Thị trường lao động Việt Nam giai đoạn hậu khủng hoảng kinh tế toàn cầu: 3 vấn đề cơ bản

Nghiên cứu, trao đổi

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 21/Quý IV- 2009

TH TRNG LAO NG VIT NAM GIAI ON HU KHNG
HONG KINH T TON CU: 3 VN C BN
PGS.TS.Nguyn Bỏ Ngc
Vin Khoa hc Lao ng v Xó hi
Khng hong kinh t ton cu v hu
qu ca nú ó tn phỏ nhng thnh qu
vn cũn mng manh ca nhõn loi t
c trong vi thp k qua, nú lm nng
n hn nhng vn xó hi ca ton th
gii. T chc Lao ng Quc t ỏnh giỏ,
s ngi tht nghip trờn ton th gii
nm 2009 s tng khong 39-59 triu
ngi so vi nm 2007 a tng s ngi
tht nghip lờn khong 210- 239 triu
ngi, khong 200 triu lao ng nghốo
cú nguy c gia nhp hng ng dõn s
nghốo nht vi mc thu nhp di 2
USD/ngy/ngi, lao ng tr l nn nhõn
chớnh ca cn khng hong ny vi t l
tht nghip thanh niờn lờn ti 14- 15%
(gp ụi so vi t l tht nghip
chung).ễng Juan Somavia- Tng Giỏm
c T chc Lao ng Quc t ó cnh
bỏo: Khng hong vic lm th gii cú
th kộo di 6- 8 nm nu khụng cú hnh
ng c th no.
1. Ba thỏch thc

T khng hong ti chớnh (2007) n
khng hong kinh t (2008) v hu qu tt
yu l khng hong vic lm (2009) trờn
ton th gii ó t cỏc nc, c bit l
cỏc nc ang phỏt trin, trc ba thỏch
thc c bn khi bc vo thp k th hai
(2010) ca thiờn niờn k mi:
- Nguy c tht nghip tng vt;
- Nguy c nghốo úi rng hn v sõu hn;
- Nguy c bt bỡnh ng ngy mt nghiờm
trng hn.

Trong bi cnh ú, Vit Nam khụng phi
l mt ngoi l.
2. Ba nghch lý
Mt l, trong khi v c bn chỳng ta l
nc nụng nghip d tha lao ng (nụng
nghip cú th rỳt bt lao ng m khụng
nh hng n sn lng) nhng rt nhiu
doanh nghip, khu cụng nghip, khu ch
xut khụng tuyn lao ng k c lao
ng ph thụng, c bit l cho mt s v
trớ trng yu cỏc ngnh cụng nghip v
dch v. Chỳng ta ang tỡnh trng ging
nh Trung Quc: Tha lao ng nụng
nghip, thiu lao ng di chuyn.
Hai l, trong khi a s mi ngi cú
vic lm nhng tin lng, thu nhp ca h
bp bờnh v co bng mc rt thp, thm
chớ khụng sng; ngc li, thu nhp ca

mt s ngi rt cao, khụng gn gỡ vi kt
qu sn xut, kinh doanh cng nh hiu qu
qun lý. Mi ngi u cú lng nhng
khụng ai sng bng lng vn l cõu
chuyn au u ca nhng ngi qun lý.
Ba l, trong khi tng trng kinh t
liờn tc cao vo hng cỏc nc ng u
trờn th gii thỡ nhng ngi lao ng, c
bit l nhng ngi yu th trờn th trng
lao ng (ngi tht nghip, ngi di c,
thanh niờn, ph n, ngi nghốo, ngi
dõn tc, ngi tn tt) vn chu rt nhiu
ri ro, h l nhng ngi u tiờn hng
chu nhng tỏc ng tiờu cc t khng
hong, khụng cú bo him vic lm v
thiu h thng an sinh xó hi h tr. Ha
20


Nghiên cứu, trao đổi
vụ n chớ vn tip tc giỏng vo nhng
nhúm ngi gp khú khn nht.
Tỏc ng gp ca nhng nghch lý bờn
trong cng vi nhng thỏch thc t bờn
ngoi lm cho th trng lao ng Vit
Nam th:
- Va thiu linh hot v nng lc cnh
tranh thp;
- Va thiu an sinh v kộm bn vng.
3. Ba nguyờn nhõn

Th nht, quỏ trỡnh hỡnh thnh v phõn b
lao ng b tt hu so vi chuyn dch c cu
kinh t c v phỏt trin k nng, dch chuyn
lao ng v tỏi cu trỳc lc lng lao ng
tng thớch vi tin trỡnh ụ th húa.
Th hai, th trng lao ng cha thc
hin c vai trũ l ni hỡnh thnh v iu
tit thu nhp ch yu. Trong khi sc lao
ng gn nh l ti sn duy nht ca ngi
nghốo thỡ: mt mt, thu nhp t lao ng
rt thp; mt khỏc, phõn húa giu nghốo
gia tng, tin lng b mộo mú khụng
phn ỏnh giỏ c ca sc lao ng trờn th
trng. C ch i thoi, thng lng,
tha thun v tin lng b vụ hiu; vai trũ
v trỏch nhim ca ch th chớnh (ngi
lao ng v i din ca h) trong hỡnh
thnh v phõn chia tin lng b lu m.
Th ba, Nh nc cha lm tt chc
nng la chn v xõy dng mụ hỡnh tng
trng phự hp, cha to khung phỏp lý
thun li v bỡnh ng cho cỏc ch th
hot ng, cha h tr cỏc iu kin cn
thit th trung lao ng phỏt trin,
cha qun lý c cỏc nhúm i tng v
nhng vn mi phỏt sinh, cha phn
ng kp thi vi nhng thay i, cha huy
ng v b trớ ngun lc hp lý cng nh

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 21/Quý IV- 2009

cha cú cỏc chớnh sỏch mnh v kp
thi h tr cho cỏc nhúm yu th.
4. Ba vn
Sau chn ng ca cuc khng hong
kinh t, nhiu nc trờn th gii k c
nhng nc phỏt trin, mi git mỡnh ỏnh
giỏ li v nhn ra nhng sai lm trong
chớnh sỏch, chin lc v mụ hỡnh tng
trng ca mỡnh vỡ khụng gn vi tng
vic lm, gim nghốo v bỡnh ng xó hi.
i vi Vit Nam, ba nhúm gii phỏp sau
õy cn c phõn tớch v xem xột mt
cỏch ton din:
Mt l, to iu kin v h tr cho t
do dch chuyn trờn th trng lao ng.
Nhúm gii phỏp ny cn trin khai theo c
ba hng:
- Nõng cao vn con ngi, phỏt trin
k nng, c bit l k nng thc hnh cho
c nhng ngi tham gia th trng lao
ng ln u v nhng ngi mun
chuyn i ngh nghip. Cú nõng cao c
vn con ngi thỡ chỳng ta mi thoỏt ra
khi vũng lun qun ca úi nghốo (thiu
k nng - tht nghip v thiu vic lm nghốo úi - bt bỡnh ng) do vp phi 3
cỏi by k nng thp: cụng vic ti, cụng
ngh thp, lao ng thiu sỏng to.
- Chuyn dch lao ng t khu vc
nụng nghip nng sut thp sang khu vc
phi nụng nghip nng sut cao hn. Chỳng

ta phi va phi u t nõng cao nng sut
lao ng nụng nghip qua phỏt trin h
thng c s h tng, xúa b chớnh sỏch v
hn in, ỏp dng tin b k thut v cụng
ngh mi vo sn xut nụng nghip, thỳc
y sn xut hng húa nụng nghip va
phi chỳ trng phỏt trin cụng nghip ch
bin sn phm nụng nghip, phỏt trin
doanh nghip va v nh thu hỳt nhiu lao
21


Nghiên cứu, trao đổi
ng, phỏt trin lng ngh, h tr doanh
nghip phỏt trin bn vng v la chn
u t vo cỏc ngnh ngh mi nhn mang
li li th cnh tranh cho Vit Nam.
- Dch chuyn lao ng nụng thụn - ụ
th theo hng t do hn ỏp ng cỏc
yờu cu ca quỏ trỡnh ụ th húa nhng
kim soỏt v h tr tt hn cho nhng
ngi di c ra ụ th. lm tt c iu
ny cn xem xột bói b nhng hn ch
trong ch h khu hin hnh v to iu
kin tt cho vic tip cn cỏc dch v xó
hi c bn cho ngi di c.
Hai l, thc hin trit ci cỏch tin
lng theo hng:
- Xõy dng Lut Tin lng ti thiu
m bo tớnh ỳng, tớnh mc sng ti

thiu cho ngi lao ng v c ngi n
theo, khụng phõn bit gia cỏc loi hỡnh
doanh nghip. trỏnh vũng xoỏy ỏp lc
gim tin lng thc t thỡ c ch duy nht
cú hiu qu trong hỡnh thnh, iu chnh v
thu hp khong cỏch phõn bit v gii trong
ỏnh giỏ tr cụng cn s dng l: i thoi
xó hi - thng lng tp th v tha c
v tin lng, trong ú cn c bit cao
trỏch nhim xó hi ca doanh nghip.
- Doanh nghip (k c doanh nghip
Nh nc) hỡnh thnh qu lng v tr
lng theo c ch th trng gn vi hiu
qu sn xut kinh doanh. Thc hin
nghiờm tỳc tin trỡnh c phn húa doanh
nghip Nh nc ó phờ duyt, hnh toỏn
thc ti sn ca Nh nc, bói b c
quyn Nh nc trong nhng ngnh m
khu vc ngoi Nh nc cú th tham gia
hiu qu, bói b ch bo h, bói b vic
b nhim nhng ngi khụng cú ngh v
trỡnh qun tr kinh doanh vo cỏc chc
v lónh o doanh nghip.
- Gn ci cỏch tin lng vi thỳc y
ci cỏch th tc hnh chớnh, tinh gin biờn

Khoa học Lao động và Xã hội - Số 21/Quý IV- 2009
ch v nõng cao hiu lc, hiu qu ca b
mỏy qun lý Nh nc thụng qua xỏc nh
rừ tiờu chun, quyn hn, chc trỏch,

nhim v ca tng chc danh trong b
mỏy Nh nc.
Ba l, xõy dng h thng bo him vic
lm v an sinh xó hi theo hng:
- Nõng cao nng lc v k nng qun
tr th trng lao ng, ỏnh giỏ ỳng, d
bỏo chớnh xỏc tỡnh hỡnh, qun lý c v
phn ng kp thi vi nhng thay i trờn
th trng bng nhng chớnh sỏch th
trng lao ng thớch hp.
- M rng phm vi bao ph ca h
thng an sinh xó hi v nõng cao hn cỏc
mc h tr cho to v t to vic lm, h
tr thu nhp trong cỏc trng hp hng
chu cỏc cỳ sc t bờn ngoi.
- Xõy dng cỏc chng trỡnh h tr cú
hiu qu cho cỏc i tng yu th, c
bit l h thng c s h tng cho phỏt
trin th trng lao ng nh mng li c
s dy ngh gn vi nhu cu lao ng ca
doanh nghip v tng a phng, thụng
tin th trng lao ng v dch v vic lm,
t vn vic lm v xõy dng quan h lao
ng lnh mnh. H tr khu vc phi chớnh
thc cú th chuyn dn sang khu vc
chớnh thc vi vic lm cú thu nhp n
nh v nõng cao cht lng vic lm.
ỏp ng nhu cu quan trng nht ca
ngi dõn v qun lý c nn kinh t
thc trong iu kin hi nhp kinh t quc

t, Vit Nam cn xõy dng v trin khai
thc hin chin lc vic lm bn vng,
ci cỏch th trng lao ng mt cỏch
ton din trờn tt c cỏc phng din:
chớnh sỏch kinh t v mụ, chớnh sỏch u
t, th ch th trng lao ng, vn con
ngi v an sinh xó hi.

22