Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông thanh hà – hải dương (nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập đảng cộng sản việt nam)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ TÂM

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƢƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ TÂM

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƢƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)
CHUYÊN NGÀNH: LL VÀ PPDH BỘ MÔN LỊCH SỬ
Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TRỊNH ĐÌNH TÙNG

HÀ NỘI – 2020


LỜI CẢM ƠN
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô Khoa Sƣ phạm, cũng nhƣ các
thầy cô dạy bộ môn của Trƣờng Đại học Giáo dục/Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp tác
giả trong suốt thời gian học tập cũng nhƣ trong quá trình nghiên cứu.
Đặc biệt, để hoàn thành luận văn này tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
PGS. TS. Trịnh Đình Tùng - ngƣời đã tận tình giúp đỡ, động viên, hƣớng dẫn tác
giả hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trƣờng THPT Tứ Kỳ, THPT
Gia Lộc, THPT Chí Linh, THPT Thanh Hà đã tạo điều kiện cho tác giả điều tra
thực tế. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn sự ủng hộ, tạo mọi điều kiện của ban giám
hiệu, tổ, nhóm chun mơn cùng các em HS trƣờng THPT Thanh Hà đã nhiệt tình
giúp đỡ tác giả trong việc thực nghiệm sƣ phạm.
Cảm ơn bạn bè, ngƣời thân đã giúp đỡ, động viên tác giả trong quá trình thực
hiện luận văn này.
Trong quá trình thực hiện đề tài, khơng tránh khỏi những thiếu sót, tác giả
mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các thầy cơ giáo và các bạn đồng
nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng

năm 2020

Tác giả

Nguyễn Thị Tâm

i

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ ........................................................... v
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 3
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ........................................ 14
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................... 15
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................ 15
6. Giả thuyết khoa học ................................................................................. 16
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................. 16
8. Đóng góp mới của đề tài .......................................................................... 17
9. Cấu trúc của luận văn............................................................................... 17
CHƢƠNG 1: VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN....... 18
1.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................... 18
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông. ....................................................................................... 18
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử. .............. 19
1.1.3 Đặc điểm của kiến thức, các loại kiến thức lịch sử. ........................... 21
1.1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa mơn lịch sử. ................ 23
1.1.5 Vai trị, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa. ........................................ 29
1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................... 32
1.2.1 Thực tiễn công tác ngoại khóa mơn lịch sử ở trƣờng phổ thơng hiện nay.32
1.2.2 Thực tiễn hoạt động ngoại khóa ở trƣờng THPT Thanh Hà. ............. 39
Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................................ 47

ii


CHƢƠNG 2: HÌNH THỨC VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA NHÂN KỈ NIỆM 90 NĂM NGÀY THÀNH LẬP ĐẢNG
CỘNG SẢN VIỆT NAM Ở TRƢỜNG THPT THANH HÀ THỰC NGHIỆM
SƢ PHẠM............................................................................................................ 48
2.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử bậc THPT ................ 48
2.1.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa ............................................ 48
2.1.2. Mục tiêu ............................................................................................. 49
Về năng lực .................................................................................................. 49
2.2. Một số yêu cầu khi xác định các hình thức, biện pháp tổ chức ngoại
khóa lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam. .... 50
2.3. Các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử nhân kỉ
niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam. ...................................... 51
2.3.1. Các hình thức ..................................................................................... 51
2.3.2. Biện pháp ........................................................................................... 56
2.4 Thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................... 77
2.4.1. Mục đích thực nghiệm ....................................................................... 77
2.4.2. Đối tƣợng thực nghiệm ...................................................................... 77
2.4.3. Quy trình tổ chức Dạ hội lịch sử ....................................................... 77
2.4.4. Xử lý kết quả...................................................................................... 85
Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................ 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................... 92
PHỤ LỤC

iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

Viết tắt

Viết đầy đủ

1

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

2

DHLS

Dạy học lịch sử

3

ĐHQG

Đại học quốc gia

4

GD

Giáo dục

5

GV

Giáo viên

6

HN

Hà Nội

7

HS

Học sinh

8

HĐNK

Hoạt động ngoại khóa

9

NXB

Nhà xuất bản

10

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

11

QL

Quản lý

12

SGK

Sách giáo khoa

13

THPT

Trung học phổ thông

14

UBND

Ủy ban nhân dân

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng
Bảng 1.1. Nhận thức của đội ngũ cán bộ QL, GV về nhiệm vụ của HĐNK ..... 41
Bảng 1.2. Nhận thức của học sinh về HĐNK ..................................................... 45
Bảng 2.1. So sánh mức độ hứng thú của học sinh trƣớc và sau thực nghiệm ... 86
Bảng 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử. ................ 87
Biểu đồ
Biểu đồ 1.1. Nhận thức của GV về nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa ....... 43
Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử. ......... 87

v


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, hội nhập và hợp tác khu vực, hợp tác quốc tế đã trở thành
một trong những yếu tố quyết định sự phát triển của mọi quốc gia trên thế
giới. Tồn cầu hóa vừa tạo ra cơ hội đồng thời cũng tạo ra thách thức cho mọi
quốc gia, trong đó có Việt Nam. Việt Nam cũng đã và đang đẩy mạnh công
cuộc đổi mới toàn diện nhằm thúc đẩy sự phát triển của đất nƣớc. Trong đó
tiềm năng trí tuệ trở thành động lực chính đảm bảo sự phát triển xã hội, giáo
dục - đào tạo đƣợc coi là nhân tố quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia.
Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VII đã chỉ rõ giáo dục là
“Quốc sách hàng đầu” và khẳng định mục tiêu của giáo dục là: “Nâng cao dân
trí, bồi dƣỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có trí thức, có tay nghề,

có năng lực thực hành tự chủ, năng động sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh
thần yêu nƣớc, yêu chủ nghĩa xã hội”.
Đảm nhiệm sứ mệnh cao cả đó, giáo dục - đào tạo khơng ngừng đổi mới
toàn diện và đồng bộ. Song song với đổi mới về nội dung, chƣơng trình giảng
dạy, việc đổi mới phƣơng pháp dạy học trở thành một trong những vấn đề cấp
thiết. Lịch sử là môn học mang lại cho học sinh những kiến thức cơ bản cần
thiết về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, góp phần hình thành thế giới quan
khoa học ở ngƣời học. Đặc biệt giáo dục truyền thống, đạo đức, tƣ tƣởng chính
trị... lại là ƣu thế nổi bật của bộ mơn Lịch sử trong nhà trƣờng phổ thông. Vậy
làm thế nào để học sinh yêu thích, hứng thú trong học tập lịch sử?
Hoạt động ngoại khóa là các hoạt động nằm ngồi chƣơng trình học chính
khóa, mang tính chất tự nguyện. Học sinh có thể tham gia hoạt động ngoại khóa ở
lớp/trƣờng hoặc ngoài xã hội với rất nhiều lựa chọn khác nhau: Thể thao, Văn hóa,
Nghệ thuật, Tình nguyện, các câu lạc bộ/tổ chức… Hoạt động ngoại khóa đóng một
vai trò quan trọng trong việc bổ sung các kĩ năng và kinh nghiệm sống cho học sinh.
Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy có thể xây dựng một chƣơng trình giảng
1


dạy kết hợp học chính khóa và ngoại khóa hoặc tích hợp các nội dung trong
chƣơng trình mơn học vào chƣơng trình của các hoạt động ngoại khóa.
Một trong những giải pháp giáo dục hiện đại giúp định hƣớng và phát
huy tối đa năng lực ngƣời học là tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Đây là
hình thức tổ chức dạy học có rất nhiều sự khác biệt so với phƣơng pháp giảng
dạy truyền thống. Điểm khác, thay đổi nhất đó là vai trị của ngƣời học và
ngƣời dạy đã thay đổi, sự thay đổi này đã biến quá trình học của học sinh từ
thụ động sang chủ động, từ việc nghe giảng sang hoạt động tƣ duy, làm việc
độc lập, làm việc theo nhóm và kích thích khả năng sáng tạo của học sinh.
Thực tế dạy học lịch sử trƣờng THPT hiện nay cho thấy giờ học nội
khóa cịn nặng nề, chƣa kích thích hứng thú và phát triển đƣợc năng lực học

tập sáng tạo của học sinh. Để đạt đƣợc mục tiêu giáo dục cần phải đa dạng
hóa các hình thức tổ chức hoạt động học tập, trong đó có vai trị quan trọng
của hoạt động ngoại khóa giúp các em đào sâu, mở rộng kiến thức, phát huy
tính tích cực, sáng tạo mà trong giờ nội khóa do điều kiện thời gian, phƣơng
tiện dạy học hay do sức ép thi cử làm chƣa tốt.
Lịch sử Việt Nam lớp 12 từ 1919 đến nay (2000) trong chƣơng trình
chuẩn bậc THPT có nhiều sự kiện đánh dấu mốc chuyển biến quan trọng
của đất nƣớc. Đặc biệt là sự kiện thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đó là
kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp, là sự
khẳng định vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân Việt Nam và hệ tƣ
tƣởng Mác-Lênin đối với cách mạng Việt Nam. Sự kiện Đảng Cộng sản
Việt Nam ra đời là sự chuẩn bị tất yếu đầu tiên có tính chất quyết định cho
những bƣớc phát triển nhảy vọt trong tiến trình lịch sử tiến hoá của dân tộc
Việt Nam, đƣợc mở đầu bằng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945
và sự ra đời của nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Các sự kiện này đã
đƣợc tìm hiểu trong giờ nội khóa, song do thời gian của một tiết học chỉ có
thể tìm hiểu đƣợc những nét căn bản về các sự kiện lịch sử, điều này đã
2


dẫn đến việc HS không hiểu sâu sắc. Cho nên, tăng cƣờng tổ chức các hoạt
động ngoại khóa là một trong những giải pháp giúp HS hiểu sâu sắc hơn về
các sự kiện, nhân vật có đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc. Năm 2020, cả
nƣớc có nhiều hoạt động thiết thực kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng
cộng sản Việt Nam nhằm nâng cao nhận thức, niềm tự hào về truyền thống
đấu tranh vẻ vang của Đảng và nhân dân ta.
Bản thân tác giả đƣợc giao nhiệm vụ là giáo viên bộ môn lịch sử và kiêm
nhiệm thêm nhiệm vụ bí thƣ Đồn trƣờng THPT Thanh Hà. Mỗi năm học tác
giả thƣờng tổ chức rất nhiều các hoạt động ngoại khóa cho học sinh, giúp học
sinh đƣợc tham gia trải nghiệm, rèn luyện tính tập thể, làm việc tổ, đội nhóm

và đem lại hiệu quả rất cao. Với cƣơng vị là giáo viên dạy môn lịch sử tác giả
mong muốn đƣợc tổ chức các hoạt động ngoại khóa của bộ mơn để làm sâu
sắc và phong phú kiến thức của học sinh khi tham gia giờ học nội khóa, góp
phần gây hứng thú trong học tập lịch sử.
Từ thực tế và nhận thức đƣợc tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa
về những lí do nếu trên tác giả chọn vấn đề: “Tổ chức hoạt động ngoại khóa
trong dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà – Hải
Dƣơng (nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)”
làm đề tài luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành phƣơng pháp dạy
học Lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Ngoại khóa là hình thức tổ chức dạy học có tác dụng tích cực trên cả ba
mặt: giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển cho học sinh. Trong dạy học nói
chung, dạy học lịch sử nói riêng, hoạt động ngoại khóa là vấn đề quan trọng
và cần thiết nhằm đa dạng hóa các hình thức dạy học và tạo hứng thú trong
học tập cho học sinh. Vấn đề này đã đƣợc các nhà giáo dục học, giáo dục lịch
sử trong và ngoài nƣớc nghiên cứu.

3


2.1. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngồi
Trong cuốn Giáo dục học của Cairôp (bản dịch của Khu học xá, NXB
Sự thật, HN 1960), khi đề cập tới các hình thức ngoại khóa, tác giả cho rằng
cần có kế hoạch về việc xây dựng các HĐNK kĩ càng. Cairôp cho rằng
“Ngoại khóa để thu hút HS, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận rằng
công tác ngoại khóa cần được suy nghĩ kĩ và tiến hành ở tất cả các lớp trong
hệ thống giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”.
Trong cuốn “Tư duy của học sinh” (Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1970), tác
giả M.N Sacdacop cho rằng: “Trong sự phát triển của tƣ duy tính ham hiểu

biết giữ một vai trị vơ cùng đặc biệt, nó là động lực thúc đẩy và đồng thời
cũng là sự hiển thị trình độ của tƣ duy đang hình thành”.
Theo học thuyết Páp Lốp về hoạt động thần kinh lạc quan thì “hiểu biết
xuất hiện trên cơ sở của phản xạ tìm tịi vơ điều kiện, sự phát triển về sau của
tính ham hiểu biết là nhờ có việc học tập và giáo dục. Tính ham hiểu biết trở
thành cơ sở của việc hình thành những hứng thú nhận thức trong suốt cả thời
kỳ học tập”.
Dựa trên học thuyết Mác - Lê Nin và hoạt động thần kinh cao cấp của
I.Pavlop, nhà tâm lý học Xô Viết đã xem xét hứng thú của con ngƣời nhƣ là
một trong những nhận thức phản ánh hiện thực khách quan. Hứng thú đƣợc
bộc lộ bằng thái độ lựa chọn các đối tƣợng hoạt động, bằng các khuynh
hƣớng đặc biệt hƣớng tới các đối tƣợng.
Trong cuốn “Tâm lý học cá nhân” (tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội,1971),
A.G Côvaliốp đã viết về hứng thú học tập. Tác giả coi hứng thú là một thái độ
đặc thù của một cá nhân đối với một đối tƣợng nào đó, trên cơ sở đó đề ra
những phƣơng pháp giáo dục tích cực.
Tác giả A.A.Vaghin trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường
phổ thông” (NXB Giáo dục, Matxcơva, 1972, Tài liệu dịch) đã khẳng định
nội dung của hoạt động ngoại khóa rất phong phú, phân loại các hoạt động
4


này theo nguồn nhận thức: lời nói giáo viên, sử dụng các tài liệu thành văn và
đồ dung trực quan, đồng thời tác giả cũng đƣa ra 15 hình thức hoạt động
ngoại khóa trong đó nhấn mạnh đến hình thức đọc sách, tham gia công tác
lịch sử địa phƣơng, tham quan di tích.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, tác giả G.I.Sukina trong cuốn “Vấn
đề hứng thú trong khoa học giáo dục” (Tài liệu dịch- Tổ tƣ liệu trƣờng CĐSP
Hà Nội, 1973) cũng đã đề cập đến vấn đề hình thành hứng thú nhận thức trong
giảng dạy, từ đó tác giả xác định các cơ sở để phát triển hứng thú. Tác giả

cũng chỉ ra các yếu tố có tác dụng đến sự kích thích hình thành hứng thú nhận
thức của học sinh trong quá trình học tập.
Cũng bàn về hứng thú, cuốn “Từ hứng thú đến tài năng” (Nxb Phụ nữ,
1975) tác giả L.X.Xlơvâytrich, cho rằng hứng thú đó là sự phát triển nhân cách
cũng nhƣ tài năng của học sinh. Cuốn sách góp phần làm cho ngƣời đọc hiểu
sâu sắc hơn và có cách đánh giá khái quát về hứng thú của học sinh trong quá
trình nhận thức.
Cuốn “Dạy học nêu vấn đề” (Nxb Giáo dục - 1977) tác giả I.Ia.Lecne đã
khẳng định tầm quan trọng của hứng thú đối với nhận thức. Theo tác giả: “lòng
ham hiểu biết, thậm chí nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần thiết để học tập có
kết quả, nhƣng chƣa đủ đối với dạy học nêu vấn đề. Dạy học nêu vấn đề địi
hỏi phải có sự hứng thú với bản thân q trình nhận thức, đối với q trình tìm
tịi độc lập và sáng tạo”.
Cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường trung học” (N.G Đairi
chủ biên, NXB Giáo dục, Matxcơva, 1978, tài liệu dịch) các tác giả đã nêu ra
ý kiến thay từ “cơng tác ngoại khóa” bằng từ “hoạt động ngoài lớp” và đề
xuất một số nội dung cơ bản của hoạt động ngoài lớp trong dạy học lịch sử.
Vấn đề hứng thú cũng đƣợc I.F Kharlamop đề cập đến trong “Phát huy
tính tích cực trong học tập của học sinh như thế nào” (Nxb Giáo dục 1979) tác
giả khẳng định tầm quan trọng của hứng thú trong hoạt động dạy học, từ đó tác
5


giả nhấn mạnh sự cần thiết phải gây hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu
quả học tập.
Trong cuốn “Giáo dục học” tập 2 (Nxb Giáo dục, HN 1979), T. A.
Ilina đã đề cập việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngồi giờ học. Ơng cho
rằng, mục đích của các hoạt động này là bổ sung và làm sâu sắc hơn giáo dục
chính khố, trƣớc tiên, nó là “phương tiện để phát hiện đầy đủ năng lực học
sinh, làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của các em đối với hoạt động

nào đó và cũng là hình thức tổ chức giải trí cho các em, là cơ sở để quản lí
việc thực tập về hành vi đạo đức để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này”.
Trong sách Giáo dục học, T.1 (NXB Giáo dục, HN 1983), tác giả
N.V.Savin đã đề cập nhiều vấn đề chung của giáo dục học từ phƣơng pháp
dạy học, hình thức kiểm tra đánh giá, vấn đề tự học cho HS... Trong đó, về
bài học, tác giả đƣa ra quan điểm bên cạnh bài học trong giờ lên lớp cịn có
bài học ngồi giờ lên lớp, đó chính là HĐNK.
Ngồi ra, cịn có rất nhiều cơng trình nghiên cứu của các nhà tâm lý học
nhƣ AnaRôô (Mỹ), Saclotta BiuBle (Đức) nghiên cứu về vấn đề hứng thú.
Saclotta cho rằng: Vấn đề hứng thú là một hiện tƣợng đặc biệt đến nay vẫn
chƣa đƣợc xác định, phức hợp cấu tạo của nó nghiên cứu rất khó vì ngun
nhân hứng thú là đa dạng.
Trong “Khuyến nghị” số 1283 (1996) của Nghị viện thuộc Hội đồng
Châu Âu (nay là cộng đồng Châu Âu) về những vấn đề liên quan đến lịch sử
và việc học tập lịch sử ở Châu Âu khẳng định “Nội dung của các chƣơng trình
lịch sử phải rất mở rộng, phải bao gồm mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, vai
trò của cá nhân trong lịch sử”.
Trong cuốn Công nghệ hiện đại trong dạy học Lịch sử ở trường phổ
thông, Moskva, 2007 (Bản tiếng Nga: М.Т. Студеникин (2007):
овременные технологии преподавателя истории в школе, Библиотека
учителя истории, Москва), tác giả M.T. Xtuđennhikin đã đề cập những nội
6


dung liên quan đến phƣơng pháp dạy học lịch sử, bản chất của dạy học lịch
sử, Tác giả đã dành những nội dung quan trọng để bàn về các bài học lịch sử,
các phƣơng pháp lịch sử, các hình thức dạy học có liên quan đến HĐNK nhƣ
dạy học trực quan, dạy học gắn liền với di tích, thực địa, bảo tàng, dạy học
gắn liền với thực tế… từ đó khẳng định nhiệm vụ quan trọng trong dạy học đó
là cần phải tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa dạy học trên lớp và hoạt động ngồi

giờ lên lớp.
Trong cơng trình Impact of Extracurricular Activities on Students (Tầm
quan trọng của HĐNK đối với sinh viên) của Wilson, Nikki L, trƣờng Đại
học Wisconsin-Stout, 2009 đã chỉ ra tầm quan trọng của HĐNK trong quá
trình học tập, HĐNK sẽ giúp cho ngƣời học nâng cao trình độ học vấn, có sự
tự giác cao hơn, hình thành các kỹ năng nhƣ làm việc nhóm và lãnh đạo,...
Trong cuốn Đa trí tuệ trong lớp học (Lê Quang Long dịch, NXB Giáo
dục ấn hành năm 2013) tác giả Thomas Armstrong đã đề cập rất nhiều đến
các hoạt động dạy thuyết đa trí tuệ, trong đó có những hoạt động nhƣ đi tham
quan, hoạt động trải nghiệm nhanh, chuyện kể, trò chơi… Thomas Armstrong
dẫn lời của Rútxơ để khẳng định vai trị của hoạt động dạy học trong thực
tiễn, trải nghiệm thực tiễn: “trẻ nhỏ không nên học qua lời mà phải qua trải
nghiệm, không nên qua sách mà qua cuốn sách trường đời”. [50, tr.63].
Trong cuốn Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi, của Giselle
O.Martin – Kniep (Lê Văn Canh dịch, NXB Giáo dục, ấn hành năm 2013) đã
trình bày về những vấn đề tích hợp liên mơn, xây dựng chƣơng trình, phƣơng
pháp đánh giá…. Trong Chƣơng 4 của cuốn này tác giả trình bày về Đánh giá
sát với thực tế cuộc sống. Tác giả cho rằng: đánh giá sát với thực tiễn “là
phương tiện giúp HS tham gia vào những vấn đề và những thách thức đang
hiện hữu và có thể hiện hữu trong cuộc sống” [18, tr.54].
Nhƣ vậy, mặc dù các tác giả nhìn nhận ở nhiều khía cạnh khác nhau
nhƣng đều có nhận định thống nhất rằng, nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần
7


thiết để học sinh học tập có kết quả và muốn có kết quả tốt cần tạo hứng thú
nhận thức cho các em bằng nhiều biện pháp sƣ phạm khác nhau, trong đó có
hoạt động ngoại khóa.
2.2. Các cơng trình nghiên cứu ở trong nước
Ở nƣớc ta, các cơng trình nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa tổ chức các

cuộc thi tìm hiểu nhằm gây hứng thú nói chung, hứng thú học tập nói riêng chƣa
có nhiều cho đến nay vấn đề này vẫn đang đƣợc tiếp tục làm sáng tỏ.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, chúng tác giả đã tiếp cận một số cơng
trình sau:
Các nhà giáo dục học nhƣ Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Phạm Viết
Vƣợng đều thống nhất rằng: Bên cạnh những hoạt động nội khóa đƣợc Bộ
giáo dục quy định trong chƣơng trình trên lớp, cần phải coi trọng các hoạt
động ngoại khóa. Đây là hình thức đƣa học sinh vào thực tiễn cuộc sống, học
sinh tự hoạt động, tìm hiểu các vấn đề, tăng thêm vốn sống thực tế, cũng nhƣ
rèn luyện kỹ năng thực hành bộ mơn.
Trong cơng trình Giáo dục học”, (tập 1 và 2, NXB GD, Hà Nội, 1987)
của Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, HĐNK đƣợc coi là một trong những hình
thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho HS, giúp các em mở rộng, nâng
cao, khắc sâu kiến thức và rèn luyện các kỹ năng đƣợc tốt hơn.
Trong các giáo trình: Giáo dục học đại cương (NXB ĐHQG HN, 1996);
Giáo dục học (NXB ĐHSP, HN 2008), Phạm Viết Vƣợng đã đề cập những
khía cạnh nhƣ: Những vấn đề chung của giáo dục học, lý luận dạy học, lý
luận giáo dục và quản lý giáo dục trong nhà trƣờng. Trong đó, tác giả đã phân
tích các hình thức tổ chức dạy học ở trƣờng phổ thông, đặc biệt là các hình
thức HĐNK, mỗi hình thức tác giả đều đƣa ra những vấn đề cơ bản nhƣ: cách
triển khai, vai trị, ý nghĩa của hình thức HĐNK đó.
Trong cơng trình Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại,
(NXB GD, HN 1998, tái bản các năm 2001, 2008), Thái Duy Tuyên đã khẳng
8


định “nguyên tắc giáo dục gắn liền với đời sống là nguyên tắc nổi bật, bao
trùm trong lịch sử giáo dục thế giới” [tr.82]. Đây là một trong những nguyên
tắc giáo dục của Đảng ta, học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn và
là cơ sở để tác giả đề xuất những giải pháp đổi mới HĐNK.

Trong giáo trình “Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm” (nxb
Giáo dục, 2008) tác giả Lê Văn Hồng chủ biên đã khẳng định: Ngƣời giáo
viên giảng dạy trên lớp đồng thời phải biết thực hiện các nhiệm vụ khác nhau
ngồi giờ học, trong đó có hoạt động ngoại khóa cho học sinh.
Trong khoa học giáo dục Lịch sử các cơng trình nghiên cứu về cơng tác
ngoại khóa trong dạy học lịch sử đều có những khẳng định vai trị và đóng
góp của ngoại khóa đối với việc gây hứng thú học tập cho học sinh.
Trong cuốn Sơ thảo phương pháp giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông
cấp 2-3 (NXB GD, HN 1961), tác giả Lê Khắc Nhãn, Hồng Triều và Hồng
Trọng Hanh đã trình bày khái quát nhất, hệ thống nhất về những vấn
đề trong dạy học lịch sử lúc bấy giờ nhƣ: Mục tiêu, nhiệm vụ bộ môn, các
phƣơng pháp giảng bài lịch sử, hình thành khái niệm lịch sử, giảng dạy bằng
trực quan… ở chƣơng VII, các tác giả đã đề cập nội dung ngoại khóa thực
hành trong mơn Lịch sử, nhƣ: Cơ sở lý luận của cơng tác ngoại khóa trong
nhà trƣờng, các hình thức ngoại khóa cơ bản, phƣơng pháp tiến hành, vai trị,
vị trí của các hình thức HĐNK... Cụ thể, các tác giả phân chia HĐNK thành
04 hình thức cơ bản đó là: Tham quan di tích lịch sử, bảo tàng; Vẽ bản đồ và
tranh ảnh, mơ hình lịch sử…; Đọc sách, xem phim, thuật chuyện, trao đổi về
những đề tài lịch sử và sƣu tầm, thu thập, ghi chép tài liệu lịch sử địa phƣơng.
Trong cuốn Bài giảng về phương pháp giảng dạy lịch sử (NXB GD, HN
1961) của Vụ sƣ phạm, Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng đã giới thiệu những vấn
đề liên quan đến phƣơng pháp giảng dạy lịch sử, trong đó có đề cập đến ngoại
khóa lịch sử.
Trong cơng trình Phương pháp giảng dạy lịch sử gồm 2 tập (NXB GD,
HN 1966) của nhóm tác giả Trần Văn Trị, Phan Ngọc Liên, Hoàng Trọng Hanh,
9


Nguyễn Cao Lũy, Nguyễn Tiến Cƣờng cũng trình bày một số vấn đề liên quan
đến HĐNK đƣợc đề cập ở trong chƣơng 11. Trong đó, đã nhấn mạnh tác dụng

của HĐNK trong nhiệm vụ giáo dục, giáo dƣỡng HS “Hoạt động ngoại khóa có
tác dụng khơng thường xun bằng nội khóa, nhưng lại có nhiều thuận lợi hơn
trong việc gắn nhà trường với đời sống, với các sinh hoạt xã hội”, tr.100. Các
tác giả cũng đã đƣa ra các hình thức ngoại khóa gồm: Đọc sách, tham quan, nghe
nói chuyện lịch sử, gặp gỡ nhân chứng, dạ hội lịch sử và hoạt động xã hội, phổ
biến tri thức lịch sử và nghiên cứu lịch sử địa phƣơng.
Trong cuốn Công tác ngoại khóa mơn Lịch sử ở trường phổ thơng cấp
II và cấp III (NXB GD, HN 1968) của Phan Ngọc Liên đã trình bày một số vấn
đề lí luận về HĐNK đã đƣợc hệ thống lại, các hình thức của cơng tác ngoại khóa
mơn Lịch sử nhƣ đọc sách, kể chuyện, nói chuyện lịch sử, cơng tác cơng ích
xã hội, nghiên cứu, sƣu tầm tƣ liệu, chỉnh lí biên soạn lịch sử địa phƣơng,….
Trong các giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” (NXB GD, HN
1992) do Phan Ngọc Liên chủ biên cũng khẳng định hoạt động ngoại khóa

đóng vai trị quan trọng “có tác động to lớn” đối với việc dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông. Các tác giả đề ra các hình thức, cách thức tổ chức ngoại
khóa để mang lại hiệu quả cao nhất.
Cuốn sách “Hệ thống thao tác sư phạm trong dạy học lịch sử ở trường
THPT” (Nxb Đại học Quốc gia, 1999) của tác giả Kiều Thế Hƣng đã nhấn
mạnh các hoạt động ngoại khóa nằm trong chƣơng trình đƣợc quy định chứ
khơng phải là việc làm tùy tiện. Ngoại khóa khơng chỉ làm cho học sinh hiểu
sâu sắc hơn các kiến thức đã học mà còn giúp vận dụng kiến thức thu đƣợc
trong nhà trƣờng vào cuộc sống. Tuy nhiên, đây là công việc địi hỏi lịng
nhiệt tình và khả năng hoạt động sáng tạo của đông đảo giáo viên quan tâm
đến vấn đề mang đặc trƣng nghề nghiệp này.
Trong cuốn “Rèn luyện kỹ năng nghiệp vụ sư phạm môn lịch sử” (NXB
ĐHSP, HN 2011) của các tác giả Nguyễn Thị Côi, Trịnh Đình Tùng, Trần Viết

10

Thụ, Nguyễn Mạnh Hƣởng, Đoàn Văn Hƣng, Nguyễn Thị Thế Bình cho rằng
tổ chức cơng tác cơng ích xã hội trong dạy học lịch sử cho học sinh là một
biện pháp thực hiện nhiệm vụ dạy học. Tổ chức tốt cơng tác này sẽ góp phần
củng cố làm sâu sắc tri thức lịch sử, giáo dục lòng yêu quê hƣơng đất nƣớc,
phát huy năng lực nhận thức độc lập phát triển hứng thú và năng lực thực
hành cho học sinh.
Công trình Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử
ở trường phổ thông của tác giả Nguyễn Thị Côi (NXB ĐHSP, HN 2006, tái
bản bổ sung các năm 2008, 2009, 2011) đã khẳng định vai trò của HĐNK bộ
môn Lịch sử ở trƣờng THPT là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch
sử nhƣ làm phong phú, sâu sắc thêm kiến thức lịch sử, bổ sung thêm các vấn
đề lịch sử địa phƣơng… Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra những hình thức dạy
học ở bảo tàng, thực địa, tham quan… Đây là những gợi mở cho chúng tác
giả trong quá trình nghiên cứu về những biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học
bộ mơn Lịch sử ở trƣờng THPT.
Ngồi ra, vấn đề ngoại khóa cịn đƣợc đề cập nhiều trên các tạp chí chuyên
ngành trong đó có nhiều bài viết có giá trị góp phần làm phong phú những vấn đề
lý luận và thực tiễn của cơng tác ngoại khóa lịch sử nhƣ Tạp chí nghiên cứu giáo
dục số 6, 1994 các tác giả Trần Đức Minh, Đặng Công Lộng viết: “Lịch sử là một
khoa học gắn liền với cuộc đấu tranh xã hội và phục vụ tốt các nhiệm vụ chính
trị”. Vì vậy, dạy học lịch sử cần kết hợp học với hành thông qua các biện pháp
thực hành bộ môn, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống. Tác
giả Nguyễn Mạnh Hƣởng trong bài Công nghệ thông tin và truyền thông với
vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thơng (Tạp chí
Giáo dục, 2008, Số 185, tr.41-43) đã có những gợi mở trong việc áp dụng
công nghệ thông tin vào dạy học lịch sử nói chung và HĐNK nói riêng. Tác
giả Phạm Thị Ái Vân, Trò chơi lịch sử và vai trò của chúng trong dạy học
lịch sử ở trường trung học phổ thơng (Tạp chí Giáo dục, Số 254, tr.37-39,
11

2011) đã giới thiệu những hình thức tổ chức trị chơi lịch sử trong dạy học
lịch sử nói chung và trong HĐNK nói riêng. Trong bài Hướng dẫn tổ chức dạ
hội Lịch sử ở trường phổ thơng (qua ví dụ về chiến thắng Điện Biên Phủ 1954) (Tạp chí Dạy & học ngày nay, Số 9, tr.44- 47, 2015) tác giả Nguyễn
Mạnh Hƣởng đã có những hƣớng dẫn chi tiết về cách thức tổ chức dạ hội lịch
sử ở trƣờng phổ thơng,….
Nhƣ vậy, về vai trị của hoạt động ngoại khóa đƣợc các tác giả đƣa ra một
cách cụ thể, ngoài ra các quan niệm nhƣ dạy học nêu vấn đề, dạy học liên môn,
dạy học lấy học sinh làm trung tâm cũng đƣợc nghiên cứu và trình bày trong
nhiều cơng trình khoa học. Tất cả những vấn đề trên đều nhằm chung một mục
đích đó là đƣa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trƣờng
phổ thơng, hình thành hứng thú học tập bộ mơn cho các em. Do đó, trong cuốn:
“Kinh nghiệm giảng dạy theo chủ đề gây hứng thú học tập lịch sử” đã nêu một
số kinh nghiệm gây hứng thú theo chủ đề trong dạy học lịch sử.
Luận văn của Thạc sỹ Nguyễn Thanh Bình “Bước đầu tìm hiểu nguyên
nhân gây hứng thú học tập bộ môn tâm lý học của sinh viên khoa học tự nhiên
Đại học sư phạm Hà Nội” tác giả Nguyễn Thanh Bình đã nghiên cứu về
nguyên nhân và biện pháp gây hứng thú học tập bộ môn Tâm lý cho sinh viên
các ngành khoa học tự nhiên.
Để tạo ra hứng thú có nhiều con đƣờng và biện pháp khác nhau. Trong
đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học lịch sử ở các trường PTTH khu vực miền núi phía Bắc” do TS Đỗ Hồng
Thái chủ nhiệm đặt ra vấn đề dạy học lịch sử gắn liền với thực tiễn. Theo tác
giả “Kiến thức lịch sử đƣợc liên hệ với thực tiễn luôn tạo ra hứng thú học tập
cho học sinh, nó cịn là sự gợi ý để các em tìm tịi, khám phá nhiều hiện tƣợng
trong đời sống thƣờng ngày”.
Với mong muốn tạo cho học sinh hứng thú học tập từ nhiều hƣớng
khác nhau Trong tạp chí giáo dục số 258 Kỳ 2 tác giả Nguyễn Thị Thế Bình
12

đề cập đến “Tạo hứng thú tự học bộ môn Lịch sử cho học sinh” theo tác giả
hình thành và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh đòi hỏi nhiều yếu tố
trong đó xác định nhu cầu, động cơ, kích thích hứng thú học tập là yếu tố
quan trọng đầu tiên có tính quyết định hiệu quả tự học của học sinh. Theo đó,
khi học sinh có nhu cầu, hứng thú, động cơ và tính tự giác trong học tập là cơ
sở cho việc hình thành kỹ năng tự học của các em, để khơi dậy ở học sinh nhu
cầu, hứng thú và động cơ tự học đúng đắn giáo viên cần làm cho học sinh biết
tự động viên mình, làm cho tự mình cảm thấy cần thiết và bắt tay vào việc
học, xác định tầm quan trọng của tự học và hứng thú học tập.
Kỷ yếu hội thảo năm 2012 tác giả Phạm Đình Kha và Lƣơng Hữu Nga
(Đà Nẵng) đề cập đến vấn đề “ Gây hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay”. Theo các tác
giả tình trạng “báo động đỏ” về chất lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng phổ
thơng có nhiều nguyên nhân khác nhau và cũng đã có nhiều giải pháp nhƣng
“gây hứng thú học tập cho học sinh là giải pháp hàng đầu vì mọi hoạt động,
đặc biệt là hoạt động học tập, nếu khơng hứng thú thì hoạt động học tập sẽ
thiếu tính tích cực, thiếu chủ động, sáng tạo để làm chủ quá trình khám phá,
chiếm lĩnh tri thức. Hoạt động với tinh thần sảng khoái, hứng thú chắc chắn
kết quả sẽ đạt nhƣ mong muốn”.
Cũng trong kỷ yếu Hội thảo năm 2012 các tác giả TS Trần Quốc Tuấn và
Thạc sỹ Nguyễn Văn Phúc nêu vấn đề “Định hướng nhiệm vụ nhận thức trong
dạy học lịch sử ở trường THPT nhằm kích thích hứng thú học tập cho học sinh,
tác giả cho rằng, trong học tập, hứng thú giúp cho ngƣời học chiếm lĩnh tri thức
nhanh hơn, sâu sắc hơn, làm khơi dậy trong lòng ngƣời học mong muốn và khao
khát nhận thức. Từ đó, ngƣời học trở nên tích cực, độc lập và đầy sáng tạo trong
hoạt động học tập của mình. Trong đổi mới phƣơng pháp dạy học Lịch sử hiện
nay, hứng thú học tập là “chìa khóa vàng” cần thiết để học sinh vƣợt khỏi tính áp
đặt của cách học truyền thống, hƣớng đến cách học tích cực.

13


Luận án “Tạo biểu tượng về hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh qua
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT” (1919 - 1969) Nghiên cứu sinh Đặng
Văn Hồ đi sâu nghiên cứu việc tạo biểu tƣợng về hoạt động cách mạng của chủ
tịch Hồ Chí Minh và đề ra các biện pháp sƣ phạm để tạo biểu tƣợng về Hồ Chí
Minh, góp phần nâng cao hiệu quả bài học một cách toàn diện.
Luận án “Đổi mới hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thông (vận dụng qua dạy học ở tỉnh Nghệ An)” của Phạm Tiến
Đông, bảo vệ tại Đại học sƣ phạm Hà Nội năm 2019 đã trình bày những vấn đề
cơ bản về HĐNK lịch sử ở trƣờng trung học phổ thơng, đề xuất một số đổi mới
trong hình thức tổ chức HĐNK ở trƣờng trung học phổ thông.
Một số luận án, luận văn sau đại học và các khóa luận tốt nghiệp của
các nghiên cứu sinh và sinh viên khoa lịch sử đã lấy cơng tác ngoại khóa làm
đề tài nghiên cứu. Trong các đề tài này các tác giả đều nghiên cứu lý luận
ngoại khóa, trên cơ sở đó đề xuất một số hình thức hoạt động ngoại khóa
mang lại kết quả tƣơng đối khả quan.
Nhìn chung, trong các cơng trình nghiên cứu các tác giả mới đề cập đến
một số hình thức nhất định và chỉ đƣợc thực hiện ở địa phƣơng mà tác giả
nghiên cứu. Về cơ bản các hình thức ngoại khóa cịn tiến hành một cách
chung chung, chƣa đƣa ra những biện pháp, chủ đề cụ thể để tiến hành hoạt
động ngoại khóa. Do vậy, chƣa trang bị cho giáo viên những biện pháp cụ thể
để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên những tài liệu này là nguồn
tham khảo quan trọng giúp thực hiện luận văn này.
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của của đề tài là hoạt động ngoại khóa trong dạy
học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà tỉnh Hải Dƣơng.
3.2 Phạm vi nghiên cứu:

- Về lí luận dạy học Lịch sử: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các hình thức
tổ chức hoạt động ngoại khóa trong q trình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT.
- Phạm vi điều tra, thực nghiệm: Tổ chức thực nghiệm tại trƣờng THPT
14


Thanh Hà – Hải Dƣơng.
- Chƣơng trình lịch sử Việt Nam lớp 12 ở trƣờng THPT đặc biệt là dịp
kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (1930-2020).
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
- Khẳng định vai trị, ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong việc
phát huy năng lực trong học tập lịch sử của học sinh ở trƣờng THPT.
- Đi sâu giới thiệu nội dung và biện pháp hƣớng dẫn vấn đề tổ chức ngoại
khóa lịch sử và tiến hành thực nghiệm tổ chức một hoạt động ngoại khóa nhân kỉ
niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nhằm tạo hứng thú học tập
lịch sử ở trƣờng THPT góp phần nâng cao chất lƣơng dạy và học bộ môn hiện nay.
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề đạt đƣợc mục đích trên của đề tài chúng tác giả cần giải quyết những
nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu đƣợc cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa, khái niệm,
nội dung, yêu cầu, ý nghĩa, mục tiêu và các hình thức tổ chức ngoại khóa.
- Khai thác nội dung trong SGK lịch sử Việt Nam lớp 12 sự thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam.
- Khảo sát thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong học tập lịch
sử của học sinh ở trƣờng THPT hiện nay.
- Đề xuất các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy
học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT về sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm qua tổ chức hoạt động ngoại khóa về sự thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam.

5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phƣơng pháp luận chung của luận văn là vận dụng phƣơng pháp
luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
đƣờng lối quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về công tác giáo dục, đổi

15


mới PPDH nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển các
năng lực chung và chuyên biệt của HS.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận:
Tác giả sẽ sử dụng các thao tác của tƣ duy nhƣ: phân tích, tổng hợp,
đánh giá các thông tin để phục vụ cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.
- Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Điều tra thực tiễn về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học
lịch sử ở trƣờng THPT qua phiếu điều tra, lấy ý kiến giáo viên, học sinh; quan
sát, đề xuất các hình thức, phƣơng pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa, đặc
biệt là ngoại khóa về sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính đúng đắn và khả thi của đề tài.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện tốt hoạt động ngoại khóa kỉ niệm 90 năm ngày thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam trong dạy học lịch sử phù hợp với điều kiện thực tế
của nhà trƣờng thì sẽ góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất
lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
7.1. Ý nghĩa khoa học
Làm phong phú thêm lí luận bộ mơn Phƣơng pháp dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử, góp

phần nâng cao tính chủ động, hứng thú học tập của HS, tạo điều kiện thuận
lợi cho GV nâng cao trình độ chun mơn nghiệp vụ.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Giúp bản thân tác giả nắm vững lí luận đổi mới PPDH, đặc biệt là
việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT. Kết
quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo bổ ích giúp giáo viên vận dụng
vào quá trình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT.
16


- Việc thực hiện đề tài cũng là một hình thức trao đổi kiến thức chuyên
môn, rèn luyện nghiệm vụ sƣ phạm với các đồng nghiệp để nâng cao chất
lƣợng dạy học tại địa phƣơng.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho HS
qua đó góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Cung cấp thêm một số kết quả số liệu điều tra, khảo sát về thực trạng tổ
chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT nói chung
và về kỉ niệm 90 năm ngay thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng.
- Đề xuất một số phƣơng pháp có tính khả thi để giúp GV lựa chọn đƣợc
PPDH phù hợp để phát triển năng lực cho HS trong dạy học Lịch sử Việt
Nam lớp 12 ở trƣờng THPT.
9. Cấu trúc của luận văn
Luận văn đƣợc cấu trúc gồm 2 chƣơng:
Chƣơng 1. Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trƣờng THPT: Lý luận và thực tiễn.
Chƣơng 2. Hình thức và biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa mơn
lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ở trƣờng
THPT Thanh Hà. Thực nghiệm sƣ phạm.

17


CHƢƠNG 1
VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
phổ thơng.
Theo từ điển tiếng Việt: “Ngoại khóa là mơn học hoặc hoạt động giáo
dục ngồi giờ, ngồi chương trình chính thức và dùng để phân biệt với hình
thức dạy học nội khóa.” [40,tr.53]. Nhƣ vậy, có thể hiểu, giờ học ngoại khóa
hồn toàn do giáo viên chủ động lên kế hoạch và lựa chọn thời gian, địa điểm
để tiến hành.
Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động đƣợc tổ chức ngồi giờ của
các mơn học ở trên lớp. Hoạt động ngoại khóa gắn liền với yêu cầu, nội dung
của các môn học đồng thời bổ sung, hỗ trợ cho giáo dục chính khóa. Hoạt
động ngoại khóa là sự tiếp nối giữa hoạt động dạy – học trên lớp. Hoạt động
ngoại khóa là cách thức gắn lý thuyết với thực tiễn,... nhằm hình thành và
phát triển nhân cách đạo đức, năng lực cho các em.
Về khái niệm tổ chức, trong từ điển tiếng Việt thông dụng (2001) của
Nguyễn Nhƣ Ý (chủ biên) tổ chức là tiến hành một cơng việc theo cách thức,
trình tự nào; là tự sắp xếp, bố trí thành các bộ phận để cùng thực hiện một
nhiệm vụ hoặc cùng một chức năng chung [51, tr.797]. Theo đó, tổ chức là
một trong những hoạt động cơ bản của con ngƣời nói chung, hoạt động dạy
học nói riêng. Theo từ điển tiếng Việt (2002) của Hồng Phê (chủ biên) thì tổ
chức là những gì cần thiết để tiến hành một hoạt động nào đó nhằm có hiệu
quả tốt nhất [47, tr.1007]. Nhƣ vậy, tổ chức hiểu theo nghĩa chung nhất chính
là sự tập hợp, sắp xếp một nhóm ngƣời cùng thực hiện một nhiệm vụ chung
để đạt đƣợc mục đích đề ra.

Về khái niệm hoạt động, trong Từ điển Tiếng Việt (2002) do Hoàng
18