Quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở một số trường tiểu học công lập quận bình tân, thành phố hồ chí minh​

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ

PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Thanh Quyên

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG
TIỂU HỌC CƠNG LẬP
QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ

PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Trần Thị Thanh Quyên

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG
TIỂU HỌC CƠNG LẬP

QUẬN BÌNH TÂN,

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành

: Quản lí giáo dục

Mã số:

: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. VŨ XUÂN HƯỚNG

Thành phố Hồ Chí Minh – 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học do chính bản thân
nỗ lực thực hiện trong khóa học. Các số liệu, tư liệu tham khảo được sử dụng
trong luận văn đều trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. Kết quả nghiên cứu của luận
văn chưa cơng bố bất kì cơng trình nghiên cứu nào.
Tơi xin chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình.
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 04 năm 2020
Người thực hiện

Trần Thị Thanh Quyên

LỜI CÁM ƠN
Trong khoảng thời gian hồn thành khóa học Thạc sĩ Quản lý giáo dục tại
Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, tơi đã nhận được những sự
giúp đỡ nhiệt tình từ thầy cơ, đồng nghiệp, bạn bè và người thân.
Chân thành cám ơn quý thầy cô đã hướng dẫn tôi những kiến thức quý giá
qua các học phần của khóa học, Phịng Sau đại học của Trường đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh.
Đặc biệt tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Vũ Xuân Hướng. Người
đã nhiệt tình hướng dẫn tôi thực hiện luận văn này.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Phòng Giáo dục & Đào tạo, Ban giám
hiệu, thầy cô các trường tiểu học công lập quận Bình Tân, Tp.Hồ Chí Minh đã
tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình khảo sát và nghiên cứu.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, bản thân đã có nhiều cố gắng cùng
với sự động viên và giúp đỡ từ bạn bè và người thân để hoàn thiện luận văn
nhưng chắc chắn sẽ tồn tại những thiếu sót ngồi ý muốn. Tôi rất mong nhận
được sự chỉ dẫn và đóng góp từ thầy cơ và đồng nghiệp để luận văn được hồn
thiện hơn.
Một lần nữa tơi xin chân thành cám ơn!
Tp. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 04 năm 2020
Người thực hiện

Trần Thị Thanh Quyên


MỤC LỤC
Lời cam đoan
Lời cám ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng
Danh mục các hình và biểu đồ
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG CÁC
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT SỐ
TRƯỜNG TIỂU HỌC

8

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................................. 8
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới................................................................. 8
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước................................................................. 10
1.2. Các khái niệm cơ bản................................................................................... 12
1.2.1. Quản lí................................................................................................ 12
1.2.2. Quản lí nhà trường.............................................................................. 13
1.2.3. Phương pháp dạy học.......................................................................... 14
1.2.4. Phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học........................................... 15
1.2.5. Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học.....................16
1.2.6. Quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở
tiểu học

17

1.3. Hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu học..............18
1.3.1.Vai trị, vị trí của trường tiểu học......................................................... 18
1.3.2. Mục tiêu hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực.......18
1.3.3. Nội dung hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực......19
1.3.4. Hình thức hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực.....27
1.3.5. Kiểm tra, đánh giá hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực

28

1.3.6. Điều kiện hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực.....28


1.4. Quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở tiểu
học.............................................................................................................. 29
1.4.1. Mục tiêu quản lí.................................................................................. 29
1.4.2. Chức năng quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực

30

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến cơng tác quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực.................................................................... 35
1.5.1. Các yếu tố chủ quan............................................................................ 35
1.5.2. Các yếu tố khách quan........................................................................ 37
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG CÁC
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT SỐ
TRƯỜNG TIỂU HỌC CƠNG LẬP QUẬN BÌNH TÂN,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 40
2.1. Giới thiệu về địa bàn nghiên cứu................................................................. 40
2.1.1. Khái quát về vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh 40
2.1.2. Về tình hình giáo dục tiểu học trên địa bàn quận Bình Tân................40
2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng tại một số trường tiểu học cơng lập quận
Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh............................................................. 42
2.2.1. Đối tượng và địa bàn nghiên cứu........................................................ 42
2.2.2. Mục tiêu khảo sát nghiên cứu............................................................. 43

2.2.3. Nội dung khảo sát nghiên cứu............................................................. 43
2.2.4. Phương pháp khảo sát nghiên cứu...................................................... 43
2.3. Thực trạng hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học cực tại một
số trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.........46
2.3.1. Thực trạng về mục tiêu hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực 46
2.3.2. Thực trạng về nội dung hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực 48


2.3.3. Thực trạng về hình thức hoạt động vận dụng các phương pháp
dạy học tích cực

50

2.3.4. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá hoạt động vận dụng các phương
pháp dạy học tích cực

52

2.3.5. Thực trạng về điều kiện hoạt động vận dụng các phương pháp
dạy học tích cực

53

2.4. Thực trạng quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy tích cực
tại một số trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí
Minh........................................................................................................... 54
2.4.1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực

54

2.4.2. Thực trạng về lập kế hoạch hoạt động vận dụng các phương pháp
dạy học tích cực

56

2.4.3. Thực trạng về tổ chức hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực 59
2.4.4. Thực trạng về chỉ đạo hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực 60
2.4.5. Thực trạng về kiểm tra hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực 63
2.4.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động vận dụng
các phương pháp dạy học tích cực 65
2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lí hoạt động vận dụng các phương
pháp dạy học tích cực................................................................................. 66
2.5.1. Điểm mạnh......................................................................................... 66
2.5.2. Điểm yếu............................................................................................ 66
2.5.3. Cơ hội................................................................................................. 68
2.5.4. Thách thức.......................................................................................... 68


Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG CÁC
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT SỐ
TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH

70

3.1.Cơ sở đề xuất các biện pháp.......................................................................... 70
3.1.1. Cơ sở pháp lí....................................................................................... 70
3.1.2. Cơ sở lí luận và thực tiễn.................................................................... 71
3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp................................................................ 71
3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu...................................................... 71
3.2.2. Ngun tắc đảm bảo tính tồn diện và đồng bộ.................................. 71
3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.....................................72
3.3. Một số biện pháp quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực ở một số trường tiểu học quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí
Minh........................................................................................................... 72
3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức về quản lí hoạt động vận dụng
các phương pháp dạy học tích cực 72
3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng công tác lập kế hoạch hoạt động vận
dụng các phương pháp dạy học tích cực 73
3.3.3. Biện pháp 3: Tổ chức hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực theo hướng tạo cơ chế, tạo động lực

75

3.3.4. Biện pháp 4: Đổi mới chỉ đạo thực hiện kế hoạch vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực

78

3.3.5. Biện pháp 5: Kiểm tra hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực theo hướng mục tiêu 80
3.4. Mối liên hệ giữa các biện pháp.................................................................... 82
3.5. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp............................. 82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................ 90

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 92
PHỤ LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Thông kế số lượng đối tượng khảo sát.................................................... 42
Bảng 2.2. Quy ước điểm trung bình cho các thang đo............................................. 45
Bảng 2.3. Kết quả kiểm định độ tin cậy của các biến.............................................. 45
Bảng 2.4. Số liệu đánh giá việc thực hiện mục tiêu hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực

47

Bảng 2.5. Số liệu đánh giá về thực hiện nội dung hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực

48

Bảng 2.6. Số liệu đánh giá việc thực hiện hình thức hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực

51

Bảng 2.7. Số liệu đánh giá việc thực hiện kiểm tra, đánh giá hoạt động vận
dụng các PPDH tích cực

52

Bảng 2.8. Số liệu đánh giá việc thực hiện điều kiện hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực

53

Bảng 2.9. Số liệu đánh giá nhận thức về tầm quan trọng hoạt động vận dụng
các PPDH tích cực 54
Bảng 2.10. Số liệu đánh giá việc lập kế hoạch hoạt động vận dụng các PPDH
tích cực

56

Bảng 2.11. Số liệu đánh giá việc tổ chức hoạt động vận dụng các PPDH tích
cực

59

Bảng 2.12. Số liệu đánh giá việc chỉ đạo hoạt động vận dụng các PPDH tích
cực

61

Bảng 2.13. Số liệu đánh giá việc kiểm tra hoạt động vận dụng các PPDH tích
cực

63

Bảng 2.14. Số liệu đánh giá các mức độ ảnh hưởng đến hoạt động vận dụng
các PPDH tích cực 65
Bảng 3.1. Quy ước điểm trung bình từ 1 đến 5....................................................... 83
Bảng 3.2. Ý kiến của CBQL và GV về biện pháp 1................................................ 83
Bảng 3.3. Kết quả khảo sát biện pháp 2.................................................................. 84


Bảng 3.4. Kết quả khảo sát biện pháp 3.................................................................. 86
Bảng 3.5. Kết quả khảo sát biện pháp 4.................................................................. 87
Bảng 3.6. Kết quả khảo sát biện pháp 5.................................................................. 88


DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lí hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực

55


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ với tốc
độ rất nhanh đã làm thay đổi bối cảnh toàn cầu và có tác động ngày một gia tăng ở
Việt Nam, cả tác động tích cực cũng như bất lợi. Ở các nước trên thế giới chủ động
đưa chiến lược phát triển công nghệ nhằm nâng tầm cao mới, với sự phát triển tích
hợp vật lí, sinh học, số hóa, trí tuệ nhân tạo, internet và sự đột phá về mạng truyền
thông đã dẫn đến sự thay đổi của đời sống kinh tế - xã hội của toàn cầu. Từ đó
phương thức sản xuất và lực lượng sản xuất cũng thay đổi. Tại hội nghị WEF
ASEAN 2018 đã định hướng phát triển các nước trong khối ASEAN với tầm nhìn
cách mạng 4.0. Là một trong những thành viên khối ASEAN, để đáp ứng nhu cầu
đổi mới, Việt Nam phải có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng nguồn lực.
Để đẩy mạnh hội nhập và phát triển vươn tầm thế giới thì đổi mới giáo dục là
quốc sách hàng đầu. Với nhu cầu trên tại hội nghị Ban chấp hành Trung ương 8
khóa XI đã thơng qua nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 về đổi
mới căn bản toàn diện giáo dục đã xác định mục tiêu cụ thể như sau: “Phát triển khả
năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” (Đảng cộng sản Việt Nam,
2013, tr.4). Để đáp ứng sự biến đổi, cần đổi mới dạy học trong nhà trường để “tiếp
tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo
hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học.” Như vậy nhà trường
phải đổi mới, phát huy tính tích cực của học sinh. Tuy nhiên việc dạy học theo
hướng tích cực cịn nhiều hạn chế, việc quản lí chưa chặt chẽ dẫn đến chưa phát huy
tối đa hiệu quả của các phương pháp dạy học tích cực. Bên cạnh đó nghị quyết cũng
định hướng thay đổi chương trình giáo dục từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận phát

triển năng lực người học. Nghĩa là đổi mới về cơ cấu hệ thống giáo dục; triết lí và tư
tưởng giáo dục; Cách tiếp cận chương trình giáo dục phổ thơng; về mục tiêu và nội
dung, phương pháp dạy học; tích hợp trong xây dựng chương trình; tổ chức dạy học
phân hóa, phân luồng; kiểm tra và đánh giá… và đổi mới phương pháp dạy học là
một trong những yêu cầu cấp thiết trong đổi mới giáo dục phổ thông.


2

Đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy mô tồn cầu để đáp ứng xu thế cơng
nghệ 4.0. Chỉ thị số 16/CT-TTg 2017 ngày 18 tháng 6 năm 2018 của thủ tướng
chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần
thứ 4 đã đưa ra giải pháp cụ thể: “Thay đổi mạnh mẽ các chính sách, nội dung,
phương pháp giáo dục và dạy nghề nhằm tạo ra nguồn nhân lực có khả năng tiếp
nhận các xu thế công nghệ sản xuất mới”(Thủ tướng Chính phủ, 2017, tr.2).
Trong giáo dục, quy trình đào tạo được xem như là một hệ thống bao gồm các
yếu tố: Mục tiêu, chương trình đào tạo, nội dung, hình thức tổ chức dạy học,
phương pháp dạy học và kết quả. Sự biến đổi trong giáo dục xảy ra từng ngày, từng
giờ. Sự biến đổi đó thể hiện ở mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình
thức tổ chức, kiểm tra và đánh giá theo thời gian.
Trong hệ thống giáo dục phổ thơng thì mục tiêu giáo dục tiểu học xác định rõ:
Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự
phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản để học sinh tiếp tục học trung học cơ sở nền tảng cơ sở ban đầu để
học sinh có thể tiếp tục học lên trung học cơ sở. (Luật giáo dục, 2005).

Bên cạnh đó chỉ thị của Bộ GD&ĐT số 2919/CT-BGDĐT ngày 10 tháng 8
năm 2018 về nhiệm vụ chủ yếu năm học 2018 – 2019 của ngành giáo dục đã xác
định phương hướng chung “Nâng cao chất lượng giáo dục và các điều kiện đảm bảo
chất lượng giáo dục” (tr.1). Vì thế, việc chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy ở

cấp học này là điều cần thiết.
Như vậy, giáo dục đang từng bước được thay đổi song hành với phương pháp
dạy học cũng thay đổi không ngừng. Trong thời gian qua nhiều phương pháp mới
được vận dụng theo hướng dạy học tích cực như: Bàn tay nặn bột, dạy học giải
quyết vấn đề, dạy học theo nhóm nhỏ, dạy học theo dự án… Dạy học tích cực “chi
phối đến tất cả các yếu tố của hoạt động dạy học như mục tiêu, nội dung, phương
pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả dạy
học”(Trần Thị Hương, 2012, tr.43) và “lấy người học làm trung tâm” hướng đến


3

phát triển nhân cách người học. Nhưng hiện nay, quá trình vận dụng các PPDH theo
hướng tích cực chưa đạt hiệu quả như mong đợi.
Đào tạo sư phạm chậm đổi mới, quan điểm sư phạm dạy cho số đông với
phương pháp dạy học từ chương, khoa bảng vẫn còn ảnh hưởng sâu đậm trong
nhà trường; dạy “chữ” đối phó với thi cử được chú trọng nhiều hơn dạy
“người”. (UBND TP.HCM, 2015, tr.5).

Chỉ thị về thực hiện nhiệm vụ năm học 2018-2019 của Sở GD&ĐT TP.HCM
xác định:
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ PPDH và học tập. Chú trọng hướng dẫn HS phương
pháp tự học, tự nghiên cứu, phương pháp làm việc theo nhóm, tự chinh phục
kiến thức thay cho việc nhơi nhét kiến thức, tăng cường tổ chức cho HS tham
gia các tiết học ngoài nhà trường nhằm gắn liền lý thuyết với thực tiễn; khuyến
khích và hướng dẫn tạo đều kiện để HS nghiên cứu khoa học, vận dụng kiến
thức đã học vào thực tế cuộc sống. (UBND TP.HCM, 2018, tr.3).

Ở

một số trường trên địa bàn quận Bình Tân chưa thật sự phát huy hết các ưu

điểm của các PPDH tích cực, đa số cịn tồn tại cách dạy truyền thống đọc chép,
truyền thụ kiến thức một chiều từ giáo viên và “phương pháp giáo dục còn nặng nề
lý thuyết xem nhẹ thực hành” (UBND quận Bình Tân, 2018, tr.3). Bên cạnh đó
trong đề án số 1286/ĐA-UBND về “Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trên
địa bàn quận Bình Tân giai đoạn 2018-2020, phương hướng đến năm 2025, tầm
nhìn đến năm 2030” xác định cần “Cần đổi mới cơng tác quản lí giáo dục theo
hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”. Từ những phân tích
trên nói lên việc quản lí chưa hiệu quả về các phương pháp dạy học tích cực. Vì thế
cần tăng cường cơng tác quản lí các PPDH tích cực của Hiệu trưởng.
Nhận thấy tầm quan trọng của dạy học tích cực và tình hình thực tế tại cơ sở
giáo dục địa phương, tác giả chọn đề tài : “Quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực ở một số trường tiểu học công lập quận Bình


4

Tân, TP. Hồ Chí Minh” nhằm nâng cao chất lượng dạy học trên địa bàn quận.
2.

Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hóa các lí luận về hoạt động vận dụng các phương pháp

dạy học tích cực và quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở
một số trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân, TP.HCM hiện nay nhằm đề xuất
các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả việc quản lí các hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực ở một số trường tiểu học công lập trên địa bàn quận.
3.

Khách thể và đối tượng

nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên
cứu
Hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở Tiểu học.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở một số
trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân.
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay việc vận dụng các PPDH tích cực trên địa bàn quận Bình Tân,
TP.HCM đã và đang diễn ra. Việc quản lí hoạt động dạy học tích cực tại một số
trường còn nhiều hạn chế. Nếu khảo sát và đánh giá đúng thực trạng quản lí hoạt
động vận dụng các PPDH tích cực ở một số trường tiểu học cơng lập quận Bình
Tân, TP.HCM thì sẽ đề xuất được một số biện pháp mang tính cần thiết và khả thi.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực tại một số trường tiểu học.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng việc quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực ở các trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lí hiệu quả hoạt động dạy vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực ở các trường tiểu học cơng lập quận Bình Tân.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu việc quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực ở một số trường Tiểu học cơng lập trên địa bàn quận
Bình Tân, TP.HCM.


5

Chủ thể thực hiện các biện pháp quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích

cực là các hiệu trưởng tại các trường Tiểu học trên địa bàn quận Bình Tân.
Thời gian thực hiện đề tài: Trong khoảng thời gian từ tháng 9/2018 đến tháng
03/2020.
7.

Phương pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm nghiên cứu
7.1.1. Quan điểm tiếp cận tiếp cận hệ thống – cấu trúc
Đề tài nghiên cứu tiếp cận theo quan điểm hệ thống – cấu trúc. Tác giả nghiên

cứu quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích cực một cách tồn diện, trên nhiều
mặt dựa vào việc phân tích mối quan hệ biện chứng về mục tiêu hoạt động vận
dụng, nội dung hoạt động vận dụng, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra, đánh
giá hoạt động vận dụng các PPDH tích cực và cơng tác quản lí hoạt động vận dụng
các PPDH tích cực. Với quan điểm này, cơng tác quản lí hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực ở một số trường Tiểu học CL quận Bình Tân, TP.HCM gồm các yếu
tố về chủ thể quản lí tác động lên mục tiêu quản lí, nội dung quản lí với các biện
pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
7.1.2. Quan điểm tiếp cận lịch sử - logic
Quan điểm lịch sử trong nghiên cứu khoa học được tiếp cận bằng phương
pháp lịch sử. Tác giả tìm hiểu quá trình nghiên cứu về phương pháp giáo dục cũng
như quá trình quản lí trong giáo dục trong khoảng thời gian cụ thể để tìm hiểu thực
trạng vận dụng các PPDH tích cực ở các trường tiểu học trên địa bàn quận Bình
Tân, TPHCM thơng việc khảo sát theo trình tự logic từ đó đưa ra những biện pháp
nhằm nâng cao chất lượng quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích cực.
7.1.3. Quan điểm tiếp cận thực tiễn
Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả bấm sát thực tiễn, phục vụ cho việc
nghiên cứu quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích cực. Qua kết quả nghiên cứu
thực tiễn về hoạt động vận dụng các PPDH tích cực và quản lí hoạt động vận dụng
các PPDH tích cực ở một số trường Tiểu học CL quận Bình Tân, TP.HCM từ đó tác

giả phát hiện những mâu thuẫn, khó khăn trong cơng tác quản lí. Căn cứ vào những


6

thực tiễn đó, tác giả đề xuất những biện pháp cải tiến chất lượng hoạt động vận
dụng các PPDH tích cực.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Tác giả phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các nội dung có liên
quan đến quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích cực cùng với hệ thống văn bản
pháp lí để tác giả tìm ra cơ sở lí luận của đề tài.
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
a)Phương pháp điều tra bảng hỏi
Mục đích: Thu thập thơng tin về số liệu, hiện trạng về cơng tác quản lí hoạt
động vận dụng các PPDH tích cực ở một số trường tiểu học CL quận Bình Tân,
TP.HCM để từ đó phát hiện các vấn đề cần giải quyết, xác định nguyên nhân và để
đưa ra giải pháp phù hợp. Ngồi ra cịn xem xét và đánh giá tính khả thi và cần thiết
của những biện pháp mà tác giả đề xuất.
Nội dung: Điều tra về mục tiêu, nội dung, hình thức, kiểm tra, đánh giá hoạt
động vận dụng các PPDH tích cực và quản lí hoạt động vận dụng các PPDH tích
cực. Bên cạnh đó điều tra về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí
hoạt động vận dụng các PPDH tích cực ở một số trường Tiểu học CL quận Bình
Tân, TP.HCM.
Cách tiến hành: Sử dụng bảng câu hỏi cho CBQL và GV
b)Phương pháp phỏng vấn
Mục đích: Tìm hiểu về thực trạng cơng tác quản lí hoạt động vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực của học sinh.
Cách tiến hành: Trò chuyện với CBQL và GV về thực trạng cơng tác quản lí
hoạt vận dụng các phương pháp dạy học tích cực ở một số trường Tiểu học quận

Bình Tân.
c) Phương pháp quan sát
Mục đích: Tìm hiểu thêm về thực trạng hoạt động dạy học và quản lí dạy học
phát huy tính tích cực của học sinh ở các trường Tiểu học CL ở quận Bình Tân


7

Cách thức tiến hành: Quan sát các văn bản pháp lí, nội dung sổ họp hội đồng,
sổ chun mơn, sổ dự giờ, các báo cáo tổng kết và các website của các đơn vị.
7.2.3. Nhóm các phương pháp thống kê tốn học
Mục đích: Xử lý kết quả điều tra khảo sát nhằm đánh gía thực trạng quản lí
hoạt động dạy học và từ đó đưa ra giải pháp cải tiến quản lí hoạt động vận dụng các
PPDH tích cực.
Cách tiến hành: Sử dụng phần mềm SPSS version 16 (Statistical Package for
the Social Sciences)
8. Cấu trúc luận văn
 Mở đầu
 Nội dung
Chương 1: Cơ sở lí luận quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực ở một số trường tiểu học
Chương 2: Thực trạng quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực ở một số trường Tiểu học quận Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh
Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực ở một số trường Tiểu học quận Bình Tân, TP. Hồ Chí Minh
Kết luận và khuyến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

8

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG VẬN
DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở MỘT
SỐ TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới
Giáo dục song hành trong chiều dài lịch sử của nhân loại. Lịch sử phát triển
của giáo dục tương ứng và các hình thái phát triển của kinh tế xã hội – lịch sử khác
nhau. Lịch sử phát triển xã hội trải qua thời kì cơng xã nguyên thủy, chiếm hữu nô
lệ, chế độ phong kiến, chế độ tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa thì giáo dục
cũng trải qua các thời kì tương ứng đó. Mỗi một thời kì nền giáo dục có những đặc
điểm riêng. Trong quá trình phát triển của giáo dục kế thừa và liên tục phát triển
theo nhu cầu thực tiễn của xã hội. PPDH và quản lí PPDH cũng từng bước phát
triển không ngừng để đáp ứng nhu cầu đó.
PPDH ở thời kì cơng xã ngun thủy, họ truyền thụ tri thức từ người biết cho
người chưa biết. PPDH truyền thống ngày nay cũng được bắt nguồn từ thời kì này.
Nhà giáo dục tiêu biểu trong thời kì chế độ chiếm hữu nô lệ Scorate (469-399 trước
CN) đề xuất phương pháp dạy học đàm thoại. Tư tưởng giáo dục của Democrite
(460-370 trước CN) giáo dục kết hợp với lao động sản xuất. Thời cổ đại, Khổng Tử
(551-470 trước CN) phương châm chính của ơng là coi trọng suy nghĩ tích cực của
học sinh, ơng gởi mở để học trị tìm ra chân lí.
Thời kì giáo dục tư sản (trước cách mạng tư sản Pháp 1789), nhà giáo dục J.A
Comenxki (1592-1670) đưa ra một số nguyên tắc dạy học có giá trị. Trong đó
nguyên tắc trực quan là quan trọng nhất. Ông cho rằng trẻ tự tri giác về thế giới, qua
qua đó phát huy tính tích cực học tập của trẻ. Ruxô, J.J (1712-1778) phương pháp
dạy học của ông mang tính trực quan, đặc biệt coi trọng thí nghiệm. Ơng quan niệm
phải tơn trọng trẻ em, để trẻ tự do phát triển mọi mặt để trở thành con người làm
chủ bản thân. Như vậy, trong thời kì này, các nhà giáo dục đã lấy học sinh làm trung
tâm – một trong những nền tảng của dạy học tích cực.

Một số nhà giáo dục tiểu biểu tư bản chủ nghĩa như ông Petxtalodi (1746-


9

1827), Dixtecvec (1790-1866), Usinxki (1824-1870) … là những bậc thầy của việc
đổi mới trong dạy học. Xu thế giáo dục ở các nước phát triển ngày nay là chú trọng
sáng tạo và đổi mới.
Các nhà giáo dục Mỹ từ những năm đầu thế kỉ XX đã xây dựng phương pháp
dạy học dự án. Bên cạnh đó phương pháp giáo dục STEM bắt nguồn từ nước Mỹ. Ý
tưởng ban đầu của trường Thiết kế Rhode Island dựa trên sự kết hợp các môn học
Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ Thuật, và Tốn học dần lan rộng ra các nước
khác. Ngịa ra một số tác giả nghiên cứu phương pháp giáo dục STEM như: “Thu
hút người học đa dạng thông qua cơ hội giáo dục STEM”(2012) của đồng tác giả
Howard-Brown, B., và Martinez, D.; “Tích hợp STEM trong giáo dục K-12” của
tác giả Honey, M., Pearson, G., và Schweingruber, H. A. (2014)...Những nghiên cứu
đã mở ra những định hướng về phương pháp dạy học tích hợp các mơn học và phát
triển định hướng nghề nghiệp cho HS.
Theo Zimin, V., Kondakop, I. và Xaxerdotop, I.(1985) quản lí trong nhà
trường là chủ thể quản lí lên tất cả các mặt trong đời sống nhà trường để đảm bảo sự
vận hành tối ưu xã hội – kinh tế và tổ chức sư phạm trong quá trình dạy học để giáo
dục thế hệ đang lớn. Như vậy, quản lí trong nhà trường bao gồm quản lí dạy học và
đặc biệt hơn nữa là quản lí dạy học tích cực.
Qua các nghiên cứu trên ta thấy PPDH theo hướng tích cực đã và đang tồn tại
và phát triển không ngừng. Nhưng thành thành tựu về PPDH trong quá khứ được kế
thừa và đổi mới phù hợp với nhu cầu giáo dục hiện nay.
Hoạt động vận dụng các PPDH tích cực đang là xu hướng cho cuộc cách mạng
4.0 trên thế giới hiện nay. Vì thế, việc quản lí dạy học tích cực phải theo xu thế phát
triển của cách mạng 4.0 để đáp ứng kịp thời nhu cầu xã hội.
Theo triết lý giáo dục của UNESCO bốn trụ cột lớn là: “học để biết, học để

làm, học để chung sống và học để khẳng định mình”. Vì thế giáo dục phải tạo ra
những con người chủ động sáng tạo, biết thích nghi với sự thay đổi phù hợp với nhu
cầu phát triển của xã hội. Từ nhu cầu thiết yếu UNESCO đã cho ra đời những
nghiên cứu về quản lí giáo dục, những vấn đề quan trọng về quản lí trong giáo dục.


10

UNESCO cũng đã xuất bản nhiều tác phẩm liên quản đến nghiên cứu quản lí
giáo dục như Micro-Level Eduation Planning and Management – Handbook hướng
dẫn xây dựng kế hoạch quản lí giáo dục cấp vĩ mơ.
Như vậy, việc nghiên cứu về quản lí giáo dục về dạy học tích cực đã và đang
tiếp tục phát huy để tìm ra những nghiên cứu mới.
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Hồ Chí Minh từng nói “Dĩ bất biến, ứng vạn biến” (1945) lấy cái khơng đổi
đối phó với mn sự thay đổi. Với sự thay đổi không ngừng của sự phát triển công
nghệ chúng ta cần thay đổi nền giáo dục liên tục. Vậy việc quản lí cũng khơng
ngừng nghiên cứu thay đổi phù hợp với sự phát triển.
Từ những năm 1986 đến nay, nước ta không ngừng đổi mới giáo dục từ
những chủ trương lớn của Đảng. Nghị quyết Trung ương II (1998) đề ra giải pháp
cụ thể về “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục - đào tạo”, “rèn luyện thành
nếp tư duy sáng tạo của người học” (tr.20). Đến năm 2000 cuộc cải cách giáo dục
phổ thông được bắt đầu. Việc đổi mới về mục tiêu nội dung, phương pháp giáo dục
được coi trọng và hướng tới làm tăng tính thực hành, thực tiễn.
Luật giáo dục 2005 cũng đã xác định rõ phương hướng cho phương pháp giáo
phổ thông hiện tại là:
Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học;
bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm

vui, hứng thú học tập cho học sinh. (Luật giáo dục, 2005, điều 28, khoảng 2).

Trong gia đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước chủ trương của Đảng
và Nhà nước coi “giáo dục là quốc sách hàng đầu” do đó việc đổi mới giáo dục là
cần thiết và cấp bách lúc này. Theo Nghị quyết 29-NQ/TW 2013 ngày 4 tháng 11
năm 2013 xác định mục tiêu là đổi mới căn bản toàn diện giáo dục, định hướng
chuyển người học làm trung tâm, dạy học theo định hướng phát triển năng lực


11

người học. Cùng với đó là thay đổi các thành tố giáo dục trong đó có đổi mới
phương pháp dạy học. Để phục vụ cho cơng tác đổi mới đó đã có nhiều tác giả
nghiên cứu về phương pháp dạy học như: “Phương pháp giáo dục tích cực lấy
người học làm trung tâm” của tác giả Nguyễn Kỳ (1995); “Những đặc trưng của
phương pháp dạy học tích cực” tác giả Trần Bá Hồnh (2002); “Phương pháp dạy
Tốn ở tiểu học” tác giả Võ Quốc Chung (chủ biên) (2005); “Phương pháp dạy học
truyền thống và đổi mới” tác giả Thái Duy Tuyên (2007); “Các phương pháp dạy
học tích cực ở tiểu học” của Viện khoa học giáo dục Việt Nam (2008); “Dạy và học
tích cực – Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học” dự án Việt - Bỉ (2010); …
Tác giả Nguyễn Văn Cường (2010) trong dự án phát triển giáo dục trung học
phổ thông quốc gia đã hệ thống một số “Vấn đề chung về đổi mới phương pháp dạy
học ở trường trung học phổ thông” quan điểm về dạy học, phương pháp, kĩ thuật
phát huy tính tích cực, sáng tạo như: Phương pháp nghiên cứu trường hợp, dạy học
dự án, phương pháp Webquest – Khám phá trên mạng nhằm từng bước nâng cao
chất lượng giảng dạy đáp ứng nhu cầu đổi mới chương trình phổ thơng quốc gia.
Tác giả Phạm Thị Hồng Xuân (2013) đã nghiên cứu về “Đổi mới phương pháp
giảng dạy “Lấy người học làm trung tâm” qua kinh nghiệm của Viện Giáo dục
Quốc gia Singapore”. Bên cạnh đó nghiên cứu của đồng tác giả Nguyễn Tuấn Vĩnh,
Tạ Thị Kim Nhung, Lê Thị Nhung, Trần Viết Nhi và Hoàng Phương Tú Anh (2017)

về “Dạy học dự án – một hướng đổi mới về hình thức tổ chức hoạt động giáo dục ở
trường mầm non”
Bên cạnh đó tác giả Trần Thị Hương (2012) đã có nhiều nghiên cứu về lí luận
dạy học, trong đó lí luận dạy học về dạy học tích cực đã làm nền tảng, đón đầu định
hướng đổi mới giáo dục. Tác giả cho rằng dạy học tích cực chi phối các hoạt động
dạy học trong đó có phương pháp dạy học.
Ở

nước ta nhiều nhà quản lí nghiên cứu về quản lí giáo dục như Trần Kiểm,

Nguyễn Đức Chính, Đặng Quốc Bảo, Bùi Minh Hiền …góp phần vào nghiên cứu
khoa học trong lĩnh vực quản lí giáo dục. Bên cạnh đó một số đề tài nghiên cứu về
quản lí như:


12

Tác giả Lê Hoàn Hà (2012) nghiên cứu về “ Quản lí dạy học theo quan điểm
phân hóa ở trường Trung học phổ thông Việt Nam hiện nay”.
Trần Văn Quang (2015) đề tài nghiên cứu về “Quản lí đổi mới phương pháp
dạy học ở trường Trung học phổ thông thành phố Đà Nẵng”.
Tác giả Lê Thu Hằng (2018) nghiên cứu về đề tài “Quản lí đổi mới phương
pháp dạy học ở trường Trung học phổ thông dựa theo lý thuyết quản lí sự thay đổi”.
Một số luận văn cao học trên địa bàn quận Bình Tân nghiên cứu về quản lí
giáo dục như:
Ngồi ra đề tài nghiên cứu “Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục học sinh
chưa ngoan ở các trường THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh” của tác
giả Phan Thị Thanh Thúy (2014).
“Thực trạng vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào hoạt động dạy
học cho trẻ 5 - 6 tuổi ở một số trường Mầm non quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí

Minh” của tác giả Nguyễn Thị Ánh Tuyết (2014).
Tác giả Phạm Thị Hòa (2015) về “Quản lý hoạt động giảng dạy mơn Tốn lớp
5 ở các trường tiểu học quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh”.
Tuy nhiên cũng chưa có đề tài nào nghiên cứu về quản lí vận dụng các PPDH
tích cực cấp tiểu học tại quận Bình Tân nhằm đưa ra những giải pháp phù hợp với
tình hình quận trong thời kì đổi mới giáo dục phổ thơng hiện nay.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lí
Trong quá trình hoạt động sản xuất của con người để đạt hiệu quả phải có sự
quản lí. Trong giáo dục để đạt được mục tiêu giáo dục đề ra thì quản lí là một phần
khơng thể thiếu trong hệ thống ấy. Theo Từ Điển Tiếng Việt (2003) định nghĩa quản
lí là trơng coi, giữ gìn tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu. Một
số tác giả nước ngồi cũng có một số định nghĩa về quản lí cụ thể như Theo Koontz,
H., Odonnell, C., & Weihrich, H. (1994) quản lí là sự tác động nghệ thuật đến con
người để người đó có nhiệt tình thực hiện cơng việc để đạt được mục tiêu. Ngồi ra
tác giả Drucker, F.P. (2008) cho rằng quản lí về cơ bản là việc quản lí con người.
Mọi thất bại và thành cơng đều bắt nguồn từ nhà quản lí. Tầm nhìn, sự


13

tận tụy và trung thực giúp xác định đâu là nhà quản lí thành cơng. Bên cạnh đó hiện
nay Việt Nam cũng có rất nhiều tác giả định nghĩa về quản lí như:
Theo Nguyễn Ngọc Quang (1989) chủ thể quản lí tác động có mục đích và có
kế hoạch lên người lao động nhằm đạt mục tiêu dự kiến.
Theo tác giả Nguyễn Minh Đạo (1997) thì quản lí bao gồm các tác động chỉ
huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình diễn ra mà người quản lí muốn điều khiển
nhằm đạt mục tiêu.
Theo tác giả Nguyễn Bá Sơn (2000) thì: “Quản lí là sự tác động của chủ thể
quản lí lên khách thể để tổ chức phối hợp hoạt động của con người trong các quá

trình sản xuất – xã hội nhằm đạt được mục tiêu đã định”(tr.15).
Theo Viện khoa học giáo dục (2001) thì: “Quản lí là q trình thực hiện đồng
bộ các chức năng liên kế hữu cơ với nhau từ dự đốn, kế hoạch hóa, đến tổ chức
thực hiện, điều chỉnh, kiểm tra”(tr.162).
Theo tác giả Trần Kiểm (2012) quản lí là những tác động của chủ thể quản lí
vào q trình giáo dục nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh
theo mục tiêu đào tạo của nhà trường.
Từ những khái niệm nêu trên, theo tác giả thì quản lí là sự tác động của chủ
thể quản lí vào nội dung quản lí với các chức năng quản lí nhằm đạt được mục tiêu
đề ra ban đầu. Các khái niệm về quản lí được các tác giả định nghĩa đều có những
qua điểm chung như:
 Quản lí mang tính khoa học đồi hỏi nhà quản lí phải am hiểu sâu sắc về
các
lĩnh vực để quản lí một cách hiệu quả.


Quản lí mang tính nghệ thuật trong quản lí con người. Nghệ thuật trong

nhiệm vụ để sử dụng hiệu quả các nguồn lực hiện có.


Các chức năng chính của quản lí là: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực

hiện, kiểm tra và đánh giá nhằm đạt được mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra.
1.2.2. Quản lí nhà trường
Đối với giáo dục việc quản lí là sự tác động của chủ thể vào đối tượng quản lí
nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Có nhiều khái niệm về quản lí nhà trường: