Bình luận một số tình huống thực tế về đạo đức và ứng xử của luật sư trong mối quan hệ với khách hàng và cơ quan tiến hành tố tụng

BÌNH LUAÄN AÙN

BÌNH LUẬN MỘT SỐ TÌNH HUỐNG THỰC TẾ VỀ ĐẠO ĐỨC VÀ
ỨNG XỬ CỦA LUẬT SƯ TRONG MỐI QUAN HỆ VỚI KHÁCH HÀNG
VÀ CƠ QUAN TIẾN HÀNH TỐ TỤNG
Đào Ngọc Lý1
Tóm tắt: Thời gian vừa qua, nhiều luật sư mặc dù có kiến thức pháp luật cơ bản, thậm chí
có học vị khá cao trong ngành luật, có nhiều năm làm công tác pháp luật ở cơ quan tiến hành
tố tụng hoặc cơ quan nhà nước khác, khi chuyển sang hành nghề luật sư nhưng đáng tiếc đã
không nắm vững “Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư Việt Nam”. Thiếu kỹ năng
hành nghề luật sư nên đã vi phạm và bị xử lý kỷ luật ở nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau, từ
khiển trách, cảnh cáo, tạm đình chỉ hành nghề luật sư từ 6 tháng đến 24 tháng, đặc biệt có
trường hợp phải chịu hình thức xóa tên luật sư. Phạm vi bài viết này chỉ phân tích, bình luận
một số tình huống thực tế về đạo đức và ứng xử của luật sư trong mối quan hệ với khách hàng
và cơ quan tiến hành tố tụng.
Từ khóa: đạo đức luật sư, ứng xử luật sư, quan hệ với khách hàng, cơ quan tiến hành tố tụng
Nhận bài: 10/05/2018; Hoàn thành biên tập: 23/05/2018; Duyệt đăng: 26/07/2018.
Abstract: Over the past time, many lawyers, though having basic legal knowledge even high
education in the legal field, having many years working in the legal field in the procedureconducting agency or other state agencies haven’t mastered “Vietnam lawyer’s code of ethics
and legal profession” and lack skills of legal practice. Therefore, they encountered difficulities
or violated regulations and they are given disciplinary measures at differenet level from
reprimand,warning, temporary suspension of legal profession from 6 months to 24 months
especially there are persons being deprived of lawyer status. The article only analyzes, comments
some real cases regarding to ethics and behaviour of lawyers in relation with their clients and
procedure-conducting agencies.
Keywords: lawyer’s code of ethics, lawyer’s behavior, in relation with clients, procedureconducting agency.
Date of receipt: 10/05/2018; Date of revision: 23/05/2018; Date of approval: 26/07/2018.
Trong quá trình hành nghề, luật sư gặp
nhiều tình huống vướng mắc. Những vướng
mắc hoặc sai phạm này xảy ra ở nhiều chủ thể,
thậm chí cả những luật sư có kiến thức pháp

luật và bề dày kinh nghiệm nguyên là cán bộ
trong ngành công an, tòa án, kiểm sát, thanh
tra, giảng viên luật nhưng do thiếu kỹ năng
hành nghề, nắm không vững Quy tắc đạo đức
và ứng xử nghề nghiệp luật sư nên luật sư vẫn
bị chính khách hàng (của mình hoặc của đối
tác) hay các chủ thể khác (người tham gia hoặc
người tiến hành tố tụng) khiếu nại, tố cáo. Có
những khiếu kiện, vướng mắc rất gay gắt
quyết liệt nhưng quá trình xem xét giải quyết
1

nếu có kiến thức chuyên sâu về pháp luật, nắm
vững được Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề
nghiệp luật sư thì vấn đề đó có thể vẫn được
giải quyết ổn thỏa. Ngược lại, có những vướng
mắc tuy nhỏ, thậm chí khá đơn giản nhưng nếu
thiếu phương pháp và các bên thiếu thiện chí
thì hậu quả đôi khi ngày càng kéo dài nặng nề
khiến các bên phải tổn hại khá nhiều vật chất
cũng như tinh thần.
1. Một số vướng mắc trong quan hệ luật
sư với khách hàng
Bản chất quan hệ của luật sư với khách
hàng là quan hệ pháp luật dân sự, được thiết
lập trên cơ sở thỏa thuận bình đẳng, tự nguyện

Thạc sỹ, Luật sư, Giám đốc Công ty Luật TNHH Đào Ngọc Lý - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội

60

Số chuyên đề “Luật sư và đạo đức nghề luật sư”

của các bên. Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề
nghiệp luật sư Việt Nam đã quy định khá cụ
thể, xác định tương đối rõ ràng các ranh giới
xử sự của luật sư trong quan hệ với khách
hàng từ việc nhận vụ việc của khách hàng,
tính thù lao luật sư đến thực hiện vụ việc của
khách hàng, từ chối nhận vụ việc của khách
hàng hoặc từ chối tiếp tục thực hiện dịch vụ
pháp lý, đơn phương chấm dứt thực hiện dịch
vụ, giải quyết xung đột lợi ích, giữ bí mật
thơng tin, tiếp nhận khiếu nại của khách hàng
và những việc luật sư khơng được làm trong
quan hệ với khách hàng.
Vướng mắc giữa luật sư với khách hàng là
một trong những vấn đề tranh chấp thường
xảy ra và khá đa dạng, trong đó phổ biến nhất
là vướng mắc và tranh chấp về vấn đề thù lao.
Thực tế thường gặp các biểu hiện cụ thể sau:
- Trường hợp giữa luật sư và khách hàng
thiết lập hợp đồng dịch vụ pháp lý lỏng lẻo,
thiếu những điều khoản cụ thể, cần thiết, dẫn
đến khó xác định một cách rành mạch, rõ nét
giới hạn quyền và nghĩa vụ của các bên.
- Trường hợp cơng việc đã hồn thành,
khách hàng khơng muốn thực hiện nghĩa vụ
thanh tốn, nhất là vấn đề thưởng hoặc tính thù

lao theo % giá trị tài sản trong trường hợp đã
đạt được mục tiêu của các vụ việc dân sự, kinh
doanh thương mại.
- Trường hợp chấm dứt nửa chừng việc
thực hiện hợp đồng.
- Trường hợp phải thay thế luật sư này bằng
luật sư khác (trong hoặc ngồi tổ chức hành
nghề) đối với một vụ việc cụ thể.
- Trường hợp luật sư đã thực hiện đúng và
đầy đủ những tác nghiệp cần thiết nhưng khi
kết thúc vụ việc thì kết quả vẫn khơng đạt
được như mong muốn của khách hàng.
- Trường hợp phát sinh những sự kiện pháp
lý mới trong vụ việc.
- v.v.
Bởi vậy khi đàm phán và ký hợp đồng dịch
vụ pháp lý, luật sư phải giải thích rõ cho khách
hàng biết căn cứ và phương thức tính thù lao,
đồng thời xác định rõ quyền và nghĩa vụ của
các bên trong những tình huống cụ thể nhất
định. Ngồi việc tn thủ các nội dung cơ bản

theo Điều 26 Luật Luật sư, khi đàm phán và ký
kết hợp đồng dịch vụ pháp lý cần lưu ý mơ tả
rõ ràng và đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của
hai bên, dự kiến các tình huống có thể phát
sinh cũng như các ngun tắc, giải pháp cụ
thể để có thể khắc phục, giải quyết tốt các tình
huống đó.
Thực tiễn giải quyết tranh chấp về vấn đề

thù lao giữa luật sư với khách hàng rất đa dạng
và phong phú. Về ngun tắc, phải nắm vững
các quy định của pháp luật liên quan đến vấn
đề tranh chấp, các nội dung đã thỏa thuận giữa
các bên liên quan đến việc tranh chấp, ngun
nhân và bản chất của tranh chấp…để đưa ra
những giải pháp phù hợp. Trên cơ sở đó, cân
nhắc lựa chọn người thực hiện cũng như tiến
trình và cách thức giải quyết vụ việc. Cần lưu
ý phải linh hoạt mềm dẻo và thiện chí để tránh
phát sinh phức tạp, kéo dài.
Tình huống:
Một luật sư nhận vụ việc dân sự đòi nhà
đất cho khách hàng theo hình thức khốn
trọn gói, hiện ngơi nhà và thửa đất này đang
bị người khác chiếm dụng từ nhiều năm.
Khách hàng khơng phải trả bất kỳ chi phí nào
cho luật sư ở thời điểm ký hợp đồng mà phải
đợi đến khi có bản án có hiệu lực pháp luật,
xác định nhà đất đó thuộc chủ quyền của
khách hàng thì khi đó luật sư mới được
hưởng mức thù lao khốn trọn gói là 700
triệu đồng. Hợp đồng chỉ quy định ngắn gọn
nội dung trên và xác định quyền và nghĩa vụ
của các bên một cách khá sơ sài.
Do vậy, sau khi khách hàng ký đơn khởi
kiện đòi nhà đất, luật sư đã phải tự ứng tiền
của mình để nộp dự phí khởi kiện cho Tòa án
và các chi phí cần thiết khác trong q trình
tham gia tố tụng (như chi phí đi lại, ăn ở, xác

minh, thu thập chứng cứ...). Sau q trình
tham gia tố tụng ở cấp sơ thẩm và phúc thẩm,
bản án có hiệu lực pháp luật đã cơng nhận
ngơi nhà và thửa đất trên thuộc chủ quyền
của khách hàng. Vì muốn thối thác nghĩa vụ
trả tiền, nên khách hàng đã làm đơn tố cáo
luật sư lợi dụng sự thiếu hiểu biết của khách
hàng để trục lợi trái pháp luật, chiếm đoạt
tài sản của khách hàng.
61


HOẽC VIEN Tệ PHAP

Nu l lut s trong trng hp ny bn s
x lý th no?
õy l tỡnh hung khụng him gp trong
thc t.
iu ỏng tic l khi m phỏn, son tho
v ký kt hp ng dch v phỏp lý, lut s ó
khụng tuõn th ỳng cỏc quy nh ca Lut Lut
s cng nh ca B lut dõn s nờn ó to k h
khỏch hng khụng thc hin ngha v ó cam
kt. Ngoi cỏc thụng tin cn thit, lut s phi
thụng bỏo cho khỏch hng bit nhng iu
khon quan trng cú liờn quan ca Lut Lut s
nh iu 24Nhn v thc hin v vic ca
khỏch hng v iu 55Cn c v phng
thc tớnh thự lao. Do vy, vic bn bc thng
nht v xỏc nh rừ mc thự lao, chi phớ cng

nh cỏch thc, tin tr tin ca khỏch hng
trong mi Hp ng dch v phỏp lý phi tht c
th v phự hp vi tớnh cht mi v vic cng
nh c thự ca mi khỏch hng khỏc nhau.
Trng hp khỏch hng ni lũng tham v
tỡm cỏch thoỏi thỏc ngha v tr tin thỡ lut s
cn bỡnh tnh, khộo lộo, i thoi m phỏn
theo quy nh ca phỏp lut cng nh Quy tc
13 Tip nhn khiu ni ca khỏch hng
thuc Quy tc o c v ng x ngh nghip
lut s Vit Nam ban hnh theo Quyt nh s
68/Q-HLSTQ ngy 20/7/2011 ca Liờn
on Lut s Vit Nam. Nh vy, khi phỏt sinh
vng mc hoc tranh chp vi khỏch hng,
lut s cn gii thớch cho khỏch hng cỏc
nguyờn tc v quy nh ca B lut dõn s,
Lut Lut s cng nh cỏc iu khon c th
ca Hp ng dch v phỏp lý m hai bờn ó
giao kt. Trng hp vn khụng tỡm c s
ng thun thỡ khi kin ra Tũa ỏn hoc Trng
ti theo quy nh ca phỏp lut.
Thc t v vic ny, lut s ó khi kin
khỏch hng ra Tũa ỏn cú thm quyn, yờu cu
thc hin ỳng Hp ng dch v phỏp lý v sau
khi cú bn ỏn, khỏch hng ó tr tin cho lut
s theo ỳng ni dung hp ng ó ký kt.
2. Mt s vng mc trong quan h vi
c quan tin hnh t tng
Quan h gia lut s vi c quan tin hnh
t tng l mi quan h ch yu do cỏc quy nh

ca phỏp lut v t tng iu chnh. Khi tham
62

gia t tng, lut s phi tip xỳc, trao i, lm
vic vi nhng ngi tin hnh t tng. Thc
cht mi quan h ny l mi quan h gia lut
s vi nhng ngi cú thm quyn nh iu
tra viờn, kim sỏt viờn v thm phỏn. Mi quan
h ny th hin c thự va hp tỏc va u
tranh vi nhau. Lut s v ngi tin hnh t
tng phi nghiờm chnh chp hnh cỏc quy
nh ca phỏp lut, ng thi phi thc hin
cỏc mc tiờu c th (thng cú xu hng i
lp nhau) nờn phi luụn tụn trng, hp tỏc v
phn bin nhau trong sut quỏ trỡnh t tng
xỏc nh ỳng bn cht ca v ỏn.
Thc tin cho thy, trong cỏc hnh vi ng
x gia lut s vi c quan tin hnh t tng
thỡ nhng vng mc thng gp v phc tp
nht l vn liờn quan n vic thc hin
chc nng nhim v cú tớnh cht i trng,
giỏm sỏt ln nhau. gii quyt nhng vng
mc ny, lut s phi bit vn dng, ng x
linh hot, ỳng n khi tham gia tng giai
on t tng, a ra c nhng xut, kin
ngh mt cỏc chớnh xỏc v phự hp. n c
mt s vng mc thng gp nh sau:
- Vn c quan iu tra thụng bỏo b can
t chi lut s
õy l vn rt thng gp m ụi khi

thụng bỏo ny khụng phn ỏnh ỳng bn cht
s vic vỡ thc cht b can khụng t chi lut
s. Vy lut s phi x lý th no trong nhng
trng hp ú?
Tỡnh hung:
Nm 2013, mt khỏch hng a phng
khỏc, cỏch tr s Cụng ty lut khong hn
600 km, n mi lut s bo v cho con gỏi l
b can ang b tam giam gn mt thỏng v ti
Cng ot ti sn. Khỏch hng ngh
lut s khn trng tham gia v vic nờn lut
s ó giao cỏc giy t cn thit (giy gii
thiu, giy mi lut s ca gia ỡnh b can,
photocopy th lut s cú chng thc)
khỏch hng chuyn trc tip n c quan iu
tra. Ngy hụm sau, khỏch hng in cho lut
s l khoan hóy vo vỡ lónh o Cụng an tnh
ny cho rng khụng cn thit phi cú lut s
tham gia. Khong 3 tun sau, khỏch hng li
in thoi mi lut s tham gia vỡ nhn ra s


Số chuyên đề “Luật sư và đạo đức nghề luật sư”

thật khơng phải như vậy. Ngay sau đó, luật sư
đã cùng khách hàng đến cơ quan điều tra để
làm việc. Điều tra viên cho biết đã nhận được
đủ giấy tờ luật sư gửi từ 3 tuần trước nhưng
chưa thể cấp giấy chứng nhận cho luật sư vì
bị can từ chối luật sư. Gia đình bị can cho biết

ở thời điểm này bị can đang phải nằm bệnh
xá của trại tạm giam vì có dấu hiệu tai biến,
gia đình rất muốn biết thực trạng sức khỏe
của bị can hiện tại như thế nào. Là luật sư
bạn xử sự thế nào trong tình huống này?
Trong trường hợp này, luật sư chỉ ra vi
phạm của cơ quan điều tra trong việc chưa
tn thủ đúng Thơng tư 70/2011/TT-BCA
ngày 10/10/2011 của Bộ Cơng an: Trong thời
hạn khơng q 03 ngày kể từ thời điểm nhận
được giấy tờ đăng ký của luật sư, cơ quan
điều tra phải cấp giấy chứng nhận, trường hợp
từ chối phải thơng báo bằng văn bản cho luật
sư (Điều 5). Trong vụ này, đã q 03 tuần kể
từ thời điểm cơ quan điều tra nhận được hồ
sơ của luật sư mà khơng có văn bản thơng báo
việc từ chối cấp giấy chứng nhận khiến luật
sư phải chi phí cho chuyến cơng tác (vé máy
bay, chi phí ăn ở, sinh hoạt…) nên nếu khơng
tạo điều kiện để luật sư được tiếp xúc trực tiếp
với bị can (nghe nói đang bị ốm nặng) thì có
thể cơ quan điều tra sẽ bị khởi kiện đòi bồi
thường thiệt hại ngồi hợp đồng vì đã gây
thiệt hại cho luật sư.
Thực tế vụ án này, sau khi nghe luật sư trao
đổi, cơ quan điều tra đã chấp nhận cùng luật sư
vào trại tạm giam. Bị can được nhận mẫu
“Giấy đăng ký mời Luật sư” do điều tra viên
chuyển đến và đã hồn tất việc trực tiếp ký mời
luật sư, nên luật sư đã cùng điều tra viên gặp bị

can tại trại tạm giam. Khi thấy bị can bị ốm,
đang được chăm sóc y tế tại nhà bệnh xá trại
tạm giam, luật sư đã viết ngay giấy đề nghị
thay đổi biện pháp ngăn chặn, nhằm tránh
những hậu quả xấu nghiêm trọng khác có thể
xảy ra đối với bị can. Sau vài ngày, bị can được
tại ngoại. Sau đó, khoảng vài tháng thì Viện
kiểm sát nhân dân tỉnh đó có Quyết định đình
chỉ điều tra đối với bị can, tổ chức xin lỗi cơng
khai và xúc tiến việc bồi thường theo Luật

Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (Bị can
đã bị tạm giam oan 48 ngày).
- Vấn đề điều tra viên hoặc kiểm sát viên vi
phạm, cố tình khơng hợp tác với luật sư theo quy
định của pháp luật trong vụ án hình sự.
Việc bất đồng quan điểm giữa luật sư tham
gia tố tụng với điều tra viên hoặc kiểm sát viên
là điều dễ gặp trong thực tế. Bởi lẽ, do đặc thù
của địa vị pháp lý, các chủ thể này thường phải
phản biện, đối trọng nhau nên cũng dễ phát
sinh những vướng mắc, tranh chấp, thậm chí
cá biệt có cả những trường hợp người tiến hành
tố tụng có biểu hiện sai phạm, khơng đúng quy
định của pháp luật.
Luật sư tham gia tố tụng vừa phải bảo vệ tốt
nhất quyền lợi của khách hàng, bảo vệ pháp chế
và sự nghiêm minh của pháp luật, đồng thời
phải có nghĩa vụ phối hợp tốt với cơ quan tiến
hành tố tụng và người tiến hành tố tụng để phản

ánh đúng sự thật khách quan của vụ án. Nếu
khơng nắm vững pháp luật, thiếu cẩn trọng hoặc
thiếu kỹ năng hành nghề rất dễ dẫn đến vướng
mắc, tranh chấp, thậm chí gây bất lợi cho quyền
và lợi ích hợp pháp của khách hàng.
Tình huống
Cách đây hơn 20 năm, vụ án chỉ có duy
nhất một bị can (bị truy tố về tội “Tham ơ tài
sản”) đã được Viện kiểm sát cấp tỉnh hồn tất
hồ sơ chuyển sang Tòa án, nhưng khơng hề
có lời khai nào của bị can trong hồ sơ. Đến
giai đoạn này, gia đình bị can mới mời luật
sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp. Sau đó
hồ sơ được trả về cơ quan điều tra để điều tra
lại. Khi tham gia hỏi cung bị can cùng điều
tra viên tại trại tạm giam, luật sư phát hiện
điều tra viên khơng ghi trung thực những nội
dung mà bị can trả lời. Điều tra viên chỉ ghi
các nội dung theo định hướng của điều tra
viên, còn các nội dung khác thì khơng ghi vào
bản cung. Luật sư đề nghị điều tra viên ghi
đúng các nội dung trả lời của bị can thì khơng
được đáp ứng và điều tra viên đã tự ý dừng
buổi làm việc, khơng tiến hành lấy lời khai bị
can rồi tự ý bỏ về. Trong tình huống này, luật
sư phải xử lý thế nào?
(Xep tiếp trang 70)
63