca cỏc tng lp nhõn
dõn, cỏc t chc qun chỳng, cỏc
doanh nghip, t chc quc t v cng
ng ngi Vit Nam nc ngoi,
nh ú ó úng gúp c mt phn
ỏng k cho nhng thiu ht t ngõn
sỏch Nh nc. Tuy nhiờn mc tr cp
cũn quỏ thp, mi ch bự p c
khong 10% thit hi ca h gia ỡnh.

i tng, nhu cu tr giỳp t xut:
- Tng s lng ngi nghốo din tr
giỳp;
- Tng s ngi cht, mt tớch;
- Tng s ngi b thng nng;
- Tng s h cú nh b sp, , trụi,
hng nng v h mt phng tin sn
xut, lõm cnh thiu úi; h phi di
di khn cp do nguy c st l t, l
quột.

ý hot ng tr
giỳp t cng ng xó hi cũn nhiu bt
cp, khú kim soỏt v iu phi cỏc
ngun h tr t cng ng v cỏc i
tng cn tr cp.
Trc tỡnh hỡnh bin i khớ hu,
thiờn tai ngy cng khc nghit hn,

30

Nghiên cứu và trao đổi
cỏc hin tng nh bóo, ma l khụng
ch gia tng mc m din bin ngy
cng khú lng v gõy hu qu ln.
Mt vớ d rừ rang nht ú l Nam B,
vựng t him khi cú bóo, thi gian
gn õy tn sut bóo ó tng lờn t
ngt. Do ngi dõn vn khụng quen
vi vic phũng chng bóo nh min
Trung v min Bc, mi khi bóo nh
hng thỡ thit hi rt nghiờm trng.
Trong hn 100 nm qua, cú 2 trn bóo
gõy thit hi nng n, ú l trn bóo
nm Thỡn v trn bóo Linda xy ra vo
u v cui th k trc. Bóo s 9 Durian nm 2006 v cn bóo s 1 nm
2012 li lp li lch s ny.
Vic nghiờn cu, a ra chớnh
sỏch v thc thi cỏc hot ng tr cp
t xut trc bi cnh bin i khớ
hu vỡ th cng khú khn. Trc s
bin i ang xy ra, vic nghiờn cu
xõy dng chớnh sỏch tr nờn cng phc
tp vi nhiu yu t khú lng, yờu
cu phi c iu chnh mt cỏch
thng xuyờn hn. Vi ngun lc hn
ch ca hin ti, khụng th ỏp ng
nhu cu ti thiu ca cỏc i tng l
nn nhõn ca thiờn tai trờn c nc. S

thiu v yu ca cỏc cụng trỡnh cụng
cng cựng vi tỏc ng ca thiờn tai
cng tng thờm thit hi, lm kộo di
v gõy khú khn cho cụng tỏc tr cp.

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012

III. GII PHP PHI HP VIC
THC HIN CC CHNH SCH
AN SINH X HI KT HP VI
THCH NG BIN I KH HU
tng bc gii quyt cỏc khú
khn trong tớch hp thớch ng bin i
khớ hu vi an sinh xó hi, cn phi cú
cỏc nghiờn cu chớnh sỏch mi, s
dng cỏc cụng c kinh t, xem xột
trong bi cnh cỏc kch bn bin i
khớ hu, hc hi kinh nghim quc t
m rng cỏc hỡnh thc tr giỳp, ỏp
dng cỏc gii phỏp mi, phự hp vi
iu kin trong nc, c bit l m
rng cỏc mụ hỡnh t tr giỳp t cng
ng.
Hon thin cỏc chớnh sỏch v
phỏt trin h thng tr giỳp xó hi linh
hot, ng phú cú hiu qu vi cỏc bin
c, ri ro, theo hng cựng vi vic
tng cng tr giỳp thng xuyờn v
t xut t ngõn sỏch nh nc, phi
y mnh xó hi hoỏ, a dng cỏc

kờnh v hỡnh thc tr giỳp xó hi v
cu tr xó hi t nguyn, nhõn o
da vo cng ng vi s tham gia
rng ln ca cỏc doanh nghip, ca xó
hi v kiu bo nc ngoi; tranh
th s tr giỳp ca cng ng quc t.
Tip tc m rng i tng v iu
kin hng th tr giỳp xó hi n

31


Nghiên cứu và trao đổi
ton b cỏc nhúm dõn c d b tn
thng vi mc tr giỳp phự hp.
y mnh vic ch ng phũng
chng v ng phú kp thi cú hiu qu
thiờn tai, tỏc ng ca bin i khớ hu
nhm hn ch thit hi v ngi v
ca, nht l nhng vựng thng xuyờn
xy ra bóo l; nghiờn cu hỡnh thnh
cỏc qu d phũng v c ch tr giỳp
ti cỏc a phng h tr kp thi
cho nhõn dõn khi cú ri ro t xut./.
Ti liu tham kho
1. ILSSA (2011) D tho Chin lc An
sinh xó hi 2011-2020GIZ, ILSSA
(2011) Thut ng an sinh xó hi Vit
Nam

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 31/Quý II - 2012
2. Trn Thc, Lờ Nguyờn Tng - Vit
Nam ng phú v thớch ng vi bin
i khớ hu. T/c Ti nguyờn v Mụi
trng, s 3/2010, tr.21
3. V Vn Phỳc (2012) An sinh xó hi
nc ta: Mt s vn lý lun v thc
tin
4. FEMA, Introduction To Disaster
Assistance
5. FEMA, (2003)A Citizens Guide to
Disaster Assistance
6. Mark Davies, Katy Oswald and Tom
Mitchell (2009) Climate Change
Adaptation, Disaster Risk Reduction
and Social Protection
8. Mark Davies, Jennifer Leavy, Tom
Mitchell and Thom Tanner (2008)
Social Protection and Climate Change
Adaption

32